Ό' το ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ \ το ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟΝ Κατά τόν ΚώδικΛ της Κοπεγχάγης μετά συμπληρώσεων καΐ παραλλαγών έκ τοΰ Παρισινού. ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΥΠΟ ΠΕΤΡΟΥ Π. ΚΑΛΟΝΑΡΟΥ Διπλωματούχου τοΟ ΓαλλικοΟ ' Πανεπιστημίου Αΐι ΚαθηγητοΟ παρά τη Στρατ. Σχολή τΟν Εύ<λπ15ων ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΚΔΟΤ. ΟΙΚΟΣ ΔΗΜ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ Α.Ε. Ε ΙΣΑΓΩΓΗ ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ Τά Χρονικά τοΰ Μορέως,— ώς επεκράτησε νά όνομάζωνται κατά συνθήκην,— είναι σειρά κειμένων του 14ου αιώνος, αναφερομένων «ίς τήν έξέλιξιν του φράγκικου πριγκιπάτου της Πελοποννήσου, του ίδρυθέντος μετά την Δ' Σταυροφορίαν, ούτινος αφηγούνται τήν ίστορίαν χρονογραφικώς, κατά τό μεσαιωνικόν σύστημα. Εις τάς βιβλιοθήκας της Εύρώττης περιεσώθησαν και από των άρχων του παρελθόντος αιώνος έχουσι άνευρεθή τοιαΰται ποιλαιαΐ περί του Μορέως χρονογραφίαι εις τεσσάρας διαφόρους γλώσσας, ήτοι εις δημώδη έλληνικήν, γαλλικήν, ίταλικήν και άραγωνικήν. Τών τεσσάρων τούτων αλλόγλωσσων, άλλα κοινής προελεύσεως διατυπώσεων, ή μελέτη άττήτησε κόπους μακρούς, ή δε έρευνα έν γένει περί τά κείμενα άττησχόλησε τύ τπ'εΰμα και έπεβράχυνε τήν ζωήν σπουδαίων επιστημόνων, άπό του ρωμαντικοϋ Βυοίιοη, δστις, τω 1825, άνεκίνησε τό θέμα τούτο, του θετικού Ηορί κατόπιν, μέχρι του ίδικοΰ μας Αδαμαντίου, δστις προς τιμήν της Ελληνικής επιστήμης κατώρθωσε νά δώση μίαν θετικήν κατεύ- θυνσιν εις τό ζήτημα της αρχικής προελεύσεως τών Χρονικών, τό τόσον δυσχερές και πολύπλοκον, καΐ τό όποιον ακόμη παρα- μένει άλυτον. Τής ελληνικής διατυπώσεως του Χρονικού, ήτις μόνη είναι ή έμμετρος, περιεσώθησαν περισσότερα τοΐ) ενός χειρόγραφα ', ήτοι 1. Περί τών χειρογράφων βλέπε σχετικώς έν σελ. 3—4, ένθα προτάσσον- τοίΐ τοΰ κειμένου γενικαΐ ύττοδείξεις καΐ βραχυγραφίαι. Περί τών διαφόρων έκθόσεων τών Χρονικών βλέπε εΙς τήν αμέσως έπομένην Βιβλιογραοίαν, τίτλ. 1-4, 27, 29 § 36. της Κοπεγχάγης, (Οοάβχ Ηανηίβηδίδ 57), έ'νθα το κείμενον άπο- τελούμενον εκ στίχων πολιτικών 9219, παρουσιάζεται ύπ6 την άρχαιοτέραν και πληρεστέραν μορφήν, προς την οποίαν συγγενεύει στενώς ό κώδιξ του Τουρίνου, (Ταυρίνειος, Ταιιπηβηδΐδ Β.Ιί.Ι), καθώς καΐ τών Παρισίων, (βθ(1θχ ΡθΓΪδίηυδ: 2898 ^βο), ούτινος τό κείμενον συγκείμενον έκ στίχων 8191 παρουσιάζει, έν συγκρί- σει προς το της Κοπεγχάγης, ελλείψεις και παραλλαγάς σημαν- τικάς, εξομαλύνσεις μετρικάς και γλωσσικάς και μετριάσεις ή εξα- λείψεις τών καθ' ύπερβολήν πικρών κατά τών Ελλήνων μομφών. Το τελευταϊον τοϋτο κείμενον, ούτινος γνώσιν ειχον καΐ άλλοι πίχλαιότεροι έρευνηταί, έν οίς και ό περίφημος Δουκάγγιος, και το όποιον ό Βυοίιοη έφερε πρώτος εις φώς, σώζεται εις δύο ακόμη νεώτερα αντίγραφα, ήτοι τον νεώτερον Παρισινόν κώδικα (2753), και τον της Βέρνης (509 §Γβθ), παρουσιάζοντας τάς αύτάς ακρι- βώς παραλείψει^ και αλλοιώσεις. Εις τα ελληνικά κείμενα δέον νά προστεθη ή επιτομή του Δω- ροθέου Μονεμβασίας, (Ψευδοδωρόθεος) ^ και ειδικώς το τμήμα αύτοϋ το έπιγραφόμενον «Περί πότε έττήραν οΊ Φράγγοι τον Μο- ρέαν», δπερ είναι διασκευή εις πεζόν του έμμετρου κειμένου του Χρονικού του Μορέως. Της ελληνικής διατυπώσεως διασκευή, ή μάλλον περιληπτική και μάλιστα κακή μετάφρασις, είναι και το ίταλικόν κείμενον, το σωζόμενον εις εν μοναδικόν χειρόγραφον της Βενετίας, τοϋ Μαρ- κιανοΰ κωδικός (Αρρβηά. ίΐ&Ι. 0\. ΥΠΙ, Νο 712), όμοΰ μετά της Ιστορίας τοί3 βασιλείου της Ρωμανίας, ήτοι τοϋ Μορέως τοί5 Σανούδου. Αμφότερα δέ ταΰτα τά κείμενα έφερεν εις φώς ό Ηορί' διά της δημοσιεύσεως των εις το έργον του, ΟΙίΓΟηίηυβδ ^Γθθο-Γοηΐ9ηθδ ΐηέάΐίβδ ου ρβυ οοηηυβδ. ^ Το 'Αραγωνικόν κείμενον ' είναι εν έκ τών βιβλίων, τά όποια συνετάχθησαν κατ' είσήγησιν τοϋ θιασώτου της Ιστορίας ^ο11ειη ΡθΓΓβηάθζ άθ ΗθΓθάϊει, μεγάλου μαΐστορος τοϋ τάγματος τών Σπιταλιωτών τοϋ Άγιου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ και υπό τήν ιδιότητα του ταύτην έπισκεφθέντος τον Μορέαν, δτε οί Σπιταλιώται ελαβον ώς ένέχυρον κα>^ τελικώς ήγόρασαν τήν χώραν άπό τον "Οθωνα Βρουνσβιγικόν, (1376 — 1377), σύζυγον της βασιλίσσης της Νεαπόλεως Ιωάννας. Το κείμενον τοϋτο επιγράφεται: «Βΐ- 1) Βλέπε σχετικώς έν επομζΜΎΐ βιβλιογραφία τίτλος 5, ώς καΐ έν σελ. 4, (Ψευδ.) , ένθα γενικαι υποδείξεις και βραχυγραφίαι. • 2) Βλέπε σχετικώς έν επομένη βιβλιογραφία, τίτλους 10, 21 και 40, ώς και έν ^ίίλ. 3, (Ίταλ. Χρον.), ένθα γενικαΙ υποδείξεις καί βραχυγραφίαι. 3 ) Βλέπε σχετικώς έν επομένη βιβλιογραφία, τίτλ. 9, ώς και έν σελ. 4, (Άραγ. Χρον.), ένθα γενικαι υποδείξεις καΐ βραχυγραφίαι. θ' βλίον των άθλων καΐ κατακτήσεων του πριγκιπάτου ταυ Μορέωζ» και αποτελεί μέρος της ΟτΆπί βΓοηίοδί άβ 105 οοη€{υΪΓΪ(1θΓβδ, το δέ χεφόγραφον σωζόμενον εν τη βιβλιοθήκη του δουκός ά'Οδυηα, δπου άνευρέθη τω 1880, ύπο του κόμιτος Κΐβηΐ;, έδημοσιεύθη μετά πέντε ετη εν Γενεύη ύπο του ΑΙΓίβά ΜοΓοΙ-Κβΐίο. Ό συμ- πιλητής του Άραγωνικοΰ Χρονικού διηγείται τα γεγονότα κατά την αυτήν περίπου προς τά άλλα Χρονικά σειράν, προχωρεί δμως κατόπιν πολύ πέραν εκείνων, ούτω δε άπό του 1302 μέχρι του έτους 1377, δπου και στάματα, ή άφήγησις του είναι πρωτότυπος, ή πάντως, οφείλεται εις άλλας πηγάς. Το Χρονικον τούτο έπερα- τώθη τήν 24 'Οκτωβρίου του 1393. Το γαλλικον κείμενον τοΰ Χρονικού τοϋ Μορέως διεσώθη εν τω επίσης μοναδικω χειρογράφω των Βρυξελλών (αριθ. 15702), το όποιον άνεκαλύφθη ύπο τοΰ Βΐιοΐιοη και έδημοσιεύθη ύπ' αύτοΰ τω 1845, ταυτοχρόνως μετά της πρώτης εκδόσεως τοΰ έλληνικοΰ κειμένου της Κοπεγχάγης '. Το κείμενον τούτο φέρει τήν έπι- γραφήν: ^'β5ί; 1β Ηυγθ άβ \ά Οοηςαβδίβ άθ Οοηδίαηΐίηορίθ θί άβ Γ θΐηρίΓβ άβ Κοιηαηϊβ, βΐ άοα ρειγδ άβ Ια Ρήηοβθ άβ Ια ΜοΓβθ, ςυί ίυ Ιγουθ βη υη Ηνιβ (:|υϊ ίυ ΐεκϋδ άβΐ ηο1)1β 1)εΐΓοη ΜθδδΪΓβ Β&ΓΐΗοΙοηΐθβ Ουγδ, Ιβ ^ΤΆπά οοηηβδίαΐ^ΐβ, ΙβςαβΙ 1ί- νΓβ ϋ εινειΐΐ βη δοη οΙι&δίβΙάΈδϋνθδ.Ή επιγραφή αύτη, αν είχε μεταφρασθή ελληνιστί τήν έποχήν έκείνην, θά εΐχεν περίπου ούτω: «Ετούτο ένι το βιβλίον της Κουγκέστας της Κωνσταντίνου Πόλης και τοΰ βασιλείου της Ρωμανίας και τοΰ τόπου τοΰ Πριγκιπάτου τοΰ Μορέως, το δποιον ευρέθη μέσα εις ένα άλλον βιβλίον, δπου ήταν τοΰ ευγενικού μπαροΰ α.ΐ'^ιρ Μπαρτολομαίου Γκύζη, τού με- γάλου κοντόσταυλου και το εϊχεν είς το καστέλλιν του της Θηβού». Καίτοι, ως διαπιστούται σαφώς έκ της ανωτέρω επιγραφής, τό γαλλικον κείμενον προέρχεται έξ άλλου παλαιοτέρου βιβλίου, ούτινος μάλιστα, ως φαίνεται, είναι επιτομή εν τινι μέτρω, έν τού- τοις παρουσιάζει τούτο τοιαύτην άναλογίαν μετά τοΰ εμμέτρου ελληνικού χρονικού, ώστε, άντι ν' άρκεσθώμεν εις τήν ύπόδειξιν παραδειγμάτων, τά όποια, οσαδήποτε και αν ήσαν, θά έφαίνοντο μεμονωμένα ή σποραδικά, έπροτιμήσαμεν έν τη παρούση έκδόσει νά παραλληλίσωμεν όλόκληρον το έλληνικόν κείμενον προς το γαλ- λικον, υποδεικνύοντες τά αντίστοιχα χωρία διά της παραθέσεως τών σχετικών παραγράφων κατά τήν τελευταίαν και άρίστην έκδο- σιν τοΰ γαλλ-.κού κειμένου τού ίιοη^ηοη. ^ 1 ) Ρ'λέπε σχετικώς έν Β.βλίογραφία τίτλ. 7, 3, 36. 2) Βλέπε σχετικώς βιβλιογραφίαν, τίτλ. 8 καΐ σελ. 3-4, (Γαλλ. Χρον. ) εΙς γενικάς υποδείξεις. Ό παραλληλισμός ούτος τοϋ ελληνικού κειμένου προς τ6 γαλλικόν, δστις αποτελεί μίαν καινοτομίαν χαρακτηριστικήν της παρούσης εκδόσεως, βχι μόνον διευκολύνει τήν λεπτομερή σύγκρίσιν των δύο κυριωτέρων διατυπώσεων τοϋ Χρονικού, άλλ* επιτρέπει και τήν όλως πρόχειρον ακόμη Ιρευναν δια της απλής παρακολουθήσεως των υποσημειώσεων καΐ τής σειράς του αύ- ξοντος άριθμοΰ των παραγράφων, ήτις διαπιστώνει ολίγας σχε- τικώς διαφοράς μεταξύ των δύο διατυπώσεων. ΔιαφοραΙ ως πρ6ς τάς λεπτομέρειας, βεβαίως, υπάρχουν άρκεταί, και αύται σημει- οϋνται εκάστοτε εις ιά ύποσημειούμενα σχόλια, πολύ περισ- σότεραι είναι όμως αϊ ύπάρχουσαι έν τω 'Αραγωνικω κειμένω, τοϋ οποίου και ή ύφή έν γένει είναι διάφορος, όπως διάφοροι εΐ- να' οι σκοποί και οι δροι ύπό τους οποίους συνετάχθη. Παρ' βλα ταϋτα ή 'διάταξις έν γένε•. τής ύλης εις ολας τάς διατυπώσεις των Χρονικών είναι περίπου ή αυτή. * *Η διήγησις τοϋ Χρονικού αποτελείται άπο δύο άνισα μέρη: Το πρώτον είναι βραχύ προοίμί.ον πραγματευόμενον κατ' αρχάς περί της πρώτης σταυροφορίας* ευθύς δέ άμέσως,δι' ύπερπηδήσεως χρονικού διαστήματος ένος ολοκλήρου αιώνος, μεταφερόμεθα είςτήν Δ' σταυροφορίαν, ένθα ή διήγησις παρουσιάζει ποιάν τ•να σχέσιν προς τήν άφήγησιν τοϋ έργου τοϋ πρωτοστράτορος τής Καμπανίας Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνου: Περί κατακτήσεως τής Κωνσταντινουπό- λεως '. Το προοίμιον περιλαμβάνει διαφό^^ους άλ>>ας ειδήσεις περί τής λατιν. αυτοκρατορίας τής Κωνσταντινουπόλεως, άπο τής ιδρύσεως μέχρι τής διαλύσεως της, (1204—1261). Κατόπιν το Χρονικον εισέρχεται εις το κύριον αύτοϋ θέμα, άπο τοϋ δευτέρου μέρους, το όποιον είναι και πολύ μακρότερον, οπού ή άφήγησις αρχίζει μέ τήν έκστρατείαν και κατάκτησιν τοϋ Μορέως ύπό τών Φράγκων και τήν ϊδρυσιν τοϋ πριγκιπάτου ύπό τήν ήγεμονίαν τοϋ Καμπα- νέση, κατ' αρχάς, και κατόπιν τών δύο Γοδοφρείδων Βιλλαρδου- ίνων, πατρός και υΐοϋ, ένθα αΐ ίστορικαι άνακρίβειαι περί τά πρό- σωπα και τά γεγονότα βρίθουν εις τοιούτον σημεΐον, ώστε πολ- λάκις αποβαίνει δυσχερής, οχι μόνον ή διακρίβωσις τών γεγονότων διά τών ύποσημειουμένων σχολίων, άλλα και αυτή ακόμη ή απλή άνάγνωσις και ή έν συνεχεία παρακολούθησις τοϋ κειμένου. 1) Β)1ιτε σχετικώς βςβλιογραφίαν, τίτλ. 19 καΐ γενικάς υποδείξεις, έν σελ. 3—5, (Βιλλαρδ. Οοης. €)ρ1β). ια' Κέντρον της άφηγήσεως αποτελεί ή περίοδος της ηγεμονίας του Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου, (1245 — 1278), ό όποιος είναι καΐ ό κυριώτερος ήρως της προτιμήσεως του Χρονογράφου, μετά δε τ6ν θάνατον αύτοϋ αρχίζει ή περίοδος της παρακμής μέ τους βαίλους τοΰ βασιλέως της Νεαπόλεως και τους δύο αλλεπάλληλους συζύγους της Ισαβέλλας Βιλλαρδουΐνης, τον Φλωρέντιον 'Ανα- γαυϊκον κατ' άρχά^, (1289 — 1297), κατόπιν δε τόν Φίλιππον της Σαβοΐας, (1301—1307). Κατά τήν περίοδον αυτήν σταματούν τά Χρονικά τοΰ Μορέως* το μεν έλληνίκόν και ίταλικον περί τά γεγονότα τοΰ 1292, το δε γαλλικόν περί το 1305, αν καΐ δι'ένός ^χρονολογικού πίνακος παρα- τιθεμένου εις τήν αρχήν τοΰ γαλλικοΰ κειμένου έ'χομεν είδήσει^ μέχρι τοΰ έτους 1333. Το Άραγωνικον Χρονικόν εξακολουθεί τήν δ'ήγησίν του περαιτέρω μέχρι τοΰ έτους 1377, οτε οι Σπιτα- λιώται της Ιερουσαλήμ ήγόρασαν τόν Μορέαν άπό τόν σύζυγον της βασιλίσσης της Νεαπόλεως Ιωάννας, ως άνεφέραμεν προη- γουμένως. * * Άπό λογοτεχνικής απόψεως, ένώ τό γαλλικόν κείμενον, τό όποιον έν τούτοις είναι, ως ειπομεν προηγουμένως, επιτομή άλλου πληρέστερου βιβλίου, «παρουσιάζει αληθή έπικήν χάριν και υπεν- θυμίζει ενίοτε τάς θελκτικωτέρας σελίδας τοΰ ΡΓοίδεατΐ», τό έλληνικόν κείμενον, απεναντίας, είναι άχαρις λόγος εις στίχους χωλαίνοντας και εις γλωσσικόν ιδίωμα πλήρες φραγκισμών, οιτινες προδίδουν τήν καταγωγήν τοΰ συγγραφέως πολύ περισ- σότερον άπό τά έν αύτοΐς γραφόμενα εναντίον των Ελλήνων. Τό άσήμαντον τοΰτο άπό λογοτεχνικής απόψεως κείμενον είναι, παρ' όλα ταΰτα, αν όχι «τό μεγαλύτερον μνημεΐον τής νέας μας γλώσσης», ως λέγει ό Μ. Τριανταφυλλίδης, πάντως σπουδαιό- τατον διά τάς άφθονους πληροφορίας και τά νέα στοιχεία τά όποια παρουσιάζει, ιδίως έν συναρτήσει προς τάς παραλλαγάς τοΰ Πα- ρισινού κώδικας, όστις παρέχει άπό γλωσσικής απόψεως γνησι- ώτερα στοιχεία. Περί τής άκριβοΰς χρονολογίας τής συντάξεως των Χρονικών, τής σχέσεως των κειμένων προς άλληλα, τής προελεύσεως των ττηγών καΐ τοΰ συγγραφέως έχουν διατυπωθή αί πλέον αλληλο- συγκρουόμενα•, απόψεις. ΚαΙ άναφορικώς μέν προς τό ζήτημα των χρονολογιών έ'χει δια- πιστωθή ατι τών ελληνικών κειμένων ή σύνταξις έπραγματοποιή- θη περί τό 1388,τοΰ κωδικός Κοπεγχάγης πρό τής χρονολογίας ταύτης, τόΰ δε Παρισινού μετά το 1388{'). Τόγαλλικον κείμενον τίιστεύεταί, δτι έγράφη μεταξύ των ετών 1332 — 1346, ώς προς το Άραγωνικόν δε δεν υφίσταται ζήτημα, διότι, ώς προηγουμένως ελέχθη, τα κατά την συγγραφήν αύτοϋ είναι αρκούντως γνωστά. Ώς προς το ζήτημα του συγγραφέως τοϋ ελληνικού κειμένου και δη τοΰ της Κοπεγχάγης νομίζομεν δτι ελέχθη και ύπεστηρίχθη κατά κόρον πλέον δτι ούτος ήτο γασμουλος και ούχι γνήσιος φράγ- κος. Είναι ανάγκη νά παρατηρήσωμεν δτι εις τον Μορέαν, λόγω ελλείψεως γαλλίδων γυναικών, ή τρίτη ή το πολύ ή τετάρτη γενεά τών αρχικών κατακτητών ήσαν μιγάδες, άπό των τέκνων τοΰ πρίγκιπος Γουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου, μέχρι τοΰ τελευταίου ίπ- πότου ή άστοΰ. Ή δέ μιγάς αΰτη φραγκική κοινωνία έχουσα ώς παράδειγμα αυτόν τον πρίγκιπα ώμίλει την δημώδη έλληνικήν μετά τόσης ευκολίας, ώστε αυτή κατήντησε το σύνηθες γλωσσικον ιδίωμα και βαθμηδόν ή μοναδική αυτών μητρική γλώσσα. Δεν είναι δυνατόν νά ληφθη σοβαρώς ύπ' όψιν ό ισχυρισμός τοΰ Μουντάνερ, ^τι κατά τήν έποχήν του οί ευγενείς ίππόται τοΰ Μορέως ώμί- λουν τήν γαλλικήν, δπως εις τήν Γαλλίαν, διότι τοΰτο είναι άντί- θετον και προς τήν λογικήν και προς τάς άλλας διαπιστώσεις και αποδείξεις, πού άντλοΰμεν άπό τά γεγονότα. Το ζήτημα της καταγωγής τοΰ συγγραφέως δεν είναι άλλως τε εντελώς άνεξάρ- τητον άπό τά ζητήματα της σχέσεως τών διαφόρων κειμένων προς άλληλα καΐ της αρχικής προελεύσεως τοΰ Χρονικοΰ. * * * Γενικώς δύναται νά λεχθή δτι, αν τά Χρονκά τοΰ Μορέως 6εωροΰνται σήμερον ώς γνωστά και δέν παρουσιάζουν πλέον τό άρχικόν ενδιαφέρον ώς έπιστημονικόν θέμα, δέν έ'χουν εν τούτοις ερευνηθή επαρκώς και οριστικώς, οΰτε τά ζητήματα της μεταξύ τών διαφόρων διατυπώσεων σχέσεως, ούτε, κατά μείζονα λόγον, εδόθη ικανοποιητική και πλήρης λύσις εις τό πολύπλοκον και δυσ- χερές πρόβλημα της αρχικής προελεύσεως τών Χρονικών. Πάντως δυνατά•, νά λεχθή εν σχέσει προς τό έλλτηνικόν κείμενον της Κο- πεγχάγης, δτι ό συγγραφεύς ή ό μεταφραστής απευθύνεται, δχι €ίς "Ελληνας, άλλ' εις Φράγκους λαλοΰντας Ελληνιστί, τό γεγο- νός δέ τοΰτο αποδεικνύει δτι ή φραγκική κοινωνία έξελληνίσθη ενωρίς ώς προς τήν γλώσσαν. 1) Περί τοϋ ζητήματος τούτου βλέπε σχετικήν ύποσημ. στίχ. 8468 τοϋ κειμένου. Το δέ ολίγον μεταγενέστερον κείμενον του Παρισινού κωδικός τό διασκευασθέν ύπό "Ελληνος και δια "Ελληνας (^), ώς και ή επακολουθήσασα μετέπειτα αθρόα μετάφρασις καΐ παραγω- γή ελληνικών μεσαιωνικών ρομάντζων κατά τα πρότυπα της Δύσεως αποδεικνύουν δτι ή Φραγκοκρατία ύπήρξεν 6χι μόνον κέντρον έγερτικόν τών εθνικών δυνάμεων, τό όποιον άφύττνισε τάς κοινωνικάς άρετάς και τα εθνικά ιδεώδη, αλλά και κίνητρον της γλωσσικής ημών και λογοτεχνικής αναγεννήσεως. 1) Πρβλ. σχετικώς ύποσημ. στί/• 754 τοϋ κειμένου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κατεβλήθη προσπάθεια ώστε, πλην των απολύτως σχετικών πρδς τί) κε(- μενον έργων, αΐ κατωτέρω βιβλιογραφικαΐ υποδείξεις ν* άναφέρωνται καΐ εΙς ίλλα τοιαύτα, μόνον, εφόσον ή άνεύρεσις καΐ μελέτη αυτών είναι σχετικώς εφικτή. Ή κατάταξις των έργων έγένετο, ο' ) κατ' άλφαβητικήν σειράν, άλλα καθ' όμοιογένειαν ΰλης, έσημειώθη 8έ ^ξων αριθμός παραπλεύρως εκάστου τίτλου βιβλίου, χάριν ευκολίας καϊ προς αποφυγήν της επαναλήψεως του κατά τάς περαιτέρω παραπομπάς. Τά δευτερεύοντα έργα, περί ων γί- νεται εκάστοτε λόγος εΙς τάς ύ,^οσημειώσεις τοϋ κειμένου, δέν αναφέρον- ται ένταϋθα. Εκδόσεις τών Κειμένων τοΟ Χρονικού τοϋ Μορέως. Τά Ελληνικά Κείμενα. 1 ) Χρονικά των εν Ρωμανία καΐ μάλιστα τών έν Μορέα πολέμων τών Φράγ- κων. €ίΐΓοηίφΐβ άβ ΰοηδίαηϋηορίβ βΐ άβ ΓέΙαΙ^ΙίδδβΓηεηΙ όοε ΓΓ^ηςίΐΐδ βη ΜοΓέβ, έοπίβ βη νβΓδ ροϋΐϊςυβδ ρβΓ υη βυΙβυΓ βηοηγιηβ (ίαηδ 1β5 ρΓβΓπίέΓβδ δηηέβδ άυ ΧΙΥβ δϊέοΐβ βΐ ΐΓαάυϊΙβ ροιίΓ Ιβ ρΓβιηϊέΓΟ Γοϊδ ά'Ά- ρτέδ 1β ιη&ηυδΟΓΐΙ ίηέάϊΐ ρ&Γ ^. Α. ΒυοΗοη. Παρίσιοι, 1825. Πρόκειται περί γαλλικής μεταφράσεως της έλλην. παραλλαγής τοϋ Χρονικού τοϋ Μο- ρέως, κατά τόν Παρισινόν κώδικα (€θ(ίβχ ΡδΠδίηυδ, Νο 2898 ), μετά τίνων σημειώσεων καΐ μέρους τοϋ πρωτοτύπου ελληνικού κειμένου, μέχρι τοϋ στί- χου 1333. Ή έκδοσις αύτη είναι ή πρώτη τοϋ Χρονικού τοϋ Μορέως, γενομέ- νη ΰπό τοϋ «Τ. Λ. ΒαοΗοη, καΐ αποτελεί τόν 4ον τόμον της ΰοΐΐβοΐίοη άβδ Γ.ΗΓοηίςαβδ ΝαΙϊοη&Ιβδ ίΓ&ης&ίδβδ, έκ 47 τόμων, 1824—1829. (Βλέπε περαιτέρω έργα ^. Α. ΒυοΗοη, τίτλος 27). 2 ) Χρονικά τών έν Ρωμανία καΐ μάλιστα έν τφ Μορέα πολέμων τών Φράγ- κων. ΟίίΓΟηΐςηβ άβ 1& ρΓΪηοίρ^υΙβ ίΓ&ης&ϊδβ άΆο\ϊΆϊβ χ>Άτ υη ηη-οηγίΏθ ^Γ60, (ΙβχΙβ §ΓβΟ ΐηβάϋ). Δευτέρα έκδοσις τοϋ Χρονικού τοϋ Μορέως ΰπό ί.Α. Βυοίΐοη. Δημοσιεύεται μετάφρασις τοϋ Χρονικού μετά σημειώσεων, καθώς καΐ τοϋ ελληνικού κειμένου τοΰ Παρισινού κωδικός μέχρι τού στίχου: «"Ολοι τόν μνημονεύετε, καλός αφέντης ήτον», (στίχ. 8473 της παρούσης εκδόσεως), έν ΟΙίΓοηίςυβδ βίΓβη^έΓβδ Γβίαϋνβδ Ηυχ βχρβάϊΐίοηδ ίτΆη- ζδίδβδ ρβηά&ηΐ 1β ΧΠΙβ δϊβοΐβ. Παρίσιοι 1840 — 1841. (Βλέπε περαιτέρω, έργα ^. Α. ΒυοΗοη, τίτλος 29). 3 ) Βιβλίον τής Κουγκέστας. Πρώτη έκδοσις τού ελληνικού κειμένου τοϋ Χρονικού τοΰ Μορέως κατά τόν κώδικα της Κοπεγχάγης, (Οοάεχ Π3νηϊ- βηεΐδ 57), υπό ^.Α. Βϋοΐιοη, έν ΚβοΙιβΓΟίιοδ ΙιϊδΙοΓϊςυοδ δυΓ Ιίΐ ΡΓίηοΐ- ρ»υΙέ ίΓ&ηςαίδβ άβ ΜοΓββ βί δβδ ϊιαυίβδ ΙϊαΓοηηϊβδ τόμος, Β', Παρίσιοι 1845. (Βλέπε περαιτέρω έργα ^. Α. Βυοϊιοη, τίτλος 36). 4) Τίιβ €1ΐΓθηίθ1β οί Μογο». Το Χρονικόν τού Μορέως. Εάίάρά ίη 1\νο ρ3Γ3ΐΐ6ΐ ΙβχΙδίΓΟΠιΙΙιβπίδδ.οί Οορβηίι&^βη αηά Ρ&ΓΪδ,λνϋΙιΙηΙ,Γοάυοίϊοη, οπΙίθ3ΐ ηοΐβδ 3ηά ΐηάίοβδ, Ι)^ ^ο^1η δοΗιυΐΙΙ, Ρ1ι. ϋ. ΡροΓοδδΟΓ ι-χΙγ. 3ΐ υηϊν. οΓ ΙΙ,βϊρζϊ^. ΜβίΗυβη €ο,ί,οηάοη,1904. Κριτική έκδοσις τών ελληνι- κών κειμένων τού Χρονικού τοΰ Μορέως, ήτοι παράλληλος δημοσίευσις τών ■δύο κυριωτέρων κωδίκων Κοπεγχάγης καΐ Παρισίων μετά τών σπουδαίο- τέρων γραφών αυτών, ως και τών σημαντικωτέρων γραφών καΐ παραλ- λαγών τοϋ Ταυρινείου κωδικός, (Οοάβχ Ταιιπηβηδϊδ, Β. II. Ι). "Αλλα ελληνικά κ€ΐμ€να, προ€λθ6ντα έκ του Ελληνικού Χρονικού τοΰ Μορέως. 5) Δωροθέου Μονεμβασίας. Βιβλίον ιστορικόν περιέχον έν συνάψει δια- φόρους καΐ. έξοχους Ιστορίας. (Τευδοδωρ6θεος ή Χρονογράφος). Βενετία 1631, 1637, 1684, 1814 κλπ. Τοϋ έργου τούτου τό τελευταΐον κεφάλαιον: «Περί πότε έττηραν οι Φράγγοι τόν Μορέαν», (σελ. 461 — 492), προέρχεται έκ τοϋ Χρονικού τοΰ Μορένς. 6 ) Μελετίου Γεωγραφία- παλαιά τε και νέα, συλλεχθεΐσα έκ διαφόρων συγγραφέων παλαιών τε καΐ νέων, και έκ διαφόρων επιγραφών, τών έν λί- θοις, καί εις κοινήν διάλεκτον εκτεθείσα χάριν τών πολλών τοϋ ημετέρου γένους. Βενετία 1728καΙ 1807. Ό συγγραφεύς τοϋ έργου τούτου μητροπολί- της Ναυπάκτου καΐ "Αρτης, έπειτα δε Αθηνών, εΐχεν ΰπ* όψει τοί» τ6 έργον τοϋ Δωροθέου Μονεμβασίας, αν δχι το κείμενον τοϋ Χρονικού τοΰ Μορέως. Ξ€νόγλωσσοι παραλλαγαΐ τοϋ Χρονικού τοΰ Μορέως. Ή Γαλλική παραλλαγή. 7) I^β ΙίνΓβ άβ Ιά €οης[ΐιβ5ΐβ άβ \ά Ρπηοέβ άβ 1& ΜοΓέο. ΡυΗΐέβ ρουΓ 1& ρΓβιηϊβΓβ ά'δρΓβδυη ιη3η\ΐ50ΓΪΐ(1β 13 ΒΛϋοίΗθςυβ άβδ άυοδ άβ Βοιιγ- £:ο^ηβ ά Βηιχβΐΐβδ, ρ&τ ^.Α.Βυ^Ϊ10η. Παρίσιοι, 1845. Πρώτη έκδοσις της γαλλικής παραλλαγής τοϋ Χρονικού τοϋ Μορέως κατά τό μοναδικον χειρό- γραφον τής Β.Βιβλιοθήκ.τών Βρυξελλών, (Νθ 15702 ), μετά πολλών σχολίων, υποσημειώσεων, εισαγωγής, συμπληρωμ. κειμένων καΙ πινάκων, ύπό ^.Α. Βυοίιοη, έν ΚβοΙιβΓοίιβδ ίιΐδ1θΓΪ0(υεδ δΐΐΓ 1η ΡΓΐηοίραυΙέ ίΓδπς&ίδβ άβ Ι& ΜοΓβε βίδβδ ΙιαυΙβδ 1)αΓθηηΐθδ, τόμος Α', Παρίσιοι 1845. (Βλέπε περαιτέρω έργα ^. Α. Βυοίιοη, τίτλος 36). 8) ί,ΪΥΓβ άβ Ια ΟοηςυβδΙβ άβ 1& ΡΓΪηοόβ άβ ΓΑιηοΓέβ. €1ΐΓθηϊηιιβ άβ ΜοΓββ, (1204—1305). Ρυ1)1ίββ ρουΓ 13 8οοίέ1β άβ ΓΗΐδΙοίΓβ άβ Ρραποβ ρ3Γ ^β&η Ι,οη^ηοη. Παρίσιοι 1911. Δευτέρα έπιμεμελημένη έκδοσις τοΰ γαλλικού κειμένου τοϋ Χρονικού, (κωδ. Βρυξελλών Νο 15702), μετά σχολίων, υποσημειώσεων, εισαγωγής, χρονολογικών κλπ. πινάκων. Ή *Αραγα>νική παραλλαγή. 9) I^^1>Γ0 άβ 1ο8 ίβοΐιοδ βί οοηφίίδί,βδ άβΐ Ρηηοίρβάο άβ Ια ΜοΓβα. ΟοιηρΠαάο ροΓ οοΓηαηάατηίηβηΙο άβ ϋοη Γραγ ^οΗ£ιη ΡβΓΓβηάβζ άβ, ΗβΓβάϊ3, πι&βδίΓΟ άβΐ Ηο.δρΪΓΒΐ άβ 8. ^ο^1^η άβ ^β^υδ&1β^η. ΟΙίΓοηίφΐβ άθ ΜοΓββ αιιχ XIII βίΧΙΥ δϊέοΐβδ, ρυΙ)1ϊέβ βΐ ΐΓ3άυίΙβ ρουΓ 1» ρΓβηιΐέΓβ ίοϊδ ρουΓ Ιει δοοΐέΐβ άβ ΓΟρϊβηΙ 1>&1ίη, ρ3Γ ΑΙΓΓβά ΜοΓβΙ— ΡαΙίο, Γενεύη, 1885. Μοναδική έκδοσις τής 'Αραγωνικής παραλλαγής τοϋ Χρονικού τοϋ Μορέως, (Βιβλίον τών "Αθλων ),κατά τήν συμπίλησιν τήν γενομένην τω 1393, εντολή τοϋ ΗβΓβάϊα, (δεύτερον μέρος τοΰ πρώτου τόμου τοϋ έργου: 1^3 0Γ3ηΐ ΟΓοηίοα άβ Ιοδ οοηςιιΙτϊάοΓβδ, σωζόμενου έν τή βιβλιοθήκη Οδΐιηα τής Μαδρίτης). Κείμενον καΐ γαλλική μετάφρασις. *Η Ιταλική παράφρασις. 10) ΙδΙοΓΪΛ άθΐΐ» ΜοΓβα. Περιληπτική καΐ κακή Ιταλική μετάφρασις τοϋ βτ»χηροϋ ελληνικού χημένου τοϋ Χρονικού τοΰ Μορέως, άποτβλοΰσα συνέ- χειαν της Ιστορίας της Ρωμανίας του Μαρίνου Σανούδου Τορσέλλου, καΐ έν τω αύτω χειρογράφω της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης, έν Βενετία, (Αρ- ρβηό. ΙΙαΙ. Ηί8ΐθΓΪ& ΥβηιβίΆ, Οΐβδδ. VII, Νο 712). ΈδημοσιεύΟησαν αμ- φότερα μετ' άλλων σπουδαιότατων κειμένων αναφερομένων εις τήν αυτήν έποχήν, υπό του ΚαΗ Ηορί, έν ΟΙίΓοηϊφίβδ ^Γβοο-Γοηιαηβδ ίηβάΐΐβ.'; ου ρβα οοηηυβδ Βερολϊνον 1873. (Βλέπε περαιτέρω έργα Ηορί, τίτλος 40). Βυζαντινοί * Ιστορικοί καΐ Χρονογράφοι. 11) "Αννας Κομνηνής, Άλεξιάς. (Αηη&β Οοπιηβη&β Α1θχί3δ). Δια τα προηγηθέντα τήν Δ' Σταυροφορίαν γεγονότα, (1069 — 1118), ών ύπηρξεν αυτόπτης μάρτυς. "Εκδ. ΤβυΙ)ηβΓ, Λειψία, 1884, τόμ. Α' καί Β'. καΐ Ρβ- ΐΓθ1θ£;ίβ ^ΓβΟφίβ Μϊ^ηβ, τομ. 131. 12) Ακομινάτου Χωνιάτου Νικήτα, Ιστορία. (ΝΐοβΙβδ ΟΗοπί^Ια, Αοο- Γηίηδίοδ, Ηίδίοηβ). Ιστορικός της Δ' Σταυροφορίας, (1180—1206), συνεχιστής της "Αννας Κομνηνής. "Εκδ. Βόννης 1835, καΐ Ρ&ΐΓθ1θ§ίβ ^Γβ- ςρΐβ Μί£;ηβ, τομ. 139. 13 ) Άκροπολίτου Γεωργίου, Χρονική συγγραφή. (ΟβΟΓ^ϋ ΑοΓοροΙίί&β, ΗϊδΙθπ&). Συνεχίζει το έργον τοϋ Νικήτα Χωνιάτου, έξιστορών τα περαι- τέρω γεγονότα, (1203—1261). "Εκδοσις Τβυ1)ηβΓ, Λειψία, 1903, (Α' τό- μος της εκδόσεως των έργων αύτοϋ, 0ρβΓ3). 14) Παχυμέρους Γεωργίου, Ιστορία. (ΟβθΓ£;ϋ ΡαοΙιγιηβΓΐδ, Ββ ΜίοΙία- βίβ βΐ Αη(ΐΓθηϊοο Ραΐββοΐο^ΐδ 1ϊΙ)ΓΪ ίτβάβοΊιη ). Συνεχίζει το έργον τοΰ Άκροπολίτου, διηγούμεν^ς τα περαιτέρω γεγονότα, (1255 — 1308). "Εκδοσις Βόννης, 1835, τομ. Α' και Β'. 15) Γρήγορα Νικηφόρου, Ρωμαϊκή Ιστορία. (ΝϊοβρΙΐΟΓί 0Γβ^0Γ8β, Βγ- ζ&ηΙΐη& 1ιίδΙθΓΪ&). "Εξιστορεί τα γεγονότα άπό 1204 — 1359, συντόμως μέχρι τοϋ 1320, εκείθεν δέ εκτενώς. Έκδ. Βόννης, τόμ. Α-Γ', (ΒοΙίΙίβΓ) 1829-55 καΐ έν Ραΐροΐο^ίβ ΟΓββφΐβ Μΐ^ηβ (τόμ. 148-149). 16) Φραντζή Γεωργίου, Χρονικόν (ΡΗΓ&ηΙζβδ, ΟβΟΓ^ϊοδ, €1ΐΓθηίθθη), Εξιστορεί γεγονότα άπό τοϋ 1258 — 1476. Σώζονται δύο διασκευαΐ τοϋ Χρο- νικού, μία δημώδης καΐ άλλη λογία, άμφότεραι έκδοθεϊσαι έν Ρ3ΐΓθ1θ£[ϊβ ^Γθοςυβ Μί^ηβ, τομ. 156.'Τπάρχει καΐ παλαιοτέρα έκδ. της Βόννης, 1838,. ώς καί νεωτάτη έκδ. Τβιι1)η6Γ Λειψία 1937, άλλ' εις μόνον τόμος εισέτι. Μεταγενέστεροι χρονογραφ(αι καΐ βιογραφίαι. 17 ) Χρονικόν 'Ανέκδοτον Γαλαξειδίου, ή Ιστορία 'Αμφίσσης, Ναυπάκτου,. Γαλαξειδίου, Λοιδωρικίου καΐ των περιχώρων. "Εκδοσις Κ. Σάθα μετ' εΐ- σαγωγών ιστορικών περί Ναυπάκτου, 'Αμφίσσης, Γαλαξειδίου, Δεσποτών Ηπείρου, Μιχαήλ Α' και Μιχαήλ Β' κλπ. Αθήναι 1865. 'Ανατύπωσις έν Αθήναις 1914 ύπό τοϋ Συνδέσμου Γαλαξειδιωτών. 18) Ίώβ Μέλλου (Μονάχου), Βίος της Όσιας Θεοδώρας της έν "Αρτη. (Θεοδώρας Πετρο(λείφα, συζύγου τοϋ Δεσπότου της Ηπείρου Μιχαήλ Β' ). 'ϊπάρχουν πολλαΐ εκδόσεις: α ) δύο ένετικαί δυσεύρετοι, β) έν Έλληνομνήμονι Μουστοξύδη έτους 1843, σελ. 46—47. γ) έν Βυοίιοη, ΝουνβΠβδ ΚβοίιβΓ- οίιβδ Β', σελ. 401. δ) έν Ρ£ΐΐΓθ1ο§[ΐβ ξτβοφίβ Μΐ^ηβ, τόμος 127. ε) Κ. Σα- κελαροπούλου (Κ.Σ. ), Ακολουθία της Όσιας Θεοδώρας, 'Αθήναι 1841. Λατίνοι Ιστορικοί καΐ Χρονογράφοι 19) νϊ11ο1ιαΓ(1ο\ιίη. Γ,α ΟοηςιαβΙβ άβ €οηδΙίΐη1ίηορ1β. Ιστορία της Κα- τακτήσεως της Κων )πόλεως; συγγραφεϊσα ύπό Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνου, Χρονικόν Μορέως 2* . πρωτοστράτορος της Καμπάνιας και αύτόπιου μάρτυρος της Δ' Σταυροφορίας λαβόντος σπουδαιότατον μέρος εν αύτη καΐ της οποίας διηγείται τά γεγονότα άπο τοϋ έτους 1197-1207. "Εργον μνημειώδες δια την Λογοτεχνίαν της γαλ- λικής γλώσσης και άπο ιστορικής απόψεως σπουδαιότατον. Τούτου υπάρ- χουν άρκεταΐ εκδόσεις, ών αί κυριώτεοαι είναι: α) Ναίοΐϋδ άβλΥαΐΠν, Παρίσιοι 1882, περιλαμβάνουσα, μετά την 'Ιστο- ρίαν τοΰ Βιλλαρδουΐνου, έν συνεχεία, και την ημιτελή Χρονογραφίαν τοϋ λα- τίνου αύτοκρ. Ερρίκου, (1207 — 1216), συνταχθεϊσαν ύπό ΗθΠΓΪ <1θ ν&ίβη- οίβηηβδ. β) Ή νεωτάτη έκδοσις, υπό Εάπι. Γ&Γ&1, Παρίσιοι 1938—1939, εις δύο τόμους, Ββΐΐβδ Γ.βΙΐΓβδ, «ί,θδ €1&85ΐςιΐ65 άθ ΓΗϊδΙοΪΓΟ 4β Γρίΐηοβ 3υ ιηο- γβη Ά^β. Άμφότεραι αί εκδόσεις περιλαμβάνουν μετά τοΰ αρχικού κειμένου καΐ μετάφρασιν εις την σημερινήν γαλλικήν γλώσσαν. 20) Κο1)βΓΐ άβ ΟΙαΓΪ. ίίδ ΟοηςυέΙβ άβ Οοηδίαηΐίηορίθ. Ιστορία της Κατακτήσεως τής Κωνσταντινουπόλεως, συνταχθεΤσα ύπό αύτόπτου μάρτ'υ- ρος,διηγουμένου τά γεγονότα άπο τοϋ έτους 1198— 1218, κατά την άντίληψιν των σταυροφόρων τής κατωτέρας τάξείος. "Εκδοσις ΡήϊΗρρβ ϊ,&υβΓ, Πα- ρίσιοι 1924, ΟΚαΐΏρίοη, «ί,βδ €ΐ355ϊ(:ιυθ5 ΓΓ8ης3ίδ γ1\ι ιηονθη Ά§6η. 21 ) ΜδίΓίηο δαηυάο ΤοΓδβΠο, Ι?Ιογϊ3 ΛθΙ Κβ^ηο άί Κοιη&ηϊα δϊνβ Κβ- ^ηο όί ΜοΓβδ. Ιστορία της Ρωμανίας, ήτοι τοϋ Μορέως, ύπο ]\Ιαρίν^υ Σα- νούδου Τορσέλλου τοϋ πρεσβυτέρου (1328 — 1343). Τοϋ σπουδαιότατου τούτου έργου το πρωτότ'^πον κείμενον, συνταχθέν λατινιστί,άπωλέσθη. Πε- ριεσώθη δμως Ιταλική μετάφρασις έναποκειμένη έν τη Μαρκιανή Βιβλιο- θήκη τής Βενετίας, (Αρρθί. ΙΙαΙ. ΗίδΙοΓΪα νοηβΐ^, Οΐ3δδ. νίΤ,Νο 712), έν τω αύτώ χειρογράφω μετά τής ιταλικής παραφράσεως τοϋ Χρονικού τοϋ Μορέως. Έδημοσιεύθη μετά τοϋ τελευταίου τούτου, καθώς και μετ' άλ- λων σπουδαιότατων κειμένων τής εποχής ύπό ΚϊιγΙ Ηορί, έν ΟΙίΓΟηϊφίβδ θΓβοο-Γθπΐ£ΐηβδ ϊηέάίΐβδ οα ρβα οοηηυβδ. Βερολϊνον 1873. (Βλέπε περαι- τέρω έργα Ηορί, τίτλος 40). 22) ΜιιηΙαηβΓ Εαιηοη, Καταλανικόν Χρονικόν, (1204 — 1328). Συντα- χθέν ύπο τοϋ Ρ. Μουντάνερ, έλθόντος εις την Ελλάδα μετά τής Καταλανικής Εταιρείας και περί τής εκστρατείας τής οποίας πραγματεύεται εις τά Κε- φάλαια 199—245, διηγούμενος γεγονότα από 1302—1310. Περί τοϋ Μορέως Ιδιαιτέρως πραγματεύεται και εις τά Κεφάλαια 261 — 270, διηγούμενος γε- γονότα τοϋ έτους 1314 — 1316. Τοϋ Χρονικού τούτου ύπάρχουσι δύο εκδό- σεις έν -ζεταφράσει: α) έν Βαοΐϊοη, ΟΙίΓοηΐςιΐθδ βίΓ&η^βΡβδ ΓθΙ&Ιίνβδ αιιχ βχρέίϋΐίοηδ ίΓ&η- ς&ΐδθδ: Κ&ηηοη ΜυηΙ&ηοΓ, ΟΗΓοηίφΐΘά'Ατ^οτοη βΙο. Παρίσιοι 1840. Γαλ- λική μετάφρασιςνέα έκ τοϋ Καταλανικοϋ πρωτότυπου. (Βλέπε έργα Βυοίιοη, τίτλος 29). β) έν Ογοπ&οΙιθ Ο&Ι&Ιαηβ άβΐ δβοοίο ΧΙΠ β XIV, Φλωρεντία, 1844, Ι- ταλική μετάφρασις ύπό Γΐΐϊρρο Μοϊδθ, τόμος Α'. Κείμενα Νόμων. 23) Αδδϊδβδ άβ ΙθΓΐΐδίΐΙβπι, ου Κβοαβϋ άβδ ουνΓ&^βδ άβ ΙυπδρΓυάβηοβ οοιηροδβδ ρβηάαηΐ 1β 13θ δΐβοΐβ άαηδ Ιβδ τογαυπιβδ άβ ^βΓι1δ^1β^η βΐ 1β ΟίγρΓβ. 'Ασσίζαι τής Ιερουσαλήμ. Αποτελούν μέρος τής Συλλογής Κβ- ουβίΐ άβδ ΗϊδΙοΓΪβηδ άβδ Οοίδ&άβδ καΐ φέρουν ϊδιον τίτλον: ί,οίδ. Έξεδό- θησαν ύπό τοϋ κόμιτος Ββία^ηοΙ καΐ περιλαμβάνουν δύο τόμους: Τοιηβ ΙθΓ: ί.θδ Αδδϊδβδ άβ Ια Η3υ1β οοιιγ, Παρίσιοι, 1841. Τοιηβ ΙΙβ, 1.βδ Αδδϊδβδ άβ 1& οουΓ άβδ ΒουΓ§;βοϊδ, Παρίσιοι, 1843. 24 ) Αί 'Ασσίζαι τοϋ Βασιλείου τών Ιεροσολύμων καΐ τής Κύπρου. Μετά- ιθ' ςρρασις εις το ελληνικών ιδίωμα της Κύπρου των Άσσιζών της Βουργεσία; διασκευασθεϊσα τον ιδ' αιώνα καΐ ύττο δύο διαφόρους παραλλαγάς."10κδοσ•,ς Σάθα, έν Μεσαίων. Βιβλιοθήκη, τόμος ΣΤ', Παρίσιοι 1877. Άντιστοιχεϊ ππός τ6 κείμενον τοϋ Β' τόμου του αμέσως προηγουμένου έργου. 25) €&ηοϊ3ηΐ Ρ, ΒδΛ&ΓΟΓυηι Ιο^οδ αηΙΐοιιΐ3β, Βενετία 1785. Κΐς τον Γ' τόμον, (σε>. 495 — 534), υπάρχουν αί Λδδίδθί; (1θ Κοιη&ηϊο, αϊτινες φέ- ρουν τον έξης τίτλον: ί,ϊ1)6Γ οοη8υοί.ηάίηυπι ίηιρβΓϋ Κοπιαπΐαβ, ίπ Υοηβ- ΙοΓυ.ΓΠ 6ΐ ΓΓ&ηοοΓυηι οϋΐίοηθπι Γβά&οΙΐ, οοηοϊηηαίιΐδ ίπ ιι^ηιη ΡΓίηοΐ- ρβίιΐδ Αο1ΐίΐ.)ίΐθ, α 8θΓοηϊ.?5ίπι& Κρρυΐ^ΐϊοα ΥοηοΙ^, 8θη&Ια8ΐοη.8ΐι11ο £ΐρ- ρΓθ1)3ΐυ8. Αί Άσσίζαι της Ρουμανίας ήσαν οί φεουδ. νόμ.οι τοϋ Μορέως. 26) Ο. Κ<^θουΓ3. ΐ1θ5 Αί;5Ϊ5θ5 άβ Κοηιαηϊβ, Παρίσιοι 1930. Νεωτάτη Ικδοσις των Άσσιζών της Ρωμανίας, ήτοι τοϋ Μορέως. "Εργα ^. Α. Βηοΐιοη. Ιΐ ) Οοΐΐβοΐίοη άθ3 ΟίΓοηίιμιβδ η&Ιΐοηα1θ.= ίΓαηςαϊ$ί'3. Συλ>ογή αποτε- λούμενη εκ 47 τόμων, εκ των οποίων οί μέν δύο πρώτοι περιλαμβάνουν τ•/;ν Ίστορίαν της Λατιν. Αυτοκρατορίας της Κων)πόλεως τοϋ Δουκαγγίου, ής ή αρχική εκδοσις έγένετο τω 1668, ό δε τέταρτος τ-/;ν άρχικήν εκδοσιν τοϋ Παρισινοϋ κωδικός Ελληνικού Χρονικού τοϋ Ι\Ιορέως εις γαλλικήν μετά- ορασιν. (Βλέπε ανωτέρω τίτλον 1 ). 28) ΚβοΙιβΓοΗθδ βΐ ηιαΙθΓΪαιιχ ροιίΓ δθΓνϊΓ α υηβ ΙιϊδΙοΪΓβ άβ 1η (Ιοπηΐ- η&Ιϊοη ίΓ3ης3Ϊ5β 3υχ 13β 14β οΐ 15ο δϊόοΐβδ (]3η5 Ιβδ ρι-ονΐηοοδ άέπιβη- 1)Γβ6δ άο Ι'βηαρΪΓβ §ΓβΟ. Παρίσιοι, 1840, δύο μέρη ηνωμένα. Πληροφορίαι Ιστορικαί, γενεαλογικαί, νομισματικαί, ως και τα έ'ργα τοϋ Γοδοφρ. Βιλαρ- δουΐνου και Πθηη ύβ ναΐβηοίβηηθδ, εις δύο παραλλαγάς. (Πρβλ. και τί- τλον 19). 29) ΟίΓΟηϊςυβδ 6ΐΓαη§;6Γβδ Γβΐ3{;ίνβδ 3ΐιχ βχρέάΐΐ,ΐοηδ ΓΓ3ης3ϊδ6δ ρβη- <ΐ3ηΙΐ6 13β δίβοΐβ, ρυ1)1ίβθδ ροαΓ Ιβ ρΓΟίηΐΘΓβ ίοίδ, βίαοίάέβδ βΐ ΐΓ3(1ιιίΐ6δ. Παρίσιοι 1840. Υπάρχουν άνατυπο'ισεις τοϋ 1841, 1861 και 1871. Το έργον τοϋτο περιλαμβάνει α) εκ τοϋ Η'ευδοδωροθέου τό: Περί πότε επήραν οί Φράγ- γοι τον Μωρέαν, (βλέπε σχετικώς τίτλον 5 της παρούσης Βιβλιογραφίας ), β) Τήν δευτέραν εκδοσιν τοϋ Παρισινοϋ κοΊδικος τοϋ Έλληνικοϋ Χρονικοϋ τοϋ ^Iορέως, (βλέπε σχετικώς τίτλον 2 ).γ ) το Καταλωνικον Χρονικόν τοϋ Ε3Γηοη Μυηΐ3ηοΓ. (βλέπε σχετικώς τίτλον 22). δ) Τό Χρονικόν τοϋ ΒθΓη3Γ(1 ά' ΕδοΙοΙ, (Καταλωνικον Κείμενον). ε) Τό Σ-.κελικόν Χρ,ονικον περί της επαναστάσεως τής προκληθείσης έν Σικελία υπό τοϋ Ιωάν- νου Προκίδα ή Προχύτα, (1282, Σικελικός Εσπερινός) εις γαλλικήν με- τάφρασιν, ώς και διαφόρους γενεαλογικούς πίνακας αυτοκρατόρων, βα- σ^λέοιν και δυναστών της εποχής. 30) 1.3 ΟΓβοβ οοηΐίηβηΐηΐβ οΙ 13 ΜοΓββ. Παρίσιοι, 1843. Έντυπο^σεις εκ τοϋ άνά τήν Ελλάδα ταξιδιού τοϋ γενομένου τω 1840 — 41 υπό τοϋ συγ- γραφέως, ώς και τών ερευνών αύτοϋ εις Στερεάν Ελλάδα και Πελοπόννη- σον. Περιλαμβάνει πολύτιμους πληροφορίας. Μικρόν σχήμα έκ 562 σελίδων. 31 ) 1->Ά ΟρβΟθ, Ιβδ €γ€]3Λθδ βί Ιβδ Πθδ Ιοηίβηηβδ βη 1841. Ταξιδιωτικαί εντυπώσεις δημοσιευθεϊσαι εις τήν Εβνυβ άο ΡαΓΪδ, τομ. 10ος εξ. Παοίσιοι 1843. 32) Νουνβΐΐβδ ΚβοΙιβΓοίΊβδ ΙαίδΙοΓΪηυβδ δΠΓ 13 ρπηοίραιιΐβ ίΓβηςαϊδο ■άβ ΜοΓββ οί δθδ ΗαυΙβδ ΐ33Γθηηϊθ5 3 13 δυϊίβ άβ 13 4β ΟΓΟΪδηάβ. Παρίσιοι 1843. Αποτελεί συμπλήρωσιν τοϋ προγενεστέρου έργου του ΚβοΗοΓοΙιβδ βΐ Γη3ΐβΓί3ΐΐχ καΐ παρέχει εις δύο τόμους έγγραφα κλπ. στ,οιχεΐα τών ερευνών του άπό τα Αρχεία Πίζης, Φλωρεντίας, Νεαπόλεως, Σικελίας, Μάλτας καΙ Κερκύρας. 33) Α1ΐ3δ (3θ5 ΝουνοΠθδ ΚθοηβΓοΙιβδ ΙιϊδΙοΓΐςυβδ 5ιιγ 1ε ρΓίηοΐραυΙέ ίΓ&ηςίΐίδθ άβ ΜοΓββ βΐ 5θδ ίΐεΐιιΐβΐ 1:)&Γθηηιβ5 ίοηάόθδ 3 1& δυίΐβ ίΐβ 1& 4β θΓθίδ3άβ,Γοητι&η1ΐ3 άβαχίέπΐθ ρα.Γΐΐβ άβ οβί ουντ^^θ βΐ δθΓναηΙ άβ οοιη- ρΙβΓπβηΙ αυχ έοΙ&ίΓΟϊδδθΓηθηΙδ ΙιίδΙοΪΓθδσβηβαΙο^ίοιυθδ βΐ ηιΐΓΠΪ^ΓΠοΐΙΐςυβ» δαρ Ια ρΓϊηοϊραιιΙβ ίΓ&ης&ιΐδβ άθ ΜοΓΡβ θί &α νογει^ε άβηδ 13 ΜοΓββ, Ια ΟρβΟβ οοηΐίηβηίδΐθ, Ιθδ Ονοΐαάβδ βΐΐθδ ίΐβδ ίοηϊβηηβδ. Παρίσιοι ίνευ χρο- νολογίας.Συμττλήρωμα των προγενεστέρων Ιργων τοΰ συγγραφέως παρέχον πλήθος εικονογραφιών των φραγκικών κάστρων της Έ)Λά§ος, ως καΐ ά>νλων μνημείων αναφερομένων εις την αυτήν έποχήν. 34) ΕίΕΐΙ^ΙίδδθπίθηΙ ίέοά^Ι άβ \ά ρΓΐηοίρ&υίβ ίΓ&ης3ϊδβ άβ ΜοΓββ. Δια- τριβή δημοσιευθείσα εις τ-Γ,ν Κβνυβ ίη(ΐ6ρβη(ΐ3η1β, 1843. 35) ΕχουΓδίοη ίαΐδΙοΓίςυβ (ΐ3ηδ Ιβδ ϋβδ ίΐβ Τϊηοδ βΐ ά'ΑηόΓΟδ. Ταξιδι- ωτικαΐ έντ•^πώσε:ς δημοσιευθεϊσαι εις τήν Κβνυβ Ιηάβρβη(ΐ3η1β, 1844. 36) ΚβοΗβΓΟΙιβδ ΗϊδΙοΓΪηυβδ δΐιρ 13 ρΓΪηοίρ3υίβ ίΓ3ης3ίδβ άβ ΜοΓββ βΐ δβδ ΙιααΙβδ ΐ33Γθηηΐβδ. Παρίσιοι 1845, εις δύο τόμους ήτοι: Α'. Τόμος: Εβ ΗνΓθ άβ 13 ΟοηςυβδΙβ άβ Ι3 ΡΓΪηοββ άβ ΚθΓη3ηίβ, πρώτη έκδοσ-.ς της γα/Λ'.κής παραλλαγής τοΰ Χρονικού τοϋ Μορέως, (βλέπε σχετικώς τίτλον 7 της παρούσης Βιβλιογραφίας). Β' τόμος: Το βιβλίον της Κουγκέστας, ήτοί ή πρώττ, έκδοσις τοϋ ελληνικού κειμένου τοϋ Χρονικού τοΰ Μορέως κατά τον κώδικα της Κοπεγχάγης, (βλέπε σχετικώς τίτλον 3 της παρούσης βι- βλιογραφίας). Εις τό έργον τοϋτο υπάρχουν επιπροσθέτως και άλλα δευτε- ρεύοντα έ-)'γραφα κλπ. στοιχεία αναφερόμενα εΙς τ-Γ,ν αυτήν έποχήν. 3" ) ΗίδΙοίΓβ άθδ οοηφίβΐθδ βΐ άβ 1'θΐ3ΐ3ΐϊδ5βΓηθηΙ άβδ ΓΓ3η53ί5 ά3η5 Ιβδ Εί3ΐδ άβ Γ3ηοϊβηηβ ΟΓβοβ. Παρίσιοι 1846. Τοϋ έργου τούτου έδημοσι- εύθη μόνον ό Α' τόμος, περιλαμβάνων τήν έξιστόρησιν τών γεγονότων μέχρ^ τοϋ έτους 1290. Ό σ'υγγραφεΰς απέθανε τω 1846 άφήσας ημιτελές το ανω- τέρω σύγγραμμα, καθώς καΐ παντοΤον ύλικόν, εκ τοϋ οποίου έδημοσι- εύθη μόνον τό 38) νον3^β ά' ΑΙ. Βυοίιοη ά3ηδΓΕυ1)ββ, ΙβδΙΙβδ ΙοΏίβηηβδ βΐ Ιβδ Ογ- οΐ3άβδ βη 1841. Παρίσιοι 1911. "Εκδ. Επιϊΐβ— Ραυί. Παραμένουν δε αδημοσίευτοι εις τ-ήν Έθν. Βιβλιοθ. Παρισίων τέσσαρες τόμοι χειρογράφων τοϋ ΒυοΗοη, ήτοι Ήμερολόγιον τοϋ ταξιδιού ε'.ς Ελ- λάδα. (Μδδ. πουν. 3οςιιί5. Γγ. 4692 — 4695). "Εργα Κ&γΙ Ηορί- Τά κυριώτερα καΐ αμέσως ενδιαφέροντα εΙνάι: 39) Οβδοΐιϊοίΐΐβ Ορϊβοΐιβηίαηάδ. Λειψία 1867 — 1868. Ιστορία της Ελ- λάδος κατά τους μέσους και τους νεωτέρους χρόνους. Αποτελεί μέρος της Αΐ^βηιβΐηβ Εηονοίορβάίβ άβΓ \νίδδβη5θ1ΐ3ίΙβη υηά ΚυηδΙβ }ΐ6Γ3ηδ§;β- ί,'β£θη νοη Εγ301ι υηά 0Γυ1)δΓ, Α' μέρος, καΐ καταλαμβάνει δύο ολόκληρους τόμους, τον 85 καΐ 86. 40) ΟΙίΓοηϊςυβδ ^Γβοο-Γθηΐ3η6δ ΐηβάϊΐβδ ου ρβυ οοηηυβδ. Βερολϊνον 1873. Περιλαμβάνει κείμενα καΐ διάφορα άλλα στοιχεΤα αναφερόμενα εις τήν έποχήν, έκ τών όποιων τά σπουδαιότερα είναι: α) Ή Ιστορία της Ρωμα- νίας, ήτοι τοϋ Μορέωςΰπο Μαρίνου Σανούδου Τορσέλ>.ου τοϋ πρεσβυτέρου. (Βλέπε τίτλον 21 της παρούσης βιβλιογρ. ). β) Ή Ιταλική παράφρασις τοϋ Χρονικοϋ τοϋ Μορέως (βλέπε τίτλον 10 ), ώς καΐ διαφόρους καταλόγους^ ημερολόγια και γενεαλογικούς πίνακας κλπ. Μελέται π€ρΙ τών Χρονικών τοϋ Μορέως. 41) δοΐιιηϋΐ .ΤοΚη, ϋϊβ ΟΙίΓοηίΙί νοη ΜθΓβ3, Μόναχον 1889. Διατριβή και πρώτον έργον τοϋ συγγραφέως, πραγματευόμενον ττερί της άμοι- κα' Ραίας σχέσεως των παραλλαγών τοϋ Χρονικού και. των γειροΎ^ίοο^Ί. 42 ) Τοϋ αύτοϋ, Ι-,β ΤΗβδέΐάβ άα Βοοο3θβ 6ΐ Ια ΤΗβΡθϊαβ Ογοοιιιιο, Πα- ρίσιοι, 1892, έν ΕΙαάβδ (1ρ ΡΠϋοΙο^ίβ ηόο-^Γθοςυρ ρυ1)1ίόβ5 ρ3Γ ^. Ρ^•- €ΐΐ3ΓΪ (Βί1)1ίοΙΗ6ςιιβ άβ ΓΕοοΙβ (1θ5 ΗίΐυΙοδ ΕΙιΐ(1ο<ί, Γαβο, 92, ΡηΓΐ$, 1892 ).Γλωσσ[.κχΙ και άλλαι παραα-ηρήσεις έττι της εμμέτρου έλλην. μεταφρά- σεως της Θησηΐδος τοϋ Βοκκακίου έν συγκρίσει προς το Έλλην. Χρονικον τοϋ ΐνίορέως. 43) Χατζιδάκι Γ. Ν., Τΐιο ΟίΓΟπΐοΙο οΓ ΙΜοΓοα 1)ν ^ο11η ^οΐιηιίΐΐ. 190Ί. έν Άθηνας ΙΣΤ',σελ. 253 — 54. Βιβλιοκρισία έπΙ τη δημοσιεύσει της κριτι- κής εκδόσεως τοϋ Χρονικοϋ Μορέως ύττό τοϋ δοΙίΓΠΪΙΙ. (Βλέπε τίτλον 4 ). 44 ) Λάμπρου Σπυρ., ^ο11η 8ο1ιιιιΐΙΙ, Τΐΐΰ €1ΐΓοηίο1ο οΓ ΙΜογοο. Το Χρο- νικόν τοϋ Μορέως, 1904, έν Ν. 'Ελληνομν. Α', σελ. 245 — 250. Βιβλιοκρι- σία έπι τη αύτη, ώς ανωτέρω, έκδόσει. 45 )Άδαμαντίου 'Λδ. Τά Χρονικά τοϋ Μορέως. Συμβολαί εις την Φραγ- κοβυζαντινήν ίστορίαν και φιλολογίαν, Αθήναι 1906. Απόσπασμα εκ τοϋ Δελτίου της 'Ιστορ. και 'Εθνολογ. Εταιρείας, τομ. ΣΤ, σελ. 453 — 675. "Εργον σπουδαιότατον, δια τοϋ οποίου τίθενται Οετικαί βάσεις προ: ερευναν των σημαντικωτέρων ιστορικών και φιλολογικών ζητημάτων τών σ/ετικών με τά Χρονικά τοϋ Μορέως. 46) Δραγούμη Σ. Ν. Χρονικών ΛΙορέως τοπ<ι)νυμικά, τοπογραφικά, 'στο- ρικά.'ΛΟήναι 1921. Παρατηρήσεις λίαν ένδιαφέρουσαι και επιτυχείς, ΐί^ίως ώς προς τάς τοπωνυμικάς καΐ τοπογραφικάς διακριβίόσεις.'ΚδημοσιεύΟησαν και προηγουμένως έν ΆΟηναο, ΚΓ' σελ. 396 — 43 ί, ΚΙ'.' σελ. 3 — 52 και 154—198, ΚΣΤ' σε). 3—26, 135—136 και 219—223, ΚΖ' σελ. 3-33 και 325—338. 47) Δραγούμη Σ. Ν. Χρονικού Μορέως λέξεις. Παρα-.ηρήσεις οχι πάντοτε επιτυχείς. 'ΕδηυιοσιεύΟησαν έν Αθηνάς ΚΓ σελ. 73 — 87, ΚΓ' σελ. 363 — 371, ΚΣΤ' 26—32 β. και 223—228. 48) Ξανθουδίδου ΣΤ. Διορθώσεις εις Χρονικον Μορέως καΐ περί οιν.ογε- νειακών επιθέτων έν Κοήτη.'Λνακοίνωσι^ οηαοσιευΟ. έν 'ΛΟηνας ΛΓ> σελ. 205. 49) Φουρίκη Π. Λ. Παρατηρήσεις εις τχ τοπίονύμια τών Χρονικών τοϋ Μορέως. Μάνη. Θέσις — Κάστρα — "Ονομα. Έδημοο-εύΟη έν 'ΑΟηνας Μ' σελ. 26 — 59. Ή περί Μάνης δ/;μοσιευΟε:σα έρευνα αποτελεί μέρος τών Πα- ρατηρήσεων εις τά τοπωνύμια τών Χρονικών τοϋ Μορέίος, ών ή δημοσίευσις έματαιώϋη λόγω θανάτου τοϋ συγγραφέως. Πρβλ. και ύποσημ. στίχ. 3004, 3035 γ.'Λ 30.3'9'τοϋ παρόντος έργου. Ή Μεσαιωνική Ελληνική. Περί τ7ς λΓεσσαιωνικής Ελληνικής γλίόσσης καΐ λογοτεχνίας υπάρχει, ώςγνίοστόν, μέγα πλήθος έργων, ε; ών σημειοϋμεν ελάχιστα, τά πρώτα δια τον πλοϋτον τών ειδήσεων τ<ον, τά άλλα δια τήν περιεκτικότητα των και προς πρόχειρον μϊ;λέτην. 50) Χατζιδάκι Ν. Γ. Μεσαιωνικά καΐ Νέα Ελληνικά. Αθήναι. 1905— 1907. Ι^ιβλίοΟήκη Μαρασλή. Τόμος Λ' και Β'. 51 ) Κρουμβάχερ, Ιστορία τής Βυζαντινής Λογοτεχνίας. 'Λθήναι, 1900, Βιβλιοθήκη Μαρασλή, εις 3 τόμους. Μετάφρασις υπό Γ. Σωτηριάδου τής β' εκδόσεως τοϋ γερμανικού έργου Κ. ΚιυΓηί);ΗΐιθΓ,ΟΡ5θΗίο1ι{θ άοΓ Ι3γζ;ιη1ί- ηϊδοΐΐϋπ ί,ϊΙΙοΓίΐΙυΓ. Ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα είναι τά περιεχόμενα τοϋ Γ' τόμου περί τής δημώδους ελληνικής λογοτεχνίας, ένθα παρέχονται πλεΤσται ειδήσεις περί τής μεσαιωνικής ελληνικής, τοϋ Χρονικού τοϋ Μορέως καΐ βιβλιολογικαΐ τ:λ•/;ρο9ορίαι, (σελ. 5 — 249), ώς και Γενική Βιβλιολογία εν τέλει τοΰ Γ' τόμου, (σελ. 537 — 706). 52) Βουπερίδη Α, Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. ' Αθήναι 19^54. Περί της μεσαιωνικής ελληνικής γλώσσης και λογοτεχνίας παρέχονται ειδήσεις καΐ [ίιβλιογραφικαΐ στ^μειώσεις εις το πρώτον μέρος τοΰ έργου: Βυζαντινή εποχή, (σελ. !) — 128). 53 ) Άριστου Καμπάνη. Ιστορία τής Νέας Ελληνικής Αογοτεχνίας. Αθή- ναι, 1934, τετάρ"/] έκδοσις. Ε>ς το έργον τοϋτο, άνάλογον προς το προηγού- μενον, πληροφορίαι και βιβλιογραφικαΐ σημειώσεις περί τής μεσαιωνικής ελληνικής παρέχονται εις πέντε κεφάλαια του πρώτου και δευτέρου μέρου ; καθώς καΙ περί τής Κυπριακής καϊ Κρητικής Αογοτεχνίας, (σελ. 7 — 83 ). Μεσαιωνικά ελληνικά κεΙμενα.Έλλείψει προσιτών συλλογών μεσαίων, και νεοελλην. κειμένων, ώς τοΰ Γε^ΓΟπά, Μαυροφρύδη, \\'35η6Γ, Αάμπρου κλπ. α'ίτινες ήδη είναι δυσεύρετοι, σημειοΰμεν τα κάτωθι έργα περιέχοντα έκλογάς κειμένων προς πρόχειρον μελέτην. 54) ΐίοίΒοΙίη^— ΡοΓΠοΙ, ^11^^51οη1αι1^^^ ηέο-ΐιβίίβηίηυο, Παρίσιοι,1925. Περιλαμβάνει έκλογάς τινας μεσαιωνικών και μεταγεν. κειμένων, ώς και τοΰ Έλλην. Χρονικού τοΰ :\Ιορέως, μετά βιβλιογραφικών σημ,ειώσεων, (σελ. 39—89). 55) ΒογίβΓ, Βγζαηΐϊπϊ.'ίίΐιο 068ο1ιϊο1ι5ο1ιγθϊΙ)θγ ιιηά ΟΙίΓοηίδΙβη. 'Αϊ- δελβέργη 1929. Περιλαμβάνει έκλογάς βυζαντ. ιστορικών κειμένων καΐ χρο- νικών. (Βλέπε ιδιαιτέρους τής "Αννας Κομνηνής, Νικ. Χωνιάτου, 'Ακροπο- λίτου, Φραντζή ώς και έπιστολήν τοΰ αϋτοκρ. Φρειδεοίκου Β', σελ. 18 — 28 και 51). 56) Τοΰ αύτοΰ, Βγζαηίίηϊίίΐιο Πϊοΐιΐυηΐί. 'Αϊδελβέργη, 1929. Περιλαμ- βάνει έκλογάς κειμένων βυζ. ποιητών μετ' εισαγωγής, κριτικών υποσημειώ- σεων και σχολίοον. (Βλέπε ιδιαιτέρως Γεο^ργ. Χαρτοφύλακος. Θρήνος Ρώ- μης προς Φρειδερΐκον Β', σελ. 32 και εκ τής Δημώδους ποιήσεως έπΙ Φραγ- κοκρατίας, Έρωτοπαίγνια, έκ τής 'Αχιλληίδος, εκ τοΰ Καλλιμάχου καΐ Χρυσορρόης, σελ. 40 — 51). 57) Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Νεοελληνική Γραμματική, τόμος πρώτος. Ιστορική Εισαγωγή. ' Αθήναι 193Κ. Παρέχονται περιεκτικαί, αλλά σαφείς πληροφορίαι περί τής μεσαιο^νικής ελληνικής μετά βιβλιογραφικών σημειοί- σεων και έκλογαί τίνες κειμέν(ον, (σελ. 21- — 45 καΐ Ι',Μ". — 235). Λεξικά. Σπάνια είναι τά ειδικά λε:ικά τής μεσαιωνικής και μεταγενεστέ- ρας δημοίδους ελληνικής γλο^σσης, ώς τά τοΰ λΐεουρσίου (1614 και \''Λ), Πορτίου (1Π15), Δουκαγγίου (1688), Σομαβέρα (1709) κλπ., ή δε χρήσις αυτών δεν είναι ευχερής εις πάντας. Σημειοΰμεν άντ' αυτών τά νεώτερα: 58) Αεςικον τής Ελληνικής γλώσσης. "Εκδοοις αΠρωίας», 'ΑΟήναι 1933, μόνον δια τήν Νεοελληνικήν Δημοτικήν και ΚαΟαρεύουσαν. 59 ) ]\Ιέγα ΛεΞικόν τής "Ελληνικής γλώσσης Δ. Δημητράκου. 'Αϋήναι 1930. Διά τήν 'Αρ/αίαν, Μεσαιονικήν και Χέαν Ίίλληνικήν. Νεώτερα Ιστορικά Βοηθήματα. 6ί•) Παπαρρηγοπούλου Κ. Ιστορία τοΰ 'ΐΟλληνικοΰ "Εθνους. 'ΑΟήνα•, 1932. "Εκδοσις νέα Ελευθερουδάκη. Έκ τών 8 τόμων τής εκδόσεως ταύτ•/;ς ό 5ος (Δβ ) περιέχει τά κατά τήν Δ' Σταυροφορίαν, ό 6ος (Ι';α)τήν περίοδον τής Ί>ραγκοκρατίας, ό δέ Ηος ίστορικήν βιβλιογραφίαν, χρονολογικόν πί- νακα και ά/.φαβ. εΰρετήριον. 61 ) Αάμπρου Σ. Ιστορία τής Ελλάδος. 'ΑΟήναι 1886 έξ. Έκ τών 6 τό- μων τοΰ έργου μας ενδιαφέρει ό τελευταίος, περιλαμβάνων τά κατά τήν 4 ην Σταυροφορίαν καΐ τήν ίΐ'ρανκοκρατίαν. 62 ) Μηλιαράκη Α. Περί τοϋ Βασιλείου τής Νικαίας χ.αΐ τοΰ Δεσ-οτάτου της Ηπείρου, (1204— 12(51 ). Ά6ηναι 1898. 63) Ρωμανού Λ. Περί τοϋ Δεσποτάτου της Ηπείρου. Κέρκυρα 1895. 64) ϋ. Α. Ζ3ΐνγ11ιίηο8. 1.6 ϋοεροΐαΐ ρ:γθο (3ο ΜοΓέβ. Παρίσιοι 1932. Εξεδόθη μόνον ό Α' τόμος, περιλαμβάνων την Ιΐολιτικήν 'Ιστορίαν τοϋ ελ- ληνικού Δεσποτάτου τοϋ ΛΙορέως. Παρέχει πολυτίμους ειδήσεις καΐ περί τοΰ φράγκικου πριγκιπάτου ώς και άξιόλογον καΐ συγχρονισμένην βιβλιογραφίαν 65) Γρηγοροβίου Φερδ. Ιστορία της πόλεως Αθηνών. Αθήναι. 1904. Τόμοι 3. ΛΪετάφρασιςύπό Σπυρ. Λάμπρου τοϋ γερμανικοϋ έργου: Γ. Ογθ<;ογο- νΐιι$, ϋΟδοΗϊοΙιΙθ (Ιργ ί^ΐίιίΐΐ ΛΐΗβιι ίηι ]\Iίι{^^1;1!ί^^. Ό 2ος τόμος τοϋ έργου περιλαμβάνει, πλην της καθαυτό ιστορίας των Αθηνών και γενικήν Ιστορίαν τηιΓ Φραγκοκρατίας ε'Ισύνοπτον και σαφή. 06) .ΛΙί}λερ Ούϊλ. Ιστορία τής Φραγκοκρατίας :ν Έλλ.άδι, (1204—1566) Αθήναι 1909 — ΙίΙΟ. Μετάφρασις μετά προσθηκών και σ'ϋ μ πληρώσεων, υπό Σπυρ. Λάμπρου, τοϋ άγνλικοΰ εΓ,γου: \ν. ΜίΙΙβΓ,Τίΐθ ίαΐίηδ ΐη Ιΐιβ ί,θ- ναηΐ. Λ ΗίδΙοΓν'οί ΓΓαΐϊΙ^'ϊδΙι ΟΓΟοοε (1204— 1566) Λονδϊνον, 1908. Το έργον τοϋτο είναι θεμελιώδες δια πάντα επιθυμούντα να μελετήση τα χρο- νικά τοΰ Μορέως, περιλαμβάνει δε και πλουσίαν βιβλιογραφίαν. 67 ) Τοΰ αύτοϋ συγγραφέως και μεταφραστοϋ; Ή Ελλάς έπι τών Ρωμαίων, τών Φράγκων και τών Τούρκων. Σειρά 26 μονογραφιών (εις χωριστά τεύχη και είς βιβλίον) περί τής Φραγκοκρατίας έν Ελλάδι, παράλληλος τής δη- μοσιευθείσης άγγλιστι \ν. ΜΐΙΙοΓ, Ε??α>^ οη Ιΐιβ ίαΐίη ΟΓΪθηΙ. Καντα- βρυγι'α, 1921. Λί μονογραφίαι αύται αποτελούν εύχάριστον προεισαγωγήν δια τον επιθυμούντα νά μελετήση την Φραγκοκρατίαν ίν Ελλάδι. 68) ί,οηί^ηοιι. ^. 1.05 Ρραηςαίδ ιΓΟυΙπ'— Μογ ηιι ΙΜογοη Α^β. Παρίσιοι 1929. Πραγματεύεται περί τής εξαπλώσεως τών Φραγκικών κρατών έν Σι- κελία, Συρία, Κύπρω, περί τής λατιν. αΰτοκρ. τής Κωνσταντινουπόλεως καί τοΰ Μορέως, ώς και περί τοϋ 'Λνδεγαυϊκοϋ βασιλείου τής Νεαπόλεως, (οελ. 200 — 313). "Εργον εύσύνοπτον, εύχάριστον καΐ ακριβές. Γεωγραίρικά τοπογραφικά και τοπωνυμικά της Ελλάδος. Έκτος τών προμνημονευθεισών εργασιών τών Βιιοΐΐοη, Δραγούμη καί Φουρίκη, (περί ων βλέπε ά\ωτέρω τίτλους 30, 31, 35, 38, 4 6 καί 49 ), πολύ- τιμα είναι, πλην όμως οχι τόσον πρόχειρα, τά περί Ελλάδος ταξιδιωτικά έργα τών Ρουίΐυονίΐΐι' (1826—27) καί Ι.ΐ'ίίΐνο (18;;5, ιδίως τά Ροίοροη- ηοδίαοη, 1846), καθώς καί αί διάφοροι τοπικαί μονογραφίαι. Περί τών τελευταίοιν τούτ^,^ν βιβλιογραφίαι ύπάρχουσιν εις τά δύο μεγάλα 'Εγκυκλο- παιδ.Λεξικν. Ί'^λευθερυυδάκη καί Μεγάλην '1'^λ}ην. 'Εγκυκλοπαιοείαν. Σημε οΰμεν ενταύθα μόνον δύο γενικά έργα: 69) Νουχχκη, Έλληνι;-.ή Χωρογραφία.'ΛΟήναι 1901, ένθα περιλαμβάνεται ή προ τοΰ 1912 'Ελλάς. "1:^ργον άξιόλογον καί ακριβές. 7υ) Στατιστικά αποτελέσματα τής απογραφής τοϋ πληΟυσμοΰ '.τ,ς 'Ι'Ιλ- λάδος, (Ι. ">-!(■) Μαίου Ι'.)28). 'ΛΟήναι, 1933. ΈΟν. Τυπογράφε• ον. Ιίαρέχον- ται τά ονόματα ολ(ον τών χίορίων χ.'ίί συνοικισμών τής Ελλάδος. Πΰριοδικά δημοσιεύματα. ΠερίΓδίκί: παρέχοντα διά τών άρθρον καί μελετών των πολύτιμον ΰλην άπαραίτητον προς ένημέρωΓ^^ν μας είναι τά εξής: 1 ) 'ΛΟηνά (άπό τοϋ 1889 μέχρι σήμερον, ϋλέπε καί Εύρετήριον τών Ί 5 πρώτων τόμων ).2 )'Λρμονία, (άπό τοΰ 1900, τόμοι 3;. 3)'ΛρχεΤ',ν Βυζχντ. μνημείων τής "Ελλάδος, '.λ. κδ' 'Ορλάνδου. 4) Βγζ&ηΙ— Νβιι^ηεοΐΊ. ^^Γ^)υβ^110Γη. Ν. Βέη, (άπό του 1920, τόμοι 14). 5) ΒυζαντΙς (1909— 1912, τόμοι 2). 6) Αελτίον Ίστορ. καΐ Έ- θνολ. Εταιρείας της Ελλάδος, (άπο τοϋ 1883). 7) Ελληνικά, (από τοϋ 1928), 8) Ηεΐΐθπΐδίπθ ΟοηίβιηροΓβϊη, (ά-ό τοϋ 1935, τόμοι 5)9) Έλλη- νομνήμων ΛΙουστοξύδου (1843 — 1853, τόμοι 12). 10) Έπετηρις Έταιρ. Βυζ. Σπουδών (άπό το'3 1924. Βλέπε και Εύρετήριον των 10 πρώτων τόμων ). 11 ) ΈπετΛ^ρίς Φιλολογ. Συλλόγου Παρνασσού (1897 — 1906, τόμοι 9). 12) Εστία (από 1876-1895). 13)Ήπειρωτ. Χρονικά (άπο τοϋ 1925 ). 14) Λαογραφία, (1909-1935 τόμοι 12). 15)Νέα Εστία (άπό τοϋ 1927, τόμοι 27) Ιό) Νέος Έλληνομνήμων Σπ. Λάμπρου, (1904—1927, τόμοι 21, βλέ- πε και Εύρετήριον τοϋ δλου περιοδικού). 17 ) Παναθήναια (άπό 1900 — 1915). 18) Πανδώρα, (άπό 1850—1872). 19) Παρνασσός, (άπό 1877—1895). Έγκυκλοπαιδεΐαι. Πολυτίμους πληροφορίας παρέχουν τέλος τα δύο με- γάλα μας Ελληνικά Εγκυκλοπαιδικά Λεξικά, Ελευθερουδάκη και Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, δια των Ιστορικών κλπ. άρθρων των,είς τα όποια υπάρχουν καΐ βιβλιογρ. σημειώσεις. Τα κυριώτερα των άρθρων τούτων είναι: 1 ) Ακροκόρινθος, 2 ) Ακροναυπλία. 3 ) 'Λκρόπολις Αθηνών (Με- σαίων.) 4) "Αρτα. 5) Άσσίζαι. 6) Αχαίας πριγκιπάτον. 7) Β'.λλαρδουΐνοι. 8) Βυζάντιο*,. 9) Ελλάς (Ανθρωπολογία, Εθνολογία, Μεσαίων. Ιστορία Βιβλιογραφία, Μεσαίων, καί νεωτέρα έλλην. γλώσσα και λογοτεχνία). 10) Ηπείρου Δεσποτάτον. 11) Θεσσαλία. 12) Θεσσαλονίκη. 13) Κορινθία. 14) Μάνη καΐ Μανιάτης. 15) Μυστρας. 16 ) 'Οχυρωτική Βυζ. και φεουδ. χρόνων. 17) Πελοπόννησος. 18) Φεουδαλισμός. 19) Φραγκοκρατία. 20) Χρονικόν Μορέως. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΗΓΕΜΟΝΩΝ ΚαΙ ΔΥΝΑΣΤΩΝ ΕΠΙ φραγκοκρατίας ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ α') Αυτοκράτορες Κωνσταντι- νουπόλεως καΐ. Νικαίας. Ις Κωνσταντινού- π ο λ ι ν: 1 ) 'ΐσαάκιος Β' "Αγγελος, (1185— 1195), εκθρονισθείς ύπδ τοΰ α- δελφού του Αλεξίου Γ'. 2) Αλέξιος Γ' "Αγγελος, (1195— 1203 ), αδελφός τοϋ προηγουμένου, εκθρονισθείς ύπο των Φράγκων, τω 1203. 3) Ίσαάκιος Β' "Αγγελος, (1203— 1204 ), έπανεγκατασταθε^ις εις τ6ν 6ρόνονύπότώνΦράγκων,τω 1203, μετά τοϊ) υίοϋ του Αλεξίου Δ'. 4 ) Αλέξιος Ε'Μούρτζουφλος (1204 ), σφετερίζεται την έξουσίαν. Ε Ις Ν ί κα ι αν : 5) Θεόδωρος Α' Αάσκαρις, (1204 — 1222),γαμβρλς τοϋ "Αλεξίου Γ' Αγγέλου. 6 ) Ιωάννης Γ' Δούκας Βατατζής, (1222—1255), γαμβρός τοϋ προ- ηγουμένου. 7) Θεόδωρος Β' Λάοκαρις, (1255- 1259 ),υίός τοϋ προηγουμένου. 8) Ιωάννης Δ' Αάσκαρις, (1259- 1260), υίός τοϋ προηγουμένου υπό την κηδεμονίαν Μιχαήλ τοΰ Πα- λαιολόγου, δστις καϊ σφετερίζεται την έξουσίαν (1260). Εις Κωνσταντινού- π ο λ ι ν: 9) Μιχαήλ Παλαιολόγος, αυτοκρά- τωρ έν Νικαία τό πρώτον (1260), κατόπιν δέ εΙς Κωνσταντινούπολιν, τήν οποίαν έπανακτα εκδιώκω ν τούα Φράγκους, (1261—1282). 10) Ανδρόνικος Β', (1282—1328), υιός τοϋ προηγουμένου. β') Δεσπόται της Ηπείρου ή "Άρτας. 1) Μιχαήλ Α', (1204—1214), ιδρυ- τής τοΰ Δεσποτάτου, νόθος υιός τοϋ Σεβαστοκράτορος Ιωάννου Αγγέλου Κομ,νηνοϋ. 2) Θεόδωρος, (1214-1237), αδελ- φός τοΰ προηγουμένου. Εγκαθί- σταται εις Θεσσαλονίκην ως αυτο- κράτωρ μετά τοΰ έτερου άδελφοϋ αύτοΰ Μιχαήλ. 3) Μιχαήλ Β', (1237—1271), νό- θος υιός τοΰ Δεσπότου της 'ίίπεί- ρου Μιχαήλ Α'. Παραμένει εις "Ηπε ιρον καΐ δίδει νέαν ζωήν εις τό παλαιόν Δεσποτάτον, άνακηρυσ- σόμενος Δεσπότης, ανεξάρτητος της αύτοκρ. Θεσσαλονίκης. 4) Νικηφόρος, (1271—1296), υιός τοΰ προηγουμένου. 5) Θωμάς, (1296—1318), υιός τοΰ προηγουμένου. Κατόπιν τό Δεσποτάτον της Η- πείρου πεοιέρχεται ε'.ς τόν οίκον 'Ορσίνι της Κεφαλληνίας, (βλέπε περαιτέρω: Κόμιτες Κεφαλληνίας, σελ. κΟ' ), μεταγενεστέρως δέ εις Σέρβους καΐ, Αλβανούς δυνάστας. γ'. Αυτοκράτορες καΐ Δεσπόται Θεσσαλονίκης. 1) ΘεόδωροςΑ',(12ΐ4— 1230), Δε- σπότης της Ηπείρου, αδελφός τοΰ Μιχαήλ Α, καΐ νόθος υΙός τοΰ Σε- βαστοκράτορος Ιωάννου "Αγγέλου Κομνηνοΰ. 2) Μανουήλ, (1230—1240), αδελ- φός τοϋ προηγουμένου. Ή "Ηπει- ρος αποχωρίζεται της αύτοκρα- κ^ τορίας Θεσσαλονίκ•/;ς, λόγω ανα- κηρύξεως τοϋ Μιχαήλ Β' ως ανε- ξαρτήτου Δεσπότου της Ηπείρου. 3 ) Ιωάννης. (1240 — 1244 ), υιός τοΰ Θεοδώρου, αυτοκράτωρ άττο 1240 -1242, κατόπιν δέ δεσπόττ^ς, άπό 1242—1244. 4) Δημήτριος, (1244—1246), αδελ- φός τοϋ προηγουμένου, δεσπότης εκθρονισθείς ύπο τοϋ αύτοκράτο- ρος της Νικαίας, τω 1246. δ'. Αύβένται Βλαχίας. (Ν. Πα- τρών). 1) Ιωάννης Α', (1271-1295), νό- θος υιός Μιχαήλ Β', Δεσπότου της Ηπείρου. 2 )Κωνσταντϊνος (1295- 1303), υιός τοϋ προηγουμένου. 3) Ιωάννης Β' (1303-1318), υιός τοΰ προηγουμένου, υπό τήν κηδε- μονίαν τοϋ θείου του Γουΐδονος Δελαρός κατ' αρχάς. Ή αυθεντία αύτη άπό τοϋ Ιωάννου Β' εΐχε, κατ' 0'!>σίαν, συγχωνευθή μετά τοϋ Δουκάτου 'Αθηνών, κατόπιν δέ έξηφανίσΟη, συνεπεία της έτ{- καταστάσεως της Καταλανικής κυ- ριαρχίας. (ΒλέπεΔοΰκες Αθηνών). ε') Βασιλείς Βουλγαρίας. (Βλα- χοβουλγαρικόν Κράτος). 1 ) Ιωάννης Α' Άσσέν, (Ίωαννί- τσης-ή Καλοϊωάννης,( 1197-1207 ). ' Ο νικητής τοϋ λατίνου αύτοκρά- τορος Βαλδουίνου έν Άνδριανου- πόλει. Αναφέρεται, κατά σ^γχυ- σιν έν τω Χρονικω ως Ιωάννης Βατατζής, αφέντης Βλαχίας, Ελ- λάδος, δεσπότης "Αρτας, Γιαν- νίνων, καΐ ως Καλοϊωάννης. (Β>1- πεΧρον. στιχ. 1030 εξ., 1082 έξ. καΐ ύποσημ. στιχ. 1030 έΕ., 1051 έξ., 1077 καΐ 1082 έξ.). Οί διάδο- χοι αύτοϋ δέν αναφέρονται έν τω Χρονικφ. Τούτων ό σπουδαιότερος ύπηρξεν: 2) Ιωάννης Άσσέν Β', (1218-1241 ), υιός τοϋ προηγουμένου και αντά- ξιος εκείνου διάδοχος, διαδραματί- σας σπουδαΐον ρόλον έν τη Βα?οία- νικη κατά τήν περίοδον της βα- σι}χίας του. ΔΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΟΙ α') Πάπαι. 1 ) 'Ιννοκέντιος Γ', (Ιηηοοβηί III, 1198—1216). 2)Όνώριος Γ, (ΗοηοΓΐυδ III, 1216-1227)• 3) Γρηγόριος Θ', (ΟΓθ^οΪΓβ IX, 1227-1241). 4) Καιλεστϊνος Δ', (Οβίβδίίη IV, 1241). 5 ) Ίννοκέντιος Δ', (Ιηηοοβηί IV, 1243-1254). 6) Αλέξανδρος Δ'. (ΑΙθχ&ηάΓβ IV, 1254-1261). 7) Ούρβανός Δ', (υΓΐ)3Ϊη IV, 1261- 1264). 8) ΚλήμηςΔ',(αβιηβηΙ IV, 1265- 1268). 9) Γρηγόριος Γ, (ΟΓβ^οΪΓβ Χ, 1β ΙΗβηϊιβιΐΓβιιχ, 1271— 1276). β') Αυτοκράτορες Γερμανίας καΐ ηγεμόνες Ιταλίας. (Οίκος Ηοΐίθηβΐαΐΐίθη). 1 ) Φίλιππος της Σουηβίας (Ρίιίϋρρ νοη8ο1ι\ν3ΐ)θη, 1195-1208), νεώ- τερος υίός τοϋ Φρειδερίκου Α' Βαρ- βαρόσσα, αύτοκράτορος της Γερ- μανίας. Συνεζεύχθη τήν Είρήνην θυγατέρα τοϋ Ίσαακίου Β' Αγ- γέλου, αύτοκρ. της Κων)πόλεως. Δούξ της "Αλσατίας και Σουηβίας, ανακηρύσσεται αυτοκράτωρ ύπό της μεγάλης πλειονότητας, τω 1198, μετά τον θάνατον τοϋ αδελ- φού του, αύτοκράτορος Ερρίκου τοϋ Στ, όστις είχεν αφήσει διά- δοχον, νήπιον εισέτι, τον μέλ- λοντα Φρειδερΐκον Β', τον μετέ- πειτα περίφημον αυτοκράτορα. Ό κζ' Φίλιππος άνήκεν εΙς την μερίδα των Γιβελίνων καΐ άφωρίσθη υπό τοϋ Πάπα 'Ιννοκεντίου τω 1201. 2) "Οθων Δ' (ΟΙίο IV, 1175-1218), δούξ της ΒρουνσβίκηςίΒΓυηδ-ννίοΙι), ανακηρυχθείς αυτοκράτωρ υπό της αντιθέτου μερίδος των Γέλφων, οπαδών τοϋ Πάπα και αναγνωρι- σθείς ως τοιούτος υπό τοϋ Πάπα 'Ιννοκεντίου Γ', δστις άφώρισε τον άντίπαλόν του. Περιελθών καΐ ούτος εΙς έριδας άφωρίσθη ύπ6 τοϋ Πάπα και τελικώς ήττήθη ΰπο τοϋ Φρειδερίκου Β', βστις άνεκηρύχθη αυτοκράτωρ. 3) Φρειδερίκος Β' (Ριβάθπο II, 1194-1250), υιός τοϋ Ερρίκου ΣΤ', βασιλεύς τών Ρωμαίων (1196), της Σικελίας (1197), αυτοκράτωρ της Γερμανίας (1220). Περιήλθε ε'ις Ιρι,δα προς τους Πάπας, ήτις διήρκεσε μέχρι τοϋ θανάτου του. Ό υιός και διάδοχος τοϋ Φρειδερί- κου Β', Κονράδος Δ', επέζησε μό- λί,ς 4 έτη τυΰ πατρός του, αποθανών τώ 1254. 4 ) Μαμορέδος, (ΜβηίΓβά ή Μ&ΐη- ίΓοΐ, Ϊ233-1266), νόθος υιός τοϋ Φρειδερίκου Β', βασιλεύς της Σι- κελίας και πρίγκιψ τοϋ Τάραντος. Συνεχίσας τον αγώνα τοϋ πατρός του κατά τών Παπών ένικήθη κατά την έν Βενεβέντω μάχην ύπό τοϋ Καρόλου 'Ανδεγαυϊκοΰ'καΙ έφο- νεύθη. 5 ) Κονραδΐνος, (ή Κονράδος Β', €οηΓ3ά V, 1252—1268), υιός τοϋ Κονράδου Δ' καΐ εγγονός τοϋ Φρειδερίκου Β'. Επήλθε κατά τοϋ Καρόλου Άνδεγαυϊκοϋ διά νά έκδικηθή τον θείον του Μαμφρέ- δον, αλλ* ηττηθείς και ούτος κατά την έν Ταλιακότσω μάχην, (23 Αύγ. 1268), συνελήφθη καΐ έφονεύθη κατά το αυτό έτος. γ') Βασιλείς Γαλλίας. 1 ) Φίλιππος Β' Αύγουστος, (Ρΐΐϊΐίρ- ρβΙΙ, Αυ^υδΙβ, 1180—1223). 2) Αουδοβϊκος Η', (Ι.011Ϊ5 VIII, 1223-1226). 3) Λουδοβίκος Θ', ("Αγιος, Ι^ουίδ IX, 83ΐη1 Ι,ουίδ, 1226—1270). 4) Φίλιππος Γ', ό Τολμηρός, (ΡΜ- Ιίρρβ III, 1β ΗαΓ<1ϊ, 1270-1285). 5) Φίλιππος Δ', 6 'Ωραϊος, (ΡΗι- ϋρρβ IV, Ιβ Ββΐ, 1285-1314). δ') Βασιλείς Νεαπόλεως (* Ανδεγαυίκός οΙκος,-Αη Ο'οϊΐ). 1) ΚάρολοςΑ', (ΟΙι&ΓΐβδΙ (ΐ6ΡΓ3η- 0Β, 1220-1285), υίός τοϋ βασι- λέως τής Γαλλίας Λουδοβίκου Η, καΐ αδελφός τοϋ Αγίου Λουδοβί- κου. Κόμις τοϋ Αη]θυ, (εξ ού και Άνδεγαυϊκός ), και τής Προβηγκί- ας, εκ τής συζύγου αύτοϋ Βεατρί- κης. Βασιλεύς τής Νεαπόλεως (1266). Νικητής τοϋ Μαμφρέδου και τοϋ Κονραδίνου. 2) Κάρολος Β', (ό χωλός ή κοτσός, 01ΐ8Γΐ6δ Π, Ιβ ΒοίΙβηχ, 1285- 1309),υίός τοϋ προηγουμένου. 3) Ροβέρτος, (Κο1)βΓΐ ΙθΒοη, ο« Ιβ 83^6, 1309—1343), υίός τοϋ προηγουμένου. ε') Λατίνοι αυτοκράτορες Κων- σταντινουπόλεως. 1) Βαλδουίνος Α', (Ββυάουΐη Ι^γ 1204-1205), κόμις τ%; Φλάνδρας. 2) Ερρίκος, (Ηβηη, 1206-1216), αδελφός τοϋ προηγουμένου. 3) Πέτρος Κουρτεναίης, (ΡϊθΓΓβ άβ ΟουΓίβηαγ, 1216-1219), σύζυγος τής 'Ιολάνδης, αδελφής τών δύο προηγουμένων. 4) Ροβέρτος, (Κθ1)βΓΐ, 1219-1228), υίός τοϋ προηγουμένου. 5) Βαλδουίνος Β', (ΒΗυάουΐη II, 1228-1261), αδελφός τοϋ προη- γουμένου, έπιτροπευθείς κατ' αρ- χάς ύπό τοϋ Ιωάννου Βριεννίου. (36Άη άβ Βπβηηβ 1229-1237), δστις είχε καταλάβει τήν έξου- σίαν. Ό Βαλδουίνος Β' ύττήρξεν ό τελευταίος λατΐνος αυτοκράτωρ βασιλεύσας έν Κωνσταντινουπό- λει, αποθανών δε ως φυγάς τφ 1273. 01 κατόπιν λατϊνοι αυτοκράτορες κη Κ )πόλεως ψιλώ ονόματι ύττηρξαν οί έξης: α' ) Φίλιππος Κουρτεναί- ης, (Ρΐιΐϋρρβ άβ ΟουρΙβηαγ, 1273-1285), υιός τοϋ προηγουμέ- νου, β') ΑΙκατερίνη Κουρτεναίη (ΟίΐΙΙιβπηβ, 1285-1313), θυγά- τηρ τοϋ προηγουμένου, συζευ- χθεϊσα τον Κάρολον Βαλεσιακόν, ονομασθέντα αυτοκράτορα Κ )πό- λεως. γ') Αίκατεοίνη Βαλεσιακή (0&ί.Ηβηηθ(1βν&]οί3,1313-1346), θυγάτηρ της Αίκατ. Κουρτεναίη και τοϋ Καρόλου Βαλεσιακοϋ, συ- ζευχθεϊσα τον Φίλιππον Άνδε- γαυϊκόν πρίγκιπα τοΰ Τάραντος, όνομασθέντα και τοΰτον αυτοκρά- τορα Κ)πόλεως ψιλω ονόματι. στ') Βασιλείς Θεσσαλονίκης. 1 ) Βονιφάτιος Μομφερρατικός, (Βθ- ηϊίδοθ, ιηπΓςυίδ άβ ΜοηΙίβΓ- ταΐ, 1154-1207). Άνηγορεύθη, τω 1204, βασιλεύς της Θεσσαλο- νίκης μέ δικαιοδοσίαν έφ' ολοκλή- ρου της Ελλάδος. Έφονεύθη ύπο των Βουλγάρων παρά τλ,ν Μοσ'^- νόπολιν. 2) Δημήτριος Μομφερρατικός, (Οβ- ιηβΐηαδ, 1207-1222), υιός καΐ διάδοχος τοϋ προηγουμένου, εκ- θρονισθείς τω 1222, υπό τοϋ Δεσπότοϋ "Αρτας Θεοδώρου, ό- στις ίδρυσε την Έλλην. Αύτοκρ. Θεσσαλονίκης. ζ') ΔοΟκες Αθηνών. 1 ) "ΟΟων Δελαοός, (ΟΙΗοη άβ Ια Κοοίιβ, 1205-1225), Μέγας Κύρ, Ιδρυτής. 2 ) Γουΐδων Α', (Ουγ Ι, 1225-1263 ) ανεψιός τοϋ προηγουμένου. Μέ- γας Κύρ κατ' αρχάς, και άπό τοϋ 1260 Δούξ. 3) Ιωάννης, μβδπ, 126*3-1280), υΙός τοϋ προηγουμένου. 4) Γουλιέλμος (ΟυίΙΙβυΓΠβ, 1280- 1287)άδελφός τοϋ προηγουμένου, συζευχθείς την θυγατέρα τοΰ αύ- θέντου της Βλαχίας, (Ν. Πατρών), Ιωάννου Α', Έλένην, ήτις μετά τόν θάνατοΛ» αύτου ήλθεν εΙς δεύ- τερον γάμον μετά τοϋ Οΰγωνος Βριεννίου. 5) Γουΐδων Β', (Οαγ Π, ό τελευ- ταίος τών Δελαρός, 1287-1308), κηδεμονευθεις κατ' αρχάς ύπό της μητρός του Ελένης και τοϋ πα- Γρυιοϋ του Ούγωνος Βριεννί^,υ (1287-1294). Συνεζεύχθη την θυ- γατέρα της Ισαβέλλας Βιλλαρ- δουΐνης, Μα-.θίλδην Άναγαυϊκήν και άπέθανεν άτεκνος. 6) Βάλθερος Βριέννιος, (ΟδυϋβΓ άβ Βπβηηθ, 1308-1311), υιός τοΰ Οϋγωνος Βριεννίου καΐ της πρώτης αύτοΰ συζύγου 'Ισαβέλας Δε- λαρός, αδελφής τοϋ δουκός Αθη- νών Γουλιέλμου Δελαρός και συ- νεπώς, ανεψιός τοϋ τελευταίου τού- του. Τελευταίος Δούξ Αθηνών, φονευθείς κατά την μάχηντοΰ "Ορ- χομενού ύπό τών Καταλανών. Κατόπιν εγκαθίσταται εΙς τό Δου- κάτον Αθηνών ή Καταλανική κυριαρχία (1311-1387), την ο- ποίαν διαδέχεται ό φλωρεντινός οΤκος τών Άτζαϊόλι (1388-1460). Άπό τηςέποχής τοϋ Γουίδωνος Α' καίέφεξής έδρα τοϋ Δουκάτου ήσαν αί Θήβαι και ουχί αί Αθήναι. η') Οίκος ΣαΙντ Όμέρ. (Συγ- κυρίαρχοι Θηβών). 1 ) Μπελάς ΣαΙντ Όμέρ, (Βοΐδ (Ιο 8&ϊηΙ ΟηΐβΓ, υιός τοϋ Ιακώβου και εγγονός τοΰ Οαϋίαυηΐθ (]β Γ&υ(^υ6Πΐ1)βΓείυθ, κυρίου τοΰ κά- στρου 83ϊηΙ ΟιηθΓ έν Αγ1οΪ5, της Γαλλίας. Συζευχθείς την Βοη- ηο Δελαρός λαμβάνει ώς προίκα τό ήμισυ τών Θηβών. 2 ) Νικόλαος Β', (Νίοοΐ33 II άβ δβΐηΐ ΟπιβΓ), ό επιλεγόμενος γέρο Νικόλας. Δεύ- τερος σύζυγος της πριγκιπίσσης "Αννας, χήρας Γουλιέλμου Βιλλαρ- δουΐνου, και βάϊλος Μορέως. "Ηκ- μασε κατά την έποχήν της ηγεμο- νίας τοΰ Γουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου (1245-1278) και απεβίωσε ,τφ 1294. 3)•Όθων (ΟΛοη) αδελφός τοϋ προηγουμένου. 4 ) Νικόλαος Γ' , (Νίοοί&δ III ), ανεψιός τών δύο κθ' προηγουμένων καΐ υΙος τοϋ Ιω- άννου και της Μαργαρίτας τοϋ Πασσαβά. Κληρονομικός πρωτο- στράτωρ του Μορέως από της μητρός του καΐ βάϊλος τοϋ πριγ- κιπάτου. θ') Κόμιτες Σαλώνων. 1 ) Θωμάς Στρομονκούρ, (Τ•^Οΐη&δ ΙβΓά'ΑυίΓβΓΠΟηοοιίΓΐ), αναφερόμε- νος περί τω 1212. 2) Θωμάς Β', (ΤΗθπΐ35 II), υΙός τοϋ προηγου- μένου,αναφερόμενος περί τω 125Ρ. 3) Θωμάς Γ' (Τΐιοπιβδ III], υιός τοϋ προηγουμένου διατελών έν τη εξουσία τοϋ τόπου του άπό τοϋ 1294 καΐ φονευθείς κατά την μά- χην τοϋ Όρχομενοϋ, τω 1311, υπό των Καταλανών, οϊτινες κατέ- λαβαν καΐ την κομιτείαν Σαλώνων. ι' ) ΜαρκΙωνες ΒοδονΙτσης. 1) Ουίάο Ρ&ΙΙανίοϊηί (1205). 2) υΐ)βΓΐίηθ υιός τοϋ προηγουμένου, θανών περί τω 1278. 3) Ισαβέλ- λα, αδελφή τοϋ προηγουμ. θανού- σα περί τω 1286. 4) Τοιηιη&δΟ, {!γγονος τοϋ Ουϊ(1θ. 5 ) Α11)6γΙο, υιός τοϋ προηγ. θανών τω 1811. ια')Δοΰχες του ΑΙγαίο'υ. 1) Μάρκος Α' Σανοϋδος, (Μ&ΓΟΟ, ΙβΓ δαηιιάο 1207-1227). 2) Άγ- γελος Σανοϋδος (Αη^βίο 1227- 1262), υιός τοϋ προηγουμένου. 3) Μάρκος Β', (ΜθΓΟΟ Π, 1262- 1303 ), υιός τοϋ προηγ. 4 ) Γουλιέλ- μος Α', {αη^ΗοΙπίο 1, 1303-1323 ), υιός τοϋ προηγ. 5) Νικόλαος Α', (Νΐοοίο Ι, 1323-1341), υίός τοϋ προηγ. 6) Ιωάννης Α', (Οίονδηηί Ι, 1341-1361), υιός τοϋ προηγου- μένου. Κατόπιν τό Δουκάτον περιέρχεται εΙς την Φλωρεντίαν (1361), τόν Νικολ. Δαλλεκάρτσερη (1371 ), τόν οίκον Κρίσπων (1383), τήν Ένε- τίαν (1500—1517), κοίΐ τέλος τόν Έβραϊον Ιωσήφ Νάζην (1566- 1579). ιβ') Κόμιτες Κε<;>αλλην(ας. 1 ) Ματθαίος Όρσίνι (Μ&ΙΙιΐβυ Ογ- δϊηΐ), αύθέντης Κεφαλληνίας άπό τοϋ 1194, ήϊοι πρό της άφίξεως των Φράγκων, μεθ' ων συνέδεσε τήν τύχην τοϋ κράτους του. Έζη- σε μέχρι τοϋ 1238, οΐ δέ απόγονοι καΐ διάδοχοι του ΰττηρξαν: 2) Ρι- χάρδος (Κΐοΐΐατά), υίός τοϋ προ- ηγουμένου καΐ δεύτερος σύζυγος της Μαργαρίτας Βιλ>Λρδουΐνης, δευτεροτόκου θυγατρός τοϋ πρίγ- γιπος Γουλιέλμου. Ό Ριχάρδος αναφέρεται άπό τοϋ 1260, απέ- θανε δέ τω 1304. 3) Ιωάννης,. (^θ&η), υΙός τοϋ προηγουμένου, συζευχθείς τήν ττριγκίπισσαν Μα- ρίαν, θυγατέρα τοϋ Δεσπότου της Άρτας Νικηφόρου, κόμις παλα- τΐν^ς Κεφαλληνίας και Ζακύνθου,, 1304—1317. 4) Νικόλαος 'Ορσί- νης (1317—1323), υιός τοϋ προ- ηγουμένου, δολοφονήσας τόν θείον του, Θωμάν Δεσπότην "Αρτης καΐ σφετερισθείς τό Δεσποτάτον της Ηπείρου. 5) Ιωάννης Β' ΌρσΙ- νης, (1323—1335), αδελφός τοϋ προηγουμένου, τόν όποιον έδολοφό- νησε, γενόμενος και ούτος Δεσπό- της "Αρτης και άσπαθείς τό Όρ- θόδοξον δόγμα. Απέθανε δηλητη- ριασθείς υπό της συζύγου του. Κατόπιν ή κομιτεία Κεφαλληνίας περιέρχεται εΙς τους Άνδε-|'αυούς (1324-57), και εις τους Τόκκους (1357-1483). ιγ' ) Ηγεμόνες τοϋ Μορέως. 1 ) Γουλιέλμος Σαμπλίττης ό επι- λεγόμενος Καμπανέσης (ΟΐιΐΠ&υ- ταβ άβ Οΐΐδίηρίίΐΐβ-όι&ιηρβηοίβ,. 1205—1209). 2) Γοδοφρεϊδος Α' Βιλλαρδουϊνος, (Οβοίίτογ Ι άβ νΐΙΙβΗ&τάονιίη, βάϊλος άπό 1209—1210, πρίγ- κιψ 1210—1218). 3) Γοδοφρεϊδος Β' Βιλλαρδουϊνος (ΟβοίίΓογ II άβ νΐ11βΙΐ3Γάοιιΐη 1218-1246), υΙός τοϋ προηγου- μένου. λ' (ί ) Γουλ'.έ/.μος Βιλλαρδουϊνος (Οαϊ- Ι&υιηθ άο νϋΙβΙι&Γάοιιίη 1245- 1278 ), αδελφός τοϋ προηγουμένου. 5) Κάρολος Α' 'Ανοεναυϊκός, (€Ιΐ&Γ- 1β3 Ι, άΆη]οιι, 1278—1285), βα- σιλεύς της Νεαττόλεως. 6) Κάρολος Β"Ανδεγαυ•;κος, (ΟΙι&γ- Ιβί; II (1Άη]ου, 1285-1289), βασιλεύς της Νεαπόλεως . 7 ) Φλωρέντιος Άναγαυΐκος ή Ά- νονικός, ίΡΙοΓθπΙ άθ Ηδϊη&ηΙ 128'9— 12θ'7), δεύτερος σύζυγος της θυγχτρύς το'ϋ Γουλιέλμου Βιλ- λαρδουΐνου Ισαβέλλας. 8) Ισαβέλλα Βιλλαρδουΐνου, (Ί- 5αΐ3β11ο (Ιο νί11β]ΐ3Γι1οαίη, 1297- 1301), χήρα τοϋ Φλωρεντίου Ά- ναγαυϊκοΰ. 9) Φίλ'--οςτηςΣαβοίας, (ηΣαβαυ- δικός, Ρΐιίΐϊρρβ άβ δανοίβ, 1301- 1307), τρίτος σύζυγος της Ισα- βέλλας Βιλλαρδουΐνης. 10) Φίλιππος, πρίγκιψ τοϋ Τάραν- τος, (Ρΐιΐϋρρβ (1Άη]ου, ρπηοβ άθ ΤΒίΓβηΙθ, 1307—1313), υΙος τοϋ Καρόλου Β' Άνδε^/αυϊκοΰ, συζευχ'θεις την ΑΙκατερίνην Βα- λεσιακήν. ί 1 ) Λουδοβίκος, ό Βουργουνδικός (1^01113 άθ ΒουΓ^^ο^ηθ, 1313- 1316) σύζυγος της Ματθίλδης Άναγαυϊκής, (ΜειίιειυΙ), θυγα- τρος της Ισαβέλλας Βιλλαρδου- ΐνης καΐ τοϋ πρίγκιπας Φλωρεν- τίου. 12) Μα-Οίλδη Άναγαυϊκή, (Μα- Ιιαυΐ άβ ΗίΐϊηαηΙ, 1316-1318), χήρα τοϋ Λουδοβίκου Βουργουν- δικοϋ, θυγάτηρ της Ισαβέλλας Βιλλαρδουΐνης καΐ τοϋ πρίγκιπος Φλωρεντίου Άναγαυϊκοϋ. 13 ) Ιωάννης κόμις Γραυΐνης, (^β^ιη άΆη]ου, οοιηΐθ άβ 0Γανίη&, 1318-1332), υΙός Καρόλου Β' Άνδεγαυϊκοϋ, βασιλέως της Νεα- πόλεως. 14) Αικατερίνη Βαλεσιακή, (Οα- ΛβΓΪηβ άθ ναΐοίδ 1332-1346), χήρα τοϋ Φιλίππου, πρίγκιπος τοϋ Τάραντος, ώς επίτροπος τοϋ υίοϋ «ύτης Ροβέρτου. 15 ) Ροβέρτος, ήγεμών τοϋ Τάραν τος, (ΚοΙίθΓΐ, ρπηοθ άβ ΤείΓβηΙβ 1346-1364). υΙος της προηγου μένης, συζευχθεις Μαρίαν τ^ήν Βουρβωνικήν. 16) Μαρ'α ή Βουρβωνική (ΜείΓΐβ άθ ΒουΓΐ)θη, 1364-1370), χήρα τοϋ Ροβέρτου, ήγεμόνος τοϋ Τάραν- τος. 17) Φίλιππος Β', ήγειχών τοϋ Τά- ταντο:, (ΡΚϊϋρρβ II, ρΓΪηοβ άβ Τ&ΓβηΙθ, 1370-1373), αδελφός τοϋ προηγουμένου. 18) Ιωάννα Α', (^β8ιηηο, 1374- 1376), βασίλισσα Νεαπόλεως. 19 ) "Οθων ό Βρουνσβιγικός, (ΟΙΙιοη άβ ΒΓυη3\νίοΙί, 1376-1377 ), τέταρ- τος σύζυγος της βασιλίσσ"/;ς Ιωάν- νας, δστις και ενεχυριάζει τον Μο- ρέαν εις τους Σπιταλιώτας τοΰ Άγ. Ιωάννου. 20) Ιάκωβος (.ΙίΐΟφίβδ άβ Β&υχ, ή άβΐ Βαίζο, 1381-1383), ανε- ψιός τοϋ Φιλίππου Β' τοϋ Τάραν- τος και νόμιμος κληρονόμος τοϋ Μορέως, ό άποστείλας τους Να- βαρραίο'ίίί• εις την Ελλάδα. 21 ) Πέτρος ή Βόρδος τοΰ Αγίου Σουπερανοϋ, (ΡϊβΓΓβ-Βοράο άβδβη 8\ιρθΓαη, 1386-1402), αρχηγός των Ναβαρραίων και βικάριος τοϋ Ιακώβου άβ Βαυχ, κατόπιν δε ήγε- μών τοϋ Μορέως. Συνεζεύχθη την Μαρίαν Ζαχαρία. 22 ) Μαρία Ζαχαρία, (Μαπθ Ζ^οοίΐ- ΓΪα, 1402 — 1404 ), ή χήρα τοϋ Πέ- τρου Βόρδου τοϋ Αγίου Σουπε- ρανοϋ. 23) Κεντυρίων Β' Ζαχαρίας, (Οβη- Ιυτίοηβ Ζ&οοαΓΪ3, 1404 — 1432), ανεψιός της Μαρίας Ζαχαρία, την οποίαν ούτος έξεδίωξε. Ήναγ- κάσθη καΐ ό τελευταίος ούτος να δώση μετά της θυγατρός του Αικα- τερίνης ώς προίκα τάς κτήσεις αύ- τοϋ, τελευταία λείψανα της φράγ- κικης ηγεμονίας τοΰ Μορέως, εις τί»ν Δεσπότην τοϋ Μυστρά Κων- σταντΐνον τόν Παλαιολόγον (Δρα- γάτσην), τόν κατόπιν αυτοκράτορα τοΰ Βυζαντίου. λα' ιδ' ) Βάϊλοι Μορέως, άπό 1209— 1308. άιά τον Γουλιέλμον Σαμπλίττην: 1 ) Οΰγων Σαμπλίττης, (Ηυ§}ιβδ, . 1209), άνεψι6ς τοϋ Γουλιέλμου. 2 ) Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνος (1209— 1210), ανεψιός τοϋ πρωτοστρά- τορος της Καμπάνιας Γοδοφρ. Βιλλαρδουίνου. /4ίά τους Άνδεγανούς βασιλείς της Νεαπόλεως Κάρολον Α' και Β" : 1 ) α&ΙθΓαη ά'ΙνΓγ (1268—1280), στρατοπεδάρχης Σικελίας. 2 )ΡΗΐ- Ιίρρβάο ΙαΟοηβδδβ (1280-1282), αύθέντβς,νοϋ Κοοοα (ϋ Ου»1ίβ1πιο. 3)αυ^€ΐβΤΓβιηο1&γ (1282-1285) αύθέντης Χαλανδρίτσας. 4 ) Γου- λιέλμος νΔελαρός (1285-1287), δούξ Άθηνών.' 5) Νικόλαος Β' Σαϊντ Όμέρ (12$7-1289). Δια την 'Ισαβέλλαν Βιλλαρδονινην και Φίλιππον Σαβαυδικόν: 1) Ρι- χάρδος, κόμις Κεφαλληνίας (1297- 1300). 2) Νικόλαος Γ' Σαϊντ Ό- μέρ (1300-1302 καΐ 1305-1307), πρωτοστράτωρ τοϋ Μορέως. Αιά τον Φίλιππον τον Τάραντος: Γουΐδων Β' Δελαρ6ς (1 307—1 308 ), δούξ Αθηνών. ιε) Φεουδάρχαι των δώδεκα Βα- ρωνιών τοϋ Μορέως. α ) "Ακοβας, (Μ&Ιβ^ΓΪίοη ) : 1 ) Γαρ- τιέρης Α' Ροζιέρες, (Ο&υΙίβΓ Ι άθ ΚοβϊέΓβδ). 2) Γαρτιέρης Β', (ΟαυΙϊβΓ Π ), υιός τοϋ προηγ. αποθανών περί τω 1276. 3) Μαρ- γαρίτα Πασσαβα, λαβοϋσα το 1)3 της βαρωνίας, τα δέ 2 )3 ή Μαρ- γαρίτα Βιλλαρδουΐνη, δευτερότο- κος θυγάτηρ τοϋ πρίγκιπος Γου- λιέλμου. β) Καρύταινας, (ΟδΓ&ΐηΙδιίηβ): 1) Ούγκος ντέ Μπριέρες, (Ηυ^ίιβδ (1β ΒΓυγέΓβδ). 2) Γοδοφρεϊδος (Ντζεφρές, ΟβοίίΓΟγ), υΙος τοϋ προηγουμένου, αποθανών άκλη- ρος, τφ 1275. γ ) Πατρών (Ρ&ΐΓ&δ ) : 1 ) Γαρτιέτης 'Αλαμάννος, (ΟβυΙΐβΓ "Αίβηιαη), θανών τω 1218. 2) Κονράδος, (€οηΓ3ά ), ύπό τοϋ προηγουμένου. 3) Γυλιάμος, (0ΐιί1ΐ3υηΐ0 ), πω- λήσας την βαρωνίαν, τω 1266. δ' ) Βελιγοστής και Ααμαλά, (Υβ- Ιϊ^ουΓΐ βΐ 1β ϋ&πιαίβΐ): 1) Μά- ιος Α', ντέ Μοϋς. (Μ&ΙΙιϊβυ Ι, άβ \ν£ΐ1ϊηοοιΐΓί άβ Μοηδ). 2) Μά- ιος Β', (ΜδίΗίβιι Π), υίίς τοϋ προηγουμένου, παραχωρήσας την βαρωνίαν εις τόν Γουλ. Δελαρός, γαμβρόν του έπ' άδελφη. 3) Ιά- κωβος, ( ^^ις^}υθδ), υιός τοϋ Γουλ. Δελαρός. 4 ) Ρενάλδος, (Κβη&υά ) υιός τοϋ προηγουμένου, θανών τω 1311. ε' ) Νικλίον (Νίοΐβ): 1) Γουλιάμος, (ΟυίΠαυιηβ Ι, άβ ΜοΓίβγ ). 2) Γου- λιάμος Β', υΙός τοϋ προηγουμένου. 3) Ούγκος, (Ηυ^ΐιβδ), υιός του προηγουμένου. 4) δαοΐιοΐΐβ, αδελ- φή τοϋ προηγουμένου (1280). στ' ) Γερακίον, (ΟϊβΓ&οΙιγ ) : 1 ) Γγιοΰς ντέ Νιβηλέ, (Ουγ άβ Νΐνβίβί.). 2) Ιωάννης Α' (^β&η Ι), υ'ιός τοϋ προηγουμένου εκτοπισθείς ύπό των Ελλήνων έκ Γερακίου, (1262 ). 3) Ιωάννης Β' (^β&η II ) υιός τοϋ προηγουμένου. ζ') Καλαβρύτων, (ΟοΙονΓ&Ιβ): 1) "Οθων ντέ Τουρνας (ΟΙΙΐβ Ι, άβ Τουρηαγ). 2) Γ€δοφρεϊδος, (Τζεφρές,ΟβθίίΓθγ),υίός τοϋ προ- ηγουμένου, εκτοπισθείς ύπό των Ελλήνων, τω 1263. η' ) Βοστίτσας, (νοδϋοβ): 1) Ούγκος Λ' νιέ Λέλε, ντέ Τσερττηνή, (Ηνί- §1ιβδ ΤβΓ άβ Γιίΐΐβ άβ ΟΙι&Γρί^ηγ ). 2 ) Γκύς, (Ουγ ), υιός τοϋ προηγου- μένου. 3) Ούγκος Β', (Ηυ§1ΐβδ II), υΙός τοϋ προηγουμένου. 4) Ντζεφρές, (ΟβοίίΓΟν ), υιός τοϋ προηγουμένου, αποθανών προ τοϋ 1327. θ' ) Γριτζένων, (0ΓΪ1β): 1 ) Λούκας, αναφερόμενος μόνον έν Έλλ. Χρο- νικοί. Ή βαρωνία αύτη περιήλθεν εις τους Οΐΐ&τρΐ^ηγ της Βοστίτσας καΙ*τούς άβ ΐΌαΓη&γ των Καλα- βρύτων. ι') Πασσαβα, (Ρ&δδ&νβηΙ). 1 ). Ντζας ντέ Νουηλή, (^6^η ΙβΓ λβ' άβ ΝβυϊΠγ ). 2 ) Ντζάς Β ), (Ιβ&η Π), υίος τοϋ προηγουμένου. 3) Μαργαρίτα ΠασσαβόΕ, (Μοτ^υβ- ΓΐΙβ), θ'ογάτηρ του προηγουμένου, λαβοϋσα το 1 )3 της βαρωνίο^ς "Ακοβας. ια' ) Χαλαντοίτσας, (Ο&Ι&ηάΓί- Οβ): 1) Ρουαπέρτος ντέ Τρέμου- λα, (Κο1)βΓ{ άβ ΤΓβιηο1&7). 2) Ουγ, υιός τοϋ προηγουμένου. 3 ) μία θυγάτηρ τοϋ προηγουμένου, συζευχθεΐσα τόν Γεώργιον Α' Γκί- Χ,-ψ (Οίορ^ΐο ΙθΓ Οΐιϊ.ςί ), θανόντα τω 1311. ιβ' ) Καλαμάτας καΙΆρκαδίας, (Οα- Ιβιη&ίβ β1 ΑΓΟ&άίβ): Την Βα- ρωνίαν αυτήν έλαβεν ως φέουδον παρά τοϋ Γουλ. Σαμπλίττου ό Γοδοφρ. Βιλλαρδουϊνος, δστιςδμως άνεκηρύχθη ήγεμών τοϋ Μορέως, καθώς καΐ οι διάδοχοι αύτοϋ Γο- δοφρεϊδος Β' καΐ Γουλιέλμος. Την ' ΑρχαδΙαν, (Κυπαρισσίαν), ό πρίγκιψ Γουλιέ>ψι.ος Βιλλαρδου- ϊνος παρεχώρησεν εις τον Βηλέ ντέ Άνόε, (νΠΙ&ίη ΙβΓ άβ Αυηογ), προερχόμενον εκ Κωνστατνινου- π'^>εως καΐ εγκατασταθέντα εΙς Μορέαν μετά την άλωσιν της Κων ) πόλεως ύπό των Ελλήνων, τφ 1261. (Βλέπε Χρονικόν, στιχ. 1325 έξ. ). Ούτω ή αυθεντία της Αρκαδίας απετέλεσε τήν δωδε- κάτην βαρωνίαν τοϋ Μορέως, άντΙ της Καλαμάτας, ανηκούσης εΙς τους Βιλλαρδουΐνους. Οί μεταγε- νέστεροι αύθένται Αρκαδίας ήσαν: 2)ΆράρδοςΑ', (ΕΓ3Γά II ά'Αυ- ηογ ), υιός τοϋ προηγουμένου, θα- νών τω 1279. 3) Γοδοφρεϊδος, (ΟεοίίΓογ), αδελφός τοϋ προηγου- μένου, τφ 1293. 4) Βηλές, (Υΐ- ΐ3ίη Π), υίός τοϋ προηγουμένου. 5) Άράρδος Β', (ΕΓ3Γά II), υίός τοϋ προηγουμένου αποθανών άκλη- ροςπρό τοϋ 1338. 6)Άνέζα, (Αβ- ηβδ), αδελφή τοϋ προηγουμένου συ- ζευχθεΐσα τόν Στένην Μαΰρον (Ε- Ιϊβηηβ 1β Μ&ιΐΓβ). 7) Άράρδος Γ' (ΕΓδΓά III Ιβ ΜδΐΐΓβ), υίός τοϋ Στένη Μαύρου και 'Ανέζας, αύ- θέντης της* Αρκαδίας καΐ τοϋ δαΐη! δαυνεατ, τω 1338, αποθανών τω 1388. το ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΚΕ1ΜΕΝΟΝ Κατά τον Κώδικα της Κοττεγχάγης ((ΙοιΙΐ'Χ 11,ι\ ιηΐΊΐ>ί8 57). Μετά συμπληρώσεων και τταρσλλαγών τοΰ Πορισ. (1';ΐΓί•^ϊπιΐί 2898 \ ΓΕΝΙΚΑΙ υποδείξεις ΚΑΙ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΑΙ Κατά την ττ:.ροϋσαν έ'κδοσιν του Χρονικού τοϋ Μορέως ώς βάσις ελήφθη το κείμενον τοϋ κωδικός της Πανεπ. Βιβλιοθήκης Κοπεγχάγης (€θ(1βχ ΗανηίβηδΪΒ 57), το όττοϊον καΐ παρίσταται δ',ά'τυπογραφικών χαρακτήρων νέων. Ό Κοπεγχάγιος κώδιξ, καίτοι είναι ό αρχαιότερος, ό αύθεντικώτερος καΐ ό πληρέστερος, παρουσιάζει έν τούτοις και ούτος ένιαχοΰ παραλείψεις τινάς και δη εις την αρχήν. Προς άποκατάστασιν τοϋ κειμένου τοϋ Χρονικού παρετέθησαν τα αντί- στοιχα χωρία τοϋ έτερου σχετικοϋ :;ώδικος της Εθνικής Βιβλιοθήκης των Παρισίων (ΰοϋρχ ΡίΐΓΪίίίηυδ: 2898 ^Γοο), ων το κείμενον παρίσταται προς ίιάκρισιν δια τυπογραφικών χαρακτήρων κυρτών. Προσετέθησαν δέ έν υποσημειώσει παραλλαγαι και γραφαΐ στίχων έκ τοϋ Παρισινού κωδικός, ούτινος τό κείμενον, πλην τοϋ γενικού ενδιαφέροντος, παρουσιάζει και άπό γλωσσικής απόψεως έξαιρετικήν σημασίαν. Ή άρίΟμησις τών στίχων, συνεχής και ενιαία έφ'δλου τοϋ έργου, συμπλη- ροϋται εις τό δεύτερον και κύριον μέρος τοϋ Χρονικού, (δηλ. από τού στίχου 133.'3 και εφεξής), δια της παλαιάς αριθμήσεως τής εκδόσεως ΒυοΗοη, δια- τηρούμενης καΐ ταύτης εκτός κειμένου καΙ σημειούμενης, προς διάκρισιν, εντός παρενθέσεως, άνά είκοσάδα στίχων. Μία τρίτη άρίΟαησις εντός αγκυλών άνά παραγράφους, εισαχθείσα έξ α- νάγκης καΐ λόγω τεχνική: αδυναμίας εντός τοϋ κειμένου, ένώ και αυτή Οχ έπρεπε νά ευρίσκεται εκτός, συσχετίζει κατ'έ'ννοιαν τό παρόν έλληνικόν κεί- μενον τοϋ Χρονικού τοϋ ΛΙορέως, προς τό γαλλικόν τοιούτον και σημειοϊ τάς αντιστοίχους παραγράφους τοϋ γαλλικού κειμένου κατά την νέαν έ'κδοσιν του Ι^οπί,'ποιι: ΐΜίΓΟίίϊίΐυο (1<ι Μοηπ» (Παρίσιοι 1911). Τά έν υποσημειώσει σχόλια καΐ αί παραλλαγαί, ομού μετά τοϋ Άλφιχβη- τικού 1'>ύρε~/)ρίου καΟιστώσι την έ'κδοσιν ττρακτικήν και έπιτρέπουσι τήν γενικτ,ν κα•, Ιστορικήν διακρίβωσιν τοϋ κειμένου. Κχτε,'ΐλήΠη προσπάθεια νά νίνη όσον τό δυνατόν έλβχίβτη χρήσις βραχυ- γραφιών. 'Γ'ί'';των αί κυριώτεραι είναι αί έ?ής. Άδαμ. - '.λδαμαντίου Α. Τά Χρονικά τού Μορέως. Συμβ'»λαί εις τν\ φραγκΊ'•;υζ'"<νηνήν ίστ"ρίαν και φιλολογίαν. (Απόσπασμα έκ τ 'ύ Λελτ. Ίστορ. και Ί'.Ονολ. 'Κταιρ. τής 'Κλλάδος, τόμ. στ' ). ' λΟήναι ϊ90("). Άραγ. Χρον. (ή απλώς 'Αραγ. ) — '.\ραγωνικόν κείμενον Χρον,κ' ΰ Μο- ρέος. ΙΟύρητλί. έν Ι-ί1)Γ(ΐ ι1;• Ιον !'(•ι•1ΐ(>ίϊ (Ί (•οη<|ΐη.κΙ;ι?; (Ιοί Ι'«•ίπΐΊρ;ι*Ιο «1(• 1ι Μ(ΐί•.•.|•'ί•:κ<1 \!Γ. Μ(ΐπ•Ι-1\ιΙ•κ). (>;ο(•. (1ι•Γ()|•ϊ.Μ»1 1;ι<Ϊ!ί )• Γενεύη 188:.. Βιλλαρδ. σοηΟ.. 0)ρ1β (ή απλώς: (Βιλλαρβ.) -Πιλλαρδουΐνου: Χρο- νικόν τλ•ς κατα/.τ.-,^εως τής Κ<ονσταν7ΐνου":όλε<ος, (Ίη σταυροφορία 1099 — 1207). νί11β1ι&Γ(1ουϊη: ί,α ΟοηςυέΙβ άε ΟοηβΙαηϋηορΙο 2 νοί. \εω- τάτη έκδ. Είΐιη. Γαραΐ {3οο. έά. Βθΐΐθδ Ι^εΙΙρβδ) Παρίσιοι 1938— 39. Παλαιοτέρα εκδοσις τοϋ έργου τούτου υπάρχει τοϋ ΝίΐΙίΐΗδ (ίο\^οΐϊ11ν, περιλαμβάνουσα έκτος τοϋ έργου τοϋ Βιλλαρδουΐνου και τ-Γ,ν σ-υνέχειαν τοϋ ΗβηΓΪ άβ ναΐοηοίβηηος, Παρίσιοι 1872(βλέπε εν Βιβλιογραφία, τίτλ. 19). Γαλλ. Χρον. (ή απλώς Γαλλ.)=Γαλ}.ικόν κείμενον τοϋ Χρονικού Μο- ρέως. 'Π αρίστη και νεωτέρα έκδοσις της γα>λικής διατυπώσεως τοϋ χρο- νικού εύρηται εν ί.ίνΓθ άβ 1& ΟοηηυοδίΓ! (Ιο Ια ΡΓΪηοέβ άβ ΓΑηιΟΓθβ ή ΟΙίΓοηκιαο άθ Μογοο (Γ20Ι-1305 ). "Εκδ. ^. Ι^οπί^ηοη (8οο. άθ ΙΉϊδΙοΪΓθ άβ ΓΓΐηοβ). Παρίσιοι 1911 (Σημειοϋται και σΐίΓοη. (1β ΜΟΓΘθ). Δραγ. = Δραγούμη Στ. Χρονικών Μορέως, τοποονυαικά — τοπογραφικά — ιστορικά. ('Λνατύπωσις εκ της ΆΟηνας (ΚΓ— ΚΖ) Άθηναι 1921. 'Ιταλ. Χρον. (ή απλώς Ίταλ. )^Ίταλικον κείμενον τοϋ Χρονικοϋ Μο- ρέως. Ή Ιταλική διασκε•//; προερχομένη εκ τοϋ έλληνικοϋ κειμένου έδημο- σιεύΟη ύπο τον τίτλον Ι.ςΙοπα άβΐΐα ΜοΓοα (Σελ. 414 — 468 ) έν τω έργω τοα Κ. ΗορΓ: ΟίΓοηίςαοδ Γ^Γβοο-ΓΟίηαηοδ ϊηΓάϊΙοδ ου ρου οοπηηο.'ϊ, το όποιον ττεριλαμβάνει και άλλα σημαντικά σχετικά κείμενα, γενεαλ. πίνακας κλπ. "Εκδ. νν'βίάΓΠ.ιηη Βερολϊνν 1873. Κ^(Κοπεγχάγιος). Κώδις της Πανεπ. Βιβλ. Κοπεγχάγης. (Γ.ΟίΙι'Χ Παν- ηϊβπδϊδ 57), περιλαμβάνων τΓ< ΐλληνικόν κείμενον τοϋ Χρονικοϋ, το όποιον έν τη παρούση έκδόσει παρίσταται δια τν:ηογηαψικ(υν χαρακτήρων νέων. Π= (Παρισινός) Κώδιξ Έλλην.κοϋ κειμένου της ΈΟν. Βιβλ. ΙΙαρισίοιν (ΡαΓΪδίΐιαδ 2898 <;;γ. ). Εκδοθείς κατ' επανάληψιν ύπό ΒυοΙιοη και ^οίπηίΐί και ούτινος τά έν τ^ παρούση έκδόσει δημοσιευόμενα χωρία παρίστανται δια τυηογρ. χαραχτήρων κνρτών. Αί έν υποσημειώσει γραφαΐ και παραλλαγαί στίχων τοϋ Παρισινού κ<ό- δικος παρατίθενται άπλύς με τον αριθμόν τοϋ σχετικού στίχου μόνον καΐ άνευ άλλου τινός διακριτικού, ενώ αί σπ'.νιώτατα σημειούμεναι γραοαι άλλων κωδίκων παρίστανται προς διάκρισιν με τήν βραχύ•, ραφίαν τοϋ σχε- τικού κώδ'.κος (Κ, ή Τ) και τον αριθμόν στίχου. δοΐιπιϊίΐ; ^οίιη δοΗηιϊΙΙ: ΤΗο ^11IΊ)I1^<•1(' οΓ Μογ('«. Κριτική έκδοσ•.ς τού .Χρονικοϋ τοϋ Μορέως. (Βγ/.ηπΙίικ• Ι' χ{ίί ιάίίοιΐ 1)ν Ι.Β.Βιιτν, έκ-^. ΜοΙΙιαεη) Αονδϊνον 1904. Τ — (Ταυρίνειος). Κώδιξ 'ΕΙλληνικοϋ κεΐ[ΐ.ένου τού Χρονικού άποκείμενος έν Τουρίνω τ7^ς Ιταλίας (("οάοχ Τίπΐί'ίιιοη^'ί^ Β. 11.1). ψ€υ5. - (*ΚευδοδωρόΟεος). Δωροθέου Μονεμβασίας, Βιβλίον ιστορικόν, πε- ριέχον έν συνόψει διαφόρους και έΞόχους ιστορίας. Γνωστόν και ύπό τό όνομα Χρονογράφος. Έτ'^πο')Οη πολλάκις έν 'Ρ]νετία άπό τού 1'');{| . ,Λί συ νη θέστε ρ /ι εκδόσεις είναι τοϋ 1780 και ΙΗΙΊ. Έκ τοϋ ^ΓευδοδωροΠέου ενδιαφέρει έν προκειμέν<;ΐ το κεφ. «ίίερί πότε έίτ^αν οί Φράγγοι τόν Μωρέαν», σελ. 4•'>1 έ^. όπερ είναι διασκευή τοϋ έλλην. κειμένου τοϋ Χρονικοϋ τοϋ Μορέω;. Λβξ.^Μέγα .\εξικόν της Έλλην. γλώσσης Δημητράκου ΆΟίναι 1•93^.> το ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ θέλω νά σε άψηγφώ άφήγησιν μεγάλην κι αν θέλγ]ς νά με άκροαστϋς, όλπίζω νά σ' άρέσ'η. [§2]. "Οταν το έτος ήτονε, από κτίσεως κόσμου, έξάκις χιλιάδες δε κ έξάκις εκατοντάδες 5 και δώδεκα ένιαυτονς, τόσον και ουχί πλέον, δια συνεργίας και προθυμίας, μόχθου πολλοΰ και κόπου τοϋ μακαρίου εκείνου φρ<. Πιέρου έρημίτου, όστις απήλθε στην Συρίαν, νά εχτ} προσκυνήσει εσω εις τά Ιεροσόλυμα, εις τοϋ Χρίστου τον τάφο. 10 Κι ώς ηύρε τους χριστιανούς, όμοίοίς τον πατριάρχην, οϊτινες εδουλεύασιν εκεί τον άγιον τάφον, το πώς τους άτιμώνασιν το άβάφτιστον το έθνος, εκείνοι οι Σαρεκηνοι όπου τον άφεντεΰαν 1. Ο'. πρώτοι 104 στίχοι ελήφθησαν εκ τοϋ Παρισινού κωδικός, καθόσον τά πρώτα φύλλα τοϋ κο'ιδικος Κοπεγχάγης έλλείπουαιν. Ό Κοπεγχάγιος κώδιξ, παρουσιάζει περαιτέρω άλλας παραλείψεις όλιγώτερον σημαντι- κάς καΐ σχετικώς οχι τόσον πολλάς εν συγκρίσει προς τάς τοϋ Παρισινού κωδικός. Πάντα τά εκ τών παραλείψεων κενά συμπληροϋνται έν τη παρού- <ιη έκδόσει τοϋ Χρονικοϋ,παρατιθεμένων τών αντιστοίχων χωρίο^ν τοϋ Πα- ρισινού κωδικός, τών οποίων το κείμενον, προς διάκρισιν, παρίσταται διά -τ1^πογραφικών χαρακτήρων κυρτών. 4. Το Ιτος 6612, από κτίσεως κόσμου κατά το Βυζαντινον σύστημα, ά- φαιρουμένο^ν 5508 ετών, αντιστοιχεί προς το 1104 μ. Χ. Πρόκειται προφα- νώς ένταϋθα περί χρονολογικού λάθους, είς το όποιον υποπίπτει και ή γαλλική παραλλαγή τοϋ Χρονικοϋ, διότι, ώς γνωστόν, ή προΊτη σταυροφορία έγέ- νετο τω 1096—1099 και ουχί τω 1104. 7. Ό γάλλος μοναχός Πέτρος Ερημίτης (1050 — 1115) μεταβάς εις Πα- λαιστίνην τω 1093 — 1094 και διαπιστώσας τά βασανιστήρια τών προσκυνη- τών τών Αγίων Τύπων από τους Τούρκους ανέλαβε, κατόπιν εντολής τοϋ Πάπα Οϋρβανοϋ τοϋ Ι^' νά διεκτραγώδηση τήν έν Παλαιστίνη κατάστασιν καΐ κατώρΟωσε νά έξεγείρη το Ορησκευτικόν αϊσΟημα έν τη Δύσει. Ώς σταυ- ροφόρος ύπ?;ρξεν διάσημος διά τάς διο'ιξεις τάς οποίας διέπραξε μετά τοϋ ύπό τάς διαταγάς του συρφετού έν Ανατολή, και ιδία εις τά περίχωρα της Κωνσταντινουπόλεως, και διά τήν διαγωγήν του έναντι τών συντρόφων του σταυροφόρων έν Αντιόχεια. 13. Εις τήν πραγματικότητα δεν επρόκειτο περί τών Αράβων, άλλα περί τών Σελτζούκοιν Τούρκων, οί'τινες γενόμενοι κύριοι της Ανατολής και της Ιερουσαλήμ από τοϋ 1076, είχον καταστήσει άφόρητον τήν έν Παλαιστίνη κατάστασιν είς τους Χριστιανούς. ΈντεΰΟεν ή έξέγερσις έν τη Δύσει καΐ ή πρώτη Σταυροφορία. "Οταν τω 1099 έφθασαν εις Ιερουσαλήμ οι Σταυ- ροφόροι, κατέλαβον τήν χώραν άπό τους Φατιμίδας, ο'ίτινες από τοϋ προ- ηγουμένου έτους τήν είχον κυριεύσει και εΐχον εκδιώξει τους Σελτζούκους (πρβλ. ύποσημ. στ. 96). 5 Η ΠΡωΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ δταν ελειτονργα κ' νψωνεν τα άγια ό πατριάρχης^ 15 με δύναμης τα άρπαζαν κ' ερρίχτασίν τα κάτω, κι αν ήτον τόσα άπότολμος να τους άντιμιλήση, εντνς χάμω τον ερριπταν, πολλά τον τιμωρούσαν. Ίδόντας τοντο ό άγιος εκείνος ο ερημίτης, μεγάλως έβαρέθηκεν, εκλαψεν έλνπήθην, 20 και εϊπεν προς τους χριστιανούς και προς τον πατριάρχην. «Ώς χριστιανός ορθόδοξος ομνύω σας και ?,έγο)' »αν δώση ό Θεός κ' ή δόξα του ν' άποστραφώ στην Δύση^ »στόν Πάπα τον άγιώτατον κ' εις όλους τους ρηγαδες »βούλομαι έλθεΐν σωματικώς νά τονς ειπώ τα βλέτχ,ω, 25 ))κι όλπίζω εις έλεος Χρίστου νά τους παρακινήσω, )>νά έλθουν με τα φουσσάτα τους εδώ στό μέρος τοΰτο^ »νά έβγάλουν τους Σαρεκηνούς εκ τ οΰ Χριστού τον τάφον». Λοιπόν θρηνώντας έστράφηκεν και εις την Ρώμην ήλθεν Τον Πάπα άφηγήσετον τα ηκουσεν και εΐδεν. 50 Κι ό Πάπας, ώς το ηκουσεν τό πώς τόν άψηγάτον^ εκλαψεν σφόδρα, λυπηρά, μεγάλως έλνπήθην εντύς ορίζει, γράφονσιν εις δλα τα ρηγάτα" γαρδιναλέονς άπέστειλεν, λεγάτονς κ' επισκόπους^ εΙς τό ρηγάτο Φράντσας τε και τόπους τοί)ς έτερους^ 55 ένθα -ήσαν αϊ Χριστιανοί, όπου και άφεντεϋαν εύχήν και παρακάλεσιν εις αυτούς αποστείλει" εϊτις άπέλθη στη Σνρίαν εις τοϋ Χριστού τόν τάφον ^ όσα και αν άμάρτεσεν αφότου έγεννήθη, νά εχτ] την συμπάθειον εντύς τώνε φταισμάτων. 40 Ώς τό ήκονσαν οι άπαντες οι αρχηγοί της Δύσης, εντύς επήραν τόν σταυρόν κ' εΙς τόν Χριστόν ώμόσα* νά απέλθουν νά έβγάλουσιν τό γένος τών βαρβάρων. Τών χριστιανών ή ενωσις έγίνοτον μεγάλη' όγδοήντα όχτό^ ευρέθησαν χιλιάδες καβαλλάροι, 45 κι όχτακοσίες δεκοχτώ χιλιάδες οι πεζοί τονς. [§5ΐ. Έκ την Κωνσταντινούπολιν εκείθεν άπεράσαν τόν τόπον της Ανατολής, Τούρκοι τόν έκρατοΰσαν. 18. έξ. Αί λεπτομέρειαι αύται μέχρι τοϋ στίχ. 104 ελήφθησαν κατά πάσαν πιθανότητα άπδ το έργον τοϋ Γουλιέλμου αρχιεπισκόπου Τύρου (1130—1193 ). ιστορικού τών Σταυροφοριών, ΟυΐΠ&υηπθ 3θ Τ^Γ, ΗίδΙοπα ΓθΓυΓΠ ϊη ρ&Γ- ΙϊΙ)υδ ΐΓ&ηδίΏ&ηηίδ ^θδίαηιηι 1095 — 1184, τό όποιον θεωρείται μία τών κυριωτέρων πηγών της ιστορίας τοϋ φράγκικου βασιλείου της Ιερουσαλήμ. 30. Ό Πάπας Ούρβανός ό Β'. Συνεκάλεσε σύνοδον εις Κλερμόν της Ώ- βέρνης (1095 ),δπου απεφασίσθη ή Σταυροφορία. Επακολουθούν ενθουσιώδεις σ^^γκεντρώσεις εΙς διάφορα μέρη της Δύσεως οπόθεν εκκινούν τα πλήθη διοτ τόν Ιερόν πόλεμον με την Ιαχήν: «Ββιΐδ Ιο νοίΐ», «ό Θεός τό θέλει». ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚωΝ)πθΛΙΝ ΚΑΙ Μ. ΑΣΙΑΝ 7 Ό βασιλεύς γαρ τώνΡωμαίοϊν^ Αλέξης ό Βατατζής^ Ιδών το ηλήθος των Φράγκων, σνμβίβασιν έποΐκεν, 50 δρκον, σννθήκας εποικεν μετά τους κεψαλάδες• τον τόπον της Ανατολής, δπου -ήτον γονικόν τον, άν όώση ό Θεός κ έβγάλουσιν τους Τούρκους άπ εκείθεν, εάν τοϋ τιαραΔώσουσιν τον τόπον και τα κάστρη, σωματικώς να ασιελθή μ αυτούς εΙς τήν Σνρίαν, 55 να εχη μετ' αυτόν δώδεκα χιλιάδες καβαλλάρονς. Οι Φράγκοι γαρ ώς άνθρωποι αληθινοί εις πάντα, επίστεψαν τοϋ βασιλέως τους λόγους κι ώμοσάν του. Οί Φράγκοι, άπειν ώμόσασιν, τους όρκους έβαστάξαν περνούν εις τήν Άνατολήν, τον τόπον έκερδίσαν, 60 εύτύς τον έπαράδωκαν Άλέξιον τόν Βατάτζην, δπου ήτον τότες βασιλεύς όλης της Ρωμανίας. Έπείν γάρ έπαράλαβεν τα κάστρη και τές χώρες, βουλήν έπήρεν δολερή μετά τους άρχοντες τον, το πώς νά εϋρουν αφορμή, χαι πώς να έχουν μείνει 65 εκ τό ταξεΐδι της Συρίας, και νά μή κιντυνέψουν. Ένταϋτα ένώθη ό βασιλεύς μετά τους πριγκιπάδες, τους κεφαλαδες, κι αρχηγούς τοϋ Φράγκικου ψουσσάτου, και είπεν οϋτως προς αυτούς, ταϋτα τους συντυχαίνεΐ' «Πρώτο τόν Θεόν ευχαριστώ, δεύτερο εσάς ομοίως, 70 » δπου με έβοηθήσετε κ ήπήρα τό γονικό μου. »Έν τούτω σας παρακαλώ, νά εναι με βουλή σας, »δότε με μήναν τέρμενο δπως διά νά μείνω, » τά κάστρη, τά έκερδίσετε, νά τα εχω σιταρχίσει, »νά ορθώσω τά φουσσάτα μου, νά ελθοϋσι μετ' εμένα' 75 }) εύτύς νά ορμήσω, νά ερχωμαι ένθα και νά σας εϋρω». [§ 4] . Οί Φράγκοι ώς χριστιανοί δόλον ούκ έσκοπήσαν, επίστεψαν τόν λόγον του και άποχαιρετοΰ τον τήν Άρμενίαν έπέρασαν, εις Άντιοχείαν άπήλθον κι ο βασιλεύς άπέμεινεν, άπέργωσεν τους Φράγκους, 80 τόν δρκον δπου ώμοσεν έσφαλε, επάτησέ τον, και ούκ άπήλθεν μετ' αυτούς καθώς τους είχε όμόσει. "Έδε σφάλμα, τό- εποικεν, ό βασιλεύς έκεΐνος' 48. Τό κείμενον τοϋ Χρονικού παρουσιάζει πολλάς ανακρίβειας, φανταστι- κάς ειδήσεις κλπ., περιπίπτει δε εις πλείστας συγχύσεις χρονολογιών καΐ προσώπων. Έν προκειμένω δέν πρόκειται περί Αλεξίου Βατατζή, άλλα περί τοϋ πατρός της περίφημου "Αννας Κομνηνής, αυτοκράτορας Αλεξίου Α' Κομνηνοϋ (1081—1118). 59. Οί Φράγκοι καταλαβόντες τήν Νίκαιαν (20 Ιουνίου 1097), παρέδωσαν αυτήν εις τόν "Ελληνα αυτοκράτορα. 8 Η πΡωΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ δ/.οι τον κόσμου υ'ι άνθρωποι τον έκατηγοοησαν. Οί Φοάγχοί, δταν άηήΡ.θασιν εις την Άντιοχείαν^ 35 ηο/./.ά έκακοτιάΟησαν εω; να την ετίάρουν. Αφότου γάο ήπήηασιν της Αντιοχείας την πάλιν, εκεί εζεχει/ιάσασιν μέχοι τον μάοτιον μηνα' κ εκείθεν ίξεβήκασιν τά μέοη της Συρίας, κουησενοντα, κερδίζοντα τά κάστρη και τές χώρες• 90 Γτολλονς πολέμους έποικα με τό έθνος των βαρβάρων, καΟίος εγγράφως ηοραμεν λεπτώς εις τό Βιβλίο της Κονγκέστας, οπού εγινεν έτάτες στην Σνρίαν. Και τηντα γαρ συνοπτικά σε γράφω νά μανθάνης, όιατί σπονδά'^ω νά στραφώ εις την άφήγησίν μου. 95 \Αφάτου γαρ έσέβησαν άπέσω στην Σνρίαν, ε'ίς τά ' Ιεροσάλνμα έόιέβησαν δλάρθα' την γώραν έποΜμησαν, έσέβησαν άπέσω. ΈπεΙν γάρ άπεσώσασιν εις τοϋ Χρίστου τον τάφον, δόξαν και νμνον έδωκαν τον ποιητήν και π/Λστην 100 βου/.ην επήραν οι αρχηγοί ποίον νά ποίσονν ρήγαν πολύ έσυνερίί,ονταν, δι ου είχαν μεγάλην δόξαν. Οι δε δ/.οι οί φρονιμότεροι και τό κοινό μετ' αντους 8Ί. 'Π Άντιόχε'.χ, κατόπιν μακράς πολιορκίας, κατελήφθη ύπο των Φράγ- κων τήν 3 Ιουνίου 1098. Μετ' ού ττολύ όμως ό Τούρκος Εμίρης της Μοσού- λης ΚερμτΓογκά έκστρατε'^ει κατά των Σταυροφόρων με πολυάριθμον στρα- τον καΐ τους ττολιορκεΐ έν Αντιόχεια. Οί σταυροφόροι, καίτοι άποδεκατι- σθέντες άττό τάς κακουχίας της εκστρατείας και τάς ασθενείας, έπιχειροϋν εςοδον και κατορθώνουν νά νικήσουν καΐ νά διαλύσουν τους Τούρκους. 91 — 92. Τό Βιβλίο της Κουγκέστας. Ό ΒυοΙίοη πιστεύει ότι τό βιβλίον τοΰτο είναι τό έργον τοϋ Γουλιέλμου της Τύρου, τό όποιον πραγματεύεται π-ρΐ της κατακτήσεως της Συρίας και Παλαιστίνης ύπό των Φράγκων. (πρ&λ. ύποσημ. στιχ. 18 ές. ). Τό Ιστορικόν εκείνο έργον ο Βιιοΐιοη παραλ- /.ηλίζει προς τό παρόν Χρονικόν, τό όποιον, κατά τήν γνώμην του, είναι τό Βιβλίον της Κουγκέστας της Ρωμανίας καΐ τοϋ Μορέως, ως πραγματευό- μενον και τοϋτο περί της κατακτήσεως της Ελλάδος και τοϋ Μορέως ύπό των Φράγκων και τοϋ οποίου τό πρωτότυπον συνετάχθη ίσως κατ' άπομί- μησιν εκείνου. Ή γαλλική διατύπωσις τοϋ παρόντος Χρονικοϋ αρχίζει με τό Προοίμιον: €'θ8ΐ Ιβ ϋντο άο Ια ΟοηςυβδΙε άβ Οοηδί&ηΐίηορίβ εί άβ ΓοΓηρίΓο (Ιο Κοηι&ηίβ βΐ άου ρ&ν3 άβ 1& Ργϊποθθ άβ Ια ΜοΓββ... (Πρβλ. ΟίΓΟπίςαο άρ ΜοΓβθ, έ'κδ. Ιιοη^ηοη σελ. 1, ως και Βυοίιοη ΕβοΚβΓθ1ΐθ8 ΗϊδίΟΓίιιαο.ς 2 τόμος, Σελ. 5, ύποσημ. 2). Βλέπε έν Εισαγωγή τοϋ πα- ρόντος έργου, σελ. θ'. 96. Άφοϋ κατέλαβον τήν Έδεσσαν Πτολεμαΐδα κλπ. οί Φράγκοι φθάνουν 7;ρό τ/; ς Ιερουσαλήμ τήν οποίαν, κατόπιν πολιορκίας 39 ή'α.ερών, κυριεύουν. Οί Σταυροφόροι εισέρχονται Γ'^τός ττίς πόλεως τ-ήν 15 Ιουλίου 1099, ήμέραν Παρασκευήν. ΝικηταΙ σπεύδουν νά προσευχηθοϋν εις τήν έκκλησίαν τοϋ Πα- ναγίου τάφου. Έπτ^κολούθησε τρομερά σφαγή πολλών χιλιάδων Μουσουλ- μάνων επί όλόκληρον εβδομάδα εντός της πόλεως και παρά τόν "Αγιον Τάφον. ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ 9 τον Κοτενφρώνεν ντε Μπουλιοϋ εγλέξαν δια ρηγην. δι ου ήτον φροημώτερος, ενάρετος εις δλονς' 105 αφέντη ν τον έττοίκασιν καΐ ρήγαν της Συρίας. Εκείνος γάρ, ώς φρόνιμος, την άφεντίαν έδέχτη' το στέμμα γάρ το χρΰσινον ουδέν το έπαραδέχτη στην κεφαλήν του κάμ ποσώς νά το τοΟ έχουν βάλει, λέγας• Ουκ ήτον άξιος, ουδέ ευττρεττον υπήρχε, 110 έκεϊ όπου έστεψαν τον Χριστόν μέ άκάνθινον το στέμμα, νά στέψουσιν άμαρτωλόν άνθρωπον μέ χρυσίον. Αφότου γάρ έπλά τυνεν 'τών Φράγκων ή άφεντία είς το ρηγάτο της Συρίας, καθώς σέ το αφηγούμαι, ουδέν έδιάβαιναν ποσώς πέντε ή δέκα χρόνοι, 115 εκ το ρηγάτο της Φραγκιάς, άπό τήν Άγλητέρραν, κι άπό τά άλλα έτερα της Δύσεως τά ρηγάτα, όσοι αγαπούσαν τον Χριστόν κ' εύσέβειαν έποθουσαν, νά μη περάσωσιν λαός, πλήθος φτωχοί και πλούσιοι, είς τήν Συρίαν απέρχονται είς τοΟ Χρίστου τόν τάφον 120 συφάμελοι ύπαγαίνασιν εκεί κ' έκατοικοΰσαν, οί μέν διά τό προσκύνημα, και άλλοι διά τήν δόξαν. [§5]. Παρελθρυσών γάρ τών χρονών εκατόν πληρωμένων. 107. το γάρ το στέμμα τό χρυσό 108 νά του το έχουν β. 109. λέγων «Ούκ είμαι ώςιος... 112. τών Φράγκων 113. καθάρια σέ τό λέγω 114. ουδέν έδιέβηκαν 115. Έκκλητέραν 117. Και εύσέβειαν είχαν 118. πολλοί έπερνοϋσαν, ύττάγαιναν 119. άπέρχονταν 121. οί δε διά τήν δόξαν 122. τών γάρ χρονών ■ 103. Εις τό κείμενον τοϋ Χρονικού ή παραφθορά τών κυρίων ονομάτων είναι φαινόμενον συνηθέστατον. Πρόκειται ένταΰΟα περί τοϋ ΓοδοφρείδοΌ Μπου- γιόν, (ΟοάβίΓΟγ άα ΒοηϊΙΙοη, 1058—1100), όστις ώς δούς της Κάτω Λωρ- ραίνης έπώλησεν έν Γαλλία όλόκληρον τήν περιουσίαν του, χάριν της πρώτης σταυροφορία^, εις τήν οποίαν ίλαβε λίαν ένεργόν μέρος. Εκλεγείς κατόπιν (25 Ιουλίου 1099) βασιλεύς της Ιερουσαλήμ ήρνήθη τόν τίτλον τοϋτον άπό μετριοφροσύνην και χριστιανικήν εύσέβειαν, αρκεσθείς εις τήν έπωνυμίαν τοϋ Προστάτου τοϋ Παναγίου Τάφου. Ώς αρχηγός τοϋ φράγκικου κράτους της Ιερουσαλήμ ύπηρξε σπουδαίος, καθώς επίσης και ώς νομοθέτης, καταρ- τίσας τάς «Άσσίζας της Ιερουσαλήμ», αϊ όποΐαι κατόπιν απέβησαν σπου- δαία πηγή της φραγκικής νομοθεσίας καΐ διά τών οποίων διωργανώθη κατά τά φραγκικά φεουδαρχικά πρότυπα, τό βασίλειον της Ιερουσαλήμ, της Κύπρου, και κατόπιν άπασα ή φραγκική Άνατολτ» μετά τοϋ Μορέως. (Βλέπε Βιβλιογραφίαν, τίτλ. 23-26. 105. Άπό τοϋ στίχου τούτου αρχίζει τό κείμενον τοϋ Κοπεγχαγίου κωδικός, τοϋ όποιου έλλείπουσι τά πρώτα φύλλα. Τό κείμενον τοϋ κωδικός τούτου, δστις είναι ό αρχαιότερος καΐ αϋθεντικώτερος της ελληνικής διατυπώσεως τοϋ Χρονικοϋ καΙ ελήφθη ώς βάσις εΙς τήν παροϋσαν έκδοσιν, παρίσταται διά τυπογραφικών χαρακτήρων νέων. 10 ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ αφότου έγένετον εκείνο το πασσάτζο, ^ το έτος έτότε ετρεχεν το άπό κτίσεως κόσμου 125 εξι χιλιάδες, λέγο) σε, κ' εφτά εκατοντάδες, "'• και δεκαέξι μοναχούς χρόνους εΐχεν το έτος, οί κόντοι εκείνοι ένώθησαν, δττερ εδώ ονομάζω, κι άλλοι μεγάλοι άνθρωποι ένω ήσαν εκ την Δύσιν όρκον έττοίησαν όμοΰ και τον σταυρόν άττήραν, 130 όπως όμοΰ περάσωσιν εις της Συρίας τα μέρη, έκεϊσε είς τά Ιεροσόλυμα, εις του Κυρίου τον τάφον. Ό πρώτος ήτον ό Παντουής, κόντος ήν της Φιλάντρας• τον δεύτερον έλέγασιν τον κόντον της Τσαμπάνιας• τον τρίτον γάρ ώνόμαζαν τον κόντον της Τουλούζας. 155 Το δετό πλήθος του λαοϋ και τών φλαμουραρίων, δπου ήσασιν είς την βουλήν και είς τό ταξεϊδι εκείνο, ουκ ημπορώ νά τους ειπώ διά την πολυγραφίαν, Βουλήν άπήρασιν όμοΰ οί κεφαλάδες όλοι τό ποιον νά ποιήσουν κεφαλήν απάνω είς τά φουσσάτα. 140 Έν τούτορ άποδιαλέξασιν τόν κόντον τής Τσαμπάνιας, διατι ήτον εύτροπώτερος κ' είς τ' άρματα επιδέξιος• εκείνος ήτον νεούτσικος, χρονών εικοσιπέντε• καί διά τήν παρακάλεσιν όλων τών κεφαλάδων τό όφφίκιον έπαράλαβε, με προθυμίαν τό επήρε. 145 Ένταΰτα άπήρασιν βουλήν ότι νά άπελΟοΰσιν, ο κατά εις είς τόν τόπον του διά νά οίκονομηθοΰσι• είς τόν έρχόμενον καιρόν, είς τό έμπα τοΰ άπριλίου, 123. άφαντου γάρ έγίνετον εκείνο το πασσάτζιο, 126. δεκαέξ ένι- αυτούς 128. όποϋσαν εκ τήν Δύσιν 129. ώμόσασα... επήραν, 135. καΐ τών φλαμπουριάρων 136. Παραλείπεται ό στίχος 138. έπήρασιν 139. ποίον νά ποίσουν 140. άποδιάλεξαν τ6ν κόντο 141. ευπρε- πέστατος 146. ό καθείς εΙς 125 (Πρβλ. καί σημ. στιχ. 4). Τό έτος 6716 αντιστοιχεί πρδς τ6 1208 μ. Χ. Πρόκειται προφανώς περί χρονολογικού λάθους τοΰ κειμένου, καθό- σον ή Δ' Σταυροφορία χρονολογείται άπό τοΰ Νοεμβρίου 1199 δτε ελήφθησαν αΐ πρώται αποφάσεις. Ή Δ' Σταυροφορία παρεσκευάσθη τω 1201 — 1202, οπότε τά πλήθη φθάνουν είς Βενετίαν διά νά καταλήξουν τώ 1203 εΙς Κων) πολιν. 132. ΒαλδουΤνος, κόμις τής Φλάνδρας (Βίΐυάουϊη IX, 1196—1205). 133. Κόμις τής Καμπανίας Θεόβαλδος (Τίΐΐΐ33υ<1 ΠΙ, 1197—1201). Γεννηθείς τώ 1177 απέθανε νεώτατος τήν ήλικίαν, μόλις 24 ετών, τήν 24 Μαΐου 12θί (Πρβλ. στ. 151). 134. Τοϋτο είναι ανακριβές. Μεταξύ τών κυρίων πρωτεργατών τής Δ' Σταυροφορίας, ήτοι τοΰ Βαλδουίνου καΐ τοΰ κόμιτος τής Καμπανίας, ήτο εΙς τήν πραγματικότητα ό κόμις τοΰ Μπλουά Λουδοβίκος (ί,ουϊδ, ΟΟΠίΙβ άβ ΒΙοϊδ), καΐ ούχΙ ό Κόμις τής Τουλούζης. ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΗΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΜΠΑΝΙΑΣ Π αμφότεροι να Ισμίξουσιν, είς την Συρίαν ν'^ όατέλθουν. [§6]. Κι αφότου άττεχωρίστησαν, στους τόπους τους άττήλθαν• 150 ουδέν εδιάβησαν ποσώς κανένας μήνας, δύο, άπό αμαρτίας έγίνετον κι άπέθανεν ό κόντος, εκείνος ό παράξενος, ό κόντος της Τσαμπάνιας. Θρήνος και θλίψη έγίνετον ς* όλους τους πελεγρίνους- ΚΓ'άπό την θλϊψιν την πολλήν ήλθαν νά κιντυνέψουν, 155 να άφήκουσιν το πέραμα και το πασσάτζο έκεϊνο* εδε αμαρτία όπου έγίνετον, ό θάνατος τοϋ κόντου.^ [§7]. Έ ν τούτω, ώς τ>θέλησε Θεός να γένη το πασσάτζο, όπως νά μη άπορήσωσι τόσοι μεγάλοι^ άνθρωποι, νά μείνουν και άφήσουσι τέτοιον καλόν ταξεϊδιν, 160 εις άπό αυτούς εύρέθηκεν χρήσιμος καβαλλάρης• άνθρωπος ήτο ευγενικός, φρόνιμος υπέρ μέτρου, μισιρ Ντζεφρέ τόν έλεγαν, ντε Βιλαρντουή τό έπίκλην, καΐ μέγας πρωτοστράτορας ήτον γάρ τής Τσαμπάνιας. Εκείνος ήτο ό μαΐστορας και ό πρωτοσύμβουλός του, 165 εκείνου τοΰ μακαριτοΰ του κόντου τής Τσαμπάνιας, οπού τόν έσυμβούλευεν νά ποιήσουν τό ταξεϊδιν κι ώς εϊδεν γάρ τό έριζικόν, τόν θάνατον τοΰ κόντου, άνέ?ναβεν τήν ύπόθεσιν τό τοΰ πασσάτζου εκείνου. Έλόγισεν, ώς φρόνιμος, δτι αμαρτία ήθελε εΐσται, 170 διά ενός άνθρωπου θάνατον νά μείνη τό πασσάτζο κ' ή σωτηρία των χριστιανών, ψέγος ήθελεν εϊσιαι. [§8]. Άπήρεν δύο καβαλλαρίους όπου εϊχε εκ τής βουλής του• εκ τήν Τσαμπάνια έξέβηκεν είς τήν Φιλάντριαν ήλθεν, 148. ν' απέλθουν στην Συρίαν 149. Κι' άφών... άπήλΟον 150.^^ εΐς μήνας ή και δύο, 155. ν' άφήσουσι το πέραμα κ' εκείνο 156. οπού έγινεν 157. ώς ήθελε ό θεόε κ' έγίνη 159. τοιούτον καλόν ταξεϊδι, 161. ευγενής... μέτρον 162. μισέρ Τζεφρέ τόν έλεγαν, Βαλλαρδουή 163. εΐα τήν Τσαμπάνιαν. 164. ό μάστορας 166. έσυβούλεψεν 168. εκείνου τοϋ πασσάντζου 169. θέλει εΐσται 170. τό πασ- σάντζιο 171. ψέγος μέγας 172 Έπηρεν δύο καβαλλαρέους όπουχεν της βουλής τοϋ• 173. έδιέβην, 162. Πρόκειται περί το•5 Γοδοφρείδου Βιλλαρδουΐνου (ΟοοίίΓΟγ (Ιο Υϋ- ΙβΙΐΓ&άοαϊη 1164—1216 περίπου) Πρωτοστράτορος τής Καμπάνιας, κατό- πιν δέ τής έν Κων)πόλει λατινικής αυτοκρατορίας καΐ συγγραφέως της Ιστορίας τής κατακτήσεως τής Κων)πόλεως (Ι^Ά Οοπί^υβΙο όθ Οοηδίβηΐι- ηορ1β),ήτις είναι £ν άπό τα περιφημότερα και αρχαιότερα Ιστορικά μνημεΤα της γαλλικής γλώσσης και ταυτοχρόνως μία των σπουδαιότερων ιστορικών πηγών τής Φραγκοκρατίας έν Ελλάδι. (Βλέπε προηγ. σελ. ιζ', έν Βιβλιο- γραφία, τίτλ. 19. 12 ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ ηυρεν τόν κόντον Παντουήν μεγάλως λυττημένον. 175 δια την θανήνττοΟ έγίνετον στον κόντον της Τσαμπάνιας, κι αφότου συνεθλίβησαν αμφότεροι οί δύο, μισϊρ Ντζεφρές, ώς φρόνιμος, παρήγορα τον κόντον και τόσον εξευρε νά είπη, τόση ν βουλήν νά δώση, ότι εμετσστερέωσεν νά γένη το πασσάτζο. 180 Κι ^αφότου έστερεώσασιν ότι νά το ττληρο^σουν, ό κόντος της Φιλάντριας τοΟ εδο:)κε1ναν καβαλλάρην νάύπάη μετ' αυτόν σύντροφος στον κόντο της Τουλούζας, Εύθέοος τόν δρόμον εττιασαν κ' εις την Προβέντσαν ήλθαν τόν κόντον ηύραν λνττηρόν, εις σφόδρα ήτον θλιμμένος, ?85 τό μεν ήτον δια την θανήν τοΟ κόντου της Τσαμπάνιας, τό πλειότερον, ώς έλεγε, διά τό πασσάτζο εκείνο δπου ήσαν καταπιάσοντα κι άρτίως έσκανταλίστη, Καί τότε ό μισΙρ Ντζεφρές, ώς φρόνιμος οπού ήτον, άρχισε νά τόν παρήγορα κ'" έπληροφόρεσέ τον, 190 τό πώς ό κόντος Παντουής. ό αφέντης της Φιλάντριας, θέλει και έμεταστερέοοσεν νά γένη τό πασσάτζο. «Διά τοΰτο άπέστειλεν εδώ τόν καβαλλάρη ετοΰτον »κ' έμέν ωσαύτως μετ' αυτόν, πληροφορίαν σε λέγω, »νά σε πληροφορέσωμεν, ας εν' τό θέλημα σου, 195 »είς τόπον όπου όρέγεσοι νά έσμίςετε οί δύο, »νά γράψωμεν και τών άλλων όπου είς τόν όρκον είναι, »νά έλθουν κ' εκείνοι μετά εσάς νά ένωθήτε άλλήλως, »τό πράγμα νά στερεώσετε τό πώς θέλετε πράξει», Ό κόντος γάρ, ώς φρόνιμος, εκείνος της Τουλούζας, 200 άκούσων του μισϊρ Ντζεφρέ τους λόγους και την πράξιν, ευθέως έσυγκατέβηκεν κ' είς την βουλήν του έσέβη. Έν τούτω έδιορθώσασιν τό που νά ένωθουσιν. Τί νά σε λέγω τά πολλά πολλάκις νά βαρειέσαι; είς την Μπουργούνια έσμίξασιν άμφότερ' οί κοντάδες* 205 βουλήν άπήραν ένομου μετά τους πελεγρίνους, 174. εύρε τον κόντο Μπατουήν 1 7δ. ποΰ εγινεν στον κόντε 176. έσυν- θλίβησαν 177. παρήγορα τον κόντο• 178. καί τόσο ήξευρε νά πη, 179. δτι έμεταστέριωσε 180. Κι άφών τό έστερέωσαν 181. ό κόντος Φλάντρας... έναν του καβαλλάρη 183. Εύτι^ις... είς τήν Προβέντσα ύπά- σιν 186. το πλεώτερον, ώς έλεγε, διά εκείνο το ττασσάντζο, 187. δ- που ούτως έσιάσττ,σαν κ* έδάρτε έσκανταλίστη. 189. παρήγορα τον τά πολλά ■ 190. της Φιλάντρας 191. θέλει και έστερέωσεν 194. νά σε πληροφορήσωμεν " 195. Παραλείπεται ό στίχος. 196. όπουναι εΙς τόν δρκον 200. ήκούσας 201 "Εΰτύς...έσέβην• "" 202. έδιόρΟωσεν 203. δν τ•!)χη νά βαρειέσαι; -204. Πουργούνιαν έσμιξαν άνφότερ' 205. Έ- πήρασιν όμοϋ ο ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΡΚΛΕΓΕΤΑΙ ΑΡΧΗΓΟΣ 13 τό ττοϊον νά ποιήσουν κεφαλήν είς όλα τά φουσσάτα. Έν τούτω οΐ φρονιμώτεροι όλων των ττελεγρίνων εΐττανκ' έσυμβουλέψασιν νά ττοιήσουν τον Μπονιφάτσιον μαρκέσης ήτον ντε Μουφαράντ, αφέντης μέγας Οπήρχεν, 210 στρατιώτης γάρ έξάκουστος και ττρώτος της Ίτάλιας. Δύναμιν είχεν φοβερήν, φουσσάτα εϊχε μεγάλα• ή αδελφή του εύρίοκετον ρήγαινα της Φραγκιάς. Ένταΰτα έπαρακάλεσαν εκείνοι οί δύο καντάδες, ομοίως κ' οι άλλοι έτεροι, οί πρώτοι τών πελεγρίνων, 215 εκείνον τόν μισΐρ Ντζεφρέ ν' άπέλθη στον μαρκέζην, νά ποιήση τόσον προς αυτόν, νά τόν παρακάλεση, όπως νά καταδέξεται τήν ένοχήν νά πιάση, ν' άπέλθη μ' αυτούς στην Συρίαν, νά ενι πρώτος 'ς όλους, διά κεφαλήν καϊ όρίστήν είς όλα τά φουσσάτα. 220 Γ§ 9], Οί δύο κοντάδεζ του έδωκαν προς έναν καβαλλάρην* ύπόσχεσιν του έποιήσασιν είς όσον καταστήστι, νά τό κρατήσουσιν στερκτόν καί ού μή τό παρατρέψουν. Έν τούτω ό μισΐρ Ντζεφρές άπεχαιρέτησέ τους, άπήρεν τους καβαλλαρίους εκείνων τών δύο καντάδων, 225 ολόρθα άπήλθασιν έκεϊ όπου ήτον ό Μπονοφάτσος. Στην Λάτσαν τόν ηυρήκασιν, χώρα μεγάλη ενι* κι αφότου έπεζέψασιν κ' έκατουνέψανέ τους, είς τόν μαρκέσην ήλθασιν, γλυκέα τόν χαιρετοΟσιν εκ μέρους τών ευγενικών εκείνων τών καντάδων, 250 εΐθ' ούτως κι άπό τών λοιπών όλων τών πελεγρίνων» 206. νά ττοίσουν κεφαλήν άπάνοί είς τά φουσσάτα. 208. έσυβού- λεψαν νά γένγ) ό Μπονοφάτσιος 209. μαρκέζης ό ντε Μουνφαράτ, αφέντης μέγας ήτον, 211. φοβεράν... πλείστα• 212. ή ρήγαινα της Φράντσας 213. οΐ δύο κόντοι 215. μισέρ Τζεφρέ...μ.αρκέζη, 217. ΚαΙ τήν άρ/ήν νά πιάση, 218. νά εναι πρώτος 219. καΐ όριστ-ην οί πάντες νά τον έχουν 220. τδδωκαν 221. ύπόσκεση τοΰ εποίησαν 222. Παραλείπεται ό στίχος. 223. ό μισέρ Τζεφρές απέρχεται είς αυτούς 22Ί. έπηρε τους... τών δύο κοντών 225. ορθά άπήλθασιν... ό Μπονι- ίράτσιος. 226. Στην Λάντσαν 227. άπεζέψασιν και έδιόρθωσάν τους, 228. είς τον μαρκέζην ήρΟασιν, γλυκία 229. έκ μέρος 208. Πρόκειται περί τοϋ Βονιφατίου Β' Μαρκησίου τοΰ Μομφερράτου (Βοηίίαοο Π, Γη<ΊΓςυϊί? άο ΜοηΙίοΓΓαΙ; 1192 — 1207) γνωστού είς τήν 'Ι- στορίαν υπό τό όνομα Βονιφάτιος ό Μομφερρατικός, καί κατόπιν βασιλέως της ΘεσσαΑ''νίκης. '^που άπαντα υπό το όνομα Ι^?ιπ.^ ). 14 ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ! Τά πιττάκια δττου έβάοηταζαν, ττρώτα του έπροσχομίσ(χν, κι άττέκει τον εσάντυχεν μισΐρ Ντζεφρές εκείνος• άρχασεν οΟτως λέγει του* πώς τον παρακαλοΟσιν τον κόντον της Φιλάντριας είπε ομπρός, δεύτερον της Τουλούζας, 255 κι άπέκει τους ευγενικούς, τους πρώτους του πασσάτζο νά κοΓταδέξεται γενεϊ εις οα/τους κοατετάνος, κυβερνήτης, διορθωτής εις όλα τά φουσσάτα. '(^0ς φρόνιμον κ* εύγενικόν οί όλοι τον έκλέξαν, κ' ελπίζουν εις τά φρόνα του νά μη τους εχη λείψει. 240 [§10]. Ό μαρκέσης, ώς φρόνιμος, ούτως τους άπεκρίθη* «Ευχαριστώ τους άρχοντες, άποίντες τους κοντάδες, »τό πώς έκοχταδέχτησαν τό όφφίκιον νά με δώσουν. »Έγώ γάρ ούκ ημπορώ άπόκρισιν νά ποιήσω »άνευ βουλής και θέλημα του άφέντου μου του ρήγα, 245 »όπου εχω άφέντην και γαβρόν, τον ρήγαν τής Φραγκιάς »ώσαύτως και τής ρήγαινας όπου ενι αδελφή μου. »Λοιπόν διά τήν άγάπην του ομοίως και διά τήν τιμήν μου, »άς με ύπομένουσιν μικρόν εως ου νά απέλθω εις αύτους, »νά εχω βουλή ν κι άπολογίαν τό τί με θέλουν ορίσει, 250 »καΐ μετά ταύτα νά στραφώ κι άπόκρισιν νά τους ποιήσω». 231. ΐΐιττάκια, τά 232. καΐ ταϋτα 233. άρχισεν ούτως λέγει τον «Πάντες ττχρακαλοϋ σε... (κατ' εύθϋν λόγον) 23 Ί. ό κόντος Φλάντρας πρότερον, 235. ο', ευγενικοί, οί πρώτοι 230. οττως νά καταδέξασαι νά γένης καπετάνιος, 237. ομοίως καΐ διορθωτής 238. 'ί}ς εΰγενήν και φρόνιμον οί πάντες σε έκλέξαν, 230. εις τήν γνώστ. σου ού μή τους εχττς λείψει.» 2»(). ααρκέζης... άποκρίΟη 2'4ΐ. απαντάς 243. ουδέ δύ- ναμαι απολογία νά δώσω 245. τον έχ(ο αφέντη και γαμπρόν, τον ^ήγαν δε της Φράντζας 240. της ρήγαινας, κυράς και αδελφής μου. 24 7. ΙΙα- ραλείπεται ό στίχος. 248. μικρόν εις αυτούς νά απέλθω, 2Ί'.>. κι'άπό- κρισιν εις εϊτι με ορίσουν 250. νά στραφώ άττηλογία νά δώσω. 245 και έξ. Ί'^σφαλμένη πλγίροφορία τοΰ' Χρονικού άπαντώσχ εις πάσας γενικώς τάς διατυπίάσεις. (Γαλλ. Χρον. § 9, Άραγων. § 1 2, 'Ιταλ. σελ. '• 15 Κ Ι'^ϊς τήν πραγματικότητα ό Ιίονιφ. Μο;Λφερρ. δεν εΐχεν απολύτως καμμίαν συγγένειαν με τον [βασιλέα της Γαλλίας. ΊΙ φανταστική αϋτη πληεοοορία πιθανόν νά 7;ροήλ')εν έκ συγχύσεως ^ιαλλον προς τον Κάρολον τόν 'Λνδεγαυ- ϊκόν, άδελφόν του [βασιλέως της Γαλλίας. Οί δύο αδελφοί είχον συζευχίίή δύο άδελφάς, τάς θυγατέρας τοϋ κόμητος της Ιΐροβηγκία,:. 'Ο Κάρολος '.λνδε- γαυϊκός πριν άποδεχΟη κατά πρόσκλησιν τοϋ ΐΐάπα νά έκστρατεύσγ) εις Ίταλίαν κατά τοϋ Μαμφρέδου, οπού καΐ έγένετο βασιλεύς τής Νεαπόλεως, μετέβη πρώτον εις Ηαριοίους 'ι'να ζητήση τήν έγκρισιν τοϋ βασιλέως της Γαλλίας. 'ΚντεϋΟεν ίσως ή σύγχυσι;. (Πρβλ. στ. 0013 καΐ έξ. ). ο Β0Ν1ΦΑΤΙ0Σ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΑΡΧΗΓΟΣ 15 [§11]. ΟΙκονομήθη παρευτύς εκείνος ό μαρκέσης• άττό τήνΛάτσα Ιξέβηκεν, άπέρασεν τά δρη, όπου χωρίζουν την Φροτγκίοχν άττό την Λουμπαρδ{(χν. Τοσοϋτον γάρ ώδή/εψεν, είς την Φροτ^^ίαν άπηλθε• 255 εύρεν τον ρήγαν ατό Παρίς, την ρήγαινοη; ομοίως• όμοΟ τοΟς έχαιρέτισεν καθώς ήσαν οι δύο, Χαράν μεγάλη ν εποικαν το ίδεϊ τον τον μαρκέσην ή ρήγαινα τον έρωτ^:* «Τί θέλεις εδώ, αδελφέ μου; »μεγ(5(λως το θαυμάζομαι τό πώς ήλθες ενταυτα* 260 »ποτέ μου μοναξότερα ουδέν σέ είδα νά ελθης »ε{ς τό ρηγατον της Φραγκίας δια νά μας θέλης ϊδει» Όμοΰ τους άφηγήσετον, λεπτομερώς τους είπεν τόν τρόπον, τήν ύπόθεσιν, διατί ήλθεν έκεϊ είς αυτούς τό πώς τόν έξε ζήτησαν οί ευγενικοί κοντάδες, ■ 265 όπου ώμόσαν στον Χριστόν είς τήν Συρίαν νά απέλθουν, »δπως ν* απέλθω μετ' αύτοΰς είς του Κυρίου τον τάφον »καπετάνος και οδηγός απάνω είς τά φουσσατα. »ΚαΊ ουκ ηθέλησα ποσώς άπόκρισιν νά ποιήσω »άνευ βουλής, θελήματος εσάς όπου εχω αφέντες. 270 »Έν τούτω ήλθα νά ιδώ εσάς, νά μάθω τόν όρισμόν σας, »τό πώς ορίζετε είς Ιμέν άπόκρισιν νά ποιήσω». Συντόμως του άποκρίθηκεν ό ρήγας της Φραγκίας και είπεν ούτως προς αυτόν, ετέτοια τόν έλάλει* «Ευχαριστώ σε, αδελφέ, του Ινίουφαρά μαρκέσης, 275 »είς τήν βουλήν δπου έποικες κΓήλθες βουλήν νά έπάρης »άπό εμάς τους αγαπάς κι άπό τους εδικούς σου. »Έν τούτω γάρ με φαίνεται τιμή σου ενι μεγάλη, »δταν σέ άνακράζουσιν κ' έξε ζητούν δι' αφέντη ν, »διά κεφαλήν καΐ κύβερνον τέτοι μεγάλοι άνθρωποι* 280 »τόνΘεόν πρέπει νά εύχαριστςις ομοίως καΐ τό ριζικόν σου. »καΐ ποίησε το άπόκοτα, μέ προθυμίαν μεγάλην »Έμέν αρέσει μέ καλά και συμβουλεύω σέ το, 252. άπέ τήν Λάτζα... έπέρασεν 253. οπού τήν Φράτζα έχώριζαν άπέ τήν Λουμπαρδία. 254. άπηλΟεν εΙς τήν Φράτζαν 255. ηύρε το ρήγαν 257. ώς είδαν τον μαρκέζη• 258. «Ποϋ ήσουν εδώ, αδελφέ μου; 260. μοναξιώτερα 261. έδώ εΙς το ρηγάτο μας δια 262. "Ολα της άφηγήθηκεν λ. της είπε 265. νά πάσιν, 260. έσας τους ^χω άφέν- τας. 270. Εις τοϋτο ήλθα προς έσας νά μάθω όρισμόν σας, 272. τόν έλάλησεν ό ^ήγας ό γαμπρός του 273. άπόκρισιν τοιούτην 274. ντε Μουφαρά μαρκέση, 275. εις τ-ήν τιμήν ποϋ έποικες 270. άπό εμάς ποϋ ήγαπάς που είμεσταν δικοί σου. 277. Έτοϋτο γαρ και φαίνεται 279. κυ- βερνάν τόσο μεγάλοι 280. νά ευχάριστης 281. αρέσει με πολλά 282. ποΐσε... προθυμία μεγάλη 16 ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ »Εττει λογίζομαι καλά, εξεύρω κ' έγνωρίζω, »δτι διά έμοΰ την αφορμή ν το ττολεμοΟν εκείνοι, 285 »δπως νά εχης άττό έμέν βοήΟειαν και φουσσάτα. »Έν τούτω λέγω, αδελφέ, ορίζω κι άγαττώ το• »άνοιξον τό λογάρι μου κ' ετταρον όσον θέλεις, »όσοι άγαιτοϋσχν, ττρόθυμα άπό δλον τό ρηγοττο, »νά έλθουν μετ' εσου εις την Συρίαν, θέλω κι ορέγομαι το• 290 »έττει ενι δόξα και τιμή όλων των εδικών σου». [§12]. Άκούσων γάρ, ως φρόνιμος, εκείνος 6 μσρκέσης, έκλινε τό κεφάλιν του, και προσκυνά τον ρήγαν. Πρώτα Θεόν ευχάριστα και δεύτερον εκείνον, άττήρεν όσα τού εδωκεν λογάριν και φουσσάτα• 295 άττηλογίαν τού έζήτησεν κι άττοχαιρέτισέ τον, τήν ρήγαιναν άσπάστηκεν καϊ λέγει προς έκείνην «Δέσποινα μου εύχήσου με, ν'άπέλθω με τήν εύχήν σου». Ένταύτα επήρε, έστράφηκε εκεί όπου ήτον αφέντης, στον τόπον του ντε Μουφαράντ όπου πολλά έπεθύμα" 300 ΤΤιττάκια γράφει παρευτύς, μαντατοφόρους στέλνει στόνκόντον της Φιλάντριας τά έστειλε κ* εκείνου της Τουλούζας, τό πώς εστράφη εκ τήν Φραγκίαν όπου ήτον εις τον ρήγαν, κ' έχει βουλήν και προθυμίαν νά ποίση τό του ε ζήτησαν, στην συντροφία τους νά άπελθή έκεϊ στον άγιον τάφον, 305 δπου έσταυρώθη ό Χριστός διά τό σνθρώπινον τό γένος. [§13]. Έν τούτω έμαντστοφορήστησαν τό πού νά έσμίξουν όλοι όπως νά έπάρουσιν βουλήν τό πόθεν νά άπεράσουν εις τό Σαβόη ένώθησαν κ' έκεϊ βουλήν άπήρΛν• αφότου έσυμβουλεύτησαν, ίσιάστησαν άλλήλοις 310 τό πέραμα νά ποιήοουσιν άπό τήν Βενετίαν. [§14]. Ενταύθα έπαρακάλεσαν άμφότερ' οί κονταδες, ωσαύτως όλοι οΐ δε λοιποί, οί πρώτοι τού πασσάτζο, 283. ήξεύρω καΐ γνωρίζω, 287. άνοιξε. ..οσο θέλεις, 289. με σέν εις τήν Σ, θέλω και αγαπώ το 290. έδικώ μας». 291. Ήκούσας... μαρκέ- ζης 293. πρώτο τον Θεον 294. λογάρι 295. απολογία τοϋ ζήτησε και πρόθυμος άπηλθεν, 297. ν' άπελΟώ με ευχή σου 298. απήλθε, στράφηκε, έκεϊ όπούτον 299. Μουφαρα 300. στέλλει 301.φιλάν- τριας κ' εκείνον 302. πώς εκ τον ρήγα έστράφηκεν δπου ήτον εις τήν Φράντσαν 303. τό ζητοϋσιν, 304. νά ύπα 306. Εύτΰς μαντάτα έ- στειλαν 308. εις τήν Σαβόε... επήραν 309. άλλήλως 310. νά -οίσου- σιν άπέ 312. ωσαύτως κ* οί επίλοιποι, οί πρώτοι τοϋ οουσσάτου, ο ΓΟΔΟΦΡ. Β'ΛΛΑΡΔΟΥ•Ι•ΝΟΣ ΕΙΣ ΒΕΝΕΤΙΑΝ 17 εκείνον τον μισΐρ Ντζεφρέ, τον ττρόοτον της βουλής τους, ώς άξιος, φρονιμώτερος άττ' όλον το φουσσάτον, 515 ν' άττελθτ) έκεϊ εις την Βενετίοχν το πέραμα νά όρθωση• προοΓτάγματα του έττοίκασιν με κρεμαστές τές βοΰλλες, την δύναμίν τους του έδωκαν κ' ύπόσχεσιν του έττοϊκαν, το όσον ποίηση νά στερχτοΟν, νά το έχουσιν πληρώνει. [§15]. Οί δύο κοντάδες του Ιδωκαν προς ενσν καβαλλάρην 320 άλλον έναν του έδωκεν εκείνος ό μαρκέσης• είχεν γάρ κι ό μισΙρ Ντζεφρές άλλους δύο εδικούς του κι άπήρεν τους κ' έμίσσεψεν, έπέρασεν τά όρη, είς το Πιεμούντ έσώσασιν,στου Μουφαρά άπεσώσαν, έπέρασαν την Λουμπαρδίαν, στην Βενετίαν έσωσαν, 525 τον δουκαν έχαιρέτησαν έκ μέρους του μαρκέση, και των κοντάδων άλλα δη και άπό τους άλλους όλους, τους πρώτους και καλλιώτερους όπου τήν δόξαν είχαν. Ατός του ό μισΐρ Ντζεφρές τοΰ εδωκεν τά πιττάκια* μετά ταΰτα του έλάλησεν, έκ στόματος τοΰ εΐπεν 550 το πώς τόν άξιώνουσιν, ώς φίλον κι' άδελφόν τους, νά ποίηση νά έχουν πλευτικά, νά θέλουσιν περάσει στον άγιον τάφον τοΰ Χρίστου, έκεϊσε στην Συρίαν διά οχτώ χιλιάδες χρήζουσιν μέ τά άλογα περάσουν, και άλλες όγδοήκοντα χιλιάδες οί πεζοί τους. 555 [§ 16]. Ό δοΰκας γάρ της Βενετίας, μισιρ 'Αρίγος άκω, ντε "Αντουλο το έπίκλην του, ούτως τόν ώνομάζαν —άνθρωπος ήτον φρόνιμος, πολλά χαριτωμένος— 314. ώς άξιον καΐ φρόνιμον 316. τοΰ εποισαν 318. καΐ νά το εκ- πληρώσουν 321. δικούς του άλ>.ους δύο, 323. εις το Πιομόντε έσώσασι, έκ τοΰ Φαράτ άττέσω, 328. τοδώκεν 329. Και ταϋτα τον έλάλησε... τόν είπεν 331. νά εχουσι. περάσει 333. χρήζου διά χιλιάδες οχτώ 335. Ό δοϋκας δε της Βενετίας, μισέρ Άρίγον τ6ν έλεγαν, 336. τό• έπίκλην του Ντάντολος, πάσης τιμής, αξίας 335 έξ. Ερρίκος Δάνδολος δόγης της Ένετίας άπό τοΰ 1192 — 1205. Πριν έκλεγη δόγης εΙχεν άποσταλή ύπό της Δημοκρατίας ώς πρέσβυς είς Κ)πολιν (1171 ) δπου, ώς λέγεται, κατόπιν μυστικής εντολής τοΰ αυτοκρά- τορας,έτυφλώθη δι' εκπομπής έξ αποστάσεως ισχυρότατων ηλιακών άκτίνων μέ ειδικά κάτοπτρα, κατ' άλλους δε υπεβλήθη είς τύφλωσιν διά πεπυρακτω- μένου χαλκού και έκτοτε έπνεε μένεα κατά των Ελλήνων. Τό πιθανώτε- ρον είναι δτι έτυφλώθη λόγω νοσήματος. Πάντως είς τάς ενεργείας τοΰ Δανδόλου αποδίδουν οί νεώτεροι ιστορικοί τήν ματοίίωσιν τής είς Αϊγυ- πτον εκστρατείας των Φράγκων και τήν παρέκκλισιν τής Δ' Σταυροφορίας προς τ•/)ν Κ)πολιν. Ό Δάνδολος έςεδικήΟη γενόμενος κύρης τής Κων)πό- λεως δπου και απέθανε, ταφείς έντος τοΰ ναοϋ τής Άγ. Σοφί^ ς. (Πρβλ. ΰπο- σημ. στιχ. 1168 έξ. ). Χρονικόν Μορέως 2 . 18 ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ'. ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ! τιμητικά άποδέξετον μισίρ Ντζεφρέ εκείνον χαράν μεγάλην έλαβε το ακούσει το μοα;τατο, 340 έπεΐ έλογίστη, έσκόπησεν ότι εκ τοΰ ττασσάτζου εκείνου τιμήν και διάφορον πολύν νά λάβη ή Βενετία, "(λίρισεν κ' έσωρεύτησαν οί μεγιστανοι όλοι, εϊθ' ούτως κι όλον το κοινό της πόλης Βενετίας• στον "Αγιον Μάρκο έσέβησαν, άρχισε νά τους λέγη• 545 «"Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, σύντροφοι, συγγενείς μου, »θεωρεΐτε πώς μας άγαπα ό βασιλέας της δόξης• »τιμήν και δόξαν, διάφορον, μας εστειλεν εμπρός μας, »δταν το άνθος της Φραγκιάς, οί αφέντες οί μεγάλοι, »ήλθαν πσρακαλώντα μας στην χώρα μας άπέσω, 350 »νά δώσουν τό λογάριν τους κ' ημείς τά πλευτικά μας». Άκούσοντά το οί άρχοντες, οί πρώτοι της Βενετίας, εΐθ' ούτως κι όλον τό κοινόν που ήσαν έκεϊ μετ' αυτούς, τους λόγους καί τήν διδαχήν όπου τους είπε ό δούκας, μεγάλως τό άνεχάρησαν, τόν δούκα ευχαρίστησαν 555 εις τήν βουλήν καί διδαχήν, όπερ τους έδιατάχτη• όμου τόν έπροσκύνησαν, έστέρξαν κι αφιέρωσαν, κ' είπαν ότι νά πληρωθή άνευ καμμίας προφάσεως. Κι αφότου άφιρώσασι κ' έστέρξαν τήν βουλήν τους, έκραξαν τόν μισίρ -Ντζεφρέ καί τους καβαλλαρίους, 550 που ήσαν έκεϊσε μετ' αυτόν σύντροφοι μετ' εκείνον μισίρ Άρίγο ντε "Αντουλος, δούκας της Βενετίας, άπόκρισιν τους εδωκεν, ούτως τους άποκρίθη• τό πώς τό πράγμα όπου ζητούν αρέσει της Βενετίας. [§ 17]. Προστάγματα έποιήσασιν, έγραψαν, εβουλλώσοίν 565 ούτως τους άφιρώσασι με συμφωνίες μεγάλες ότι εάν συμβή 'ΰπόθεσις κι ουδέν έλθουν οί Φράγκοι 339. 7. μεγάλην έποικεν τό άκούσειν 340. έ-ε', έσκόττησεν καλά 'ξ εκείνο τό πασσάντζο 342. 'Ορίζει καΐ συνάζονται όλοι οί μ. 343. 6- λης της Βενετίας• 346. όρατε 348 ονταν 351. Ώς τό ήκουσαν οί αρχ. της Βεν. 353. καΐ τήν διδαχήν τά ελεγεν ό δούκας. 354. εύχαρι- στοϋσι 355. οπού τους έδιδάχτη• 356. ώμόσαν κι' άφιρώσαν 357. καΐ έστησαν νά πληρωθούν χωρίς καμμίας πρ. 358. κ' έστρεξαν 359. λαλοϋσιν 361.μισέρ Άρίγος Δάντολος, της Β. ό δοΰκας, 362. α- πόκριση... συντυχαίνεΐ" 363. της Βενετίας αρέσει. 364. έγραψαν . 364. έξ. Ή συμφωνία μεταξύ σταυροφόρων και Ένετίας έγένετο κατ' Απρίλιον το'ΰ 1201 . Οί Ενετοί ώφειλον νά έχωσι εις τήν διάθεσιν των Σταυ- οφόρων τά άναγκαιοϋντα πλοία προς διαπεραίωσιν εις Αΐγυπτον καί Πίχλαι- τίνην 4500 ίπποτών μετά των ϊππων των, 9000 ασπιδοφόρων καί 20 χιλι- δων πεζών, αντί ναύλου 85 χιλιάδων αργυρών μάρκων πληρωτέων παρά των σταυροφόρων εις τρεις δόσεις από 1 Αυγούστου 1201 — 30 Απριλίου 1202. ΣΥΜΦωΝΟΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡωΝ ΚΑΙ ΒΕΜΕΤΙΑΣ 19 τόσοι, όπου να γεμίσουσιν τά ττλενηΊκά καράβια, τά θέλουν άρματώσουσι οί Βενετικοί δι* αυτούς, την εξοδον των πλευτικοον τά ήθελαν ένεμείνει, 570 άνευ προφάσεως κι αφορμής να τήν έχουν πληρώσει. [§18]. Και αφότου έκπληρώσασιν τές συμφωνίες εκείνες, άπηλογίαν άπήρασιν οί φράγκοι καβαλλάροΓ τον δοΰκα άπεχαιρέτησαν κι όλους τους Βενετικούς, έξέβησαν 'κ τήν Βενετίαν, τήν Λουμπαρδίαν ώδέψαν, 575 στο Μουφαράν έσώσασι και τον μαρκέσην ηύραν λεπτώς τόν άφηγήσαντο τήν πράξιν και τον βίον, κι όσα έκατεστήσασιν μ£;τά τους Βενετικούς. Άκούσων ταΰτα του Μουφαρά εκείνος ό μαρκέσης, μεγάλως ευχαρίστησε τήν πράξιν όπου εποίησαν. 580 Έν τούτω άπεχαιρέτησαν οί καβαλλάροι εκείνοι τόν Μπονιφάτσον, σε λαλώ, εκείνον τόν μαρκέσην έπέρασαν της Λουμπαρδίας τά όρη τά μεγάλα, εις τήν Φιλάντρα άπέσωσαν εκεί όπου ήτον ό κόντος, εκείνος ό παμφρόνιμος ό Μπαντουής, σε λέγω. 585 Λεπτομερώς τους έρωτα τήν πράξιν όπου εποίησαν με τό κουμοΰ της Βενετίας, άν ηΟραν τήν δρεξίν τους. κι όσον του έπληροφόρεσαν τά έπραξαν και έποϊσαν, σφόδρα του έφάνηκεν καλόν, χαράν μεγάλη έποιήσεν. [§19]. Όρίζει γράφει παρευτυς εις όλα τά ρηγάτα 590 ένθα ήσαν όί άπαντες οί πελεγρϊνοι εκείνοι, όπου ήσαν έπάροντα τόν σταυρόν εις τήν Συρίαν νά απέλθουν, τό πώς εκαταστήσασιν μετά τους Βενετικούς, νά όρμώσουση τά πλευτικά του νά εχουσιν περάσει εις τόν έρχόμενον καιρόν, άπό τόν μάρτιον μήναν. 367. τόσοι καΐ ού γεμίσουσιν τά πλευτικά τους ολα 369. πού θέλουν απομείνει, 370. άνευ π. τινός 371. Κι' άφαντες έπληρώσασι. 373. α- ποχαιρέτησαν 374. τήν Βενετίαν έξέβησαν 375.στ6ν Μουφαρά έσώ- σασιν καΐ τόν Μαρκέζην ηύραν 376. τόν αφηγήθηκαν 377.Έκατέ- στησαν 378. Ήκούσας ταΰτα δ Μουφαράτ εκείνος 382. τήν Λου- μπαρδίαν έπέρασαν 383. έσώσασιν έκεΐσε εις τόν κόντον, 384. σ' εκείνον τόν πανφρόνιμον τόν Μπαντουή, 385. έποΐκαν 388. πολύ καλό του έφάνηκε, χαράν πολλήν τήν εϊχε. 389. Ό ρήγας γράφει πα- ρευτύς 390. δπου ήσασιν 391. δπου ώμόσαν στον Χριστόν εις τήν Συρίαν νά πάσιν 392. καΐ εϊτε έκατέστησαν 393. Παραλείπεται ό στίχος. 394. καιρόν οί πάντες νά κινήσουν 20 ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ 395 [§20]. Έν τούτω εξήλθε άττό αμαρτίας εμττοδος εις τους Φράγκους κι ουδέν ώρμήσαν νά άττελΟουν όλοι εκ την Βενετίαν οι Προβεντσάλοι άττήρασιν βουλήν μετά τον κόι'τον εκείνον όσου σε λαλώ, τον κόντον της Τουλούζας, διά το είναι άττάνω εις τον αίγιαλόν και είχαν Ίτλευτικά τους 400 νά έχουν περάσει άπ' εκεί διά το είχαν επιδέξιο. [§21]. ΚαΙ ερχόμενος ό νέος καιρός, καθώς σε τό αφηγούμαι, της Φιλάντριας ό κόντος και άπαντες εκ της Φραγκιάς τά μέρη, κι ό Μπονιφάτσος του Μουφαρά, εκείνος ό μαρκέσης, στην Βενετίαν άπήλθασι διά νά εχουσιν περάσει. 405 Κι ώς είδαν ότι ελειπεν ό κόντος της Τουλούζας με τον λαόν του κ' έτερους άπό τά μέρη εκείνα κι ούκ ήτον τόσος ό λαός τά πλευτικά γεμίσουν, σκάνταλον μέγα έγίνετον άπό τους Βενετίκους, κι ούκ ήθελαν ν'άφήσουσιν τους Φράγκους νά άπεράσουν, 410 εως νά άποπληρώσουσιν τές συμφωνίες όπου είχαν, την εξοδον τών πλευτικών όπου τους έπερσεΰαν. Ό δούκας γάρ τής Βενετίας, ώς φρόνιμος οπού ήτον, 39δ. Εις τοϋτο έπροξενέθηκεν εμ-οδος 396. Κι' όλοι ουδέν ώρμήσα- σιν νά παν στην Β. 39". έπήρασιν 398. αύτεϊνον τής Τουλούζας 399. διατί ήσαν εΙς τήν θάλασσαν 400. δι' ου είχαν τό πιδέξιο• 401. καΐ έλθόντας... καθώς σε το δηγοϋμαι 402. Ό Κόντες Φλάντρας κι* ά- τταντες 403. Κι' ό μαρκέσης ντε Μουφαράτ, αυτός ό Μπονοφάτζιος... 404. Παραλείπεται ό στίχος 406. με τον λαόν τον έτερον 407. γε- μώσο' ; 408. σκάνταλο μέγα έγένετον 409. κι ούκ ήβελον... νά πε- ράσουν 410. νά έκπληρώσουσιν τές σ. εκείνες, 411. όπου νά τους περάσουν. 395. ες. Αρκετοί εκ των σ-αυροφόρων διαγνοΊσαντες οτι ή Σταυροφορία μέλλ.ει νά παρεκκλίνη τοΰ σκοπού της εκ Βενετίας, έπροτίμησαν άντΙ νά συγ- κεντρωθούν έκεϊ, νά επιβιβασθούν εξ άλλων λιμένων διά τήν Παλαιστίνην. Οΰτω μετά τών Προβηγκιανών και ά/'Λοι σταυροφόροι, ώς οί ύπό τον κόμητα της Τουλούζης, αποθανόντος του άρχηγοϋ των, έπροτίμησαν ν' αναχωρήσουν έκ Μασσαλίας και Γενούης ('Αραγ. Χρον. §22), άλλοι δε εκ Φλάνδρας καΙ Βρινδησίου (Πρβλ.Βι)^>.α^δουΐνου:^οηςυβί6 (1β Γ:οη5ί8ΐι1ΐηορ1(ί§48,50,54 ). 412 έξ. Τό ζήτ-/;μα τής παρεκκλίσεως τής Δ' Σταυροφορίας άττησχόλησε τά μέγιστα πολλούς εκ τών νεωτέρων ερευνητών τής Ιστορίας. Βέβαιον είναι δτι λόγω τοΰ ανεπαρκούς αριθμού των και έ/λ^είψει χρημάτων οί αφελείς Σταυροφόροι έ'πεσαν θύματα τής ΈνετίαΓ,ήτις έξεμεταλλεύθη πρακτικώτατα τήν άδυναμίαν των νά πληρώσουν, άπαλλάςασα αυτούς μέρους τοΰ ναύλου, υπό τον 3ρυν νά βοηθήσουν τους Ενετούς νά καταλάβουν προϊ;γουμένως τήν Ζάραν. Κατόπιν ήλΟεν τ σειρά της Κων)πόλεως. (Πρβλ. Βιλαεδ. Γητχπ 01 ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΒΕΝΕΤΙΑΝ ΚΑ! ΖΑΡΑΝ 21 μεγάλως έβλαστήμησε το σκάνταλον εκείνο- έσκόπησεν κ' έβιάστηκεν το ττώς νά το ήμερώστ). 415 [§22]. Λοιπόν εκείνον τον καιρόν δπου σε αφηγούμαι, ή ττόλι; της Τσάρας— εύρίσκετον έκεϊ εις την Σκλαβουνίαν— ροβολεμένη εύρίσκετον κατά της Βενετίας. Κράζει και λέγει τοον Φράγκων, όλοον των κεφαλάδων, τον Μπονιφάτσιον, ττρότερον τον Μουφαρά μαρκέση, 420 δπου ήτον 'ς δλους κεφαλή ένοχος του φουσσάτου• δεύτερον πάλε άπ' αυτόν τόν Παντουήν εκείνον, τον κόντον της Φιλάντριας, σε λαλώ, δπου ήτον πρώτος 'ς όλους• «"Αρχοντες, λέγω προς εσάς, αν θέλετε νά λείψη »τό σκάνταλον κ' ή ταραχή δπου ενι στό φουσσάτο, 425 »άν θέλετε του νά γενή και νά τό ύποσχεθήτε, »τήν Τσάραν, που είς τήν Σκλαβουνίαν έ^'ώ μας ροβολεύει, »νά πολεμήσετε αυτήν μετά τήν δύναμίν σας, »καϊ νά τήν παραδώσετε είς του κουμοΰ τάς χείρας, »ήμεϊς νά σας χαρίσω με τήν εξοδον ετούτη ν 450 »δπου ενι αυτών τών πλευτικών όπου σας τήν ζητούμε». [§23]. Ενταύθα έσυμβιβάστησαν οΐ Φράγκοι, τό έστεργήσαν εποίησαν τές συνθήκες τους καΐ τές συμβίβασες τους• ό δούκας γάρ της Βενετίας ομού με τόν λαόν του έσέβησαν στά πλευτικά, 'ς εκείνα δπου έπερσεύαν, 435 ώρμώσασι κ' έξέβησαν άπό τήν Βενετίαν εκεί στην Τσάραν ήλθασιν, έπιασαν τόν λιμιώνα, [§24]. ' Εν τούτω οι Φράγκοι πρόθυμα, μετά σπουδής μεγάλης, πεζεύουν εκ τά κάτεργα, τήν χώραν πολεμούσιν άπό σπαθιού τήν έπιασαν, της Βενετίας τήν δίδουν, 440 έπλήρωσαν τόν δρκον τους και τήν ύπόσχεσίν τους. 413. μεγάλως τό έλυττήθηκεν 416. ή πόλις Τσάρα 417. ροβελεμένη 418. Λαλεί 419. τοϋ Μπονοφάτσιου.,.ντέ Μουφαρα 420. δπου ήτον πρώτος, κεφαλή είς δλον το φουσσάτο• 321. πάλιν .. Μπαντουήν 422. Φλάντρας, σε λαλώ, όπούτον πρώτος πάντων 424. σκάνταλο... ϊνα,ι 425. δτι νά γένη καΐ νά ύποσχηθήτε, 426. οπουμας ροβελέψη, 431. καΐ ούτως συμβιβάζονται οί Φ. το έστέρξαν 432. έποϊκαν τάς συνθήκας τους 435. ώρμήσασιν... άπό τήν Βενετία. 436. τόν λιμέναν. 437. Είς τοϋτο 440. Ή Ζάρα έκυριεύθη τήν 24 Νοεμβρ. 1202 ύπό τών Σταυροφόρων οϊτινες τήν παρέδωκαν είς τους Ενετούς. Τά περί συμφωνίας Σταυροφό- ρων—Ενετών διά τήν ΖάρανκαΙ περί αλώσεως τής πόλεως ταύτης εκτί- θενται λεπτομερώς ύπό τοϋ Βιλλαρδουΐνου (Πρβλ. Βιλλαρδουΐνου Οοης. €οη5)ρ1β § 62— 69, 75— 90). 22 Η ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ [§25]. ΈνταΟθα άρξομαι όατ'έδώ, θέλω τοϋ νά σκολάσω ετούτο όπου άφηγήσομαι, άλλο νά κοττοπτιάσω, το ττώς έγίνη ή εμττοδος εκείνων των πελεγρίνο^ν, κι άφήκαν το ταξεϊδι τους εκείνο της Συρίας, 445 κι απήλθαν κ' εκερδίσασιν την Κωνσταντίνου ττόλιν. [§25]. Έτότε εκείνον τον καιρόν, όπου σας αφηγούμαι, ήτον βασιλέας της πολέου, εκείνης της Κωνσταντίνου, ό βασιλεύς των Ρωμαίων, κυρ Σάκης ό Βατάτσης• είχε αύτάδελφον κακόν, Άλέξιον τον έλεγαν 450 τόν βασιλέαν έτύφλωσε, την βασιλείαν άττήρεν. [§ 271. Εκείνος γαρ ό βασιλεύς κύρ Σάκης ό Βατάτσης με τοΰ ρη/ός, την άδελφήν, εκείνου της Άλαμάνιας, ειχεν υίόν τταράξενον, Άλέξιον τόν έλεγαν το ίδεϊ οτι έτύφλωσεν εκείνος τόν πατήρ του, 455 ευθέως έμίσσεψε άπ' έκεϊ στην Άλ- μανία έδιάβη, εκεϊ στον θείον του άπέσωσεν στον ρήγαν τής Άλαμάνιας• λεπτώς τοΰ άφηγήσατο τήν πράξιν και τόν βίον, το πώς ό θείος του ό άσεβης τήν βασιλείαν άπήρεν. [§28!. Ό ρήγας γάρ, ώς τό ήκουσεν, μεγάλως τό έλυπήθην 450 έσκόπησεν, ώς φρόνιμος, τό πώς νά τοΰ βοηθήση. 441. Έν τούτω θέλω άπ' εδώ οττως νά τό σκολάσω, 442. ΚαΙ άλλο τοΰ νά άρξομαι τοϋ νά καταττιάσω 444. ταςεΐδιν τους 445. κι' άττηλθον και έκέρδισαν την Κ. 447. εις τήν πόλιν τοϋ βασιλέως, τοϋ μέγα Κων- σταντίνου, 448. ό βασιλεύς γάρ 449. ειχεν αύτάδελφον 450. έττήρε. 454. ώς είδεν δτι έτύφλωσεν ό θείος του τον πατ"/]ρ του, 455. μισσεύ- ει... ύπα στην Άλαμάνιαν, 456. εσωσεν^ 457. άφηγήθηκεν 458. 6 θείος ό άνομος 459. Κι' ό ρήγας, ώς τό 448. Πρόκειται περί τοΰ Ίσαακίου Β' Αγγέλου, δστις έβασίλευσε τό ττρώ- τον από 1185 — 1196, άλλ' έτ'ϋφλώθη και έςεθρο'^σθη υπό τοϋ νεωτέροο άδελφοϋ του Αλεξίου Γ'. ΚαΙ έκ τής ά>λογλώσσους διατυπώσεις τοΰ Χρονι- κοΰ ονομάζεται Κυρ Σάκης κατά τόν δημώδη έλληνικον τρόπον: Γαλλ. Χρον. §27^υ^^8^ςγ, Άραγ. Χρον. § 31, 38 ^υ^^5α^1ιπ. Όμοίως έν Βιλ>.αρδ. ΰοης. 0)ρ1β: 8αΓδ&€, καί Κο1)βΓΐ άθ 01&Γγ:ΚνΓ5αοΐο. 451 ές. Εσφαλμένη πληροφορία τοΰ Χρονικού άπαντώσα καί είς την γαλ- λικήν παραλλαγήν, ώς και είς τάς λοιπάς ξενόγλωσσους διατυπώσεις αύτοΰ. Είς τήν πραγματικότητα ό αυτοκράτωρ τής Ι'ερμανίας Φίλιππος τής Σου- ηβίας είχε συζευχθή τ-/;ν θυγατέρα τοϋ έκθρονισΟέντος Ίσαακίου Β' Αγγέλου, καί ουχί ό τελευταίος ούτος τ-Λ,ν θυγατέρα τοΰ πρώτου. Συνεπώς ό αυτοκρά- τωρ τής Γερμανίας δεν ήτο θείος τοΰ νεαρού Αλεξίου, αλλά γαμβρός έπ' αδελφή. Περί τοΰ Φιλίππου τής Σουηβίας καί τών λοιπών αυτοκρατόρων τής Γερμανίας κατά τ-Γ^ν περίοδον ταύτην βλέπε Χρονολογικόν πίνακα τών διαφόρων ηγεμόνων καί δυναστών έπΙ Φραγκοκρατίας έν Εισαγωγή τοΰ παρόντος ( σελ. κστ') . ο ΑΛΕ1Ι0Σ ΖΗΤΕΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΤωΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡωΝ 23 [§29]. Έν τούτω λέγει ττρός αύτόν' «Υίέ μου και ανεψιέ μου, »τό τί σε ττοιήσει ουδέν εχω είς τούτο, το με λέγεις• »δμως μαντάτα ήκουσα— συντόμως με τά ήφέραν— »τό πώς τό ττλήθος των Φράγκων που στην Συρία ύπαγαίνουν, 465 »έκεϊ στον τάφον του Χρίστου, στην Βενετίαν έσωσαν. »Λοιπόν εμένα φαίνεται, αν θέλης ότι νά τό ποίησης, »και δυνηθης νά ύποσχεθης του Πάπα της Ρώμης έτουτο, »ό,τι αν όρίση του λαοΟ, εκείνων τών πελεγρίνων, »ν' αφήσουν τό ταξείδιν τους, εκείνον της Συρίας, 470 »καΐ απέλθουν στην Κωνσταντινούπολιν νά σου την παραδώσουν, »νά πιάσουν τό βασίλειον σου νά εχης την άφεντία σου, »νά ποιήσουν πάντας τους Ρωμαίους νά σέβωνται τόν ΓΤάπαν, »τής Ρώμης γάρ την έκκλησίαν νά έχουν προσκυνήσει, »νά είναι ενα μετά μας είς του Χρίστου την πίστιν, 475 »ουτως ελπίζω και θαρρώ στην βασιλείαν σου νά έ'λθης». [§30 ι. Άκούσων ταΟτα όπου λαλώ Αλέξιος ό νέος Βατάτσης, όλα τά ύποσχήθηκεν, έταξεν νά τά ποιήση. [§31]. Κι ό ρήγας, ως τό ήκουσεν, πρόθυμα νά ύποσχιέται, ώρισε γράφουσι γραφάς, πιττάκια είς τόν Πάπα• 480 μανταταφόρους ώρθωσε και είς αυτόν άποστέλνει, λεπτομερώς του έμήνυσεν όσον λέγω ένταυτα. Τί νά σε λέγω τά πολλά α λάχη νά βαρειέσαι; 462. Τό τί σε ποίσω ουδέν δπου με λέγεις• 464. Που ύπάσιν στη Συρίαν 467. τοΰτο τοΰ Πάπα Ρώμ7;ς 468. τον λαό ν αυτών 470. νά παν στην Κωνσταντινούπολιν νά σέ την π. 471. νά πιάσης τό β. σου νά εχης 472. και νά ποίησης τους Ρ. νά προσκυνούν 473. την έκκλη- σίαν συνήβασιν νά ποίσουν 474. νά ενι ενα μετ' εμάς 475. οΰτως όλπίζοί... νά Ιχης τήν βασιλεία σου». 476. Τους λόγους ως τους ήκουσεν Αλέξιος ό Βατάτσης, 477. ύποσχέΟηκεν 478. Προθύμως υπόσχεται 479. ορίζει... γραφές 480. Παραλείπεται ό στίχος. 481. λεπτομερώς τόν εγραψεν ωσάν σέ λ. 4 82. και νά βαρώ τό νου σου; 478. Τό Γαλλ. Χο'-.ν. (§ 37)) προσθέτει οτι ό αυτοκράτωρ υπέβαλε ν ει δρκον τόν νεαρον Άλέξιον, τό δέ Άραγ. (§ 32) , ότι έστειλε αυτόν τοΰ τον είς τήν Ρώμην παρά τω Πάπα. 24 Η ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ Ό Πάττας, ώς το ήκουσεν, έχάρηκε μεγάλως• ώρισε, έγραψαν παρευτΰς έκεϊ εις τους πελεγρίνους, 485 γαρδενάριν απέστειλε, λεγάτον τον εποιήσεν. Εύχήν και παρακάλεσιν άττέστειλεν εις δλους, ότι, εάν αφήσουν της Συρίας εκείνο το ταξεϊδιν, να άττέλθουν εις την Κωνσταντινούπολιν νά βάλουν τον Άλέξην, τοΰ βασιλέως γάρ τον υίόν, εκείνου του κυρ Σάκη, 490 εις το σκαμνί της βασιλείας νά τον έχουν θρονιάσει,— όσοι αποθάνουν εις αυτό έκεϊνο τό ταξεϊδιν, νά έχουν συμπάθειον κι άφεσιν άπό τές άμαρτίβς τους, ώσπερ νά άποθάνασιν είς τοΰ Χρίστου τόν τάφον. § 52' . Ό γαρδενάρης πού λαλώ, εκείνος ό λεγάτος, 495 έπήρεν τα προστάγματα τοΰ άγιοοτάτου Πάπα• ώδεψε άπό την Λουμπαρδίαν, στην Βενετίαν έσώσεν, έσέβην είς τό κάτεργον, άπήλθεν εις τήν Τσάραν. Έκ τό άλλο μέρος Ισωσεν Αλέξης ό Βατάτσης• ό ρήγας τόν σπέστειλεν άπό τήν Άλαμάνιαν. 500 Αφότου άποσώσασιν έκεϊσε είς τήν Τσάραν, έγένετον διαλαλημός 'ς όλους τους πελεγρίνους, 48 Ί. ώρ'.σεν, γράφουν -αρευτ!;ς έκεΤ των ττελεγρίνων, 48δ. γαρδινά- λεον 486. τταρεκάλεσιν... εις αϋτους 487. οτι, αν αφήσουν 488. είς τήν Κ. νά ύ-αν νά β. τον Άλέξιον 490. στον θρόνον τόν βα.σιλικόν 491. άττεΟάνουν 492. νά εχουσι σ-^μττάΟειον άττο τις αμαρτίες τους, 493. ωσάν νά άποθνήσκουσιν 494. Ό γαρδινάλιος 496. έκ τήν Λουμ-αρδίαν 497. έσέβηχεν σε κάτεργον έδιέβη 498 Αλέξιος 500 Άφώ γάρ 501. έ-;'{νοντον 483 έξ. Πρόκειται ττερι ανακριβειών τοΰ Χρονικού, αϊτινες άπαντώσι και εις τάς λοι-άς διατ'^7^ώσει^ αύτοϋ. ('Αραγ. § 33 έξ. ) καΐδιά των δ- — οίων γίνεται άσκο-ος ττροσ-άθεια νά δ'.καιολογηθΐ^ έκ των υστέρων ή- τταρέκκλισις τ•7,ς 4η: Σταυροφορίας. Εις τ-Λ,ν -ραγματικότ•/;τα οι ά:τεστα?ψίέ- νοι -οΰ αΰτοκράτορος της Γερμανίας και τοϋ γυναικάδελφου του Αλεξίου ήλθον είς χτ' ευθείας δια-ραγματεύσεις ττρος τους Σταυροφόρους, άνευ της παραμικρας μεσολα^ίήσεως τοΰ Πάττα. Ή σ'!»μβασις. κατόπιν μακράς συζη- τήσεί,ος και ίιαφοίνιών έττραγματο—οιήβη έν Ζάρα κατά'Ιανουάριον τοϋ1203, παρασκηνιακώς δέ έπαιξε σττουδαΐον ρόλον έν προκειμένω ό Δάνδολος, δόγης της Ένετίας και απεφασίσθη τότε ή συμμετοχή και των Ενετών είς τήν έκστρατείαν κατά της Κ ;πόλεως. Ό Πάπας Ί<.τ;οκέντιος 3ος (1198— 1216 ), όστις ύττηρξεν ή ψυχή της Σταυροφορίας. ήτο έ^^αντίον πάσης παρεκκλίσεως, ήνα-^κάσΟη δέ έξ αφορμής της αλώσεως της Ζάρας νά εξαπόλυση δεινάς ά- πειλάς καΐ άφορισμόν κατά τών Σταυροφόρον;. Τήν παρέκκλισιν της 4ης Σταυροφορία; και τα εφεξής λοιπά γεγονότα διηγείται και ό Γ>ι>.>.αρδουϊνος με προσπ-'Οειαν δικαιολο^'τ-σεως, άλν.ά μετά περισσοτέρας ίστορικτς ακρι- βείας. ίΠρβλ. Βιλλαρδ. ΟΌης. €φΙβ § 91—99 έξ.). ο ΑΛΕΙίΟΣ ΖΗΤΕΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΤωΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡωΝ 25 να σωρευτούν κι άκούσωσι τον όρισμόν του Πάττα, Έν τούτω τους έσύντυχεν εκείνος ό λεγάτος, του Πάττα τά ττροστάγματα ώρισεν κι άναγνώσαν, 505 [§53]. Λεπτομερώς τους εδειξεν την στράταν της Πολέου, Το ττώς ενι διαφορική ττλέον τταρά της Σ|υρίας• εττει ενι διά καλλιώτερον τους χριστιανούς νά βάλουν εις ισιασμόν και ομοιότητα, τους Φράγκους με τους Ρωμαίους, τταρά νά υπάγουν στην Συρία άνευ καμμίας ελπίδος. 510 [§ 34] . Πολλά έταραχεύτησαν τινές είς τά φουσσάτα, δπου αγαπούσαν ν' απέλθουν έκεϊ στον άγιον τάφον* και διά το ισιάστησαν οί καλλιώτεροί τους νά άφήκουν την στράταν της Συρίας, ν' απέλθουν είς την Πόλιν, εστράφησαν είς την Φραγκίαν τινές πλείστοι κλεράδες• 515 διά του λεγάτου την διδαχήν, διά την εύχήν του Πάπα, έπεσαν οί άλλοι είς ορεξιν νά απέλθουν είς την Πόλιν. [§35]. Ό δούκας γάρ της Βενετίας ίδών την προθυμίαν, ωσαύτως όλον το κοινόν της Βενετίας μετ' αυτόν, είπαν κ' έσυμβουλεύτησαν νά ύπάουν κι αύτοι στην Πόλιν 520 άφειν είχαν τά πλ^^υτικά εκείνα τά περσά τους• έπεϊ αν ήθελαν νά στραφούν στην Βενετίαν οπίσω, 502. νά συναχτούν, νά ήκούσουσ'.ν 503. Έτοϋτο 505. τον δρόμον 506. πώς ίνι διαφορικός 507. διά καλίτερον 508. είς πίστιν και όμό- νοιαν τους Φ. και Ρ. 509. τταροϋ νά ύπασι... ολπίδος 510. είς το φουσσατο• 511. Παραλείπεται ό στίχος 512 και διατί^... οί φρονιμώ- τεροί τους 513. νά αφήσουν τον δρόμον της Σουρίας 51^4... Φραγκίαν πολλοί άπό εκείνους• 515. διά τοΰ Πάπα την εύχήν και διδαχήν λεγά- του, 516. νά ύπάσιν 519... έσυμβουλεύτηκαν νά ύπάσιν 520.άφοΰ εϊχασι τά πλευτικά εκείνα τά περίσσια τες .„ι;, άλλα κατά τήν άπομάκρυνσ .... ^ . ^ είς τήν Δαλυιατίαν και άλλαχοϋ, άπεδεκατίσθησαν άπο τους εντοπίους κατοί κους. (Πρβλ. Βιλλαρδ. § 101). , 517. ( Βλέπε και σημ. στ. 483.) Αί παρασκηνιακοί ένέργειαι του ΔογηΔανδο- λου,ή παρέκκλισις της σταυροφορίας και ή συμμετοχή της Ένετίαςείς τ-ην τίας. Συνοπτικ'-Λν καΐ σαφή εκθεσιν τοΰ ζητήματος μετά συγχρονισμένης Βιβλιογραφίας δίδει 6 ναδΠίβν: ΗίίΙοΪΓθ (Ιο ΓΕιπρίΓΟ ΒνζβηΙϊη Ιοιηθ Π είς το κεφ. Βγζαηοο οί Ια 4^ ΟΓΟΪδαάθ Σελ. 97—110. 26 ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ Ξ!Σ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ ώς Ιντροπή, κατηγορία, ήτον της Βενετίας. Έν τούτορ έσυμβιβάστησαν, είς τοΰτο άφιρώσαν, ότι διά την σ^'μττάθειον του άγιωτάτου ΓΤάττα, 525 και δεύτερον διά την τιμήν δλης της Βενετίας, να ύπάουν κι αύτοΙ στην συντροφίαν έκεϊ των πελεγρίνων [§36]. Και αφότου έσυμβιβάστησαν οί άτταντες τοΰ φουσσάτου, άτΓΟ την Τσάρα Ιξέβησαν ώρθώσαν καϊ ύτταγαϊναν ολόρθα ύπάουν της Ρωμανίας, έσωσαν είς την Πόλιν 530 οί Φράγκοι έττεζέψασιν ευθέως είς την στερέαν, κ' οί Βενετίκοι έστήκασιν άττάνω είς τά καράβια. Της Πόλεως γαρ νά σε έχω είπεϊ το ττώς κείται ή χώρα* ώς άρμενον την ττροσομοιώ, τρίγωνος γάρ υπάρχει, τά δύο μέρη στην θάλασσαν, το τρίτον στην στερέαν. 535 §38]. Διατί το βάθος του γιαλού ένι βαθύ και μέγα, τόσον αυτής τής θάλασσας ομοίως και του λιμιώνος, όπου ενι γϋρον τής Πολέου, ωσάν σε τό αφηγούμαι, ότι τά κάτεργα άλλα δή οί κόκες, τά καράβια, έρχόντησαν μέχρι είς την γήν ωσάν νά ήσαν βάρκες. 540 Οί Βενετίκοι, ώς φρόνιμοι τεχνίτες τής θαλάσσου, με πονηρίαν καϊ φρόνεσιν, μετά μεγάλης τέχνης, γεοφύρια έποιήσασιν απάνω είς τά καράβια• 526. νά ύτταν... αυτών των π. 527. Κι άφών έσυμβιβάστηκαν άπαντες του φ. 528. εκ την Τσάρα έξέβησαν, ώρθωσαν, 529. ορθά ύπαν τής Ρουμανίας 531. έστέκασιν 532. Τής Πόλης γάρ νά σου εΙπώ πώς κοίτεται ή χώρα• 533. ώς άρμενο τριπρόσωπο, 534. τό τρίτο 535. ε- ναι, 537. δπου εν γύρφ τής Π. 539. έρχονται μέχρι 542. γιοφύ- ρια έποίκασιν άνω εις τά καράβια• 527 εξ. 01 ΈνετοΙ κατέστρεψαν έξ ολοκλήρου τήν Ζάραν, τήν οποίαν οί Σταυροφόροι εΐχον εγκαταλείψει άποτής 7 Απριλίου 1203. Ή άναχώρησις τοϋ στρατού έγένετο διά θαλάσσ•/;ς, άρχίσασα από τής 20 του αύτοΰ μηνός. Οί Σταυροφόροι προσήγγισαν είς Κέρκυραν κατά τάς πρώτας ήμ4ρας τοϋ Μα- ΐου και παρέμειναν τρεις εβδομάδας ϊκεΐ. Έκ Κερκύρας άνεχώρησαν την 24 Μαΐου διά Κ)πολιν, δπου άπεβιβάσΟησαν την 20Ίουνίου 1203, άφοϋ προσήγγισαν προηγουμένως είς Χαλκίδα τής Ευβοίας και είς "Αβυδον. (Πρβλ. Βιλλαρδ. αοης. 0)ρί6 § 108—136). 540 έξ. Οί Φράγκοι παρέμειναν έν πρώτοις ημέρας τινας είς Σκουτάρι, μεθ' δ καταλαβόντες τον ττίργον τοΰ Γαλατά και τον λιμένα προέβησαν είς τί;ν πολιορκίαν τής πόλεως. Κατά τήν διάρκειαν τής πολιορκίας, (11 — 17 Ι- ουλίου 1203), ό γέρων και τυφλός Δάνδολος έπέδειξεν άξιοθαύμαστον άν- τοχήν και θάρρος, προτρέπων συνεχώς τους ύπ' αυτόν, είς τρόπον ώστε οί Ενετοί φιλοτιμούμενοι είσέβαλον πρώτοι είς ΤΓν πόλιν, δπου τελικώς άπε- κατεστάθη έκ νέου είς τόν θρόνον του ό αυτοκράτωρ 'Ισαάκιος μετά τοϋ υίοϋ του ΆλεΕίου Δ', μεθ' ού οί σταυροφόροι εΐχον έλθει είς συμφωνίας. (Πρβλ. Βιλλαρδ. Οοης. 0)ρΙθ § 155—193). ΚΑΤΑΛΗΥΙΣ ΤΗΣ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕωΣ 27 μέ τέχνην και με φρόνεσιν τά έρρίπταν εις τους τοίχους, μέ τά σκουτάρια και σ-τταθία εσέβησαν ολόρθα, 545 απάνω εις τους τοίχους της ΓΤολέου εσέβησαν άττέσω. Οί Φράγκοι γαρ εκ την στερεάν ήτον ό ττόλεμός τους• άλλα ού και ίσχύσασι ποσώς νά βλάψουσι την ΓΤόλιν. [§ 39] Τί νά σε λέγω τά πολλά ά λάχη νά βαρειέσαι ; οί Βενετίκοι εσέβησαν πρώτα στην ΤΤόλι άπέσω• 550 ή Πόλις έπιάστη άπό σπαθίου, ωσάν σε το αφηγούμαι. Εκείνος ό Αλέξιος ό κακός, ό άπιστος βασιλέας εφυγεν, ώς ήμπόρεσεν, άπέρασεν είς το Σκουτάρι, έδιάβη στην Άνατολήν, έξέβη άπό την Γίόλιν. Έν τούτω τά αρχοντόπουλα δπου ήσαν της ΓΤολέου, 555 το ίδεϊ το πλήθος τών Φράγκων που εσέβησαν άπέσω, σπουδαίως γοργόν έδράμασιν στην φύλαξιν δπου ήτον εκείνος γάρ ό βασιλέας κυρ Σάκιος ό Βατάτσης* τά σίδερα του έξέβαλαν, είς το παλάτι απήλθαν στον θρόνον τον έκάθισαν, ούτως τυφλός ώς ήτον. 550 [§40] Οί Φράγκοι γάρ ώς έμαθαν περί του βασιλέως έκραξαν τόν μισίρ Ντζεφρέ, τον πρωτοσύμβουλόν τους, μετά ταΟτα άλλους άρχοντας, ευγενικούς ανθρώπους* λεπτώς τους έπαρήγγειλαν στον βασιλέαν ν'άπέλθουν, νά έπάρουν γάρ και μετ' αυτούς Άλέξιον τόν υίόν του* 543. τά έρριχταν 544. έσέβαιναν 545. Παραλείπεται ό στίχος 547. άλλ' ούκ ίσχύσασιν ποσώς 550. και έπιάστη άπο σπαθίου 551. ό κακός κι άπιστος Βασιλέας 552. περνά 553. έδιέβη στ-/;ν.. έξέβην εκ τήν Π. 554. Εύτύς τά αρχ. 555. το ΐδοϋν...που εσέβησαν στην Πόλιν^ 556. γουργόν έκαταλάβασιν στην φυλακήν δπου ήτον 557. ό βασιλεύς κυρ Σάκης 558. του έξήβαλαν, είς το παλάτι άπηλθεν 561. λαλοϋσιν 562. άρχοντες 563. έπαράγγειλεν στον β. ν' απήλθαν 564. νά έπάρουσιν καΐ μετ' αυτών Άλέξιον 550. Ή πρώτη αύτη άλωσις έγένετο την 17 Ιουλίου του 1203 και ούχΙ την 4 Νοεμβρίου, ώς ανακριβώς, αναφέρει το Χρονικον περαιτέρω. (Πρβλ. στ. 865—866 καϊ Γαλλ. Χρον. §46). 560 έξ. Κατά τάς γενομένας συμφωνίας ό νεαρός Αλέξιος ύπέσχετο είς τους Σταυροφόρους νά πληρώση200 χιλιάδας αργυρών μάρκων, ν' άναλάβη τήν διατροφήν όλης της στρατιάς έπΙ £ν έτος, νά παράσχη είς τους σταυρο- φόρους 10 χιλ. μαχητάς διά τ•ί;ν είς Παλαιστίνην έκστρατείαν έπι εν έτος, νά συντηρη500 άνδρας διαρκώς προς άμυναν της Παλαιστίνης και νά ύπαγάγη τήν άνατολικήν έκκλησίαν υπό τόν Πάπαν. Το κείμενον τοϋ Χρονικού συμ- φωνεί έν γενικαϊς γραμμαϊς προς δσα λεπτομερέστερον και άκριβέστερον διηγείται ό Βιλλαλδουϊνος, χωρίς καΐ ούτος νά άναφέρη λεπτομέρειας τών συμφωνιών. Κατά τόν Βιλλαρδουϊνον δμως ό αυτοκράτωρ Ίσαάκιος δεν φαίνεται αποδεχόμενος τόσον προθύμως τους ορούς τών συμφοινιών, καί- τοι τελικώς τους εγκρίνει. (Πρβλ. Βιλ>.αρδ. €οης. Οοη)ρ1β § 185—189). 28 Οι ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟ! Ε!Σ ΚύύΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ 555 νά τοΟ συντύχουν φρόνιμα την ττράξιν και τον βίον, τές συμφωνίες δττου εποικεν ό υίός του με τον Πάτταν, άν ε'νι ότ' αρέσουν του και θέλει νά τές στέρξη. ΣτΓουδαίως απήλθαν εις αυτόν εκείνοι οί άποκρισάροΐ' ηύραν έκεϊ τον βασιλέα, στον θρόνον έκαθέτον 570 τιμητικά τον χαιρετούν άττό τους κεφαλάδες• λεπταίς του άφηγήθησαν τές συμφωνίες εκείνες, δττου εποικεν ό υίός αύτου μετά τόν Πάπα Ρώμης• άν ά/απα κι ορέγεται νά τές έχει στερεώσει. [§42 ι Ενταύθα γάρ ό βασιλεύς κυρ Σάκης ό Βατάτσης 575 φρόνιμα άπεκρίθηκεν, ως βασιλεύς όπου ήτον «"Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, δσον έποίησε ό υίός μου, »κι ό αδελφός μου μετ' αύτοΰ, ό ρήγας τής Άλαμάνιας, »έγώ τό θέλω κ' αγαπώ, στέργω το μετ' εκείνους• »ποιήσστε προστάγματα, κ' εγώ νά τά βουλλώσω». ίδΟ Αφότου γάρ έγίνησαν οί συμφωνίες εκείνες, περιέστησαν οί αρχηγοί του φράγκικου φουσσάτου, διά τό ήτον έμπα του καιρού, και έσέβαινε ό χειμώνας, νά έξεχειμάσουσιν εκεί εις τής Πόλεως την χώραν κ' εις τόν έρχόμενον καιρόν, εις τό έμπα του μαρτίου, 585 νά έχουν κινήσει ένομοΰ μετά τόν βασιλέα, κ' εις τήν Συρίαν νά απέλθουν κατά τές συμφωνίες τους. 565. νά τον συντύχουν 567. νά το στέρξη 568. εις αύτον οί άπο- κρ',σιάροι• 569. τον βασιλέαν, 571. του αφηγήθηκαν τες σ. δλες, 572. οπού ό υίός του εποικεν 573. νά τές έστερεώση 574. Ένταϋτα αύτος ό β. 576. το εποικεν ό υίός μου 577 ό ρήξ .της 'Αλ. 580 Άφόντου 581. έστήσασιν οί αρχηγοί 582. διά τό έμπα τοϋ κ. που έσέβην ό χ. 583. ' ς της Πόλεως τήν χώρα' 580 έξ. Μετά τ"Γν στέψιν τοϋ Αλεξίου Δ' ώς συμβασιλέο^ς, (1 Αυγούστου 1203 ), απεφασίσθη νά παραμείνουν οί Σταυροφόροι είς Κ )πολιν καΟ'ολον τόν χειμώνα καί νά εκκινήσουν διά Παλαιστίνην την προσεχή άνοιξιν το!5 1204. Ό Αλέξιος ήοχισε τότε νά πληρώνη ελάχιστον τι μέρος των οφειλών του προς τους Σταυροφόρους, άλλα μετ'όλίγον διέκοψε τάς πληρωμάς ελλείψει χρημάτων καί οί Σταυροφόροι ήρχισαν νά διαμαρτ^ΰρωνται, κατόπιν δε καί νά απειλούν. ΈντεϋΟεν έπηκολούθησαν δυσαρέσκειαι, πρόδρομος τών οποίων ύπήρξεν ή π'^ρκαΊ■ά της 19 Αυγούστου 1203 καί εν συνεχεία ά)λ,επάλληλα επεισόδια άπό τοΰ Νοεμβρίου τοϋ ιδίου έτους, απόπειρα πυρπολήσεως τοϋ ένετικοϋ στόλου (Ίανουαρ.1204 ),λαϊκαίταραχαί με ήρωα τόν Μούρτζουφλον, δστις τελικώς κατέλαβε τ-Λ,ν έξουσίαν καί έθανάτωσε τον Άλέξιον Δ', δν συνεκήδευσε μετά τοΰ εν τω μεταξύ έκπνεύσαντος πατρός του 'Ισαακίου. (29 Ίαν. — 8 Φεβρ. 1204). Ή ακριβής έξιστόρησις τών επεισοδίων, ίχτινα προηγήθησαν τής δευτέρας αλώσεως της Κ )πόλεως εΤναι δύσκολος. Πάντως τά εν τω κειμένω τοϋ Χρονικού αναφερόμενα εν στιχ. 580 — 720 είναι ανα- κριβή ίστορικώς. (Πρβλ. Βιλαρδουΐνον Οοης. άβ €)ρ1θ § ϋ.1— 223 ώς καΐ τήν χρονογοαφίαν τοϋ φοάγκου ίππότου Κθΐ3ΘΓΐ άβ ΟΙάτΊ: €οη(}. 0)ρ1β XI. ν; Ι,νΠΙ έξ., Ι,ΧΠ' έξ.). ο !ΣΑΑΚ!ΟΣ ΚΑΙ ΑΛΕ2Ι0Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ 29 Γ§44 ]. Μετά βουλής και όρισμοΟ κυρ Σάκη τοΰ Βατάτση εστέψασιν διά βασιλέαν 'Αλέξιον τον υίόν του. Έν τούτω έσυμβουλεύτησαν μετά τον βασιλέα. 590 [§ 45] Αφότου γάρ εστέψασιν 'Αλέξιον τον υίόν του διά άφέντην καΐ βασιλέα όλης της Ρωμανίας, ουδέν έττέρασε ποσώς ένας μήνας σωζάτος —καθώς ευρίσκεται άττό αρχής το γένος τών Ρωμαίων είς δολιότητα πολλήν κ' εις απιστίες μεγάλες— 595 τινές άπό τους άρχοντες, τους πρώτους τής Πολέου, απήλθαν εις τον βασιλέα 'Αλέξιον τον Βατάτσην, και λέγουσι ούτως προς αυτόν «Δέοποτα, βασιλέα, »άφών έπρόσταξεν ό Θεός κ' έχεις την βασιλείαν σου, »τί σε ήφερεν, αφέντη μας, είς την Συρίαν νά άπέλθης; 600 »τό διάστημα ένι πολύ έδώθεν στην Συρίαν, »οί έξοδες, τά πλευτικά πολύ θέλουν κουστίσει• »καΐ άλλο μεγαλιώτερον, πο?νλάκίς και χαθοΰμεν »στά πέλαγα τής θάλασσας, θέλεις είς την στερέαν, »Έτοΰτοι οί Φράγκοι, όπου θεωρείς, πο?\λά εΐν' θεληματάροι. 605 »όμοίως κ' έλαφροκέφαλοι, ότι τους δόξη, κάμνουν »άς τους άφήκωμε νά ύπάν είς Θεού την κστάραν, »καϊ ημείς ας άπομείνωμεν εδώ στά ίγονικά μας». Ό βασιλεύς, ώς νεούτσικος και απαίδευτος τοϋ κόσμου, γοργόν έσυγκατέβηκεν είς την βου?νήν έκείνην. 610 Είπαν «Και πώς νά έχη γενεϊ, νά τους άποφληθουμε;»— »'Άς τους άφήκωμε άκομή κανέναν μήναν πλέον »τές διοίκησες όπου βαστούν νά τές ε'χουν έξοδιάσει, »κι ούτως νά ποιήσω με έναρχίαν νά τους έχω με εξαλείψει». Καθώς το έσυμβουλεύτησαν, ούτως και το έπληρώσαν. 615 [§47] Άφών έπ?νήρωσε ό καιρός, κανένας μήνας, δύο. 588. δ'-ά βασιλεΰ 589. έσυμβουλεύτηκαν. 590. Άλ. τον Βατάτση 591. αφέντη τε και βασιλεϋ 592. άπέρασε ποτέ εις μήνας ή και δύο 594. είς δολιότηταν 596. βασιλέαν Α. τον Βατάτση, 598. άφών ό θ. ώρισε... βασιλεία σου, 599. εις τήν Συρία 600. πολύ εν το διάστημα 601. κοστίσει• 602. μεγαλότερον 603. στο πέλαγο 604. Αυ- τοί οί Φ. οπού θωρείς 605. κάμνου* 606. άφήσωμε ας ύπάν 607. ά- πομείνωμε εδώ στά γονικά μας». 610. «Και πώς νά ποίσωμε νά τους έξεφληθοϋμε;)) 611. «"Ας τούς άφήσωμε ολίγον... 61 2. ΤΙς διοίκησες... νά τές έξοδιάσουν, 612)β-νά έλθουν είς πείνα και εις λίμα, νά μη έ'χουν τί νά φάσιν, 613. και αναρχία νά ποίσωμε νά τους έ'χωμε ξαλείψει 614. Καθώς το έβουλεύτηκαν, ούτως καΐ το έποΐκαν. 615. έπλέρωσε 30 ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟ! ΕΙΣ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ — εΐχον χωρικόν τον λογισμόν θαρρώντα νά προκόψουν— τές πόρτες της Πολίου έσφάλισαν και φύλαξες εβάλαν• τους Φράγκους όπου ευρέθησαν εντός τότε της Πόλης, εις το σπαθί τους έβαλαν, δλους τους άπεκτεϊναν. 620 "Εδε άσέβειαν που εποικαν οί ασεβείς Ρωμαίοι ε'ις χριστιανούς ορθόδοξους κι αληθινούς ανθρώπους, όπου έκοπίασαν κ' έβαλαν τον βασιλέαν εκείνον εις το σκαμνί της βασιλείας όπου τό είχεν χάσει. Ό Θεός γαρ ό ευσπλαχνος, ό δίκαιος εις τά πάντα, 625 εύδόκησεν ή χάρη του έτότε εις τον φόνον εκείνον, οτι κανείς ευγενικός άπό τους πλούσιους Φράγκους, ουδέν ηύρέθηκεν τινάς έκεϊ εις την Πόλι άπέσω μόνον και άνθρωποι φτωχοί, τεχνίτες ύποχέροι. Τά γάρ φουσσάτα των Φράγκων όπου εστηκαν απέξω 650 της χώρας Πόλεως, σε λαλώ, ώσαν σε τό αφηγούμαι, τό ακούσει, ίδεϊ την ταραχή ν, τόν σουγλισμόν του φόνου, τόν θόρυβον και τάς φωνάς εκείνων που έσκοτώναν, ευθέως γοργό αρματώνονται πεζοί και καβαλλάροΓ έπιασαν γάρ εκ τους Ρωμαίους, ή ρώτησαν τό πράγμα, 655 τό πώς έγίνη ή έναρχία, την εποίησαν οί Ρωμαίοι, την άπιστ!αν όπου εποικαν άρτίως εις τόν λαόν μας. Κ' εκείνοι όπου τό έξεύρασιν έπληροφόρησάν τους τόν τρόπον και την άφορμήν, τό εις τί σκοπόν τό εποικαν. [§ 48 ] Άκούσων ταύτα οί αρχηγοί του φράγκικου φουσσάτου, 640 τους Βενετίκους άφησαν την θάλασσαν φυλάττουν, και πλείστον έτερον λαόν πάλε άπό την στερέαν κι ό άλλος έτερος λαός του πλήθους του φουσσάτου έδωκαν τά σαλπίγγια τους, τά φλάμουρα εξάπλωσαν, τά άλάγια έχωρίσασιν, πεζοί και καβαλλάροι. 616. εϊχαν τον λογισμόν τρελ>Λν 617. τές πόρτες έσφαλίσασιν καΐ φ. 618. ηύρέΟησαν τότε εντός... 619. έβαλαν και έκατέκοψάν τους 620. "Εδε κακό... έτότες οί Ρ. 622. έκόπιασαν πολλά δι' αυτόν τόν β. 623. στην βασιλείαν τόν έβαλαν δπου την 624. ώς εύσπλαχνής, ώς δί- καιος,στά π. 625. ή χάρη του εις τους φόνους εκείνους, 626. δτι τινάς... έκ τους 627. άπέσω ουδέν εύρέθηκεν άπ' αυτούς εις την Πόλιν 628. ύποχεϊροι. 629. Παραλείπεται δ στίχος 631. τό άκούσουσιν τήν ταραχήν, τόν σουβλισμόν 633. Ευθέως αρματώνονται 634. έπιασαν έκ τους Ρ. 635. τό πώς έγίνη ή αρχή, τό εποικαν οί Ρ. 636. όποποικαν άρτι είς τόν λαόν τους. 637. ήξευραν 639. Ώς τό ήκουσαν 640. έβαλαν 641. πάλιν έκ τήν στερέαν 642. τό πλήθος τοϋ φ. 643. έδωκαν τά σαλπίγγια, τά φλάμπουρα 644. τά άλάγια έχώρισαν ΠΡΟΣΤΡΙΒΑΙ ΕΛΛΗΝωΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚωΝ 31 645 Άττό την ΤΤόλι εξέβησαν, άρχισαν νά κουρσεύουν τους τόπους κι όλα τα χωρία, τά μέρη Ρωμανίας, μέχρι στην Άνδριανόπολιν έσωσαν κ' έκουρσέψαν Ίτέντε ημερών το κάμνουσιν στράταν άπό την Πόλιν. Κι αφότου έχορτάσασιν κουρσός και πλήθος κέρδου, 650 έγνώμιασαν και ηΟρασιν ότι είχαν πλέον κερδίσει παρά όπου είχαν στά κάτεργα καΐ εις όλα τά πλευτικά τους• ενταύθα οπίσω εστράφησαν, ήλθασιν είς την Πόλιν. [§ 49] Άκούσων ταΰτα ό βασιλεύς, κύρ Σάκης ό Βατάτσης, μεγάλως το έβλαστήμησεν, σφόδρα το ελυπήθην 655 ουδέν εξευρεν ποσώς εκ την βουλήν έκείνην όπου έδωκαν του υίου αυτού Αλέξη του Βατάτση εκείνοι οί θεοκατάρατοι, οί άνομοι δημηγέρτες. "ΟΟρισεν και έκράξασιν Άλέξιον τον υίόν του• μεγάλως τόν άτίμωσεν, έχόλιασέν τον σφόδρα, 660 και λέγει οΟτως προς αυτόν μετά δακρύων τΛς ?νόγους• «Είπες μου, θεοκατάρατε, ουκ είσαι έσΟ υίός μου; »πώς το έθυμήθης, άπιστε του Θεοΰ και τών αγίων, »τήν άπιστίαν οπού έποικες και την δημηγερσίαν »'ς εκείνους όπου σ' έ'ποικαν νά είσαι βασιλέας; 665 »Ούτως σε αρμόζει άπό τόν νυν νά σε κρατούν οί πάντες, »ώσάν εκείνον τόν άπ στον Ίούδαν τόν Σκαριώτην, »δπου εποικεν την προδοσίαν του Κυρίου της Δόξης. »Γοργόν σε ορίζω νά με είπης τό ποϊ σ' έσυμβουλέψαν »νά ποίσης τούτο τό έποικες, την τόσην άπιστίαν; 670 »άτίμωσες την βασιλείαν, τό γένος τών Ρωμαίων »ποϊος νά πιστέψη άπό τοΰ νυν Ρωμαίου τινός άνθρωπου;» Εκείνος άπό του φόβου του κι άπό στενοχωρίας του. 645 Άπέ την Πόλιν άρχισαν ώς δια να κουρσεύουν 646.τ•^ς Ρωμανίας δλης 647. στην Άντριανόπολιν έδωσαν, έκουρσέψαν 648. Πέντε μερών διάστημα εναι άπέ τήν Πόλιν. 649. Κι' άφόντου... πλήθος κέρδος. 650. δτι πλέον έκερδίσαν, 651. και εις τά πλευτικά τους 652.καιοΰτως έγυρίσασιν και ήλθαν 653. Ώς το ήκουσεν ό β. 654. μεγάλως τό έβαρέθηκεν, 655. ούκ ήξευρε ουδέ ποσώς έκ τ-/)ν δουλείαν έκείνην 656. ποϋ τοϋ υΙοϋ του έδωκαν Αλέξιου τοΰ β. 657.αύτοι 658."Ωρισε καΐ έλάλησαν 660. μετά πολλών δακρύων 661. Είπε με, 662. τό ένθυμήθης 664. είς αυτούς 666. ωσάν αυτόν 667.δπου οΰτως έπα- ρέδωκεν τόν Κύριον 668. Γοργόν ορίζω να μου είττής 669. νά ποίσ•^ς δσον έποικες, 670. άτίμησες 671. Ποιος νά στέρξη 672. Έκεϊνος όκ τόν φόβον του καΐ όκ τήνε στένεψίν του, 32 Οί ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚωΝΣΤΑΝΤίΝΟΥΠΟΛΙΝ ουκ είχεν πώς το άρνηθη• είπεν και μάρτυρα τους εκείνους τους ττανάττιστους που τον έσυμ(3ουλέψαν, 675 "ΟΟρισε ευθέως ό βασιλεύς κ' ήφέραν τους ομπρός τού- τους οφθαλμούς τους έξέβαλεν, στην φυλακήν τους βάνει* κι άπέκει κράζει δύο άρχοντες, πρώτους του παλατιού. [§50]. Όρίζει γράφει γράμματα 'ς εκείνον τον μαρκέσην ωσαύτως και εις τους έτερους κοντάδες, κεφαλάδες. 680 Έξαφορμίστη προς αυτούς, μεθ' όρκου τους το έμήνα, ότι ποτ^ ουκ ήξευρεν την άπιστίαν έκείνην, όπου εποικεν ό υιός αύτοΰ μετά τους δημηγέρτ£ς. «Παρακαλώ σας, άρχοντες, το πράγμα να πραύνη• »άς λείψουσιν τά σκάνταλα, μηδέν γένη το πλεϊον. 685 »Έδώ κρατώ τους άπιστους στην φυλακήν άπέσω• »τυφλούς τους εχω, έπάρετε, ορίσετε ας τους κρίνουν, »ώς δημηγέρτες άπιστους του Θεοΰ και τών αγίων, »Έγώ γάρ τά προστάγματα όπου έχομε άμφοτέρως, »τές συμφο:)νίες κι ομόλογα, κρατώ τά άφιρωμένα• 690 »στέργω νά τά πληρώσωμεν άνευ κανενός δόλου. »Τό κοΰρσον όπου έποίκετε και ή αιχμαλωσία, »άς ενι εις άνταμοιβήν του φόνου τού λαού σας• »ό υίός μου γάρ νεούτσικος κι απαίδευτος τού κόσμου, »παρακαλώ σας, άρχοντες, ως αδελφούς και φίλους, 695 »άς ίχη την συμπάθειον σας, μετ' εσάς νά άποθάνη• »άπό τοΰ νύν και έμπ•ροστεν ώς αδελφός σας νά ενι* »άς ενι ειρήνη εις εμάς, αγάπη κι όμοτόνια. »Έξεχειμάστε ένομού εδώ στην Πόλιν μέσα, »καϊ εις του καιρού τήν άνοιξιν νά ύπατε της Συρίας• 700 »ό υίός μου νά ελθη μετ' εσάς κατά τές συμφωνίες μας». Άκούσων ταύτα οί άρχοντες τού φράγκικου φουσσάτου, βουλήν επήραν ένομού, ίσιάστηκαν είς τούτο* έγίνη αγάπη είς αυτού; καθώς ήτον και πρώτον. 'Εν τούτω εξεχε;μάσασιν, ήλθεν ό μάρτης μήνας* 705 οί Φράγκοι ωκονομήθησαν νά θέλουν ύπαγαίνει 673. ουκ εΐχεν πώς ν' άποκριθγ;... μαρτυρεί τους, 674. δπου τον έβου- λέψαν 675. Εύτι^ς ορίζει ό βασιλέας και φέρνουν τους 670. έβγα- λεν 677. ταϋτα λαλεί δύο 678. ορίζει γράφουν... μαρκέζην 680. είς αυτούς 682. ό υίός του εποικεν 684. μηδέν γένεται πλέον. 688. Έγώ δέ 691. Το κοϋρσο... αίχμαλωσίαν, 692. ας εναι εκείνη ανταμοιβή 695. με σας νά άποθάνη 696. νά ενι ώς αδελφός σας 697. ας εναι... και ομόνοια. 698. στ-Γ^ν Πόλιν έσω, 699. και είς τον καιρόν της άνοι- ξης νά πάτε στ-/;ν Συρίαν 700. κατά τές συνφωνίες». 701. Ήκού- σας ταΰτα οί αρχηγοί 702. επήραν 703. και πρώτα. 704. έξε- χείμασαν 705. έκονομήθησαν δια νά ύπαγαίνουν ΠΡΟΣΤΡΙΒΑΙ ΕΛΛΗΝωΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚωΝ 33 έκεϊσε είς το ταξεΐδιν τους, εις τοΟ Χριστού τον τάφον. [§51"ί . Ένταΰτα άττήλθεν είς αυτούς ό βασιλεύς Αλέξιος και είττεν ούτως προς αυτούς, έτταρακάλεσέ τους* «"Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, σύντροφοι ήγαττημένοι, 710 »έσεϊς εξεύρετε καλά τον φτόνον του διαβόλου, »τό ττώς μας έσκαντάλισε είς την νεότητα μας. «Λοιττόν εγώ ευρίσκομαι είς δλα μου άρχικάρης, »κι ουδέν εχω τα πράγματα όπου μού κάμνουν χρεία, »ούτως ώς πρέπει είς θέλημα διά το ταξεΐδιν ετούτο. 715 »Και άλλο πάλε σας λαλώ, πληροφορέθητέ το• »άπό αφορμής τοΰ σκάνταλου ετούτου όπου έγινέτον »ού προθυμοΰσιν οί Ρωμαίοι νά έσμίξουν με τους Φράγκους• »διά τούτο λέγω, προς εσάς, άξιοπαρακαλώ σας, »νά εχω συμπάθειον άπό εσάς ημέρες δεκαπέντε 720 »νά ορθώσω τά φουσσάτα μου και νά σάς καταφτάσω». [§52]. 01 Φράγκοι γάρ τό έστέρξασιν, κινούσιν κ' ύπαγαίνουν την Ήράκλειαν έπέρασαν πάντα κοντά αναμένουν εκείνον γάρ τον βασιλέαν Άλέξιον τον Βατάτσην. Ακούσατε οί άπαντες, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, 725 όσοι πιστεύετε είς .Χριστόν, τό βάφτισμα φορείτε, ελάτε εδώ νά ακούσετε ύπόθεσιν μεγάλην, την κακοσύνην τών Ρωμαίων, την άπιστίαν όπου έχουν. Ποίος νά θαρρέση είς αυτούς, όρκον νά τους πιστέψη, άφών τόν Θεόν ού σέβονται, αφέντη ούκ άγαποΰοιν; 707. Ένταϋτα έδιέβην... Αλέξης 710, τον φτόνο 712. άρχάρης 714. οΰτως ώς εχω θέλημα 715. Κι' άλλο πάλιν ήςεύρετε, ττληροφο- ρίαν σας λέγω, 71 5β. εις ίίλλον πάλιν λογισμον κοίτονται Ά Ρωμαίοι, 716. διά το σκάνταλον αυτό ποϋ έγινεν εις τήν μέσην, 717. καί προθυμίαν ούκ εχουσιν νά σμίξουν... 721. Οί Φ. τό όρΟώνουσιν, κι- νούν και 722. έπέρασαν τήν Άρακλεία 723. εκείνον δε τον βασιλεΰ 724. ' Ηχούσατε γάρ όίρχοντες Φ. 726. νά ήκούσετε 727. τήν άπι- στίαν, τήν έχουν 729. άφών Θεόν ού σέβονται 721 έξ. Ή πληροφορία αύτη τοΰ Χρονικού περί αναχωρήσεως τών Φράγ- κων εΤναι ανακριβής. Οί σταυροφόροι παρέμειναν είς τήν Κ)πολιν καί δεν είχον ουδαμώς εκκινήσει διά τήν έκστρατείαν προς τήν Παλαιστίνην.'Η ανα- κρίβεια αύτη, όπως καί ή έν στίχ. 483 έξ., προσετέθη υπό τοΰ χρονογράφου με τόν σκοπόν νά δικαιολογηθούν αί πράξεις τών Σταυροφόρων. Καί μόνη ή προσπάθεια αΰτη πείθει δτι οί Φράγκοι εΐχον συναίσθησιν δτι δεν ήσαν έν τάξει καί οί μεταγενέστεροι χρονογράφοι των προσεπάΟησαν παντί τρό- πω νά συνκαλύψουν τάς πράξεις τών Σταυροφόρων. Ό Βιλλαρδουϊνος δμως δεν διηγείται παροαοίας ανακρίβειας, οϋτε καί ό έτερος φράγκος χρονο- γράφος ■Ηο1)ϊ;γΙ (Ιο ΟΠαΓί. (Πρβ>. Βιλλαρδ. Οοης. ^)ρ\β § 221—231). Χρονιχόν Μορέως 3 — 34 01 ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ 750 ό εΙς τον άλλον ούκ άγαπα μόνον με πονηρίαν. Γ§ 53] . Άφών οί Φράγκοι έξέβησαν εκείθεν εκ την Πόλιν, όκάττοιος πλούσιος άνθρωπος, άρχων άπό την Πόλιν, Μούρτζουφλον τον έλέγασιν, ούτως είχεν το έπίκλην, ίδών τον γέρο βασιλέα το πώς τον έτυφλώσαν, 735 κι Άλέξιον τον υΐόν αύτοϋ το πώς υπήρχε νέος, έλόγιασεν την βασιλείαν με πονηρίαν νά έπάρη. Κράζει τινές του συγγενείς, φίλους τε και γειτόνους, τσαγδάρους και λιμαρικούς, βουλή ν με αυτούς άπήρεν Άλέξιον γάρ τον βασιλέα έπιασαν κ' έφονέψαν 740 εις μοναξίαν τον ηυρασιν κ' έθανατώσανέ τον, έστέψασιν τον Μούρτζουφλον, το στέμμα τού έφορέσαν, ώνομάσαν τον βασιλέα, ούτως τον ευφημήσαν. [§54]. Ένταυτα γάρ ως το εϊδασι τινές άπό την Πόλιν, άκούσων τού παράξενου τού βασιλέως τόν φόνον, 745 βαρκέτταν άρματώσασιν πενήντα δύο κουπιών έπλέψασιν κι άπήλθασιν, έσώσασιν τους Φράγκους, έκεϊσε οπού ύπαγαίνασιν στά μέρη τής Συρίας• λεπτομερώς τους εϊπασιν κ' έπληροφόρησάν τους, τού βασιλέως τόν θάνατον τό πώς τόν έσκοτώσαν, 750 6 Μούρτζουφλος ό άπιστος τήν βασιλείαν άπήρεν. [§55]. Οί Φράγκοι γάρ, ώς τό ήκουσαν, εθλίβησσν μεγάλως• άπαύτου άπήρασιν βουλή ν τό πώς νά έχουν πράξει. Τί νά σε λέγω τά πολλά και νά σέτάέμορφίζω; Άκούσων ταύτα οί άρχοντες τού φράγκικου φουσσάτου, 734. τόν γέρον βασιλέαν 735. καΐ ττάλιν τον υίόν 736. έσκότΓ/;σεν μέ πονηρίαν τήν β. νά λάβγ]• 737.Λαλεϊ... συγγενούς, 738. τσάγδαρους καΐ λιμχντικούς, βουλή τους έβουλεύτη• 739. Άλέξιον τόν βασιλεϋ... κ' έτ'^φλώσαν 740. καΐ έΟανάτωσάν τον, 741. Μούρτζοφλον, τό στέμμαν τοϋ έβαλαν, 742. βασιλεΰ, 743. γάρ ώς εΐ'δασιν 744. τό όίδικον τοΰ βασιλέως, τό άδικον τό έποϊκαν 746. έττλέψασί,ν, έσώσασιν όπούσασιν οί Φράγκοι, 747. έκεϊ δπου 7δΟ. έπήρεν 752. ά- παϋτο 753. και νά σε τά φουμίζω; 754 εξ. Ό δριμύς καΐ μακρός λίβελλος κατά των Ελλήνων καΐ ττ,ς "Ορθο- δοξίας, τόν όποιον παρεμβάλλει ενταύθα το κείμενον τοϋ κωδικός Κοπεγχά- γης δεν άπαντα εις τόν ΓΙαρισινόν κ(')δικα, δπου παραλείπεται τό κείμενον άπό τού στίχ. 766 — 881. Τούτο παρατηρείται και άλλαχού εις ανάλογους περιπτώσεις, ώς π. χ. έν στιχ. 1245 έξ.,3932 έξ. κλπ.'Εν γένει δέ δπου ό Κο- πεγχ. εκφράζεται δυσμενώς κατά των Ελλήνων, ό Παρισινός κώδιξ παρα- λείπει τό μέρος τούτο τού κειμένου και δι] το δριμύτερον. Φαίνεται δτι ό Κ έγράφη ύπό Φράγκου ελληνοφώνου καΙ χάριν των Φράγκων τού Μορέως, ενώ ό Π υπέστη τροποποιήσεις χάριν των Μοραϊτών Ελλήνων τό γένος και ορθοδόξων. ΛΙΒΕΛΛΟΣ ΚΑΤΑ ΤωΝ ΕΛΛΗΝωΝ 35 755 μεγάλως το εθοα/μάστησοίν, είς σφόδρα το λυττοΟνται, καΐ άρχισαν νά λέγουσιν οί φρονιμώτεροί τους, νά καταργίζουν τους Ρωμαίους με την ύττόληψίν τους• «Τίς νά ΓΓίστέψη είς Ρωμαϊον είς λόγον εϊτε εΙς δρκον; »λέγουσιν δτι είναι Χριστιανοί και στον Θεόν ττιστεύουν 760 »εμάς τους Φράγκους μέμφονται, λέγουν, κατηγορούν μας, «σκύλους μας όνομάζουσι, ατοί τους έτταινοΰνταΓ »λέγουν ότι είναι Χριστιανοί και βάφτισμα φοροΰσιν »αύτοΙ και μόνοι λέγουσιν ότι είς Χριστόν ττιστεύουν. »Μετά τους Τούρκους κάθονται, πίνουν και εστιάζουν 765 »καΐ τίποτε ουκ έλέγουσιν ουδέ κατηγορούν τους• »καΐ μετά μας αν φάγουσι στά καύχη καταντίζουν »στήν εκκλησία τους εάν συμβη Φράγκος νάλειτουργήση, »σαράντα ημέρες λείπεται άψαλτη ή εκκλησιά τους. »Άκούσατε τές αΐρεσες, τές έχουν οί Ρωμαίοι• 770 »άτοί τους γάρ και μοναχοί άλλήλως επαινούνται »κ' έμας τους Φράγκους μέμφονται, εμάς κατηγορουσιν, »όπου κρατούμε τού Χριστού την πίστιν και τόν νόμον, »καθώς μάς τό έδιδάξσσιν, εκείνοι οί άγιοι απόστολοι. »Ό πρώτος γάρ απόστολος ήτον ό άγιος Πέτρος, 775 »πού τόν έθρόνιασε ό Χριστός πρώτον ττίς οίκουμένης• »τού παραδείσου τά κλειδία τού εδωκεν ατός του• »τήν έξουσίαν τού έδωκε νά δέση και νά λύση• »δσον ποίηση είς την γη ν, είς ουρανούς νά στέργη. »Έκεϊνος γάρ ό απόστολος ώς φρόνιμος όπου ήτον, 780 »καί εΐχεν την χάριν του Χριστού τόν όρισμόν του ωσαύτως, »διότι τους χρόνους εκείνους ή πόλις γάρ της Ρώμης »τόν κόσμον όλον άφέντευεν, όλην την οίκουμένην, »διά νά πατάξη τά είδωλα, την άπιστίαν τών εθνών, »και τού Χριστού την έκκλησίαν νά αύξηση καί στερέωση. 785 »Έκεϊ άπήλθεν καΐ ώκοδόμησεν της εκκλησίας τόν θρόνον »έκεϊ τόν έσταυρώσσσι δια του Χριστού την πίστιν. »Άπαύτου γάρ έξήλθασιν τινές πλείστοι Παπάδες, »δπου έκρατούσαν τό σκαμνί της εκκλησίας της Ρώμης, 755. το έθαύμασαν καΐ σφόδρα 756. καΐ άρξονται 757. παραλεί- ττεται ό στίχος 758. εΙς λόγον ή εις έργον; 759. λέγουν δτι... καΐ είς Θεόν 760. ήμας τους Φ μέφονται 764. κάθονται όμοϋ τρώγαον και πίνουν, 765. τίττοτε ού λέγουσι... 766 — 880 ελλείπουν άπαντες «ί στίχοι ούτοι. 36 ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ »0ί Φράγκοι γάρ και οΐ Ρωμαίοι πίστιν μίαν έκρατοΟσαν 790 »τ•ης οικουμένης οί αρχιερείς, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, »οί πατριάρχαι κ' οί αρχιερείς οί πρώτοι της οικουμένης, »έπαϊρναν την χειροτονίαν έκαστος άπό εκείνον, »67του ήτον Πάπας κι άρχιερεΟςείς το σκαμνί της Ρώμης. »Διαβόντα γάρ χρόνοι πολλοί αύτεϊνοι οί Ρωμαίοι, 795 »"Ελληνες είχαν το όνομα, ούτως τους ώνομάζαν, »— πολλά ήσαν αλαζονικοί, άκομή τό κρατοΟσιν — »άπό την Ρώμη άπήρασιν τό όνομα των Ρωμαίων. »Άπ' αυτής της αλαζονείας, την επαρσιν όπου είχαν »άφήκασιν τόν όρδιναν της εκκλησίας της Ρώμης, 800 »καί στήκουν ως σχισματικοί, μόνι τό καΰχος έχουν. »Τηρήσετε, άρχοντες καλοί, την άπιστίαν όπου έχουν »λέγουν ότι είναι Χριστιανοί, και άλήθειαν ού κρατοΟσιν »τόν όρκον τους ουδέν κρατούν, ουδέ Θεόν φοβοϋνται* »μόνον τό βάφτισμα έ'χουσι τό της χριστιανωσύνης. 805 »Ίδέ τό ορίζουν οί γραφές και τά βιβλία όπου έχουν »τήν διδαχήν όπου εποικαν οί δώδεκα απόστολοι, »οί τέσσαροι εύαγγελισταί όπου μας έφωτίσαν, »τήν πράξιν όπου εποικαν έτότε είς τόν κόσμον, »δταν ήταν ό Χριστός καί είς γήν περιεπάτει• 810 »κι άπαύτου πάλε ή διδαχή όπου μας έδιδάχτη, »ττίς εκκλησίας τόν όρδιναν τό πώς νά τόν κρατώμεν »όλα τά έλαττώσασιν αφότου έχωρίσαν »άπό της Ρώμης Εκκλησίας, ποΰ ενι καθολική μας, »κι άφήκαν την χειροτονίαν του άγιωτάτου Πάπα, 815 »κι άλλήλως γάρ χειροτονούνταν Πατριάρχην ποΰ έχουν» »Λοιπόν αφότου ού σέβονται την Έκκλησίαν της Ρώμης, »διατί νά ύπάμε είς τήν Συρίαν κι ού μή νά στραφοΰμε οπίσω; »νά έπάρωμεν των άπιστων τήν άφεντίαν όπου έχουν »άφότου τόν άφέντην τους τόν βασιλέαν έπνίξαν; 820 »Κι άπ' αύτου γάρ τηρήσετε τήν άσέβειαν όπου έχουν »τόν βασιλέαν όπου εϊχασιν διά φυσικόν άφέντην, »μέ φτόνον καί δημηγερσίαν, έσφαξαν κι άπεκτεϊναν. »Τίς νά πιστέψη είς αυτούς, είς όρκον εϊτε είς λόγον,. »νά τους κράτηση Χριστιανούς, ως τό λαλούν καί λέγουν; 825 »μέ λόγια είναι Χριστιανοί, τό έργον γάρ τους λείπει- »σνάθεμα τόν Χριστιανόν όπου νά τους πιστέψη.» Αφότου γάρ έθλίβησαν τόν βασιλέαν οί Φράγκοι κ' είπαν τές παραπόνεσες καί των Ρωμαίων τές πράξες„ άρξαν νά συμβουλεύωνται τό πώς θέλουσιν πράξει. ΑΛωΣΙΣ ΤΗΣ ΚωΝ/ΠΟΛΕωΣ ΥΠΟ ΤωΝ ΦΡΛΓΚωΝ 37 830 Τινές άττ' αΟτους έλεγαν είς την Συρίαν νά άττέλθουν, κι άλλοι, οί φρονιμώτεροι, είπαν κ' έσυμβουλέψαν, τέτοιαν βουλήν έδώκασιν, ωσάν σε το αφηγούμαι• »Άφότου οί άπιστοι Ρωμαίοι, εκείνοι οί δημηγέρτες, »τόν βασιλέαν εσκύτωσαν, τον φυσικόν τους άφέντην, 835 »δπου έπρεπε νά τον κρατούν δεύτερον του Κυρίου, »κι ουκ έχουν άλλον φυσικόν νά τους εχη άφεντεύει• »περΙ νά ύπάμε είς την Συρίαν τά ού:< εχομεν γυρεύει, »ένταΰΓα στρέμμα ας ποιήσωμεν άπέσω είς την Πόλιν, »καΙ πόλεμον ας δώσωμεν δλοι μέ τ' άρματα μας. 840 «Κι αν δώση ό Θεός και πάρωμεν την Κωνσταντίνου πόλιν, »τήν βασιλεία ας κρατήσωμεν όλης της Ρωμανίας». Έν τούτω έσυμβιβάστησαν οί κεφαλάδες όλοι. ωσαύτως όλον τό κοινόν του φράγκικου φουσσάτου• τά πλευτικά τους ώρισαν, τά άρμενα έγυρίσαν. 845 Γ§ 55] Τί νά σε λέγω τά πολλά; κ'έγώ πολλά βαρειόμαΐ" εστράφησαν οί Φράγκοι μας έκεϊσε είς την Πόλιν, κι αφότου άπεσώσασιν έκεϊσε είς τον λιμιώνα, την χώραν έτριγύρισαν της γης και της θαλάσσης. Οί Φράγκοι έμηχανεύτησαν ωσάν κ' οί Βενετικοί• 850 μετ' αυτούς ήσαν ένομοΰ ομοίως καί οί Προβεντσάλοι ωσαύτως κ' εκ του Μουφαρά εκείνοι οί Λουμπάρδοι. Τά τριπουτσέτα έστήσασιν όλα άπό την στερέαν, τές σύνταξες έχώρισαν, τον πόλεμον άρχίσσν. Άπό του πλήθους των τσαγρόον άνθρωπον ουκ άφηναν 855 νά στέκη απάνω είς τά τειχέα της χώρας της Πολέου. Είχαν καί σκάλες ξύλινες, καλά σιδερωμένες• είς τά τειχέα τές έστησαν διά νά σέβουν άπέσω. Οί καβαλλάροι έπέζεψαν απάνω έκ τά φαρία• τό ίδεϊ τές σκάλες, έδραμαν, έσέβησαν απάνω. 860 Ούτως, ωσάν σε τό λαλώ, έπιάστη έτότε ή Πόλις, 830 έξ. Ή γαλλική διατύττίοσις τοϋ Χρονικού δέν παρουσιάζει τίποτε το οτχετικόν προς τον ανωτέρω λίβελλον τοϋ ελληνικού κειμένου. Τ6 γ«λλικον χρονικον ίίλλως τε σπανίως καταφέρεται κατά των Ελλήνων. Έν τούτοις 6μως καΐ το γαλλ-.κον κείμενον συμφωνεί μέ το έλληνικόν ως προς τάς ίστο- ρικάς ανακρίβειας καί έν προκειμένω ισχυρίζεται οτι οί Σταυροφόροι είχον θήΟεν άπομακρυνΟή έκ Κ)πόλεως έκκινήσαντες διά Παλαιστίντ^ν και δτι ή δολοφονία τοϋ Αλεξίου Δ' τους έςηνάγκασε τάχα νά επιστρέψουν είς Κ)πο- λιν προς κατάληψίν της. Οΰτω εφευρίσκεται ή δικαιολογία οτι ή εκστρατεία των Σταυροφόρων είς ΙΙαλαιστίνην έματαιοΊΟη μόνον καί μόνον λόγω της κακοπιστίας των Ελλήνων. (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 55. Ή παράγραφος αύτη αντιστοιχεί, ως προς το ελλ. κειμ., μέ στιχ. 751 — 755, 810 — 819, 827—841,0 8έ λίβε>λος παραλείπεται). 38 01 ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ οί Φράγκοι έσέβησαν εμπρός οατέκει εκ την στερέοτν, κ* οί Βενετικοί ττάλε έσέβησαν άττάνω έκ τά καράβια, εκείθεν όπου έστήκασιν τον γϋρον της θαλάσσου. Ίστέον γαρ να εξεύρετε ότι έπιάστη ή Πόλις, 865 ωσάν έπιάστη πρότερον άπό τους Βενετικούς, είς τοΟ νοεμβρίου τές τέσσαρες ημέρες ήτον τότε* το δε ύστερνόν και δεύτερον το πιάσμα της Πολέου, είς του άπριλίου τές τέσσαρες έγίνη πάλε έκεϊνο. Άπό τοΰ πλήθους του λαοΰ, του δυνατού πολέμου, 870 τινάς ουκ ΐσχυσεν ποσώς να φύγη άπό την Πάλιν. [§57] Έπιασαν γαρ τον Μούρτζουφλον τόν άπιστον εκείνον, των αρχηγών τόν ήφεραν διά νά τόν έχουν κρίνει. Μεγάλως τό έχάρησαν οί ευγενικοί κοντάδες• όχληση ήγίνη, ταραχή, τό τί κρίσιν νά πάθη. 875 [§58] Όκάποιος γέρων άνθρωπος ευρέθη έκεϊ ε'ς την ΤΤόλιν άνθρωπος ήτον φρόνιμος, γραμματικός είς σφόδρα* τό ακούσει πώς ήθέλασιν οί Φράγκοι νά τόν έχουν κρίνει, εκείνον τόν πανάπιστον τόν Μούρτζουφλον σέ λέγω, έδραμε έκεϊσε είς εκείνους όπου ήσαν κεφαλάδες, 880 όπου είχαν γάρ τήν έξουσίαν είς όλα τά φουσσάτα* άρχισε λέγει προς αυτούς, έπληροφόρησέ τους, 881. 'Οκάτις λέγει., ούτως τους συντυχ:ίίνει, 864 έξ.Ή πρώτη κατάληψις της Κ)7:όλεως υπό των Σταυροφόρων, ήτις έσχεν ώς σ^νέπειαν τήν παλινόρθωσιν τοϋ Ίσαακίου μετά το'3 υίοϋ του Α- λεξίου Δ' ώς συμβασιλέως, έγένετο τήν 17 Ιουλίου 1203, (πρβλ. καΐ ύπο- σημ. στίχ. 550),καΙ ού/ι τήν 4 Νοεμβρίου, ώς εσφαλμένως αναφέρεται εις τό Χρονικόν. Ή δε δευτέρα κατάληψις, τουτέστιν ή οριστική άλωσις της Κ )πόλεως ύπό των Σταυροφόρων, ήτις εσχεν ώς συνέπειαν τήν ϊδρυσιν της λατιν. αυτοκρατορίας, έπραγματοποιήθη, κατόπιν ολιγοήμερου πολι- ορκίας, τήν 12 Άπριλίου 1204, και ούχι την 4 Άπριλίου. (Πρβλ. Βιλ- λαρδουϊνον Οοης. 0)μ1β § 224—251). 871 εξ. Τά περί θανατώσεως τοΰ Αλεξίου Ε' ή Μουρτζούφλου άπό τοϋ ΰψους τοΰ κίονος τοί3 Θεοδοσίου άπαντώσι και είς τάς λοιπάς διατυπώσεις τοϋ Χρονικού, (Άραγ.§ 51 ),έπιβεβαιοΰνται δε και ύπό των φράγκων χρονο- γράφων Βιλλαρδουΐνου και Κο13ΘγΙ (1β θ3ΐΐ καΐ ύπό των βυζαντινών Ιστο- ρικών. Ό Μούρτζουφλος επέδειξε κατά τάς κρίσιμους έκείνας στιγμάς άν- δρείαν και δρασ—Λ,ριότητα μεγάλην, πλην όμως ανωφελή, διότι ήτο πλέον αργά. Οί Σταυροφόροι καταλαβόντες τήν πόλιν δεν τόν συνέλαβον αμέσως, αλ).α πολύ βραδύτερον (περί τόν Νοέμβριον τοϋ 1204 ), πλανώμενον άνά τήν Θράκην, ότε εΐ/ε τ-^φλωθή ύπό τόΰ Αλεξίου Γ'. (Πρβλ. Βιλλαρδ. § 307— 309, Εο]3θΓΐ(1β αβΓΐ Ι,ΧΧνΠΙ έξ.,ΟνΠΙ έξ. Νικήταν Χωνιάτην καΐ Γε- ωργ. Άκροπολίτην ). ΘΑΝΑΤωΣΙΣ ΜΟΥΡΤΖΟΥΦΛΟΥ 39 τό τΓοός όκάττοιος βασιλέας— κυρ Λέον τον ώνομάζαν, φιλόσοφος ήτον φοβερός και προφητείες έττοϊκεν— πολλά πράγματα έποικε έκεϊσε εις την Πόλιν 885 άλλα επληροοσαν τον καιρόν όπου έμελλε νά έλθουν, κ' άλλα πάλε άναμένασιν νά ελθη ό καιρός τους. Λοιπόν εκεί πλησίον ομπρός εις την Άγίαν Σοφίαν εστηκεν κιόνιν φοβερόν, μέγα, ψηλόν υπάρχει• γράμματα έ'ποικεν γλυπτά, γράφουσίν ώς σε λέγω• 890 «Άπέδω ετούτο τό κιόνι οφείλουν έγκρεμνίσαι »τόν βασιλέα τόν άπιστον της Κωνσταντίνου Πόλης». »Λοιπόν, ώς φαίνει, άρχοντες, ή προφητεία έπληρώθη• »άφών τό κιόνι έχετε κι αυτόν τόν δημηγέρτην, »πληρώσετε την προφητείαν του φιλοσόφου εκείνου»• 895 [§ 59] Τό ακούσει το οι άρχοντες μεγάλως τό έθαυμάσαν, άπήρασι τόν γέροντα τό κιόνι νά τους δείξη• κι άφών άπτ^λθαν εις αυτό κ' έπληροφόρισάν το μεγάλως τό εθαυμάστησαν καΐ πάλε έχάρησάν το, διατΐ ηύραν τό έπιδέξιόν τους τόν άπιστον νά κρίνουν, 900 ώρίσαν γάρ και ήφέραν τον κ' έκεϊ τόν ανέβασαν, άπό του ύψους του κιονίου κάτω τόν έγκρεμνίσαν οΐ δαίμονες έφάνησαν που άπήραν την ψυχή ν του. [§50 1 Αφότου γάρ έγίνετον του δημηγέρτη ή κρίσις όλοι οί μεγάλοι άρχοντες, οί πρώτοι του φουσσάτου, 905 εις τό παλάτι άπήλθασιν του βασιλέως εκείνου• βουλή ν άπήραν ένομοΰ μικροί τε και μεγάλοι τό πώς νά πράξουν αισθητά περί τής βασιλείας. 882. το πώς όκάτις βασιλεύς-... τον έλεγαν, 8δο. ο. εΰρίσκετον 885. όττομελλε 886. και άλλα πάλιν μέλλασιν 887. έκεϊ πλτ,σί^να εις την Άγ... 888. έστεκε κιόνι φοβερό, μέγα πολλά ύπ7;ρχεν• 88^^. και γράμματα έγραψαν 8')0. έκ τούτου τοΰ κιονίου όφείλουσι κρεμνίσει 892. ή προφ. ήλθεν. 894. τί^ν προφητεία πληρώσετε 895. Το α- κούσουν το 897. ύπηγαν προς αύτον και έπληροφορήΟη... 898. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 899. καί ηυρασι πι^έξιο 900. άνηβάσαν 903. Κι άφόντου έπληρο'ιθηκε τοΰ δημηγέρτου 90Ί — 905. Παραλείπονται οί στί- χοι. 907. νά διορθα)σουσι 903 εξ. Της άλο'^σεως της Κ)π εΐ/ε προηγηΟη συμφοονία μεταξύ 'ΕΙνετίας και Σταυροφόρων (Μάρτιος 1204). Οϋτω ή διανομή τών χωρών της αυτο- κρατορίας και τών λαφύρων, ή εκλογή τοΰ λατίνου αύτοκράτορος καί πάντα τα ζητήματα είχον προμελετηΟή και ρυΟμισθή προ της καταλήψεως τής Κ)πόλεως, ή δέ Ένετία επεφύλασσε δι' έαυτήν τήν μερίδα τοϋ λέοντος. -Μετά τ'ην άλο^σιν τα περί διανομής τών χωρών μετεβλήΟησαν ουσιωδώς, προεκλήθησαν δέ καί επεισόδια έξ αφορμής τών λαφύρων. Μόνον τά πεοί εκλογής τοΰ Αυτοκράτορας έτηρήθησαν οπωσδήποτε ώς προς τόν τύπον. 40 ΙΔΡΥΣΙΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΟ^Ν/ΠΟΛΕωΣ [§ 61 1 Τά λόγια ήσασιν ττολλά εως ού νά τά διακρίνουν. το γάρ εις τέλος, εϊττασιν, ούτως το έσφαλίσαν 910 δτι άφών ύπαγαίνασιν έκεΐσε εις την Συρίαν, κι ό Πάπας ό άγιώτατος μετά εντολής μεγάλης τους ώρισε νά άφήκουσι έκεϊνο το ταξεϊδιν, ν' απέλθουν και νά βάλουσιν Άλέξιον τον Βατάτσην εις το σκαμνί της βασιλείας, κ' εκείνοι τον έβαλαν 915 κι άπαυτα άπό τους ίδιους του κ' εκ τόον Ρωμαίων το γένος, έσφαξαν και σπέκτειναν κ* έθανατώσανέ τον, κι ουκ ενι άλλος σπ' σύτου άξιος της βασιλείας• «ας το κρατήσωμεν διά εμάς κι άς μείνωμεν ένταΰτα, »μέ δίκαιον την άπήραμεν, με του σπαθίου το ξίφος». 920 [§ 52] Κι αφότου το άφιρώσασιν ούτως, ωσάν το λέγω, βουλήν άπήραν άπό αύτοΰ νά ποιήσουν βασιλέα. Έκλέξσν δώδεκα άρχοντες, άξιους, φρονιμωτάτους• οι εξι ήσαν αρχιερείς καΐ οί εξι φλαμουριάροι• συνθήκες όρκον εποικαν, νά εκλέξουν βασιλέα 925 με πιστοσύνην του Θεού, άνευ τρόπου καΐ δόλου. Έσέβησαν 'ς ενα κελλίν εκεί τους απέκλεισαν, 912. νά άφήσουσιν 914. εις τον θρόνον 915. κι άπαύτου έκ τους ϊδ',ους, έκ των Ρ. 916. άποκτεΐναν τον καΐ έθανάτωσάν τον 918. διά μας., έν ταύτη* 920. Κ' έπει το 921. έττηραν ένομου 928. ήταν... φλαμπουριάροΐ' 924. κι' δρκον νά έγλέξουν 926. είσε κελλιν 911 έξ.Τά περί εξουσιοδοτήσεως δήθεν των Σταυροφόρων ύτ:6 του Πάπα νά εγκαταλείψουν τήν προς Παλαιστίνην έκστρατείαν χάριν της Κ )πόλεως, ή παρασπονδία των Ελλήνων, ή κατ' αυτών τιμωρία και αί λοιπαΐ άνακρί- βειαι έπαν-Λίλαμβάνονται έκ νέον) καΐ ένταΰθα ώς πρόχειροι δικαιολο•^'•/;σεις της ιδρύσεως της λατινικής αυτοκρατορίας καΐ ιδίως των Οτριωδιών της αλώσεως της Κ)πόλεως. Συνεπεία ακριβώς τών ωμοτήτων, τάς οποίας διέ ■ πραξαν τότε οί Σταυροφόροι, ό Πάπας τοις απηύθυνε δριμύτατον έλεγχον δτι «παρεξέκλιναν άλογίστως τοϋ ίεροϋ των σκοποϋ, ενώ οϋτε το δικαίωμα, οϋτε τήν έξουσίαν εΐχον. κατευΟυνθέντες, ουχί κατ* άπίστοίν, άλ>.'έναντίον Χριστιανών. άποβλέψαντες εις την κατάληψιν τής Κ)πόλεως, αντί της Ιερου- σαλήμ καί προτιμήσαντες τά επίγεια αγαθά, αντί τών έπουρανίοον. ΚαΙ το χείριστον δεν έφείσΟησαν οϋτε τής ίερότητος της θρησκείας, οϋτε ήλικίαν, οϋτε φΰλον έσεβάσΟησαν» (Απόσπασμα Έπιστ. Ίννοκεντί ου Γ' VIII, 133. Πρβλ. και Μί^τηβ Πάτρολογίαν, τόμ. 215, Οθ1. 712). 920 έξ. Τά περί έκλο-,'ής τοϋ λατίνου αύτοκράτορος. αν καί κάπως υπερ- βολικά, Ιδία ώς προς τον Δάνδολον, δεν άπέχουσι τής αληθείας. Ή εκλογή τοϋ Βαλδουίνου, κόμιτος τής Φλάνδρας καΐ Άννονίας (ΙΙ&ϊη3υΙ), ώς αύτο- κράτορος τής Κ)πόλεως έγένετο ύπδ τοϋ συμβουλίου τών δώδεκα διά παμ- ψηφίας τήν 9 Μαΐου 1204 αυθημερόν, ή δέ στέψις αύτοΰ έτελέσθη κατά το βυζαντινδν πρωτόκολλον και μετά πολλής μεγαλοπρεπείας, τήν 16 Μαίου εΙςτονΝαδντήςτοϋ Θεοϋ Σοφίας. (Πρβλ. Βιλλαρδ-Οοης. α)ρ1ο § 256—263). ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ 41 εως δτου νά κληρώσουσιν τον βασιλέα της Πόλης. §63] Πολλά έταραχεύτησσν άλλήλως με τα λόγια, διατι ούκ ίσιάζοντοίν ένομοΰ νά ποιήσουν βασιλέαν 930 έπεϊ τινές έλεγασιν κ' εις σφόδρα επαινούσαν τον δοΟκαν γάρ της Βενετίας, φρόνιμον κ' έπιδέξιον, κ* έλέναν ότι άξιος ήτον διά βασιλέας.^ [§ 54ί' Κι άπό της τόσης ταραχής όπου εϊχασιν αλλήλως, όκάποιος ήλθεν κ' εϊπε το τον δοΟκα τής Βενετίας. 955 Κ' εκείνος, ώς πανφρόνιμος κ' εις δλα επιδέξιος, σπουδαίως απήλθε εις εκείνους τους δώδεκα φρονίμους, την θύραν άκρ'.οχτύπησεν διά νά τον άφραστοϋσιν, και εΐπεν οΟτως προς αυτούς• «"Αρχοντες, άφκραστήτε• . »όκσποιος λόγους με ήφερεν, ήλθεν κι άπέσωσέ τους, 940 »τό πώς όκάποιοι άπό εσάς, άπό τής αρετής τους, »ώς ευγενείς και φρόνιμοι, τό θελημάν τους λέγουν »λέγουσιν λόγους περί έμοΰ ώς διά τήν βασιλείαν, »δτι είμαι άξιος νά γενώ τής Πόλης βασιλέας.^ »Λοιπόν έγώ,ώς φρόνιμους φίλους καϊ αδελφούς μου, 945 »μεγάλως τους ευχαριστώ• ό Θεός νά τους τό στρέψη, »τό εϊπασιν και λέγουσιν διά έμέν τόν άδελφόν τους. »'Όμως εγώ άπό του Θεοΰ τήν χάριν και τήν δόξαν »ούδέν ευρίσκω εις έμέν, λέγω στον ένιαυτόν μου, »τοσο•ύτην άδιάκρισιν, νά μή τό έγνωρίζω, 950 »δτι εις του κουμοΰ τής Βενετίας έξέβησαν άνθρωποι »γνώσεως μεγάλης και στρατειας, ωσάν καΐ εις άλλους τόπους. »άλλά τινάς ούκ εφτασεν ποτέ του ε'ις τόσην δόξαν, »τό στέμμα τό βασιλικόν νά του τό έχουν φορέσει. »Έν τούτω σας παρακαλώ, ώς φίλους κι αδελφούς μου, 955 »νά πάψουσίν τά σκάνταλα, ή ταραχή, τά λόγια. »κι δσοι έλαλήσετε διά έμέν νά γενώ βασιλέας,^ »έπαίρνω εγώ τους λόγους τους και τές φωνές όπου ^ είπαν, »και θέτω απάνω εις αύτάς κ' εγώ τόν έδικόν μου• 928. μέ τους λόγους 929. δι' ού όμοϋ ούκ 2σιαζαν νά "';'ί•^'"•^^ ξ^^,ΐ" λέαν 930. δι' οΰ... καΐ σφόδρα 932. άξιος ένι τής βασιλείας 933.0- ποΰχασιν 934. τό άπέσωσε τοϋ δοϋκα Βενετίας 936. ήλθεν_εις αυ- τούς 937. άκροκόντισε διά νά τόν ήκούσουν, 9'ι0.το πως τίνες 942 λόγους δι' έμο!3 περί τής βασιλείας 943. ότι έγω είμαι αξ^ος να γένω βασιλέας. 948. στον έμαυνόν μου 950. έττει εις το κουμουν της Β ' 951. στρατείας. ωσάν καΐ εΙς τους άλλους- 952. άλλα κάνεις 953. νά τό ϊχουσιν φ. 956. τά έλαλήσατε δι' έμέν 958. καγω τον ί- δικό μου• 42 ΙΔΡΥΣΙΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚωΝ/ΠΟΛΕωΣ »καΐ ας μ'ξωμεν και των άλλων, νά ττοιήσωμεν ομάδα 960 »το5ν δώδεκα την εκλογή ν, νά πληρωθη το πράγμα, »κι ας ποιήσωμεν διά βσσιλέαν τον κόντον Βαλδουβϊνον »δπου ενι αφέντης φυσικός, αφέντης της Φιλάντρίας• »διατό ενι άξιος κ' ευγενής, χρήσιμος εις τους ττάντας »κ' έντιμος νά ενι βασιλέας άττό όλους τοΰ φουσσάτου». 955 [§65] Άκούσων ταύτα οι δώδεκα όπου σας αφηγούμαι, δττου ήσαν όλοι εκλεχτοί νά ποιήσουν βασιλέα, ένταΟτα έσυγκατέβησαν κι όλοι το έστεργήσαν άπέκει έσηκώθησαν όπου ήσαν μαζωμένοι, εις το παλάτι άπήλθασιν αύτοΰ τοΰ βασιλέως• 970 έλάλησαν νά σωρευτούν οί πάντες του φουσσάτου, νά ακούσουν την άπόκρισιν, τήν είπαν κ' εδιορθώσαν, τού βασιλέως τήν έκλογήν, το ποίος χρεωστεϊ νά ενι. [§ 66 1 Κι αφότου έσωρεύτηκαν οί πάντες τού φουσσάτου εις τά παλάτια τά λαμπρά τοΰ βασιλέως εκείνα, 975 ένας άπό τους δώδεκα, ό φρονιμώτερός τους, τόν λόγον τους έβάσταξεν, έμφάνισεν τό πράγμα, τό πώς με φόβον τού Θεού, με προσοχήν μεγάλην, τόν κόντον της Φίλάντρ'ας έκλέξασιν διά βασιλέαν και ρήγαν της Πόλεως και της βασιλείας όλης της Ρωμανίας. 980 Άκούσων ταύτα οί άπαντες, μικροί τε και μεγάλοι, οί πλούσιοι γάρ κ' οί ευγενικοί, τό κοινόν, τό φουσσάτο, εις σφόδρα τό άγαπήσασιν, έστέρξαν κι άφιρώσαν, ό κόντος γάρ ό Παντουής νά ενι βασιλέας. Ήφέρασιν τοΰ βασιλέως τό στέμμα και τόν σάκκον, 985 έστέψασιν κ' έντυσαν τον ως βασιλέαν, σε λέγω, κ' εύφήμησαν κ' έδόξασαν, ώς πρέπει κι ώς λαχάνει. 959. νά ποίσοιμεν άμάΧι 961. βασιλέα τον κόντο Μπαλδουβϊνον 962. όπονα', αφέντης φ. της αφεντιάς Φλάντρας 963. δι' ου έναι ευγενής καί άίίος, 964. και όίξιος διά βασιλέα 965. Ήκούσας ταϋτα 966. όπούσαν... νά ποίσουν βασιλέαν 967. έσυγκατέβηκαν... έστέρξαν 968. συναγμέν-ι 970. νά συναχτούν 971. νά ήκούσουν τη\) απ. τά είπαν καί ώρΟώσαν, 972. μέ/Λη νά γένη. 973. ΈπεΙν γαρ έσυνάχ- τησαν 974. Εις τά λαμπρά παλάτια. 975. ό εις άπό τους δώδεκα, ό γνωστικώτερος τους, 976. έφάνισεν το πράγμα, 977. με προσευχήν μεγάλην, 978. κόντον Φλάντρας έκλεξαν διά βασιλέαν της Πόλης 979. της Πόλης και της βασιλείας 980. "Ηκουσαν ταϋτα οί άρχοντες, μικροί τε 981. Παραλείπεται ό στίχος. 982. σφόδρα το ήγαπή- σασιν, έστρεςαν 983. δτι ό κόντος ^Μπαλδουβΐν νά εναι β. 984. Τοΰ βασιλέως ήφεραν 985. ήφεραν κ' έστεψαν τον ώς β. 986. ώς πρέ- πει και αρμόζει ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΒΑΛΔΟΥΙΝΟΥ ωΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ 43 ( § 67] Κι αφότου τον έστέψασιν κ' έγίνη βασιλέας, σκάνταλον μέσα έγίνετον καϊ ταραχή μεγάλη είς τους Λουμπάρδους, σε λαλώ, όμοίοος καί εις τους Φραγκίσκους, 990 δττου άγαττοΟσαν καϊ ήθελαν νά γένη ό μαρκέσης εκείνος γαρ τοΰ Μουφαρά, δττου ήτον καπετάνος είς τα φουσσάτα και λαόν, καθώς σε το έττροεϊπα. Ένταΰτα ό πανφρόνιμος Δούκας της Βενετ.'ας, εκείνος ό μισϊρ Άρίς, ντε "Αντουλο το έπίκλην, 995 έβάλθη μετά έτερους τα σκάνταλα νά έσβύση. Άττήρεν γάρ και μετ' αύτου τον κόντον της Τουλούζας• τοσαΰτα εξευρεν νά είττή, τόσον νά τους ττραΟνη, είττεν, έκαθοδήγησεν, ώς φρόνιμος όπου ήτον «"Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, αφότου έγενέτον 1000 »ή έκλεξις του βασιλέως, κ' έστέφτη κ' έπληρώθη — άσκημον πράγμα κι άπρεπον, κατηγορία μεγάλη— »δσοι τό είποΰν κι άκούσωσιν *ς δλην τήν οΊκουμένην, »δτι με λόγου κ' εκλογής τέτοιων μεγάλων ανθρώπων »έγένετο ή εκλογή κ' έστέφτη ό βασιλέας, 5 »κι άπαύτου έμετανοήσετε, ώς φαίνεται, διά φτόνον. »'Εν τούτω λέγω προς εσάς, άξιοπαρακαλώ σας, »νά λείψουσιν τά σκάνταλα, ουδέν ενι τιμή σας• »άφότου έγίνη βασιλέας της Φιλάντριας γάρ ό κόντος, »άς γένη καΐ τοΰ Μουφαρά αύτοΰνος ό μαρκέσης 988. σκάνδαλον μέγα 989 είς τους Φραντίύζους 991 — 992. Παραλεί- πονται, οί στίχοι. 993. Ντούζης της Βενετίας 994. ο μίσερ "Αριγος, Ντάντουλος 995. τά σκάνταλα νά πάψουν. 996. μεΟ' έαυτοϋ 997. ούτως γαρ ήξευρε 998. κ' έκαθοδήγεψεν 999. έπεί γαρ έγινέτον 1002. κ' ήκούσουν το στην οίκουμ. ολτ,ν 3 τοιούτων 4. έγένοτον 5. κι αύτοϋ έμετανόσετό, ώς φαίνει 8. άφοϋ έγένετον β. ό κόντος της Φιλάνδρας, 9. ας γίνη και τοϋ Μουφερα αύτεϊνος ό μαρκέζης 987 εξ. Οι ΈνετοΙ εκλέκτορες έσκέφθησαν κατ' αρχάς νά εκλέξουν τον Δάνδολον ώς αυτοκράτορα, άλλ'έπείσθησαν νά μεταβάλουν γνοΊμην προτι- μήσαντες τον Βαλδουϊνον και άποκλείσαντες τον Βονιφάτιον τον Μομφερ- ρατικόν έκ φόβου μήποις ό γείτων καΐ συμπατριώτης το^ν καταστη περισσό- τερον τοϋ δέοντος ισχυρός και επικίνδυνος διά τήν Ένετίαν. 'Εντεΰθεν ή δυσαρέσκεια των οπαδών του και αύτοϋ τοϋ Βονιφατίου,ήτις κατόπιν ένετάΟη μετά τήν έκλογήν του ώς βασιλέως της Θεσσαλονίκης. Ή Θ )νίκη μετά της περιοχής της είχεν αρχικώς καθορισβή διά τούςΈνετούς, ενώ εις τον Βονι- φάτιον παρεχωροϋντο χώραι της Μικρας Ασίας, δυνάμει της γενομένης συμ- φωνίας διανομής κατά Μάρτιον 1204 προ της αλώσεως. Ή συμφωνία εκείνη δμως δέν κατέστη δυνατόν νά πραγματοπί ιηΟή £κ τών υστέρων διά διαφόρους λόγους) Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 903). 44 Ο ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1010 » ρήγας κι αφέντης γονικός της Σαλονίκης ττόλης »μέ δσα διαφέρνει έττ' αΟτης καΐ οφείλει νά άφεντΐύτ)». Το ακούσει ταύτα ό λαός, μικροί τε και μεγάλοι, οί ττλούσιοι γάρ και το κοινό του φράγκικου φουσσάτου, στριγγήν φωνήν ελάλησαν, δλοι τό εττροσκυνήσαν. 15 Κι αφότου τό εστεργήθησαν κ' εστέψασι δια ρήγα τον Μπονιφάτσον, σε λαλώ, εκείνον τόν μαρκέσην, έττάψασιν τα σκάνταλα κ' έγένετον ειρήνη. [§ 53] Μετά ταΰτα εδιορθώσασιν τους δώδεκα εκείνους, ότΓου εκλεξαν τόν βασιλέαν, την μερισίαν νά ποιήσουν 20 του τόττου της Ανατολής κι όλης τής Ρωμανίας, όσον διαφέρνει τής ΓΤολέου τής βασιλείας σε λέγω, προς την ούσίαν και την άξίαν του καθενός και εκάστου, και τόν λαόν δπου εϊχασιν εις την κουγκέστα έκείνην. Με κλήρους και με ττροσοχήν ή μερισία έγενέτον 25 ετυχεν γάρ τής Βενετίας τό τέταρτον ίμερίδι, και τό ή μισόν του τέταρτου, δγδον τό λέγουν άλλοι, άττό την χώραν τής Πολέου κι όλης τής Ρωμανίας, καθώς τό γράφεται άκομή ό Δούκας τής Βενετίας εις τάς γραφάς κ' εις την τιμήν τής άφεντίας δττου έχει. 1010. αφέντης φυσικός 11. με δσα διαφέρει άπ' αυτήν και δσα ά- <ρεντεύει. 12. τοϋ-^ο ό λαδς 13. Παραλείπεται ό στίχος. 15. το έστέρ- ξασιν κ' έστέψασιν τον ρήγαν 16. Μττονοφάτσιον... (χαρκέζη 17.έγέ- νοτον 18. ώρθώσασιν 19. τον 3«σιλεϋ. την μοιρασιά 21. δια- φέρει της Πόλεως 22. άξίαν και την ούσίαν Ινους γαρ και εκάστου. 23. κογκΐστα 24. μέ προσεχή ή μοίρασις έγίνη• 25. τέταρτο μερίδιν 26. ήμισο... το δγδοον τό λέγω 27. άπο τή χώρα πόλεως 28. κα- 6ώς τό γράφει ακόμη ό Δ. Βενετίας 1018 ές. Τό ζήτημα τής διανομής των χωρών τής Βυζ. αυτοκρατορίας άπησχόλησε πολύ τους Σταυροφόρους. Ή πρό τής άλώσεο^ς διανομή (Μάρ- τιος 1204), γενομένη έπΙ τοί3 χάρτου απέβη απραγματοποίητος. Οί Σταυρο- φόροι τότε είχον μεταιύ των διανείμει χο)ρας,ών τίνες άπο αιώνων δεν ανή- κον εις τήν βυζαντ. αύτοκρατορίαν, άφ' ετέρου δέ μετά την άλωσιν έδημι- ουργήθησαν άπροόπτως ελληνικά κράτη εν Νικαία και Ήπείρω, άτινα δι- ετήρησαν μέγα μέρος των ύπό διανομήν χωρών, τάς οποίας οί φράγκοι ήτο αδύνατον νά καταλάβουν μέ ϊδια έκαστος μέσα. Κατόπιν τούτου ό Βονιφά- τιος Μομφερρατικός άντΙ τής Μ. Ασίας, ήτις τω είχεν αρχικώς παραχωρηθή έλαβε τήν Θεσσαλονίκην μετά τής περιοχής της είς βάρος τής Ένετίας. Ή δέ Ένετία άντΙ τών παραχωρηθεισών εις αύτ-/;ν χωρών και προς αποφυγήν στρα- τιωτικών δαπανών ήρκέσΟη εις έπικαίρους θέσεις έν Αδριατική, Έλλησπόν- τω, Θράκη, κατοχήν μέρους τής Κ)πόλεως μετά τής Άγ. Σοφίας, τής Κρή- της και άλλων νήσων ως και λιμένων τινών τής Πελοποννήσου. Ή Ένετία διετήρησε δι' έαυτ-/)ν τό Πατριαρχικόν αξίωμα, ό δέ Δόγης έλαβε τότε έπι^ σήμως τόν τίτλον: ϋοΓπϊπϋβ ςηαΓίαβ ραΓίϊδ βΐ άϊιηίάϊοΐθ ΙοΙϊυδ ϊπιρβΓϋ Κοιηαηΐεΐβ, τόν όποιον και διετήρησε μέχρι τοί3 1361, ΠΟΛΕΜΟΙ ΦΡΑΓΚωΝ ΠΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ 45 1030 [§ 69] Λοιπόν έτότε όττου λαλώ, εις τον καιρόν εκείνον ήτον αφέντης της Βλαχίας και όλης της Ελλάδος, της "Αρτας και των Γιαννίνων κι όλου του Δεσποτάτου, κυρ Μωάννην τόν ώνόμαζαν, Βατάτσης είχεν τ6 έπικλη. Κι ώς ήκουσεν και εμαθεν και έπληροφορέθη 35 τό πώς οι Φράγκοι άπήρασιν την άφεντίαν της Πόλης, κ' έστέψασιν και βασιλέαν, άπήρασιν τά κάστρη, τές χώρες έμερίσασιν όλης της Ρωμανίας• ευθέως, σπουδαίως άπέστειλεν έκεϊ εις την Κουμανίαν δέκα χιλιάδες ήλθασιν, όλοι εκλεχτοί Κουμάνοι 40 με Τουρκουμάνους εκλεχτούς, όλοι έκαβαλλικεΰαν, "Αρματα εϊχασιν καλά, διαρίχια έφοροΰσαν οί μεν κοντάρια έ(3άσταιναν κ' οί έτεροι βεργίτες. Έσώρεψεν και τόν λαόν όλης της άφεντίας του, φουσσάτα έπεριεσώρεψεν μεγάλα κι αντρειωμένα 45 κι άρχισε μάχην δυνατήν να πολεμη τους Φράγκους* ούχΙ γάρ είς πρόσωπον, να πολεμήση εις κάμπον, άλλα μέ τρόπον μηχανίας ωσάν τό κάμνουν οί Τουρκοκ Διαβόντα γάρ ένας καιρός, έγύρισεν ό άλλος• μέ πονηρίαν άπόστελνεν τους καταπατητάδες 50 του νά μαθαίνη αδιάλειπτα τές τών Φράγκων γάρ πράξες. 1030. έτότες, σέ λαλώ 3'2. Ιωαννίνων 3^!. Ίωάννην... β. το έπί- κλην. 35. έπήρασι τί)ν άφεντία 30. και βασιλεΰ επήραν καΐ τά κ. 38. εΰτύς,... στην Κουμανίαν 41. γιαρίκια 42. έβάσταξαν... βερ- γέτες 44. έσύναςαν καλά -ολλά 45, άρχισε 46. ούχΙ ποτέ... νά πολεμή 47. μέ τρόπους μ. ώς πολεμούν 48. Έπέρασε δε ό εις και- ρός κ' έγύρισεν 49. άπέστειλεν 50. νά μανΟάνουν... τά πράττου- σιν οί Φ. 1030 έξ. Δεσπότης της Ηπείρου ήτο κατά την έποχήν έκείνην ό Μιχαήλ Λ' (1204 — 1214), νόθος υίός του σεβαστοκράτορος 'Ιοιάννου Κομνηνού. Ό Μιχαήλ ΰττήρξεν ό ιδρυτής του ελληνικού τούτου κράτους μέ πρωτεύουσαν την "Αρταν, περιλαμβάνοντος δέ και τήν Θεσσαλίαν,ήτις τότε έκαλεϊτο Βλα- χία. ΈνταΰΟα όμως δέν πρόκειται περί αύτοΰ και τό κείμενον περιπίπτει είς φΰγχυσιν προσώπων καΐ γεγονότων. Είς τήν πραγματικότητα πρόκειται περί του Ιωάννου Λ' Άσσάν (1197 — 1207) βασιλέως τών Βουλγάρο^ν καί Βλάχων τοΰ γνωστού εις τήν Ίστορίαν ύπό τά παρωνύμια Ίωαννίτσης, Κα- λοϊωάννης,Ρωμαιοκτόνος κλπ. καί τών πολέμων αΰτοΰ προς τους Φράγκους. Είς τήν σύγχυσιν αυτήν περιπίπτουν και αί άλλαι διατυπώσεις τοϋ Χρονικού (Ίταλ. χρον. Σελ. 420 — 421 ) καί μόνον τό 'Λραγωνικον (§ 59 — 63 ) διηγείται όρΟώς τά γεγονότα. (Πρβλ. Βιλλαρδ. Οιικ]. €)[)!(? 2(>2, 2:3—276, 311 — 374 έξ. καί ΙΙοΚτΙ ά(; ΟαΓί ΟΥ έξ. ). 46 Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕωΣ [§ 70] Κι ώς εμαθεν πληροφορίαν το ττοΟ ήτο ό ΜτΓονοφάτσιος, ό ρήγας τοϋ Σαλονικιού, οΟτως τον ώνομάζαν, τές νύχτες έττερττάτησεν εως ου νά έφτάστ] εκείθεν. Τα έγκρύμματά του εβαλεν εις επιδέξιους τόπους• 1055 και δσον εξημέρωσεν κ' επλάτυνεν ή ήμερα, διακόσιους γάρ έδιόρθωσεν όπου ήσαν τά λαφρά τους κ' έδράμασιν κ' εκούρσεψαν γΰρον του κάστρου εκείνου• το κουρσό έπεριμάζωξαν, άπήρασι, ύπαγαίνουν. Το ίδεϊ οί Λουμπάρδοι δπου ήσασι εκεϊσε με τον ρήγαν, 60 σπουδαίως άπήραν τ' άρματα, πηδούν, καβαλλικεύουν ατός του ό ρήγας μετ' αυτούς έξέβηκεν ομοίως ώς άνθρωποι απαίδευτοι της μάχης των Ρωμαίων. 'Ομπρός οπίσω εξέβαιναν προς εϊκοσι και τριάντα• κ' εκείνοι δπου εκουρσέψασιν κ' έφευγαν; με το κουρσό €5 εως ου νά τους προσφέρουσιν άπέσω εις τάς χωσίας. Ένταΰτα άπεχωσιάσασιν γύρωθεν οί χωσίες και τους Λουμπάρδους άρχασαν νά τους θέλουν τοξεύει* έδειχναν δτι φεύγουσιν εκείνοι οί Κουμάνοι κ' έγύριζαν οπίσω τους και τά φαρία εδοξευαν. 70 Οί δε Λουμπάρδοι ώς εΐδασιν μετά τον Μπονοφάτσιον, έκΞϊνον τον άφέντην τους, τοΰ Σαλονικιού τον ρήγα, το πώς τους έτριγύρισαν κ' έκατεδόξευάν τους, δλοι ένομοΟ έσωρεύτησαν, νά ζήσουν κι αποθάνουν. Το δε οί Κουμάνοι κ' οί Ρωμαίοι ούκ έζυγώνανέ τους• 75 με τάς σαγίττας άπό μακρά τους εκατεδοξεΟαν 1053. εως νά σώση έκ:ΐ9εν δδ. ή μέρα 56. ώρΟωσε διακόσιους όποδ^αν έλαφρύτες• 57. ολο το κάστρο εκείνο 58. έπηραν το, ΰττασι, 59. Τ' όαοΰ οί Ααμπάρδοι τοδασιν οττου ήσαν με 60. αρματώνονται 61. όμοΰ ό ρήγας... εΙς αυτούς 63. έςέβησαν 64. έκούρσευαν 65. προφέρουσι 66. άττεχώσιασαν 67. άρχισαν οττως νά τους δο- ξεόουν 70. τον Πονοφάτσιον 71. αφέντη τους, ρήγαν Θεσσαλονίκης, 73. έσυνάχτησαν, νά ζήσουν, ν' αποθάνουν. 74. Οί δε Κομανοι 75. έκ μακρειά τους έκαταδοξεΰαν 1051 εξ. Πρόκειται ενταύθα ττερί χρονολογικής αντιστροφής των γεγονότων <»9-ΐλομένης εις λάθος τοϋ .Χρονικού, άπαντώσης δέ ε'ς τάς λοιπάς διατυπώ- σεις πλην τής'Αραγωνικής (§60 — 63). Εις τήν πραγματικότητα προηγήθη 6 πόλεμος τοϋ αύτοκράτορος Βαλδουίνου, καθ'δν ούτος σ-υνελήφθη αιχμάλωτος (14 Απριλίου 1205) ύπό τοϋ βασιλέως των Βουλγάρων 'Ιοοαννίτση κατά τ-ηΊ μάχην της Άδριανουπόλεως, έπηκολούθησαν δέ αϊ έχΟροπραξίαι μετά τοΰ Βονιφατίου, οστίς φονεύεται και ούτος ύπό των Βουλγάρων (4 Σεπτ. 1207 ). Μετ' ελάχιστον χρονικόν διάστημα έδολοφονήθη και ό 'Ιωαννίτσης κατά τήν πολιορκίαν τής Θεσσαλονίκης ύπό τοϋ Κουμάνου στρατηγοϋ του, ό δέ θάνατος του άπεδόΟη εις τον "Αγιον Δημήτριον. ΠΟΛΕΜΟΙ ΦΡΑΓΚωΝ ΠΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ 47 κι ούτως τους άττοκτείνασιν κ' έθανατώσανέ τους. 'Ατταύτου δε και εμττροστεν, καθώς σε το άφηγοΟααι, με ττονηρίον και μηχανίαν, ώς το έχουν οί Ρωμαίοι, τους Φράγκους έμαχόντησαν, έπαιρναν τους και έδιδαν, 1080 καθώς το έχουν πανταχού οί μάχες καΐ οί σιρατεϊες, εως ότου έπεράσασιν των τριών χρονών το τέλος. [ § 71 ] Κι αφότου έπληρώθησαν οί τρεις χρόνοι κι απάνω, ό Βαλτουβής ό βασιλεύς ώρέχτηκεν να άπέλθη έκεϊ εις την Άνδριανόπολιν, χώρα μεγάλη υπάρχει. 85 Κι ωσάν έδιέβηκεν έκεϊ, καθώς σε το αφηγούμαι, όκάποιος του το έμηνύτεψεν εκείνου τοΰ δεσπότη του Καλοϊωάννη, σε λαλώ, του άφέντου της Βλαχίας• κ' εκείνος, ώς το ήκουσεν κι ώς το έπληροφορέθη, γοργόν, σπουδαίως, και σύντομα, με προθυμίαν μεγάλην, 90 καταπαντόθε έσώρεψεν όλα του τα φουσσάτα• έκεϊ εις την Άνδριανόπολιν σπουδαίως έκατεφτάσεν. Τί να σε λέγω τα πολλά πολλάκις νά βαρειέσαι; έπεΐ κ' έγώ ωσάν κ' έσέν βαρειώμαι νά τά γράφω• άλλα διά συντομώτερον και διά κοντούς τους λόνους, 95 σε λέγω και πληροφορώ, με άλήθειαν σε τό γράφω, ότι, ωσάν τό εποικεν εκείνου τού μαρκέση, του ρήγα τοΰ Σαλονικίου, καθώς σε τό άφηγήθην, τό εποίησαν και Μπαλτουή, τοΰ βασιλέως της Πόλης• μετά χωσίες και μηχανίες ούτω τους έπλανέσαν, 1076. -ούς έθανατάτωσαν καΐ άττοκτείνασιν τους 77. καθώς τό αφη- γούμαι 78. και μηχανία, ώς τοχουν 79. έμαχεύτησαν 81. και έως 82. Κι άφόντες έπληρώθησαν τρεις χ. καί απάνω 83. Μπαλ- δουβής... ώρέχτη 8ί. 'Αντριανόπολιν,... έ'ναι 8δ. Άφών.. ωσάν σε το διηγούμαι, 86. όκάποιος τό έμήνυσεν.. δεσπότου• 87. Παραλεί- πεται ό στίχος 90. απανταχού έσ'^νταξε 91. 'Αντριανόπολιν γοργό έκαταφτάσαν 93. κάγώ ώσπερέσύβ. 94. διά συντομοιτερο, διά κον- τούς τους λ. 96. τό έποικα... μαρκέζη 97. της Σαλονίκης τοϋ ρηγός, καθώς τη άφηγήθη 98. τοϋΒαλδουή τό εποικαν 99. με τάς χωσίας καΐ μη χα νί ας... έπλανήσαν 1077. Εις την πραγματικότητα ό Βονιφάτιος έφονεύθη κατά την έπιστροφήν του έ'κ τίνος συνεντεύξεως, ην εσχε μέ τόν αύτοκρ. Έρρΐκον εν Κυψέλοις της Θράκης, προσβληθείς ύπο βουλγάρικου στίφους (Ί Σεπτ. 1207). Ή κεφαλή του προσήχθη εις τ/]ν σκηντν τοΰ Ίωαννίτση, όστις έχάρη τά μέγιστα έπι τούτω. (Ίδέ σημ. στιχ. 1 05 1 .Πρβλ.καΙ Βιλλαρδ. αοπα. Γ- )ρ1ρί}498— 500 ). 1082 έξ. Ό πόλεμος Βαλδουίνου καί Ίωαννίτση ή Κ7.λοϊ(!)άννου, βασιλέως τώνΒλάχίον καί Βουλγάρων, (καΐούχί τοϋΒατάτση ),εΐχε λάβει χώραν δύο ετη προ τοϋ θανάτου τοϋ Βονιφατίου καί ούνί τρία ετη μετ* αυτόν, ώς αναφέρει ένταϋθα τό Χρονικόν. Μετά την ήτταν τ•7^ς 'Αδριανουπόλεως ό αυτοκράτωρ ήχθη αιχμάλωτος, (14 'Απριλ. 1205 ), καί Ι'σως έθανατώΟη εν τη φυλακή, εις Τύρνοβον. (Πρβλ. Βιλλαρδ. €οη(]. 0)ρ1ο § 354—358, 360— 43Ί, 439). 48 Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕωΣ 1100 κ' εξέβησαν εις την φωνήν και ταραχήν έκείνην ΤΓοΟ ελάλησαν και εϊπασιν ότι ήλθαν τά φουσσάτα τοΟ Καλοϊωάννη, σε λαλώ, έκεινοΟ του δεσπότη. Πεντακόσιους άττέστειλεν εκείνος ό δεσπότης, όπου εδραμαν κ' έκούρσεψαν τους κάμπους και τους τόπους 5 έκεϊ εις την Άνδριανόπολιν που ήτον ό βασιλέας. "ύΟρισεν γάρ ό βασιλέας τον πρωτοστράτοράν του και τά σαλπί/για ε?νάλησαν, πηδούν καβαλλικεύουν Φλαμέγκους είχε εξακόσιους και τριακόσιους Φράγκους όπου ήσαν όλοι εκλεχτοί, φαρία έκαβαλλικεΰαν, 10 άρματα εϊχασιν λαμπρά ώς τά έ'χουσιν οι Φράγκοι. Άϊλλοϊ ζημία όπου έγένετον έκείνην τήν ήμέραν 'ς τέτοιους ανθρώπους βγενικους άπ' τό άνθος της Φραγκίας, τό πώς έκαταλύθησαν κι αδίκως απόθαναν, διατϊ ουκ εξευραν κάμ ποσώς τήν μάχην τών Ρωμαίων. 15 "Ηλθασιν γάρ οί άρχοντες οί Άνδριανοπολϊτες και λέγουσιν του βασιλέως• «—Αφέντη μας, δεσπότη, »κράτησον τά φουσσάτα σου μηδέν εβγουσιν έξω* »έπεΐ αυτοί, όπου θεωρείς, ότι ήλθαν και κουρσεύουν, »ώς πλάνοι ήλθασι κλεφτώς νά μας έξεμαυλίσουν 20 »τά δε φουσσάτα όπου Ιχουσιν, όλοι είναι χωσιασμένοι »καΙ αναμένουν ώς διά εμάς νά μάς ύπάουσι έκεϊσε. »Αύτοΰνοι γάρ ου πολεμούν ωσάν εσείς οί Φράγκοι, »είς κάμπον ν' άναμείνουσιν νά δώσουν κονταρέας, »άλλά με τά δοξάρια τους φεύγοντα πολεμοΰσιν. 25 »ΚαΙ πρόσεχε, αφέντη μας καλέ, μηδέν έβγής είς αυτούς• »άν μάς άπήραν πρόβατα, άλογα τε και βοΐδια, »ώς δανεικά ας τά έπάρουσιν, αν τύχη νά τά στρέψουν». Άκούσων τοΰτο ό βασιλεύς έκατηγόρησέ το. 1100. έξέβηκεν 1. δττου είπαν, οτι εξέβησαν εκείνα τά φ. 2. τοΰΚαλο- ϊοάννη, 4. έδραμαν και έκ. 5. Άντριανόπολιν β.Εύτύς ορίζει ό βα- σιλεύς 7. σαλπίγγια εδοικαν 8. Φλαμέγγους 9. εκλεχτοί α- πάνω είς τα φαρία, 10. ε'ίχαν και άρματα 11. Ούαί ζημία το έγί- νοτον 12. 'ς τοιούτους άνΟρ. ευγενείς έκ το άθος της Φ. 1Ί. δι' ου ουκ ήξευραν ποτέ 15. "Ηρθασιν... οί Άντρανοπολΐται 16. και λέγουν προς τον βασιλέαν «"Αγιε μου δεσπότη 17. κράτησε... εξω νά μή έξη- βοΰσΐ" 19. έξεμαυλίσου• 20. δλα εΐν' χωσιασμένα 21. αναμένουν δι' έμας ώς νά μας περισύρουν 22. Λύτεϊνοι 23. ν* άναμένουσιν νά δώσουν κονταριές, 24. με τα δοξάρια φεύγοντα 25. άφέντ-/; μας μηδέν έβγης 26. ά μάς έττηραν άλογα, πρόβατα τε καΐ βόας, 27. ας τά πάρουσιν, ά λάχη 28. Άκουσας ΠΑΝωΛΕΘΡΙΑ ΤίΟΝ ΦΡΑΓΚωΝ ΕΝ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΑΕΙ 49 χολιαστικά τους ώρισε πλέον νά μη το είποΟσιν, 1130 διότι πράγμα λέγουσιν, κοττηγορίαν μεγάλην. «Νά έβλέπω με τά ομμάτια μου εμπρός μου τους εχτρούς μου »όπου ζημιώνουν, καταλουν, τους τόπους μου κουρσεύουν, »κ' εγώ νά στήκω ωσάν νεκρός και νά τους υπομένω; »κάλλιον το εχω, θάνατον σήμερον ν' αποθάνω 35 »περί νά είποΟσιν άλλαχου νά με κατηγορήσουν», "ύόρισεν έλαλήσασιν, καί είπαν τά σαλπίγγια• είς τρία άλλάγια έχώρισε τους Φράγκους δπου είχεν, και τους Ρωμαίους είς άλλα τρία κ' έξέβησαν στόνκάμπον. Τό ιδεί τους γάρ οί Κούμανοι, εκείνοι όπου έκουρσεΰαν, 40 τό πώς έξέβησαν 'ς αυτούς, έχάρησαν μεγάλως, εδοξαν ότι φεύγουσιν με τό κουρσό δπου είχαν κ' οί Φράγκοι, ως απαίδευτοι της μάχης γάρ εκείνης, άρχισαν νά τους διώκουσιν διά νά τους έχουν σώσει* κ' εκείνοι πάλε φεύγοντα τους έκατεδοξεΰαν 45 τά άλογα και τά φαρία δπου έκαβαλλικεΰοχν. Τόσον τους έπαράσυραν κ' έξεμαυλίσανέ τους, ότι τους άπεσώσασιν έκεϊσε είς την χωσίαν ευθέως έξεχωσιάσασιν οί Τούρκοι κ' οί Κουμάνοι, άρχισαν νά δοξεύουσιν των Φράγκων τά φαρία. 50 Οί Φράγκοι γάρ έλόγιασαν πόλεμον νά τους ποιήσουν με τά κοντάρια καί σπαθία, ώς ήσαν μαθημένοι. Οί δε Κουμάνοι έφεύγασιν κι ουδέν τους έπλησίαζαν, μόνι με τά δοξάρια τους τους έκατεδοξεΰαν καί τόσα έκατεδόξεψαν ότι άττεκτείνανέ τους• 55 έψόφησαν γάρ τά φαρία, οί καβαλλάροι έπεσαν. Σαλίβες είχαν τούρκικες ομοίως καί άπελατίκια• με εκείνα τονς έσύχνασαν απάνω είς τά κασσίδια, κι άπέκτειναν τον βασιλέαν κι όλα του τά φουσσάτα, ^Εδε ζημία δπου έγίνετον έκείνην την ήμέραν 1129. πλέον μή τί) είποΰσι, 30. άπηγορίας μεγάλης 31. οχτρούς μου 32. όποϊ ζ. κατελοΰν, τές χώρες μου κ. 33. εγώ νά στέκω ώς ν. 34. κάλλιον έχο) τον θ. σ. ν' άπεΟάνω, 35. παρ' οδ νά ύπασι 36. έλα- λήσασιν δλα του τά σαλμπίγγια" 38. σε άλλα τρία... στον κάμπο 39. ώς τους εϊδασι οί ΚομανοΙ αύτεϊνοι 40. το πώς ύπασιν είς αυτούς 42. της μάχης τών Ρωμαίο^ν 43. διοΊχνουσιν δπος διά νά τους σώ- σουν 44. πάλιν φεύγοντας 45. καβαλικεΐΐαν. 46. Τόσο. ..καί έξε- μαύλισάν τους... 47. Παραλείπεται ό στίχος. 48. εύτύς έξεχωσίασαν 49. τών Φράγκων 50. έλογίασαν π. νά τους δώσουν 52. τους έπλη- σιάζου, 53. μόνον... άπο μακρέα δοξεϋαν 54. έκατεδοξεΰαν οτι άπόκτεινάν τους• 56. ομοίως άπελατίκια 57. απάνω όκ τά κασσίδια 58. τόν βασιλεϋ 59. ζημία, το έγίνετον Χρονικόν Μορέως 4 — 50 Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΚωΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕωΣ 1160 ττάσα στρατιώτης ευγενής πρέπει νά τους λυπάται διατό άπέθαναν άδικα δίχως νά πολεμήσουν. Οί δε Ρωμαίοι όπου ήσασιν μετά τον βασιλέα εκεϊ εκ τήν Άνδριανόπολιν, ολίγους γάρ έλαβαν, έπείν το ίδεϊ τον βασιλέα το πώς τον άπεκτεϊναν, 65 έφυγαν, οπίσω εστράφησαν, έσέβησαν στην χώραν μαντάτα έσυνεβγάλασιν στην Κωνσταντίνου πόλιν, το πώς έκαταλύσασιν τον βασιλέαν οί Τούρκοι. [§ 72] Ό Δούκας γάρ της Βενετίας εύρέθηκεν έκεϊσε* ευθέως φουσσάτα έσώρεψεν, στην Άνδριανόπολη ήλθεν 70 νά συμμαχήση τον λαόν, τήν χώραν νά φυλάξη. [§ 73] 'ύύσαύτως έσυνέβγαλεν σπουδαίως άποκρισάρην έκεϊσε είς τήν Άνατολήν είς τον μισΐρ Ρομπέρτον, αΟτάδελφον του βασιλέως, του Βαλδουβίνου εκείνου. Χώρες και κάστρη άφέντευεν έκεϊσε είς τήν Νύμφον 75 είχε φουσσάτα δυνατά, φλαμουριαρίους μετ' αυτόν. Κι ώς το ήκουσεν και εμαθεν κι ώς το έπληροφορέθη το πόός έκαταλύσασιν τον βασιλέα οί Τούρκοι, τά κάστρη του έσωτάρχισεν κι άπήλθεν είς τήν Πόλιν. Γ§ 74] Ό Δούκας γάρ της Βενετίας έστράφηκεν έκεϊσε* 80 καταπαντοΟθεν εμήνυσε διά τους φλαμουραρίους τους πρώτους όπου άφέντευαν τότε είς τήν Ρωμανίαν, Κι αφότου έσωρεύτησαν κ* ένώθησαν άλλήλως, 1161. δι' ού απόθαναν 63. Άνδριανόπολη 64. ΈπεΙ τό ίδοϋν τον βασιλεϋ 65. έφυγαν καΐ έστρ. έσέβηκαν 66. μαντ. άποστείλασιν εν Κωνσταντίνου πόλει 69. εύτύς φ. έσύναξεν στην Άντριανόπολη 71. άπέστειλεν εύτύς μαντατοφόρον 72. έκεϊ εις τ-η^ Α. είς τοϋ μισέρ Ρουμπέρτου, 73. τοϋ Βαλδουίνου 74. εΙς τήν Ήμέρον 75. μέ αυτόν φλαμουριάρους 76. Ώς ηκουσεν... καΐ έπληροφορήθη 77. έ- κατελύσασι. τον βασιλέα 80. φλαμουριάρους 81. Ρουμανίαν 82. ΈπεΙν γαρ έσυνάχτησαν ένώθησαν 1168 έί;. Ό δόγης Δάνδολος πράγματι επέδειξε τότε δραστηριότητα ανω- φελή μέν, πλην άξιοθαύμαστον δια τήν ήλικίαν του. "Ολίγας ημέρας ίίλλως τε μετά την συμοοράν τής 'Αδριανουπόλεως απέθανε και ούτος εις ήλικίαν 97 ετών, (29 Μαίου 1205 ), ό δε έν τη Άγ. Σοφία τάφος του κατεστράφη βραδύ- τερον ύπο τοϋ Μωάμεθ Β', κατά τήν άλωσιν τοϋ 1453. (Πρβλ. Βιλλαρδ. €οηΓ4. α)ρ1θ § 386—388). 1182 έξ. Πρόκειται περί συγχύσεως. Τόν Βαλδουϊνον διεδέχθη 6 α- δελφός αύτοϋ Ερρίκος, (1206 — 1216), τούτον δέ ό γαμβρός του Πέτρος Κουρτεναίης, (1216 — 1219). Ό δέ Ροβέρτος υπήρξε διάδοχος τοϋ τελευ- ταίου τούτου ώς υίος αύτοϋ καΐ τής 'Ιολάνδης, ανεψιός δέ τοϋ Ερρίκου καΐ τοϋ Βαλδουίνου Α'. Είναι επίσης ανακριβή τά έν στίχ. 1186 έξ.περί γάμου της θυγατρος τοϋ Ροβέρτου. Είς τήν πραγματικότητα 6 Γοδοφρ. Βιλλαρ- δουϊνος πρίγκιψ τοϋ Μορέως έλαβε ως σ^^ζυγον την θυγατέρα τοϋ αύτοκρ. Πέτρου Κουρτεναίη Άγνήν.(Πρβλ. στιχ. 2476 έξ., καϊ ταυτάριθμ. ύποσημ.). 01 ΔΙΑΔΟΧΟ! ΤΟΥ ΒΑΛΔΟΥ•|•ΝΟΥ 51 εθρόνιασαν διά βασιλέαν εκείνον τον Ρομ-ττέρτον, του βασιλέως τον άδελφόν τοΟ Βαλδουβίνου εκείνου, 1185 [§ 75] Εκείνος γάρ ό βασιλεύς ό μισίρε Ρομττέρτος είχεν υίόν, τον έλεγαν κ' εκείνον Βαλδουβϊνον, όστις έγίνη βασιλέας κ' έχασε την βασιλείαν την θυγάτηρ του άπόστελνεν διαβών ολίγοι χρόνοι, του ρόϊ Ραγκοΰ την εστελνεν νά έττάρη δια γυναϊκαν 90 στον Ποντικόν έπιάσασιν τα κάτεργα λιμιώνα, δττου ενι γαρ εΙς τον Μορέαν, κάστρον λαμπρόν υπάρχει. Έκεΐ ευρέθη ό μισΐρ Ντζεφρές αφέντης του Μορέως, ότΓου ήτον πρώτος αδελφός του πρίγκιπα Γυλιάμου• με μηχανίαν και φρόνεσιν επιασεν κ' εΟλογήθην 95 την θυγάτηρ του βασιλέως εκείνου του Ρομπέρτου. Και ό βασιλεύς, τό ακούσει το μεγάλως το έβαρύνθη. ύστερον γάρ ίσιάστησαν, καθώς τό θέλεις μάθει Ιδώ εις έτουτο τό βιβλίον Ιμπροστεν 'ς άλλην λέξιν. [§76] Έν τούτω παύω άπ' έδώ, θέλω του νά σχολάσω 1200 έτουτο δπου σφηγήσομαι, άλλο νά κσταπιάσω, νά σας είπώ άφήγησιν, καταλογήν μεγάλην, τό πώς έπραξαν οί Ρωμαίοι, αφότου εξέπεσαν κ* έχάσασιν την βασιλείαν της Κωνσταντίνου πόλης. Έν τούτω άρξομαι άπ* εδώ, άφκράζου νά μανθάνης, 5 [§77] Τόν χρόνον γάρ καΐ τόν καιρόν δπου έπιασαν οί Φράγκοι τό την Κωνσταντινούπολιν, ωσάν τό αφηγούμαι, ίδών οί άρχοντες Ρωμαίοι, οί πρώτοι της Ρωμανίας έκείσε είς την Άνατολήν, που είχαν την παρρησίαν, εκλέξασιν δι' αφέντη ν τους και βασιλέα έθρονιάσαν 1183. εθρόνιασαν ως β.... τόν Ρουμπέρτον 84. Βαλδουβη 85. όμισέρ *Αρουμπέρτος 87. την β. έχασε• 88. τήν θυγατήρ του απέστειλε β9. τοϋ ρέ Ραγοϋ τήν έστειλεν γυναίκα νά τήν έχη• 90. στί>ν Μπον- τικόν έπιασαν... λιμένα 91. δποιον έν είς τόν Μορέαν κ. καλόν 92. Έκεΐ ήτον ό μισέρ Τζεφρές 93. τοϋ μπρίγκιπα Γουλιάμου• 94. έπίασεν, εΰλογ^ιθην 95. την θυγατήρ τοϋ β... Ρομπέρτου. 96. ώς τό ήκουσε, μεγάλως έβαρύνθη 97. ύστερον έσιάστηκαν ' 98. είς τήν λέξιν 99. θ. νά τό σκολάσω 1200 τοϋτο τό αφηγούμενο, άλλο 1. Παραλείπεται ό στίχος. 4. Παραλείπεται ό στίχος. 5. τόν χρόνο εκείνον τόν... έπιασαν 9. έκλέξαν διά αφέντη τους καΐ β. έ- τποΐκαν 1198. Βλέπε σχετικώς στίχ. 2476 έξ. καΐ ταυτάριθμον ύποσημ. 52 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ 1210 Εκείνον τον κΰρ Θεόδωρον, Λάσκαριν τον έ?νέγαν• γαβρός ήτον τοΰ βασιλέως κυρ Σάκη τοΰ Βατάτση κ' είχεν την θυγατέρα του όμόζυγον γυναίκα. ί§ 781 Κι αφότου τόν έστέψασιν κ' εποίησαν βασιλέαν, τά κάστρη του εσωτάρχισε κ' έρρόγεψεν φουσσάτα, 15 Τούρκους, Κουμάνους, Άλαϊνούς, Ζύχους γάρ και Βουλγάρους. "Αρχισε του νά μάχεται με ττροθυμίαν μεγάλην τους Φράγκους όπου ηύρέσκονταν είς της Νικαίας τά μέρη, έκεΐσε είς την Άνατολήν όπου ενι ή Φιλαδέλφεια, όπου ήτον γάρ και άφέντευεν ό μισϊρ Ρομπέρτος ντέ Φιλάντριας. 20 [§ 79] Κ' έδιήρκησεν ή μάχη τους χρόνους καν τρεις και πλέον, εως ου εσκοτώθη ό βασιλεύς αυτός ό Βαλδουβϊνος, κ' έστέψασιν διά βασ.?νέαν εκείνον τόν Ρομπέρτον. [§ 80] "Εζησεν γάρ ό βασιλεύς ό Λάσκαρις εκείνος χρόνους κ' ^τη όσα ήθέλησεν ό Βασιλεύς της Δόξης• 25 κι ωσάν τοΰ ήλθεν τό κοινό τοΰ κόσμου ν' άποΟάνη,— κ' εΐχεν υίόν μειράκιον, ανήλικος ύπήρχεν,— ώρ σεν και έκράξασιν κύρ Μιχαήλ εκείνον, τόν ΓΤαλαιολόγον, σέ λαλώ, τον πρώτον της Ρωμανίας» ως τίμιον, φρονιμώτερον είς όλους τους Ρωμαίους• 30 πρώτα τοΰ έπαράδωκεν έκϊϊνον τόν υίόν του, και δεύτερον τήν άφεντίαν όλης της βασιλείας. Μεθ' όρκου τά έπαράλαβεν όσα τοΰ έπαρεδώκεν 1212. οπού εΙχεν τήν Ουγάττ^ρ του 13. κ' έ7;οικαν Ιδ. Κομάνους, Λα- οινούς, Ζηγούς... Βουργάρους 16 ττροΟυμία μεγάλη 17. ευρίσκονταν στο μέρος της Νηκίας 18. δπου είν'ή Φ. 19. δπου ήτον και άφέντευε Γ μισέρ 'Αρουμτ-έρτος- 21. έσκοτώΟηκεν 22. Ρουμπέρτον. 24. ά Κύριος τής Δόξης- 25. ΚαΙ ώς... το κοινόν 26. υίον άνήλικον, μει- ράκιον 27. και έλάλησαν 28. σέ λαλώ πρώτον της Ρ. 29. τίμιον καΐ φρόνιμον 30. — ρώτον τόν έπαράδωκεν 31. τήν άοεντία 32. Με δρκον έπαράλαβεν 1210 εξ. Τό κείμενον τοϋ Χρονικού συγχέει ένταΰΟα τους Αυτοκράτορας Νικαίας. Οΰτω ό Θεόο6>ρος Α' Λάσκαρις (1204 — 1222), δστις σημειωτέον ήτο γαμβρός τοϋ Αλεξίου Γ'καΙ ουχί τοϋ 'Ισαακίου Αγγέλου, συγχέεται έν- ταϋθα με τον Θεόδωρον Β' Λάσκαριν (1255 — 1259), υίόν τοΰ Ιωάννου Βα- τάτση. Ούτος ό Θεόδο^ρος Β' Αάσκαρις είχε υίόν τόν άνήλικον 'Ιωάννην, (1259 — 1260)1, τοϋ οποίου τόν Ορόνον έσφετερίσθη ό Μιχ. Παλαιολόγοα, (1259 — 1282),δστις καΐ τόν έτ'ΰφλο^σε κατά τους βυζαντ. ιστορικούς. Ό Ι- ωάννης απέθανε φυσικόν θάνατον πολύ βραδύτερον. (Πρβλ. Βαοΐιοη Κθοίι. ΗΐδΙΟΓ. Ιοηιβ Ι. Σ. 25 \)πο<τημ., ώς κο.ϊ Χρονολ. Πίνακα ήγεμ6νω\', σελ. κε τοΰ παρόντος έ'ργου) . ΘΕΟΔωΡΟΣ Β' ΛΑΣΚΑΡΙΣ ΚΑΙ ΜΙΧ. ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ 53 ττατέρα γαρ του βασιλέως ώρισε να τον κράζουν. [§ 81 ] Κι όσον έμεταστάθηκεν ό βασιλεύς εκείνος, 1255 ό Παλαιολόγος ώρισεν, τα κάστρη έσωταρχίσαν εθεκεν φύλαξες καλές, εις τ' όνομάν του ώμόσαν τον δρκον έπαράλαβεν δλων των κεφαλάδων, ωσαύτως γαρ καΐ του κοινού όλης της βασιλείας. Κι αφότου έπαράλαβεν όλην την άφεντίαν, 40 τους άρχοντας έτίμησεν όλης της βασιλείας* τους μεν γαρ εύεργέτησεν, άλλων χώρας έδώκεν κι όσον άπεκατέστησεν τές δρεξές τους δλ ς, εττνιξεν κ' έθανάτωσεν τον άφεντόττουλόν του, τοΰ Λάσκαρη γάρ τον υίόν, τοΰ βασιλέως εκείνου. 45 'Έδε ανομία και αμαρτία, δττου εποικεν ό άθλιος, νά ττνίξη τον• άφέντην του, την άφεντίαν νά έπάρη• ττοϊος νά το άκούση και νά είττη ότι εις Θεόν πιστεύουν άνθρωποι όπου ουδέν κρατούν άλήθειαν ούτε δρκον; τά έθνη γάρ τά άβάφτιστα δρκον αν σε ποιήσουν 50 προς τά συνήθεια όπου εχουσιν, τον νόμον πού κρατοΰσιν, πρώτα νά λάβη θάνατον παρά νά σε άφιορκήση. Οι δε Ρωμαίοι, όπου λέγουσιν ότι εις Χριστόν πιστεύουν, όσον σε ομνύει πλειότερον κι όρκους σε αφιερώνει, τόσον σε μηχανεύεται διά νά σε άπεργώση, 55 νά έπάρη άπό τά ρούχα σου ή νά σε θανάτωση. Ά'ί'λλοΐ και τί κερδίζουσιν νά σφάλλουν προς τον Θέον; και πώς τους άπετύφλωσεν ή αμαρτία όπου πράττουν, ότι τους έξωλόθρεψεν άπό τά ίγονικά τους, κ' έγένονταν άμάλωτα όλης της οικουμένης. 50 Γίοϊον άλλο γένος σήμερον ευρίσκεται εις τόν κόσμον νά τους πουλούν ως άμάλωτα μόνον και τους Ρωμαίους; 1233. νκ τον λέγουν 3Ί. έμετέστηκεν ο5. έσιταρ/ίσαν 36. ί- θηκεν 39 — ΊΟ Παραλείπονται οι στίχοι. 42. έκατέστησεν 45. Έ^ε κακόν, το εποικεν ό άθλιος εκείνος ΊΠ. νά πάργ) 47. τίς νά ήκούσ,',... εις Χριστόν 48. αλήθεια ουδέ ορκον; 1249 — 125.5. Παρα- λείπονται άπαντες οί στίχοι. 56. φεϋ γάρ... καΐ σφάλλουν τον Θεόν τους; 57. που πράττουν; 58. έςελύΟρεψε άπό τά γονικά 59. έγίνονταν αιχ- μάλωτοι 61. νά τους πουλούν ώς πρόβατα 'λόνον 1249 — 1255. Τό χοιρίον τοϋτο τοΰ Χρονικού το καΟαπτόμενον των Ελλή- νων και γενικώς 'ΟρΟοδόςοιν δεν περιλαμβάνεται εις τόν Παρ;σινόν κώ- δικα. (Πρβλ. στιχ.754 έξ.καΐ σχετικήν ύποσημ. ). Το Γαλλ. Χρον διη- γείται καΐ τοϋτο τά περί Οανατώσεο^ς τοΰ Ίίοάννου απλώς, χωρίς νά εκ- τρέπεται εις ΰβριστικάς και δυσαενεΤς επικρίσεις κατά των Ίίλλήνων. (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 80—81 άντ'ιστοιχ. προς στιχ. 1223—1244). 54 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ όμως ώς πράττει ό κάτε εις ούτως θέλει απολάβει. Την λέξιν γάρ δπου άρχισα νά λέγω και νά γράφω, θέλω νά σου άφηγήσωμαι εως ου νά την πληρώσω. 1265 [§ 82 ' Αφότου έθανάτωσεν κυρ Μιχαήλ εκείνος. ό Παλαιολόγος, σε λαλώ, τον άφεντόπουλόν μου, του βασιλέως γάρ τόν υίόν, του Λάσκαρη εκείνου, και έλαβε την άφεντίαν όλης της βασιλείας, φουσσόττα επερισώρεψεν, Τούρκους και άλλες γλώσσες, 70 την μάχην επεχείρησε νά μάχεται τους Φράγκους έκεϊσε εις την Άνατολήν δπου είχε το έπιδέξιον. Εκείνος γάρ ό βασιλεύς ό μισίρε Ρομπέρτος ουδέν ήτον εις τόν καιρόν έτότε όπου σε λέγω, διατό ήτον αποθανόντα ομπρός ολίγους χρόνους* 75 κι άφέντευεν ό Βαλτουής εκείνος ό υιός του, όπου εχασεν τήν βασιλείαν με τήν κακήν του πράξιν. Έν τούτω έσυμβιβάστηκεν αυτός ό Παλαιολόγος με τό κουμου της Γένοβας, τόν Γαλατάν τους δίδει, δπου ενι εκείθεν της Πολέου άπέκει του λιμιώνος• 80 χώραν έποίκασιν έκεϊ κι άππλίκιν τους μεγάλο• δρκον, συνθήκας εποικαν μετά τόν βασιλέα, νά εϊναι άκουμέρκευτοι 'ς δλην τήν Ρωμανίαν, νά του βοηθούν με κάτεργα είς όλες του τές μάχης, νά εχουσι τήν ρόγαν τους και τήν φιλοτιμίαν τους. 85 [§ 83] Κάτεργα εξήντα αρμάτωσε αυτός ό ΤΊαλαιολόγος- εβαλεν και άρχάσασιν μάχην μετά τους Βενετικούς, διατό ήσαν είς βοήθειαν εκείνου τού Βαλδουίνου• Ικράτησαν τά εμπατα, τές στράτες τού πελάγου 1262. ό κάθε εις οΰτως απολαμβάνει. 63. λέξιν δπου άρχισα θέλω νά τήν ξοφλίσω. 64. Παραλείπεται ό στίχος. 65. Άφοϋ γάρ... ό Μιχαήλ εκείνος, 69. φουσσάτο γάρ έσ^ιναξεν 71. εΐχεν έπιδέξιον 72. μισέρ 'Αρουμπέρτος 73. Τότε δπου σας λέγω 74. δι' ού ήτον άποθ. 75. ό βασιλεύς 77. Είς τοΰτο 78. κουμοϋν 79. σιμά της Πό>^ρως εκείθεν 80. άττπλίκην τους μεγάλη• 82.Ρουμανίαν ' 86. άρχισεν μάχην δυνατή μετά τους Β. 1287. 8ι' οΰ ήσαν ή βοήθεια του Βαλδουβή• εκείνου* 88. έκράτησεν έξάπαντος τους δρόμους τοϋ πελάγου 1265 εξ. Τ6 Γαλ>..Χρον. αφηγείται τά κατά τήν άνάκτησιν της Κ)πόλεως ύπό των Ελλήνων, σ1^νοπτικώτερον, άλλα κατά τήν αυτήν σειράν. Τό Άρα- γωνικον Χρονικον μόλις ολίγας γραμμάς αφιερώνει, ί§ 84 — 85), παρέχει δμως λεπτομερή σχετικώς ττ,ν Ιστορίαν τών λατίνων αυτοκρατόρων, τά κατά τόν θάνατον τοϋ Ερρίκου (ον ονομάζει Ροβέρτον, ώς και αϊ άλ?.αι διασκευαΐ τοϋ Χρονικοΰ), τό ταξίδιον και τόν θάνατον τοϋ Πέτρου Κουρτενο'ίη, τα κατά τήν βασιλείαν τοϋ Ροβέρτου, (δν ονομάζει Έρρΐκον) καΐ τοϋ Βαλδουίνου Β' (§ 66—84). Ή άνάκτησις της Κ)πόλεως ύπό τών Ελλήνων έγένετο τήν 25 Ιουλίου 1261, ό δε αυτοκράτωρ Μιχαήλ εισήλθε τήν 15 Αυγούστου τοϋ ιδίου έτους και έστέφθη τό δεύτερον έν τφ ναω της τοϋ Θεοϋ Σοφίας. ΑΝΑΚΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΚωΝ/ΠΟΛΕωΣ ΥΠΟ ΤωΝ ΕΛΛΗΝωΝ 55 του νά μη φέρουσιν ττοθέν σωτάρχιον εις την Πόλιν. 1290 Κ' εκείνος πάλε επέρασεν είς της Πολέου τα μέρη μ' δσα φουσσατα ήμττόοεσεν νά εχη περισωρέψει• την Πόλιν έκατάκλεισε της γης και της θαλάσσης. [§ 84] Κ' ίδών έτοΟτο οί Ρωμαίοι, όπου ήσαν εις την Πόλιν, σύντομα έσυμβιβάστησαν μετά τον Παλαιολόγον 95 δρκον, συνθήκες, εττοικαν κ' έμπασαν τον άπέσοο. Κι ώς είδε ετούτο ό βασιλεύς εκείνος ό Βαλδουίνος, το πώς τον άπιστήσασιν το γένος τοον Ρωμαίων, Ικεϊσε έκατέφυγεν μετά τους Φράγκους όλους όπου ήσασιν γαρ μετ' αυτόν εις τά παλαιά παλάτια• 1300 Ικεϊ έπολεμοΰσαν τον οί Τούρκοι κ' οί Ροομαΐοι. [§ 85] '^^ύς είδεν γάρ ό βασιλεύς έκεΤνος ό Βαλδουίνος το πώς τόν έκατάκλεισαν εις τά παλαιά παλάτια, — καράβιν είχε έξαίρετον, μέγα, λαμπρόν υπήρχε, εις αύτο έδιέβηκεν έκεϊ με τρεϊς χιλιάδες άλλους• 5 από την Πόλη έξέβησαν, τήν θάλασσαν έπλέψαν, έσωσαν στην Μονοβασίαν, έκεϊσε άππλικέψαν έξέβησαν εξω εις τήν γήν κ' εις τόν Μορέαν έσωσαν. 'Εκεΐ ήτον τότε ό πρίγκιπας εκείνος ό Γυλιάμος• τό μάθει ότι ήλθε ό βασιλεύς ήλθεν είς άπαντήν του, 10 πολλά γάρ τόν έτίμησεν ώς βασιλεύς όπου ήτον. Ό βασιλεύς έσπούδαζε ν' άπέλθη είς τήν Δύσιν, έλπίζοντα λογίζοντα νά του έχουν βοηθήσει ό Πάπας με τήν Έκκλησίαν κι ό Ρήγας της Φραγκιάς, φουσσατα νά του δώσουσιν και συμμαχίαν μεγάλην, 1289. φέρουσι ποσώς σωτάοχισιν σν>,ν Π. 90. πάλι έπέρασε στης Πό- λεως τά μέρη 91. με δσα φ... περισννάςει• 92.έκατέκλεισεν 94. συμ- βιβάζονται 95. έμπασαν τον στί]ν Πόλιν 96. βασιλεύς ό Βαλ^ουβτς εκείνος 99. δπου ήσαν τότε μετ' αύτον 1300 εκεί τόν έτ:ολέαησαν οΐ Τ. 1. ό β. ό Βαλδουβής εκείνος 2. τόν άποκλείσασι στο παλαιόν παλάτι, 3. καράβι είχ' έξαίρετον^ μέγαν, 4. αύτο γάρ έσέβηκεν με άλλους τρεις χιλιάδες• 5. άπέ τήν Π... τήν 0. έπιασαν. 6. έκεΐ άπε- σκολάσαν, 7. έξέβησαν εις τόν Μορέαν, έσωσαν εις τον κάμπον 8. Έ- κεϊ ήτο τότε... Γουλιάμος• 9. μάθει δια τον βασιλεΰ ήλθε δι' άπάντησίν του, 12. ήλπίζοντα 13. ό ρήγας ό της Φράντσας, 1308. Κατά τήν έποχήν της ανακτήσεως της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Ελλήνων ό πρίγκιψ τοϋ Μυρέως ήτο αιχμάλωτος τοΰ Μιχ. Παλαιολό- γου, (βλέπε περαιτέρω στίχ. 4086 έ;.], συνεπώς ό αύτοκρ. Βαλδουίνος δέν εύρε τόν πρίγκιπα είς τόν Μορέαν, άφήκεν δμως έκεϊ αρκετούς έκ της ακολουθίας του, τους Ληοεϋη <3(^* Τουον, νϋαϊη (Γ Λυηογ, Ρΐαηογ, Βποβ, (1* Α1)>•, Α^ηγ, ΕΈδρΐηαδ, Νΐνβίβ.' κλπ. (Πρβλ. στίχ. 1328-1332 και Γαλλ. Χρον. § 87). 56 01 ΦΡΑΓΚΟΙ ΚωΝ/πΟΛΕωΣ ΚΑΤΑΦΕΥΓΟΥΝ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ . 1315 Οπίσω πάλε να (ττραφτί έκεϊσε είς την ΤΤόλιν. [§ 87] Έν τούτω ένεμείνασιν πολλοί άπό τον λαόν του εκεί γαρ με τον πρίγκιπα εκείνον τον Γυλιάμον, είς λογισμόν να τους εύρη έκεϊσε ό βασιλέας στο στρέμμα όπου ήλπιζεν του νά στραφτ) άπ' εκείθεν, 20 Εκείνοι γαρ ένέμειναν όπου τους ονομάζω. Ό πρώτος ό μισΐρ Άσελής, ντε Ντοΰθ εΐχεν το έπίκλην, αύτάδελφος ήτον του Καίσσαρη έτότε της ΓΤολέου, την μήτηρ του μισιρ Ντζεφρέ εκείνου ντε Ντουρνάη έπήρεν είς γυναϊκαν του κ' ενέμεινε είς τον τόπον. 25 Άπαύτου ήτο ό μισΐρ Βηλές, ντέ Άνόε εΐχεν το έπίκλην, δπου ήτον πρωτοστράτορας της Ρωμανίας έτότε• ό πρίγκιπας εύεργεσίαν την Άρκαδίαν του έδώκεν. Ένέμειναν οί ντέ ΜπλαθοΙ κ' εκείνοι οί ντέ Βερήθοι. Ντέ Άμπή ήσαν τέσσαροι αδελφοί, ντέ Άνή ήσαν άλλοι δύο. 55 "Αλλος ήτον ντέ Λεσπηγγάς καΐ πλείστοι άλλοι σιργέντες• ομοίως και άρχοντες Ρωμαίοι- ένέμειναν κ* εκείνοι, τους οποίους ούκ ονομάζω σε διά την πολυγραφίαν. (ι) [§88] Ένταύτα θέλω άπό του νυν νά πάψω τά σε λέγω, τές πράξες δπου έπράξασιν οΐ βασιλείς έκεϊνοι, 30 ό Παλαιολόγος άλλα δη κι ό Βαλδουβής εκείνος, διατϊ σπουδάζω νά στραφώ είς το προκείμενόν μου, καθώς το επεχείρησα είς την αρχήν του λόγου, διά νά πληρώσω της αρχής του πρόλογου το τέλος. 1315. οπίσω διά νά στράφι 16. ΕΙς τοϋτο... έκ τον λ. 17. εκεί μετά τον πρ — Γουλί άμον 19. στρέμμαν το έμ-άντεχεν 20. απέμειναν 21. πρώτος γαρ ό σιρ Άρσελής, ντέ Θοϋθ 22 — 25. Παραλείπονται οί στίχοι. 26. τότε της Ρωμανίας 27. καί εδωκέν του ό μττρίγκη- πας δώρον την 'Αρκ. 28. ντέ Πλαθή κι' αύτοι οί ντέ Βερηθίε 29. Οί ντέ Άπή ήσαν τέσσαροι, οί ντέ Άνή ήσαν δύο. 30. Λεσπιγάς κι' άλλοι πο}Λοί σεργέντες 31. καΐ άλλοι άρχοντες... ένέμειναν έκεϊσε, 32. τους οποίους ού νομάζω τους 34. έπραξαν 36. προκείμενο μου, 37. έ- πιχ'%ίρησα 38. της αρχής τοΰ πρώτου λόγου τέλος. 1333. Είς την παλαιοτέραν έκδοσιν τοϋ Κώδ. Κοπεγχ. τοϋ παρόντος Χρονικού γενομένην ύπο τοΰ ΒαοΗοη έν ΚθοΙιβΓοΙίθδ 1ιΪ5ΐοηςυθ3 (Β' τό- μος), το κείμενον διαιρείται εις δύο μέρη με ίδιαιτέραν εκαστον άρίθμη- σιν: 1) τον Πρόλογον μέχρι τοϋ στίχου 1332 καί 2) το κατ' έςοχήν Χρο- νικόν μέ έπιγραφήν «Το πώς οί Φράγκοι έκέρδισαν τον τόπον τοϋ Μορέως», Ο τίτλος ούτος είναι αυτούσιος ό ύπ'άριΟ. 1339 στίχος τοϋ Χρονικού. Ό Βαοηοη αρχίζει το δεύτερον και κύριον μέρος τοϋ Χρονικοϋ άπό τοϋ ύπ' α- ριθ. 1333 στίχου καί εφεξής μέ νέαν εκείθεν άρίθμησιν άπό τοΰ άριθμοϋ 1. Είς τήν παροΰσαν εκδοσιν ή άρίθμησις είναι ενιαία έφ' δλου τοϋ έργου, διετηρηθη όμως καί ή παλαιοτέρα τοΰ ΒυοΙίοη, παρεχομένη εφεξής εντός παρενθέσεως και ανά είκοσάδα στίνων. 57 ΤΟ ΠΩΣ ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ ΕΚΕΡΔΙΣΑΝ ΤΟΝ ΤΟπΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ 1340 Έττεΐ αν είσαι γνωστικός κ* εξεύρεις τα σε γράφω, καϊ εγροικος είς την γραφήν, τά λέγω νά άττεικάζης, πρέπει νά έκατάλαβες τον πρόλογον όπου είπα εις τοΟ βιβλίου μου την αρχήν τό πώς το έκαταλέξα δτι δΓ αρχήν θεμελίου είπα τό της Συρίας, 45 ωσαύτως της Ανατολής, έπειτα της Γίολέου, τό πώς τους τόπους εκείνους έκέρδισαν οί Φράγκοι— όπως νά έλθω καϊ φέρω σε και νά σε καταλέξω, τό πώς οί Φράγκοι έκέρδισαν ομοίως και τον Μορέαν. Κι αν εχης δρεξιν νά άκούης πράξες καλών στρατιωτών, 50 νά μάθης και παιδεύεσαι, α λάχη νά προκόψης. ΕΙ μεν εξεύρεις γράμματα, πιάσε ν' άναγινώσκης• (20) εϊ τε είσαι πάλι αγράμματος, κάθου σιμά μου, άφκράζου• κ' ελπίζω, αν είσαι φρόνιμος, ότι νά διαφορήσης, έπεΐ πολλοί άπό άφήγησες εκείνων τών παλαίων, 55 όπου ήλθασιν μετά εκείνων, έπρόκοψαν μεγάλως. Έν τούτω άρξομαι άπ' εδώ κι άφκράζου τά σε λέγω. [§89] Ό κόντος ό παράξενος εκείνος της Τσαμπάνιας όπου σε είπα εις τήν αρχήν ετούτου του βιβλίου, όπου άρχισεν τό πέραμα καϊ τό πασσάτζο εκείνο 60 μετά τους άλλους έτερους ευγενικούς ανθρώπους ν' άπέλθη έκεϊσε είς τήν Συρίαν, εις τοΰ Χρίστου τόν τάφον— έκλέξαν τον διά κεφαλήν και μέγαν καπετάνον εΙς τά φουσσάτα όπου εϊχασιν έτότε οί πελεγρϊνοι, και επεσεν κ'ι άπέθανεν, καθώς σε τό άφηγήθην. 1340 — 48. Παραλείπονται οί στίχοι. 49. Κι' αν αγαπάς διά νά άκοϋς 51. ήξεύρεις γρ. συχνά άναγίνωσκέ τα 52. Είτα καΐ είσαι αγράμμα- της, κάθου σιμά μου μάθε 53. κι ολπίζω... τοί3 νά διαφορέσης• 54. πολλοί άπ* της έφηγήσεως τών παλαιών εκείνων 55. μετ* εκείνους 56. νά σε λέγω 58. τόν εΐπα 59. εκείνο τό πασσάντζο 61. ν' ά- πέλθουσιν είς τήν Σουρίαν... τάφο 62. καπετάνιον 63. τότε οί πε- λεγρ. 64. ήλθε τον ό θάνατος, καθώς τό άφηγήθην. 1357. εξ. Ό χρονογράφος υπονοεί ένταϋθα τόν κόμιτα της Καμπάνιας Θεόβαλδον (Τ}ΐϊΙ)3υ(1 ΪΙ1 ), περί ού έγένετο λόγος έν τοις προηγουμένβΐς (στ. 133 εξ, 140 εξ, 150 έξ. Βλέπε και ύποαημ. στ. 133 ). Ό κόμις της Καμπά- νιας όμως δεν ήτο αδελφός τοϋ ένταϋθα και άπό τοϋ στ. 1375 έξ. αναφερο- μένου, άλλα συγγενής του πολύ άπομεμ-ακρυσμένος. 58 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣ1Σ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 1555 Εΐχεν κι άλλους δύο αδελφούς δεύτερους άττό αύτον. '§ 90^ Κι ωσάν ακούσουν κ' έμαθαν το ττώς οί Φράγκοι εκείνοι, δτΓου ύπαγαΐναν στην Συρίαν με θέλημα του Πάττα, άφηκαν το ταξεϊδιν τους κι άττήλθαν εις την Πόλιν κ' εκέρδισαν την Ροομανίαν κ' έγίνησαν αφέντες, 70 βουλήν άπήρασιν όμου εκείνοι οί δύο αύταδέλφοΓ νά μείνη ένας άπό αυτούς εκεί εις το ίγονικόν τους, (40) κι ό άλλος νά άττέλθη εις Ροομανίαν διά νά κερδίση τόπον. Λο.τΓον ώς το έχει έριζικόν ή χάρις των ανθρώπων, κι ουδέν ομοιάζουν οί αδελφοί εις πρόσοψιν και χάριν, 75 ήτον ό ύστερνότερος άπό τους δύο αύταδέλφους, όκάτι έπιδεξιώτερος και φρονιμώτερός τους. Κ' ίσιάστησαν οί δύο αδελφοί, ό πρώτος ν' ενεμείνη έκεϊσε εις το κοντάτο του εκείνο της Τσαμπάνιας, κι ό δεύτερος άπό τους δύο μισιρ Γουλιάμος άκω, 80 είχεν και έπίκλην ό λόγου του, τόν έλεγαν ντε Σαλουθε νά εΟρη φουσσάτα όσα ημπορεί νά έπάρη μετά εκείνον, κ' εκείνος νά έλθη εις Ρωμανίαν του νά έχη κουγκεστήσει κάστρη και χώρςχς τίποτε νά τά έχη ίγονικά του. 1365. Είχεν καΙ δύο αδελφούς 6ΰ. Κι ώς ήκουσαν καΐ έμαθαν... οί Φραγκισκανοι, 68. κ' ύτΓ?;γαν είς την Πόλιν, ;(). έττήρασιν 71. ό εις άτζΌ κείνους έκεΐ στο γονικόν τους, 72. νά πάη στην Ρωμανίαν του να κ. 73. ώς έν το ριζικό, 74. οί αδελφοί ού μοιάζουσιν είς πρόσωπον, είς χάρ.ν 75. ήτον ΰστερώτερος καλός και επιδέξιος, 76. και φρόνιμος ήτον πο)Λά υπέρ τόν άδελφόν του. 77. Και έσιάστησαν οί δύο, 78. είς τό γονικόν εκείνο 79. τόν λέουν μισέρ Γουλιάμον, 80. είχε καΐ τό έπίκλην του τέ Σάλω τόν έλεγαν 81. ώς ημπορεί 82. νά έλθη κι αυτός εΙς τον ΛΙορέαν, 83. κάστρη ή τόπους... 2χουν γονικά τους. 1380. ες. Ντε Σαλοϋθε.'Ο χρονογράφος, άφοΰ προηγουμένως άνέφερεν ανα- κριβώς οτι είναι ούτος νεώτερος αδελφός το!3 κόμιτος της Καμπάνιας, ήδη παραμορφώνει και τό ονομά του. Το αυτό συμβαίνει καί είς τάς λοιπάς πα- ραλ>.αγάς τοΰ Χρονικοϋ (Γαλλ. § 90 άθ δαίυορ, Άραγ. § 89 ββΐυΐ). Είς την πραγματικότητα όμως πρόκειται περί τοΰ Γουλιέλμου Σαμπλίττου (Ουϊί- Ιαυιηθ άβ €^3ΐτιρ1ί11β), τριτοτόκου υίοί5 τοΰ αύθέντου τοΰ έν Ανατ. Βουρ- γουνδία (ΗαϋΙθ 8&δηο ) ομωνύμου κάστρου τοΰ 0}ΐ3Πΐρ1ίΙίβ. Ό Γ. Σαμ- πλίττης ως και έτερος αδελφός του λαβών μέρος είς τήν 4ην σταυροφορίαν καΐ θανών έν Κ)π, φέρονται είς τά γαλν.ικά κείμενα καί ύπό την έπωνυμίαν €1ΐ£ΐιηρθηοί<;, εΐο δε τό παοόν Χρονικόν ονομάίίεται περαιτέρω Καμπανέ- σης. (Πρβλ. στ. "1436-75, 1504-65. Γα/Λ. Χρ. § 88 εξ.) Περί καταγωγής του πρβλ. Ουης. Ο^ρΐθ, έκδ. Ε&Γ31 § 45 ύποσημ. ώς καί έν Η. ΡθΙϊΙ, Πϊ- «ΙοΪΓβ άθ5 οΙιΐΓδ άβ ΒουΓ^ο^ηβ, 2 τόμ. Σ. 458—472 καΐ ύποσημ. στίχ. 2108 τοΰ παρόντος έργου. ΑΦ!Ι!Σ ΤωΝ ΦΡΑΓΚωΝ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 59 Ό κόντος γαρ του έξέδωκεν δσον λογάριν είχε, 1585 και εΐττεν του• «Άδελφούτσικε, άφών εγώ ένεμένω »άφέντης είς τά κάστρη μας κ' είς το ίγονικόν μας, »επ•αρε το λογάριν μας και τά κοινά μας όλα »κι άμε με την εύχίτσα μου ομοίως και του πατρός μσς^ »κ' ελπίζω είς το έλεος του Θεού ότι νά εύτυχήσης». 93 Έν τούτω έπεριεσώρεψεν κ' έρρόγεψεν φουσσάτα* είς την Μπουργούνιαν εστειλεν, ήλθαν πολλοί μετ'αυτον, (60) οι μεν την ρόγαν έπαιρναν κ' έρχόντησαν μετ' αυτόν, άλλοι τινές, όπου ήσασι κ' εκείνοι φλαμουριάροι, όπου ήσαν πλούσιοι άνθρωποι, ήλθασιν μετ' εκείνον^ 95 ό κατά είς διά λόγου του του νά εχη κουγκεστήσει. Στην Βενετίαν άπόστειλεν τά πλευτικά νά όρμώσουν, κ' ευθέως τά οίκονόμησαν όσα ήθελαν κ' έχρηζαν. [§ 91 ] Τον μάρτιον μήναν ήλθασιν κι άπέρασαν άπέκει, κ' είς τον Μορέαν έφτάσασιν είς του μαΐου τήν πρώτην 1400 έκεϊσε άποσκάλωσαν στην Άχαΐαν το λέγουν, όπου ενι έδώθεν της Πατροΰ κάν δεκαπέντε μίλια• 1384. τοϋ έδωκε 85. έπείν εγώ έδώ μένω, 86. Παραλείπεται ο στί- χος. 87. έπαρον -ο λογάρι μας 88. και ιϊγωμε με τήν εύχήν έμέν καΐ των γονέοί μας, 89. ελπίζω είς έλεος θεοϋ 90. Εις τοϋτο έπερισύ- ναξεν κ' έμάζωςεν 91. Πουργούνιαν 92. ένταιρναν, οι δ' ά)Λοι φλα- μουριάροι 93. Παραλείπεται ό στίχος. 94. ήσαν καΙ πλούσιοι 95. ό κάθε εΙς τοϋ λόγου του νά εχου κου"ι'κ. 96. Στην Βενετία άπέσωσαν, τά πλευτικά ώρμήσαν, 97. κ' εύτΰς... ήθελαν εις χρείαν. 98. τόν μάρτιον έπέρασαν, έδιέβησαν εκείθεν, 99. έφτασαν στην πρώτην τοϋ μαίου• . 1401. έναι 1384. έξ. Ταϋτα δεν είναι ακριβή. Ό Γουλ. Σαμπλίττης έλαβε μέρος είς τήν έκστρατείαν της ,4ης σταυροφορίας ευθύς έξ αρχής και ούχΙ έκ των υ- στέρων, κατήλθε δε είς τόν Μορέαν μετά τοϋ βασιλέως τής Θεσσαλονίκης Βονιφατίου, (Όκτ. 1204 — Φ?βρ. 1205). Παραλλήλως όμως εΐχεν από τίνος χρόνου φθάσει είς τον Μορέαν ως ναυαγός, προερχόμενος έκ Συρίας, ό Γο- δοφρεϊδος Βιλ>.αρδουϊνος, άνει};ιός τοϋ ομωνύμου πρωτοστράτορος καΐ χρο- νικογράφου, δστις μετά πολλάς περιπέτειας καΐ διαμάχας προς τους εντο- πίους, μαθών τ-/]ν άφιξιν των συμπατριωτών του είς τόν Μορέαν, έσπευσε νά φθάση είς τό έν Ναυπλίω στρατόπεδόν των, οπού και συνήντησε τόν πα- λαιόν του φίλον Γουλ. ΣαμτιΛίττην. Τότε 8έ ό Σαμπλίττης έπείσθη νά παρα- μείνη προς κατάκτησιν τοϋ Μορέως. "Ωστε τά γραφόμενα έ•;ταΰθα περί τοϋ Σαμπλίττου δύνανται έν τινι μέτοω ν' άποδοθώσι είς τόν Γουλ. Βιλ- λαρδουϊνον. (Βλέπε σχετικώς: Βιλλαρδ.' Οοης. €)ρ1β § 325—328). 1400. έξ. Αϊ ξενόγλωσσοι παραλλαγαΐ αναφέρουν έν προκειμένω τά αυτά περίπου άλ>νά περιληπτικώτερον: 8ί γ Π.?1 ίβΓΠίθΓ \ιη οΐιακίθΐ ϋβ πΐοίοδ λέγει τό Γαλλ. Χρον. § 91. (Άραγ. § 91 ). Τό κάστρον τοϋτο εκλήθη Πελοπόν- νησος, επιλέγει τό 'Ιταλ. Χρον. Σ. 422. Τά περί Πατρών μόλις πως αναφέ- ρονται. 60 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ ευθέως καστέλλιν έχτισαν όλον με τά ττλιθάρια, Έτότε γάρ όπου λαλώ κ' εις τον καιρόν εκείνον ό τόπος όλος του Μορέως, όσος και περιέχει 1405 το λέγουν Πελοπόννεσον, οΟτως τον ονομάζουν, ουδέν είχεν καταπαντοΰ, μόνον δώδεκα κάστρη. Λοιπόν αφότου έπέζεψαν εκεί εις την Άχαΐαν, έξέβησαν τά άλογα άπ' έσω εκ τά καράβια, καν δύο ημέρες ένέμειναν εως ου νά τά αναπάψουν. 15 Κ' ένταΰτα έκαβαλλίκεψαν, απήλθαν εις τήν Πάτραν τό κάστρον έτριγύρισαν, ωσαύτως και τήν χώραν, (80) τά τριπουτσέτα έστήσασιν γύρω καταπαντόθεν, τους τζαγρατόρους έβαλαν, τόν πόλεμον άρχάσαν κι άπό τού πλήθους του λαοΰ και του θαρσέου πολέμου, 15 άπό του πρώτου έσέβησαν στην χώραν τήν άπ' έξω. Κι' άφών τήν χώραν άπήρασιν, εκείνοι γάρ τού κάστρου καϊ ευθέως έσυμβιβάστησαν, τό κάστρον έπαρεδώκαν μετά συνθήκας κι άφορμήν νά έχουσιν τά εδικά τους, ό κατά εις τό όσπίτι του ομοίως και τό έδικόν του. 20 Κι σφών τήν Πάτραν άπήρασι, τές φύλαξες έβαλαν, τό κάστρον έσωτάρχισαν, είθ' ούτως καϊ τήν χώραν άπό λαόν και άρματα, ώς έπρεπεν κι αρμόζει• κι άπαύτου όπίσώ εστράφησαν εκεί εις τήν Άχαΐαν. [§ 92] Βουλήν άπήραν μ' εκείνους τους τοπικούς Ρωμαίους, 25 όπου τους τόπους εξευραν, του καθενός τήν πράξιν, κ' είπαν κ' έσυμβούλέψαν τους τό πώς ένι ή Ανδραβίδα, ή χώρα ή λαμπρότερη στόν κάμπον του Μορέως• ώς χώρα γάρ άπολυτή κοίτεται εις τόν κάμπον, ούτε πύργους, ούτε τειχέα έχει κάνόλως 'ς αύτην. 30 [§ 93] Έν τούτω ώρμήσασιν έκεϊ, ολόρθα ύπαγαίνον/ν, εξάπλωσαν τά φλάμπουρα του καθενός φουσσάτου• <100) κι αφότου έπλησιάσασιν έκεϊ στην Ανδραβίδα, 1402. με τό πλιθάρι. 5. Παραλεί-εται ό στίχος. 8. έξήβαλαν 9. καΐ 8ύο μέρες εμ.ε',ναν νχ τά ^χουν άναττ-ίψει. 10. Ένταϋτα... ύττηγαν ■εις τήν Π. 12. τά τριμττουτσέτα ίαττρ'χ•^ κατα-αντοϋ τριγύρου, 13. άρχισαν 14. και εκ τό πλήθος 17. εύτύς.... τό κάστρο έ-αραδώ- χαν 18. κι' άφορμάς 19. ό κάθε εΐ.' το σττίτιν του καΐ τό ίγονικόν του. 20. Άφών τήν Πάτρα έττΑρασιν, 22. ττρέτ:ει •καΙ αρμόζει 23. καΐάπ'αύ- τοϋ εστράφησαν έκεϊ 24. έττΓ,ραν ένομοΰ με τους 26. λέγουν και συμβουλεύουν 29. τειχία έναι ττοσώς εις αύτην. 30. Εύτύς ώρμ.ήσα- σιν 31. φλάμουρα τοϋ καθενός έκαστου• 32. κι άφών... 'Λν- δραβίδαν ΑΦΙΙΙΣ ΤωΝ ΦΡΑΓΚωΝ Ε!Σ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΝ 61 Κ* έμάθασιν οί Άνδραβισαϊοι δτι έρχονται οί Φράγκοι^ έξέβησαν με τους σταυρούς ομοίως με τάς εικόνας 1455 οί άρχοντες και το κοινό της χώρας *Αν(3ραβίδου, και ήλθαν κ' έπροσκύνησαν τον Καμττανέση εκείνον. Κ' εκείνος, ώς τταμφρόνιμος, καλά τους αποδέχτη, ώμοσεν κ' ύττισκήθη τους νά μη τους άδικήση, ούτε ζημία νά λάβουσιν άπό τά ίγονικά τους, 40 τιμήν, δωρεάς νά εχουσιν κ' ευεργεσίας μεγάλας• δλοι του ύπωμόσασιν δούλοι του ν' αποθάνουν. [§ 94] Κι δσον άπεκατέστησεν την χώραν Ανδραβίδας^ βουλή ν έπήρεν μετ' αυτούς το ποΰ νά φουσσατέψη. Έν τούτω εδόθη ή βου?νή στην Κόρινθον νά απέλθουν, 45 διατό ενι κάστρον φοβερόν, το κάλλιον της Ρωμανίας, και ενι το κεφάλαιον όπερ γάρ άφεντεύει δλην την ΓΤελοπόννεσον δσον κρατεί ό Μορέας. Έπεί, αν προστάξη ό Θεός και προοκυνήση ή Κόρινθος, όλα τά κάστρη τά έτερα του τόπου του Μορέως 50 άνευ σπαθιού και πόλεμου θέλουσιν προσκυνήσει. Γ§ 95 ] Κι αφότου εδόθη ή βουλή εκείνη δπου σε λέγω,. 1433. οί Άνδραβι,σαϊοι, έμαθαν πώς έρχονται 36. αύτον τον Κα- ιπανέσην. 38. ύττεσχέΟηκεν νά μήν 39. γονικά τους 40. δωρεές... ■:ύεργεσίες μεγάλες• 41. όλοι γαρ του ώμόσασιν 42. Άφών γάρ έκατέσττ,σεν... 'Λνδραβίδος 44. Και ή βουλή έδόθηκε στην Κόριθο νά ΰπάσι, 45. έπει ενι κ. φοβερό... τοϋ Μορέως, 48. αν δώσ/} ό Θεός την Κόριθο νά έπάρης 50. άνευ στζαθί και -όλεμον 51. Κι' άφών... σας λέγω 1433. Άνδραβισαϊοι. Ούτω λέγονται άκήμη και σήμερον οί κάτοικοι της Ανδραβίδας, της οποίας το δνομα θεωρείται υπό τοϋ Ι^οη^ηοη ώς σλαυ- ϊκόν και ερμηνεύεται ώς «χώρα των ένυδρίδων=ραγί5 άβ Ια ΙουΐΓθ)) (Πρβλ.. Ι^οη^ηοη: ΟίίΓοηϊςυβ (1β ΜΟΓέβ Σ. Χ01Χ και αντιρρήσεις Δραγούμη Χρο- νικών Μορέως Τοπωνυμικά Σ. 6, ύποσημ. ). 1430. Καμπα\ίέσην αποκαλεί εφεξής ό Χρονογράφος τόν Γουλ. Σαμπλίτ- την, τον οποίον προηγουμένως είχεν επονομάσει, κακώς, Ντε Σαλοΰθε. (Βλέπε στ. 1380 και ΰποσημ. ). Ή γαλλ. παραλλαγή τόν ονομάζει €1ΐΓΐιηρβηοΪ8. 1447. Ένταϋθα φαίνεται σαφέστατα δτι Μορέας καΐ Πελοπόννησος είναι δροι ταυτόσημοι. Άλλα τοϋτο δεν συμβαίνει γενικώς εις το κείμενον τοϋ Χρονικού. Απεναντίας δια τοϋ ονόματος Λίορέας δηλοϋται ενίοτε μόνον ή ΤΓεδιάς της "Ηλιδος ή ή Β. Δ. Πελοποννήσου, κατ' αντίθεσιν προς τάς άλλας περιοχάς (Πρβλ. στ. 1397, 1427, και ίδίως^888 καΐ 8198). Τοϋτο παρατη- ρείται συχνότερον εις τήν γαλλικήν παραλλαγήν (Πρβλ. Γαλλ.. Χρον. § 90, 92, 94, 99, 104, 105, 106, 201, 231, 347,395, 396, 471,526,563, 578,585, 698, 753, 754, 828, 871, 936, 952, 1007, 1009). Ό Μορέας με τήν στενο- τέραν έ'.'νοιαν αναφέρεται και έν Ι3ιλλαρδ. Οοικ^. «ίβ 0)ρΙθ (§ 327), δπου σημαίνει τήν Δυτικήν Πελοπόννησον, κατ' άντιδιαστολήν προς τήν "Αργο- λίδα. Βλέπιε σχετικώς και Εύρετήριον τοϋ παρόντος, έν λ. Μορέας. 62 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ (120) ώρθωσεν κι άφηκε λαόν εκεί στην Ανδραβίδα, και άλλον είς την Άχαΐαν, καΐ τρίτον είς την Πάτραν, και ώρισεν τα ττλευτικά νά ύττάγουν της θαλάσσου, 1455 κ' εκείνος με τον έτερον λαόν γάρ τοΰ φουσσάτου εκ τήν Βοστίτσαν εδραμεν κ' έδιάβη είς την Κόρινθον. Κι αφότου άττεσώσασιν έκεϊσε είς τήν χώραν, τον γϋρον τέντας έστησαν, έπιασαν τές κατοΟνες. Το κάστρον γαρ της Κόρινθος κείται απάνω είς δρος• 60 βουνίν υπάρχει θεόχτιστον και ποίος νά το εγκωμιάση; ή χώρα γάρ εύρίσκετον κάτωθεν είς τον κάμπον, με πύργους γάρ και με τειχέα καλά περικλεισμένη. [§ 9δ] Λοιπόν εύρίσκετον έκεϊ ετότε όπου σε γράφω όκάποιος μέγας άνθρωπος και φοβερός στρατιώτης, 65 κ' είχεν τήν Κόρινθο άλλα δή το "Αργός καΐ Άνάπλι* ώς κεφαλή καΐ φυσικός αφέντης τά ύποκράτει εκ μέρους γάρ τοΰ βασιλέως εκείνου των Ρωμαίων, Σγουρόν τόν ώνομάζασιν, οΟτως εΐχεν τό έπίκλην κι ώς έπληροφορέθηκεν δτι έρχονται οί Φράγκοι, 70 άπό τήν χώρα έξήβαλεν γυναίκες και παιδία, ωσαύτως και τόν λίαν λαόν δπου άρματα εβαστούσαν, (Ι4ϋ) κι απάνω τους άνέβασεν στό κάστρον της Κορίνθου* κ' εκείνος γάρ ένέμεινεν έκεϊσε είς τήν χώραν με όσοι έβαστοΰσαν άρματα διά νά τήν διαφεντέφρ). 75 [§ 97] Αφότου γάρ άπέσωσεν έκεϊσε ό Καμπανέσης, 1452. Είς τήν Άνδραβίδαν, 54. νά ύττασ-,ν της θαλάσσης, 55. λαόν τε καΐ φουσσάτα 56. ώρμησε στην Κόριθον υπάγει 57. Παραλείπεται ό στίχος. 58. το γϋρον, τέντες έτιάσασιν κ. 59. Κόριθος εναι άνω εις δρος' 60. ενι θεόχτιστον, τις νά τό έγκ. 61. ευρίσκεται 62. τε καΐ μέ τειχία 65 — 67. Παραλείπονται οί στίχοι. 68. Σγοϋρον τόν ώ- νομάζουσιν 69. έπληροφορήθηκε 70. άπέ τήν χώρα 71. και τόν άλλον λαόν, άρματα ού βαστάζουν 72. ανέβασαν έν κάστρω της Κο- ρίνθου 73. κ' εκείνος δε άπέμεινεν 74. μέ βσοι βαστοϋσιν 1468. Ό Λέων Σγουρός διεδέχθη τόν πατέρα του ώς τοπικός δυνάστης τοϋ Ναυπλίου. Ό ίδιος κατέλαβε τήν Κόρινθον, τό "Αργός, τάς Θήβας καΐ Ιφθασε μέχρι της Θεσσαλίας. Θά κατελάμβανε δέ και τάς Αθήνας, άνευ της εγκαίρου άντιδράσεο^ς τοί3 αρχιεπισκόπου Μιχ. Ακομινάτου, άδελφοϋ τοϋ ίστορικοϋ Νικήτα Χωνιάτου. Ό Σγουρός ήτο γενναίος στρατιώτης, άλλα κακός καΐ άδικος. Έβασάνισε σκληρότατα τόν άρχιεπ. Κορίνθου. Αι στρα- τιωτικαί του άτυχίαι αρχίζουν άπό των Θερμοπυλών, δπου δεν ήδυνήΟτ, ν' άναχαιτίση τόν Βασι>^α της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιον. Ό Σγουρός η•οτο- κτόνησε τό 1208, κατακρημνισθείς έφιππος άπό τό κάστρον της Κορίνθου, διότι εΐχεν άπογοητευθή εκ της έπικρατήσεως των Φράγκων. Αξία προσο- χής είναι ή έν τψ Π. γραφή Σγουρός (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 96: δ'}?υΓΟ καΐ Βιλλαρδ. Οοης. 0)ρ1β § 331: Ι^Ά^^^αΓ). ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ 63 ωσάν σε το άφηγήσομαι, στης Κόρινθος την χώραν, κ* εβαλεν τά φουσσάτα του και ττεριεγύρισέ την. Άφήκεν κι άνατταύτησαν εκείνην την ήμέραν έπι της αύρίου γαρ το ττρωί', ωσάν έξημερώσεν, 1480 έδωκαν τά σαλττίγγια τους, τον ττόλεμον άρχάσαν. Τά τριπουτσέτα έσύρνασιν γύρωθεν εΙς τους πύργους, κ* οί τζάγρες ούκ άφήνασιν άνθρωττον νά ττροσκύψη εξω εκ τά δόντια του τειχίου νά ίδοΰν το ποίος τοξεύει. Τές σκάλες όπου εϊχασιν έστησαν είς τους τοίχους, 85 κ' ευθέως άπέσω έσέβησαν, έπιάσασιν την χώραν. Όσοι έπαρεδόθησαν ελεημοσύνη ν ηύραν οί δε που είς πόλεμο εστηκαν άπό σπαθιού απόθαναν. Ό Σγουρός γάρ ώς φρόνιμος και βέβηλος όπου ήτον, εψυγ^ν καΐ άνέβηκεν έκεϊ απάνω είς το κάστρον. 90 Γ§ 98] Κι αφότου οί Φράγκοι έπιάσασιν την χώραν της Κορίνθου, ό Καμπανέσης ώρισεν, διαλαλημόν εποίησαν, (160) δτι δσοι έκ τά περίγυρα των χώρων της Κορίνθου θέλουν νά προσκυνήσουσιν, νά τον δεχτούν δι' άφέντην, νά έχουν τιμήν και εύεργεσίαν, αναδοχή ν μεγάλη ν 95 οί δε πιαστούν είς πόλεμον ελεημοσύνη ού μή ευρουν. 'Ακούσων ταύτα οί άρχοντες καΐ το κοινόν ομοίως, άρχίσασιν νά ερχωνται, μικροί τε και μεγάλοι, άπό τό μέρος Δαμαλά και μέχρι είς τό "Αγιον "Ορος• δσοι τό άκουσαν ήλθασιν μέ προθυμίαν μεγάλην, 1500 του Καμπανέση ώμόσασιν δούλοι του ν* αποθάνουν κ* εκείνος τους έδέχετον μετά περιχαρίας. Καταπαντόθε έπλάτυνεν έτότε τό μαντάτο 1476. καθώς το αφηγήθηκα είς χώραν της Κορίνθου, 77. έβαλεν τά φ... καΐ έτριγύρισέ την. 78. άφηκεν, ένεπαύτηκαν 79. και το πρωί την α{5ριον, ώς ήλθεν ή ήμερα 80. έδωσαν τά σαλπίγγια, τόν πόλε- μον άρχισαν. 81. τά τριμπουτσέτα... τοίχους, 82. πρόκυψη 83. άπέ τά δόντια νά ίδη τις 85. εϋτϋς... έπίασαν 87. έκ τό σπαθί 88. Ό Σγουρός... καΐ πονηρός 89. και άνήβηκεν 90. Άφών... έπίασαν 91. έποΐκαν 93. νά τόν δεχτούν αφέντη, 9Ί. τιμήν κι άναΧοχήν κ' εύεργεσίαν μ. 95. οί δέ είποϋν νά πολεμούν συγχώρησαν ούκ έχουν 96. Ώς τό ήκουσαν... μετ' αυτούς, 97. έίρχισαν τοϋ νά έρχ. 98. άπέ τό μέρος 99. παραλείπεται ό στίχος 1500. ώμοσαν 2. Καταπαντοϋ 1488. φρόνιμος καί βέβηλος. Τό κείμενον της γαλλ. παραλλαγής τοϋ Χρο- νικού Ιχει οΰτω: Γηειϊ5 οβΠιιϊ ΒςυΓΟ ςυΐ £ΐρρβ1βΓβ5 εί ν3ί11αη3 βδίοΐΐ.... Κατά πάσαν πιθανότητα τό έπίθετον «βέβηλος» τοϋ έλλην. κειμένου προέρ- χεται έκ μεταφράσεως, κατά παρετυμολογίαν έκ τοϋ ν3ί1ΐ3η$. 1498. Περί Δαμαλα καΐ Άγ. Όρους βλέπε Εΰρετήριον, σελ. 371 και 377. 64 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ τό ποός οί Φράγκοι όατή ρασιν το κάστρον της Κορίνθου κ' εχονη; αφέντη εξάκουστον, τον λέγουν Καμττανέσην. 1505 [§99] Τον χρόνον εκείνον και καιρόν δπου ήλθε ό Καμπανέσης κ' έπέζεψεν στην Άχαΐαν, καθώς σε τό έπροεϊπα, είς του βιβλίου τόν πρόλογον, φαίνει με, σε τό γράφω, τό πώς γάρ με του ττιασμου της Κωνσταντίνου ττόλης χρόνον έναν και μοναχόν ήλθεν ό Καμπανέσης 10 να κουγκεστήση τόν Μορέαν, ωσάν τό αφηγούμαι λοιπόν, καθώς έπλάτυνεν κι άκούστη τό μαντάτο, (ι 80) εύρέθηκεν είς την Βλσχίαν αυτός ό Μπονιφάτσος, ό ρήγας του Σαλονικιού, με τά φουσσάτα όπου εΐχεν ομοίως ευρέθη μετ' αυτόν ό επαινετός εκείνος, 15 τόν έλεγαν μισίρ Ντζεφρέ, Βιλαρτουή τό έπίκλη. Έν τούτω έσυμβιβάστησαν τό ακούσει τό μαντάτον ν' απέλθουν είς την Κόρινθον, να ίδοϋν τόν Καμπανέσην καθώς τό άπή ρασιν βουλήν, ούτως και τό έπληρώσαν, και ήλθαν είς την Κόρινθον κ' ηύραν τόν Καιχπανέσην. 20 [§ 100] Χαράν μεγάλη ν εποικαν, όταν έκεϊσε έσμίξαν, διατι επεθυμοΰσαν πολλά του νά ενωθούν άλλήλως. [§ 101] Ένταυτα άπήρασιν βουλήν ν' απέλθουν είς τό "Αργός άπήραν τά φουσσάτα τους κ' έδιάβησαν έκεϊσε. 1503. έτΓήρασιν.,.Κορίθου 4. αφέντη Οαυμαστόν 8. με τον πιασαόν 10. κογκεστήστ; 11. λοι-όν, ωσάν ήκούσττκεν κ' εδόθη τό μαντάτο 12. Μπονοφάτσιος 13. Σαλονίκης τε με οσα φ. εΐχεν 15. μισέρ Τζε- φρέ, Βιλαρδουή το έπίκλην 16. εύτΰς 17. νά απέλθουν είς την Κόρινθο 18. Καθώς έττηραν τ-/;ν β. ούτως και το έττοϊκαν 19. τόν Κ. ηύραν 20. χάρες μεγάλες... δταν έκεϊ 21. δι' ού ποΏΛ έπεΟύμησαν 22. έττή- ρασι βουλή νά απέλθουν 23. ήττηραν... έκίνησαν 1505 έξ. Τά περί καθόδου τοϋ βασιλέως Θεσσαλονίκης Βονιφατίου εις τόν Μορέαν παρουσιάζονται ένταίϊθα ως γεγονότα μεταγενέστερα. Πρόκειται περί συγχύσεως γεγονότων και προσώποιν συνήθους είς τόν Χρονογράφον, διότι, απεναντίας, ή κατάκτησις τοϋ Μορέως έπραγματοποιήΟη μετά την κάθοδον τοΰ Βονκρατίου και μάλιστα μετά ττ,ν έκ νέου έπιστροφήν του είς Θεσσαλο- νίκην, τοϋ Γουλιέλμου Σαμπλίττου, παραμείναντος πλέον είς τόν Μορέαν και συνεργασΟέντος μετά τοϋ Γοδοφρ. Βιλλαρδουίνου. (Βλέπε και σημ. στ.1384 ). 1515. Είς την πραγματικότητα ούτος ό Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνος δεν είναι ό περίφημος πρωτοστράτωρ καΐ χρονογράφος περί ου έγένετο λόγος έν τοΐς προηγουμένοις, (πρβλ.ύποσημ. στ. 162 ),άλλά νεώτερος ανεψιός -..ου έλβώνείς τόν Μορέαν μεταγενεστέρως καί προερχόμενος έκ Συρίας. (Βλέπε και ύποσημ. στ. 1384). Τοΰτον ό συγγραφεύς τοϋ έ>.λην. κειμένου τοϋ Χρονικοΰ συγχέει εφεξής προς τόν θείον του Γοδοφρ. Βιλλαρδ'. πρωτοστράτορα, λόγω της συν- ωνυμίας. Ή σύγχυσις αυτή είναι κοινή και είς τάς λοιπάς ξενόγλωσσους πα- ραλλαγάς τοϋ Χρονικοΰ. (Γαλλ. Χρ. § 99, Άραγ. § 97). ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 65 Τό κάστρον κόπτεται εις βουνί, πολλά ενι άφιρωμένον, 1525 ή δε του "Αργού της πόλεως ή χώρα ή μεγάλη μέσα εις τον κάμπον κοίτεται ώς τέντα απλωμένη• τό σώσει έδωκαν πόλεμον κ' εσέβησαν άπ' έσω. Ό Σγουρός γάρ ό επαινετός εκείνος ό στρατιώτης, όπου εις τό κάστρο εύρ.'σκετον εκείνον της Κορίνθου, 30 τό ίδεϊ τό πώς έμίσσεψαν τά φράγκικα φουσσάτα, την νύχταν έκατέβηκεν κ' έσέβην είς την χώραν (200) μ' όσον λαόν ήμπόρεσεν να έπάρη μετ' εκείνον. Ζημίαν μεγάλην εποικεν, -φονοκοπεϊο στους Φράγκους, όπου είς τήν χώρα ευρέθησαν πολλ' άποθαρρεμένοΓ 35 όσοι γάρ ευρέθησαν ύγιεϊς είς τά κορμιά τους και έφτασαν κι άρματώθησαν, πόλεμον τους έδωκαν, οί δε όπου ήσαν άστενεϊς κ' έκοίτονταν είς ζάλην, όλους έσφάξασιν ευτύς, ούδ' έναν ελέησαν. [§ 102] Τη νύχτα εκείνη παρευτϋς εσοοσεν τό μαντάτο 40 στον Καμπανέσην, σε λαλώ, έκεϊ όπου ήτον στό "Αργός• πολλά τό έθλίβη λυπηρά διά τους αρρωστημένους όπου τους έκατέσφαξαν άπ' Ισω είς τά κρεββάτια* τήν χώραν του "Αργού άφηκεν καλά σωταρχισμένην καλοί στρατιώτες έμειναν διά νά τήν φυλάττονν, 45 κ' εκείνος στρέμμαν εποικεν έκεϊσε είς τήν Κόρινθον, Κι αφότου έστράφηκεν έκεϊ, άργησε με τόν ρήγαν, εκείνον του Σαλονικιού, τόν μισΐρ Μπονιφάτσον. [§ 103] Ημέρας γάρ καν εξι, οχτώ ένέμεινεν έκεϊσε. Ό ρήγας τότε έζήτησεν άπηλογία νά έπάρη. 50 Ένταυτα του έζήτησεν ό Καμπανέσης χάριν, 1524. έναι εις βουνίν, πολλά ν' άφιρωμένο• 25. εδε του "Αργού 27. τό σο)σειν κρούουν πόλεμον 28. ό παινετός 29. είς τό κ. έστεκεν 30. ίδών τό πώς 31. τή νύχτα 32. μέ δσον λ. ημπόρεσε νά πάρη μετά κεϊνον 34. χώραν έστεκαν 35. ευρέθησαν ύγεϊοι στά κ. 36. κ' έ'φτασαν 37. καΐ κοίτονταν 38. τους έκατέσφαξαν, οϋδέναν 39. Εύτϋς τήν νύχτα τήν αυτήν έσωσε 40. όπούτον εΙς τό "Αργός• 42. άπέσω μ.ετά ξίφων 43. τήν χώρα "Αργού 44. καλούς στρατιώτες άφηκεν τοϋ νά τοϋ τήν φ. 45. εν ΚορίνΟω. 46. Κι άφών... μέ τόν ^ήγα 47. μισέρ Μπονοφάτσιον 48. ενέμεινα εκείθεν. 49. ό ρ. γάρ έζήτησεν άπολογίαν νά πάρη. 50. Εις τοϋτο τόν έζήτησεν 1528 έξ. Ένώ δ Βονιφάτιος ήτα άττησχολημένος μέ τήν ττολιορκίαν του Ναυπλίου, οπού κατεπονοΰντο οί άνδρες του όίνευ αποτελέσματος, λόγω της όχυρότητος τοϋ φρουρίου, ό Ιάκωβος ά'Ανθδηβδ ήτο επιφορτισμένος μέ τήν πολιορκίαν της Κορίνθου. Τότε ό Σγουρός διαπιστώσας οτι ό Ιάκωβος ά'Α- ν65ηβ3 δέν είχεν Ισχυράς δυνάμεις ενήργησε τολμηρον αϊφνιδιασμόν κατά τών Φράγκων, φονεύσας πολλούς καΐ τρα\)ματίσας βαρέως και αυτόν τόν άρ- χηγόν των. 01 Φράγκοι τελικώς κατώρθωσαν ν' απωθήσουν τους έπι τεθέντα μέχρι τοϋ κάστρου. (Βιλλαρδ. Οοης. Ορίθ §331—332). Χοονικον Μοοέως 6 — 66 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣ1Σ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ βοήθειαν γάρ και ττρόβλεψιν να ττοιήση εις εκείνον, (220) να τοΰ βοηθήση τίποτε άττό την βασιλείαν του. Κι εκείνος γάρ ώς ευγενής και ρήγας όπου ήτον, τοΟ εδωκεν κ' έχάρισεν τής Άθηνοΰ το όμάντζο• 1 555 Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, ούτως τον ώνομάζαν εκείνον όπου άφέντευεν ετότε τήν Άθήναν εκ των Ελλήνων τό είχασιν το δνομα γάρ εκείνο- ωσαύτως γάρ τοΰ έδωκε τά τρία όμάτζια του Ευρίπου, τής Ποντενίτσας άλλα δή τό εκράτει ό μαρκέσης, 60 νά τά χρατοΰσιν άπό αυτόν κι' αφέντη νά τον έχουν. Ό αφέντης γάρ τής ΆΟηνοϋ εκ τήν Μπουργούνιαν ήτον• οί δε του Ευρίπου, όπου λαλώ, εκείνοι οί τρεις αφέντες εκ τήν Βερούναν ήσασιν, άπό τήν Λουμπαρδίαν. 1 551. νχ ττοίση ό2.νχ τον βοηΟήσ-/; τίττοτες άπό τήν βασιλείαν. 53. Εκεί- νος δέ 54. οιά χάρισμα της Άφηνοϋς τ' όμάντζε* 56. τήν ΆΟήνα• 57. έκ των Έ)ν>.ήνων ε'ίχασι τό όνομα εκείνο 58. ώσαύτοις καΐ τον έδωκε τά τρία μάντζια Εύρίττου 59. Μουνδονίτσας άλλα δύο τά έκράτε'.ε ό μαρκέζης, 61. Πουργούνιαν 1553 ές. Ταϋτα είνα•. ιστορικώς ανακριβή. Οΰ.^έ-οτε ό Βονιοάτιος έκαμε παραχωρήσεις έττ-,κυριαρχίας είς τόν Καμπανέσην (Σαμ-λίττν;ν ). Μεταγενε- στέρως, τ/ρ 1210 — 12, ό Μέγας Κύρ των Άθτνών "Οθων Δελαρός, έβοή- θησε τόν Γοδοφο. Α' Βιλλαρ'5ουϊνον προς άλωσιν των εν Άργολιδοκορινθία κάστρων, καΐ εις άνταμοιβήν της βοηθείας ταύτης έλαβε τό Ναύπλιον μετά τοΰ "Αργούς, ούτω δέ κατέσττ^ δια τάς κτήσεις αύτάς υποτελής τ^-ϋ πρίγκι- πας Μορέως. Τω 1225 ό "Οθοον έ^/κατέλειψε τάς Αθήνας εις τόν άνεψιόν του Ουγ Δελαρός, έπ-^νακάμόας εϊς Γα>^.ίαν, ά>λ' έκ τής δημιουρ-τ,Οείσης υπο- τέλειας, λόγω τοϋ Ναύπλιο-;, προέκυψαν, τ(7) 1257 — 58, αϊ προστριβαΐκα!. ό π6)χμος, περί ου πραγματεύεται περαιτέρω τό Χρονικόν. (Βλέπε στ. 3192— 3'ι63). Επίσης καΐ τά έπΙ της Εύβοιας και της Βοδονίτστ,ς δικαιώ- ματα επικυριαρχίας παρεχωρήΟησαν μεταγενεστέρως είς τον Γοδοφρ. Β' Βιλλαρδουϊνον τίΤι 1236. (Πρβλ, Ηορί, €1ϊΓοηϊςυβ= Ογοοο Γοιηίΐηβδ, 8»- ηΐΐάο, σελ. 99—100, ΓρηγορΌβίου Ιστορία Αθηνών, Α, 444—45, Μίλ>£ρ, Ίστί^ρία Φρα-,-κοκρατίας Λ, 136 καΐ ύποσημ. 2). 1555. Ό τίτλος Μέγας Κύρ είναι καθαρώς μεσαιονηκός καί, ώς είναι εϋ- νόητον, δεν έχει καμμίαν σχέσιν με τους αρχαίους 'Έλληνας. Είναι αληθώς περίεργος ό ισχυρισμός τοϋ Χρονογράφου σχετίζοντος τόν δρον προς '.-ήν αρ- χαιότητα. Τοΰτο άποδοτέον είς τήν αϊνλην, ην τά κλασσικά ερείπια τών Α- θηνών, ήσκησαν, οχι μόνον άπό της Αναγεννήσεως, άλλ' ανέκαθεν, ακόμη δέ και κατά τους πλέον σκοτεινούς χρόνους. Ή "Ακρόπολις τών Αθηνών καΐ κατά τήν έποχήν τής Καταλανοκρατίας ίκόμη ήσκει αληθή γοητείαν, τόσον ώστε ό βασιλεύς Πέτρος ό Δ' τής 'Αοαγωνίας κα'ι δούξ τών Αθηνών νάγράψη είς διαταγήν του χρονολογουμ-ένην άπό τοϋ 1380 περί αυτής, δτι ήτο «τό πλουσιώτατον κειμήλιον τών επί γής, όμοιον τοΰ όποιου οι!>δείς Βασιλεύς τής Χριστιανοσύνης ήδύνατο νά δημιουργήση». (Πρβλ. Γρηγοροβίον Ιστορία τών Άθ-ηνών Β', Σ. 194, καί 392 μετ. Αάμπρου). Έκ τοΰ βρου τούτου οί νεώτεροι έρευνηταί έδημιούργησαν τόν συμβατικόν τοιούτον «Μεγαλοκυρα- τον». Πάντως οί Φράγκοι αύΟένται Αθηνών ώνομάσθησαν ενωρίς Δοϋκες καί τό κράτος των Δουκατον. (Πρβλ. στ. 3446 — 63 ). ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΜΠΑΝΕΣΗ ΚΑ! ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ 67 "ύύρισε ό ρήγας κ* Ιγραψαν νά έλθοΰσιν ττρός εκείνον 1565 κι αφότου ήλθασιν έκεϊ διτου ήτο ό Καμποτνέσης, ατός του τους έπαράδωκεν νά τον έχουν αφέντη• κι άτΓοώτου άττεχαιρέτησεν κ' έδιάβη την όδόν του. Έκεϊνος γάρ ό μισιρ Ντζεφρές, οττου ήλθεν μετ' εκείνον τον ρήγαν του Σαλονικιού, ώς ήλθε νά μ σσέψη, 70 εΐττε ούτως ττρός αυτόν κ' έτταρακάλεσέ τον νά εχη συμπάθειον άττό αυτόν, κ' έκεϊσε νά ένεμείνη (240) μ' εκείνον τον άφέντην του, τον εϊχε φυσικόν του, τον Καμττανέσην, σε λαλώ, όπου ττολλά έπεθύμα νά τον ίδή και ένωθρ καΐ μείνη μετ* εκείνον. 75 [§ 104] Κι αφότου γάρ εμίσσεψεν του ΣαλονΙκη ό ρήγας κ' ενέμεινε ό μισϊρ Ντζεφρές, ώς φρόνιμος όπου ήτον, τους άρχοντες έρώτησεν, τους τοπικούς Ρωμαίους, όπου τους τόπους εξευραν τά κάστρη και τάς χώρας δλης τής Πελοπόννησος όσον κρατεί ό Μορέας, 80 του νά του διερμηνέψωσιν του καθενός την πράξιν κι δσον έρώτησεν καλά κ' έπληροφόρεσάν τον, τόν Καμπανέσην εκραξεν και λέγει προς εκείνον «Αφέντη, εγώ ώς ξενοτικό; άνθρωπος γάρ του τόπου, »έρώτησα τους άρχοντες, όπου είναι μετά σένα• 85 »κι ώς έπληροφορέθηκα άπό αυτούς την άλήθειαν, »εΐδα με τά ομμάτια μου τό κάστρον τής Κορίνθου, »τοΰ "Αργού καΐ του Άναπλίου,τήν δύναμιν όπου έχουν. »''Αν θέλης νά καθέζεσαι νά τά παρακαθίσης, »έχάσες τό επεχείρησες, άπεργωμένος είσαι• 90 »διατό εΐν' τά κάστρη δυνατά, καλά σωταρχισμένα, »κι ουδέν τά δύνεσαι ποσώς μέ πόλεμον έπάρει• (260) »άλλά ώς έπληροφορέθηκα άπό καλούς ανθρώπους, »άπό την Πςίτραν κ' εμπροστεν μέχρ; εις την Κορώνην 1564.Όρίζει ό ρ. γράφουσι νά έ'λΟουν Οδ.άφών γάρ ήλθασιν θβ.άφέντ/) νά τόν έχουν 07. άπαί3το άποχαιρέτησεν ύπάει τήν όδόν του. 68.μισέρ Τζε- <ρρές δπου... μετά κεΐνον 09. ΣαλονΙκης τε 70. ούτως γαρ εΐπεν 71. έ- κεΐ νά 72. αφέντη του 74. Παραλείπεται ό στίχος. 75.'Α90ντου.. ό ^ή- γας Σαλονίκης 75. ενέμεινε ό μισέρ Τζεφρές μετά τόν Καμπανέσην 77. τους άρχοντας 78. τους τόπους ήξευραν... καϊ τές χώρες 80. νά τοΰ όρμηνέψουσι 81. καΐ έπληροφορήθη. 82. τόν Κ. έλάλησεν και προς εκείνον λέγει• 83. ώς ξενικός άνθρωπος δε 84.όπουναι 85. καΐ ώς πληροφορήθηκα άπ' αΰτους την αλήθεια, 86. εϊδα καΐ οφΟαλμοφανώς τό κάστρο 87. την δύναμιν, τήν έχουν 88. παρακαθίζης 89. επιχεί- ρησες 90. τά κάστρη είναι δυνατά 91. μέ πόλεμον νά τά έχης. 92. Έγώ γαρ έ'μαθα καλά άπό καλούς ανθρ. 93. άπέ τήν Π. έμπροσθεν. 1568- έξ. ΠερΙτηςποφοονοήσεωςταύτηςΡ •'■"■'=: ύποατημ.στίχ. 1384κ«11ί»15, 68 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΐ »οί χώρες είναι άττλώτερες, κάμττοι γάρ καΐ δρυμώνες, 1595 »ν' απέρχεσαι ελεύτερα με όλα σου τά φουσσάτα. »Κι άφών κερδίσης τά χωρία και να σε ττροσκυνήσουν, »τά κάστρη αν ένεμείνουσιν, εως ττότε νά βαστάζουν; »"Ορισε γάρ τά ττλευτικά νά υπάγουν της θαλάσσου, »κ' ήμεϊς ας ύπαγαίνωμεν δλοι άπό της στέρεας• 1600 »κι αφότου σώσωμεν έκεϊ δπου έχεις τον λαόν σου, »τόν τόπον δπου έκέρδισες, στον εριζικόν σου έλπίζοο »κ* εις του Θεού το έλεος του νά έχης διαφορήσει». [§ 105] Άκούσων ταΰτα ό ευγενικός εκείνος ό Καμπανέσης, μεγάλως εύχαρίστησεν τον πρωτοστράτοράν του* 5 ώρισεν κ' έσοοτάρχισαν την χώραν της Κορίνθου* φουσσάτα άφηκε καλά τον τόπον νά φυλάττουν κι ώς τον εϊπΞ ό μισίρ Ντζςφρές κ' έκαθοδτν/ησέ τον, οΟτως καϊ έπληρώθηκεν κ' εΙς τον Μορέαν απήλθαν. Άπό την Πάτραν ήλθασιν, στην Ανδραβίδα έσωσαν, 10 έκεϊ δπου ήσαν οί άρχοντες, τοΰ κάμπου τοΟ Μορέως. Και τότε ό μισΙρ Ντζεφρές, ώς φρόνιμος όπου ήτον, (280) έσώρεψεν τους άρχοντες καΐ λέγει προς εκείνους• «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, άπάρτε και σύντροφοι, »έσεϊς θεωρείτε, έβλέπετε τόν άφέντην έτοϋτον, 15 »δπου ήλθε έδώ εις τους τόπους σας δπως νά τους κερδίση• » μηδέν σκοπήσετε, άρχοντες, ότι διά κοΟρσον ήλθεν, »νά έπάρη ροΰχα καΊ ζώα καϊ νά μισέψη άπέδω- »ώς φρόνιμους που σας θεωρώ πληροφορίαν σάς λέγω• »θεωρεϊτε τά φουσσάτα του, την παρρησίαν δπου έχει. 2ΰ »άφέντης ένι, βασιλέας, και ήλθε νά κερδίση. »Έσεΐς αφέντη ουκ έχετε τοΰ νά σάς συμμαχήση• 159Ί. οί χ. ένι 9δ. με δλα τά φουσσάτα. 97. Έάν '.ί.είνουσι, ώς ττότε νά βαστάξουν; 98. νά ύπάσον ττς θαλάσσης, 09. κ' έμεϊς... δλοι εκ την στερέαν 1600. καΐ άφοϋ σώσωμεν 1. Παραλείττεται ό στίχος. 2. τόν τόπον νά κερδίσης» 3. Ώς τοκουσεν ό ευγενής αυτός 6. α.- ς>ησεν... δπως νά τήν ©. 8. μισέρ Τζεφρές κ' έκαθοδηγεψέ το 8. καΐ το έπλήρωσεν κ' έττηρε τήν όδόν του. 9. Άπέ τήν Πάτρα 10. όπούσαν 1!. μισέρ Τζεφρές 12. έσύναξε. 13. καΐ καλοί μου σύντροφοι 14. έσεϊς οράτε, βλέπετε έτοϋτον τόν άφ. 15. δπου ήλθε εις τους ... διά νά τους κ. 16. μηδέν σκοπάτε 17. νά έπάρη ζώα, ροϋχα τε, και τότες νά παγαίνη• 18. ορώ σας γάρ ώς φρόνιμος και καθαρά σας λέγω" 19. παρρησίαν τήν έχει- 20. αφέντης εναι, βασιλεύς και θέλει νά κ. 21. τοΰ νά σας βοηθήση• 1609. «Εκείθεν ήλθεν εις Άνδραβίδαν ή οποία ήτο κατ' εκείνους ιούς χρόνους ή κυριωτέρα πόλις τοϋ Μορέως», προσθέτει τό Γαλλ. Χρον. (§ 105). ΥΠΟΤΑΓΗ ΤωΝ ΕΛΛΗΝωΜ ΛΡΧΟΝ ; 0); ς^) »κι αν δράμουν τά φουσσάτα μας, τον τόπον σας κουρσέι^'Ρίν, »νά αιχμαλωτίσουν τά χωρία και νάσφαγοΰν οι άνθρωποι »ύστερον τί να ποιήσετε, όταν σας μετανοήση; 1625 »λοιπόν έμεναν φαίνεται δϊά καλλιώτερόν σας »να ποιήσωμεν συμβίβασιν, νά λείψουν και οί φόνοι, »τά κούρση κ' ή αιχμαλωσία από τά Ιγονικά σας, »κ' εσείς όπου είστε φρόνιμοι κ' εξεύρετε τους άλλους, »δπου είναι, λέ/ω, συγγενείς, φίλοι σας και σύντροφοι, 30 »πράξιν νά ποιήσετε είς αύτοΰς του νά έχουν προσκυνήσει ν». [§ 105] Άκούσων ταύτα οί άρχοντες, όλοι το έπροκυνήσαν (500) απόστειλαν καταπαντοΰ τους άποκρισαρίους τους, ένθα εξευραν ότι ήσασιν φίλοι και συγγενείς τους• το πράγμα τους ίδήλωσαν κ' έπληροφόρησάν τους• 35 άφροντισίαν τους έστειλαν από τόν Καμπανέσην όσοι βούλονται άπελθεϊν του νά έχουν προσκυνήσει, τά {γονικά τους νά εχουσιν κι άλλα πλεϊον νά τους δώση• όσοι τό άξιάζουν κι ωφελούν τιμήν μεγάλην νά έχουν. Κι ώς τό ήκουσαν οί άρχοντες και τό κοινόν ομοίως, 40 άρχισαν και έρχόντησαν κ' έπροκυνουσαν όλοι• κι αφότου έσωρεύτησαν έκεϊ είς τήν Ανδραβίδα, τό άρχοντολόγι του Μορέως, όλης της Μεσαρέας, έποίκασιν συμβίβασιν μετά τόν Καμπανέσην, 1622. τόν τόπον σας κουρσεύουν 23. σφαγοϋν άνθρωποι 24. ττοίσε- τε ωσάν σας μετανώση; 25. δια καλίτερόν σας 26. νά ποίσωμεν σ. νά λείψουσιν οί φ. 27. κ' οί αιχμαλωσίες ά~ό τά γονικά σας, 28. όπού- στεν φ. κ* ήξεύρετε ^ 29. ποϋ συγγενείς σας βρίσκονται, 30. ποίσετε πράξιν είς αυτούς δια νά προσκυνήσουν 31. Ώς το ήκουσαν... όλοι τον προσκυνοϋσιν 32. καταπαντόθεν έστειλαν τους άποκρισαρίους, 33. τ- ξεύραν...^ ήσασι... συγγενοί τους• 34. τους έμήνυσαν 36. δσοι θελή- σουν νά έλθουν 37. τά γονικά... καΐ πλέον νά τους δώσουν 38. νϋ/ουν μβγάλη 40. ζλοι έπροσκυνοϋσαν 41. άφόντου, έσυνάχτησαν. . . Άνδρα- βίδαν 43. εποίησαν συνάγεται καΐ έκ τοϋ αντιστοίχου κειμένου της γαλλικής παρα)ν>,αγής: «"Οταν οί ευγενείς της πεδιάδος τοΰ Μορέως καΐ ό λαός της υπαίθρου δλης της γώ- ρας καί των ορέων των Σκορτών εΐδον δτι ό Καμπανέσης έγένετο κύριος των κάστρων καΐ των πόλεων• συνεβιβάσΟησαν μετ' αύτοϋ» κλπ. (Γαλλ. Χρον. § 106). Περί Μεσαρέας έγραψεν ό Α. Μηλιαράκης «Μεσαρέα. ΊστορικαΙ έ- ρευναι περί τοϋ ονόματος τούτου ώς γεωγραφικού, (Αθήναι, 1893) καΐ ό Γ. Ν. Χατζηδάκις «Περί τοϋ έτύμου τής λέξεως Μεσαρέας» έν * Αθήνα ς ΣΤ', 3-64, ΙΒ' 205-206 καΐ έν Γλωσολογ. μελέταις σελ. 115-179. 70 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ δτι όλα τά αρχοντόπουλα, δπου εϊχασιν πρόνοιες, 1645 νά εχουσιν ό κοττά εις, προς την ούσίαν δπου είχεν, την άνθρωπέοτν και την στρατείαν, τόσον νά του ένεμείνη, και τ' άλλο το περσότερον νά μερίζουν οί Φράγκοι• καϊ οί χωριάτες των χωριών νά στέκουν ωσάν τους ηύραν. [§ 107] "Αρχοντες εξι έβάλασιν και άλλους εξι Φράγκους, 50 δπερ εμοιράσασιν τους τόπους και πρόνοιες. [§ 108] Κι δσον άπεκατέστησεν ετούτο δπου σε λέγω, (320) ήλθεν ό πρωτοστράτορας μισΐρ Ντζεφρές εκείνος εις την βουλήν δπου ήσασιν, λέγει του Καμπανέση• «Αφέντη, πρέπει νά σκοπας καϊ νά εχης καταλάβει, 55 »τό πώς ευρίσκεσαι μακρέα άπό τά ίγονικά σου• »φουσσάτα έχεις εδώ πολλά δπου είναι εις εξοδόν σου• »τά πλευτικά κουστίζουσιν πλειότερον τών φουσσάτων »διά τοΰτο λέγω προς έσέν καΐ συμβουλεύω σέ το• »του νά μη χάνης τον καιρόν και τον λαον δπου έχεις. 60 »Έγώ επληροφορέθηκα άπό τους άρχοντες σου* »έδώ σιμά μας ευρίσκεται του Πονδικοΰ τό κάστρον, »που ενι απάνω στον αίγιαλόν, εκεί ας σπελθοΰμεν, »άπαύτου ενι ή Αρκαδία καΐ άπέκει ή Κορώνη, 1644. όποΰχασιν 45. ό κάθε εις... ούσίαν τήν εΙχεν, 46. άνθρω- πίαν... τόσην τό νά τοϋ μένη 47. το ί'/3.η περισοότερον το μοιράζουν 48. τών χωρίων... ώς τους ηύραν. 49. έξήβαλαν 50. δπως νά ίμοιρά- σουσιν τον τόπον 51. Και δσον έκατέστησαν αυτό ό— ου σέ γράφω, 52. μισέρ Τζεορές 53. τήν εϊχασιν 54. νά σ:<οπης και ναχης 55. δτι ευρίσκεσαι... γονικά 56. έναι εις έξοδόν 57. πλευτικά άξίζουσιν πλέο έκ τά φουσσάτα 59. λαον τον Ιχεις. 60. πληροφορήθηκα άπέ τους άρχοντας σου 61. ηύρίσκεται... Ποντικού τό κάστρο- 62. άνω είς τήν θάλασσαν... απέλθουμε• 63. έν' ή 'Αρκ. εΐθ' ούτως 1649. Ή γα>^.ική παραλλ.αγή τοϋ Χρονικού παρέχει έν προκειμένω τήν πληροφορίαν δτι ή ρύθμισις τοϋ ζητήματος τών προνοιών ανετέθη είς τον Γοδ. Βιλλαρδουϊνον «και όόλλ.ους πολλούς ευγενείς ώς και είς ευγενείς καΐ φρόνιμους Έλληνας τοϋ τόπου». (Γαλλ Χρον. § 107). 1661 έξ. Πονδικοΰ κάστρον. Τό παρά τό Κατά^ίωλον κάστρον, όνομαζό- V σήμερον, κακώς, Ποντί'κόκαστρον, δεδομένου δτι καΐ ό Φραντζής τ6 ονομάζει ρητώς τό Ποντικόν καΐ τό Άραγ. Χρον. επίσης, (§ 110).Τό τελευ- ταϊον τοΰτο χρονικόν αναφέρει επιπροσθέτως δτι πρόκειται περί αρχαίου έλλην. φρουρίου έπισκευασθέντος υπό τών Φράγκων και έπονομασθέντος ΒβΙνβίΙθΓ καϊ ΒΡίΐιινοΪΓ. Ύπό τό τελευταϊον τοΰτο όνομα αναφέρεται καΐ έν Γα>Λ. Χρον. (§ 75, 178 κλπ.). Αξιοσημείωτος είναι και ή διαφορά γραφών Πονδικοΰ και Ποντικού έν Π κωδ. τόσον έ";ταϋθα, όσον καΐ έν στ. 1674, 1677, ώς και προηγουμένως έν στ. 1190: Ποντικόν έν Κ κωδ. και Μποντικον έν Π. κωδ. (Πρβλ. καΐ Δραγούμη: Χρον. Μορέως Τοπωνυμικά κλπ. Σ. 11 ). ΑΛωΣΙΣ ΚΑΣΤΡΟΥ ΠΟΝΤΙΚΟΥ 71 »κι όκάτι ολίγον προς εκεϊ ενι ή Καλαμάτα. 1665 »Αύτσ τά κάστρη τέσσαρα, δττου είττα κι ονομάζω, »ττοΰ είναι ά-ιτάνοο στον αίγιαλον και λέγο^ έτοΟτο, αφέντη• »εως οΟ εχομεν τά πλευτικά, ας απέλθουμε έκεϊσε, »τά κάστρη αυτά να έπάροομί, όπου έχουν τους λιμιώνες, »είς τό μέρος ποΰ μας βολεΐ και μας ενι έπιδέξιον». 70 ;§ 109 ι Άκούσων ταΰτα ό ευγενικός εκείνος ό Καμπανέσης και δλ' οί άλλοι οι έτεροι οΊ προοτοι της βουλής του, (340) επαίνεσαν τον μισίρ Ντζεφρέ, τον λόγον του έστέρξαν ώρθωσαν τά φουσσάτα τους, όμοίοος τά πλευτικά τους• στον ΓΤονδικόν έσώσασιν κ' έπολεμήσανέ ιον. 75 Τό κάστρον ήτον άχαμνόν, άπό σπαθίου, τό σπήραν και φύλαξιν έβάλασιν καλόν, λαόν ότίέσοο. Γ§ 110] Κι αφότου έσοοτάρχισαν του Πονδικουτό κάστρον, τά πλευτικά του εκίνησαν και της θαλάσσου ύπάουν κ' εκείνος γάρ εκ την στερέαν στην Άρκαδίαν έσώσεν 80 ηύραν τό πέλαγος κακόν, ουδέν είχεν λιμιώναν νά πιάσουσιν τά πλευτικά κι σνάπαψιν νά έχουν. Ενταύθα άπήρασιν βουλήν τό κάστρο μη πολεμήσουν έτότε, Ικείνην τήν φοράν όπου ήλθασιν έκεϊσε, άλλ' εως ού έχουν τά πλευτικά, νάάπέλθουνεΐςτά κάστρη, 85 που είναι απάνω στόν αίγιαλον, νά έ'χουοι λιμιώνες. "Ομως τινές εκ τόν λαόν άπό τά πεζικά τους έδράξασιν, με πόλεμον έσέβησαν στόν μπουρκον κι όσους έφτασαν με τό σπαθί άπέθαναν ευθέως• 1664. οκάτι όλϊγο 05. Τά κάστρη αυτά... όττου— α 60. ίτνι, ανοί εις τήν θάλασσα, τοϋτο σε λέγω, άφ. 1067. έως έχομε τά ττλ. εκεί ας άπελΟ. 67. νά πάρωμε, πού έχουν τους λιμ. 6'^. Εις τήν μερέαν όπως βολεΐ και έ'χομεν πιδέξιον». 70.Ήκοι!:σας τοϋτο ό ευγενής αυτός 71. ό- τΓούσαν της βουλής του. 71. τόν σέρ Τζεφρέν έπαίνεσ&.ν 73. ώρΟώσαν... ομοίως και τά πλοία• 74. στόν Μποντικον έσ. .. και πόλεμον έδωκαν. 75. Τό κάστρο 76. εις φύλαξιν 77. έσωτάρχισεν το(3 Ποντικοΰ 78. τά πλευτ. εκίνησαν στην θάλασσαν υπασιν 79. εκ τήν στεοέα... Αρ- καδία 80. Παραλείπεται ό στίχος. 82. έπήρασιν β. τό κάστρο νά πολεμήσουν 83. οπού εκεί είσήλΟον 84. Καιρόν έχουν τά πλ. νά έλθουν εις τό κάστρο 85. ποϋ έ'νι ίϊνω στην 6. •καΐ έ'χουσι λιμένα• 86. πεζικά τως 87. εις πόλεμον, σεβαίνουν εις τό εξω• 88. με σπαΟία απόθαναν 1679. Πρόκειται περί της μ-σαιοινικής πόλεως 'Λρκαοιϊς, -ήτις σήμερον έπανέκτησε τό άρχαΤον έλληνικόν αύτ'Γ,ς όνομα ΚυπαρίσΓτία, και ού/ί περί της χώρας της Αρκαδίας, ήτις κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους έκαλεΐτο Με- σαρέα. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 16421. 72 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕ0)Σ κι δσοι ημπόρεσαν καΐ έφυγαν έσέβησαν στο κάστρον. 1590 ΈνταΟτα ώρμώσασιν κ' Οττάουν ολόρθα εις την Μεθώνην το κάστρον η5ραν ερημον, δλο ήτον χαλασμένο* (350) το εϊχασιν χαλάσασειν όμττρός οί Βενετικοί, διατό εκρατοΰσαν "^ί Ρωμαίοι έκεϊ τα ττλεντικά τους, κ' εμπόδιζαν κ' έκούρσευαν τά ξύλα των Βενετικών. 95 [§ 1 1 1 ] Και άπαύτου εκίνησαν κ' ύπάουν στο κάστρο της Κορώνης, κ' ηύραν το κάστρον άχαμνόν άπό τειχέα και πύργους• είς βράχον σπηλαίου έκείτετον, άφιρωμένο ήτον το σώσει δε τά πλευτικά τον γϋρον το έγυρίσαν. Οί καβαλλάροι και πεζοί τον πόλεμον άρχάσαν 1700 τά τριπουτσέτα έστήσασιν κ' εκεί τους εσυχνάσαν άπάδεια ουκ εϊχασιν ποσώς είς τά τειχέα νά στήκουν εκείνοι γάρ οί Κορωναΐοι όπου ήσαν είς το κάστρον το ίδεϊ το πλήθος του λαού, του πολέμου το θάρσος, έλάλησαν κ' έζήτησαν συμπάθειον νά τους ποιήσουν, 5 το κάστρον νά τους δώσουσιν, μόνον νά τους όμόσουν νά εχουσιν τά όσπίτια τους ομοίως τά ίγονικά τους. Ό πρωτοστράτωρ το ήκουσεν μισίρ Ντζεφρέ'ϊ" εκείνος• ευθέως τους ύπωμόσατο, ό πόλεμος έπάψεν οί Φράγκοι άπέσω έσέβησαν, το κάστρο έπαραλάβαν 10 σωτάρχισιν έβάλασιν άπ' εσω και λαόν τους. 1689. καΙ δσοι πάλιν έφυγαν... κάστρο. 90. Είς τοϋτο πάλιν ώ^ίθώσαν νά ύπάν εις την ΛΙοθώνη- 91. ήτον έρημον... χαλασμένον, 92. δπου το έχαλάσασιν όμ.πρ6ς 93. δι* οί) έκρατοϋσαν 94. έκούρσευαν της Βενετίας τά κάστρη 95. Και άπ' έκεΤ... ύπαν είς την Κορώνην 96. το κάστρο... έκ τειχών τε και ττύργων 97. βράχον ήτον, σττήλαιον, πολΛά άφιρωμένον 98. ως έσωσαν τά πλ. τον γϋρον έγυοίσαν. 99. άρχίσαν 1700 .τριμ- πουτζέτα έστησαν και έσυχνασασίν τους 1 . και ιίδειαν ούκ εϊχασιν εΙς τοΤχον νά σταθοϋσιν 2. κάστρο• 3. τί> Ιδεϊν... τί) θράσος τοϋ πολέμου, 4. και εϊπασιν συμπάθειαν νά ?χουν, 6. τους οίκους των μετά των γονι- κών τους. 7. μισέρ Τζεφρές 8. εύτύς δρκον τους έδωκαν, ό π. έπαύτη• 1690 έξ. Ή Ιστορία της κατακτήσεως της Κ)πόλεως τοϋ Βι)λαρδ. διη- γείται &ΧΚως τά γεγονότα. Ό Σαμπλίττης καΐ ό Βιλ,λαρδουϊνος 6 νεώτερος έγκαταλείψαντες τ6 φΡ^Υ^ί^^^-' στρατόπεδον, ήρχισαν μετά των συντρίόφων των. νά προβαίνουσιν είς κατάκτησιν τοϋ Μορέως, φΟάσαντες μέχρι Μεθώνης, την οποίαν εύρον κατεστραμμένην.Τότε έπισκευάσαντες προχείρως τά τείχη της πόλεως έπηλθον κατά τοϋ Μιχαήλ Α' Κομνηνού ίδρυτοΰ τοϋ Δεσποτάτου της "Αρτης, δστις εΐχεν έλθει εναντίον τίον και μετά πορείαν μιας ημέρας οΐ Φράγκοι συνήντησαν τους "Ελληνας καΙ, τους ένίκησαν λαβόντες πλούσια λά- φυρα, τά όποια έφερον είς Μεθώ'/ην. Μετά ταϋτα έκυρίευσαν διά συνθήκης την Κορών-/]ν καΐ τέλος την Καλαμάταν. (Βιλλαρδ. €οης. 0)ρ1β § 328-330). ΑΛωΣΙΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 73 [§ 112]Έπι της αύρίου έμίσσεψαν,στήν Καλομάτανήλθαν. (580) Το κάστρον ηύραν άχαμνόν, ώς μοναστήρι ν το είχαν* . το σώσει το έπολέμησαν, άπό σπαθιού τό άττήραν. [§ 1 15]Μέ συμφωνίες τό έδωκαν κ'έκεϊνοι ωσάν κ'οΐ άλλοι. 1715 '6ύς τό έμαθαν γαρ οί Ρωμαίοι άττ* εσω άπό τό Νίκλι, εκείνοι της Βελίγοστης, της Λακοδαιμονίας, δλοι όμοϋ έσωρεύτησαν, πεζοί και καβαλλάροι; 1711. την αΰριον έκίνησαν ύπαν στην Καλ(χμάταν. 12. ήτον μο- ναξόν, ώς μοναστήρι ήτον, 13. έπολέμησαν το. άπό σπαθί 14. ώσπερ οί άλλοι. 15. έμαθαν οί Ρωμα~οι... άπέ τό Νίκλι, 16. Βελιγοστης καΐ Λακεδαιμόνιας, 17. έσυνάχτησαν 1711. Ή Ιστορία της Κατακτήσεως της Κ)πολεως τοϋ Βιλλαρδ. παρέχει έν προκειμένφ τήν πληροφορίαν δτι τό κάστρον της Καλαμάτας ήτο πολύ ίσχυρόν και ώραϊον, έκυριεύθη δέ ύπό των Φράγκων κατόπιν επιπόνου καΐ μακράς πολιορκίας (Βιλ>.αρδ. €οης. €)ρ1β § 330). Αξιοσημείωτος είναι ή ποικιλία γραφών τοϋ ονόματος της πόλεως, έν πρώτοις μέν έν τω ό-νω έργω τοϋ Βιλλαρδ. δπου άπαντα: ΟΗβΙβηπίίΙβ, ένω έν τω Γαλλ.. Χρον. (§ 113 ) γρά- φεται 0ά\6ΤΙ\ά16. ή γραφή Καλαμάτα άπαντα σταθερώς εις τόν κωδ. Π ένφ ό κωδ. Κ, παρά την γρίϊφήν Καλαμάτα (στ. 1664), εμφανίζει και τάς γραφάς Καλλομάτα, (στ. ΙΤ^δ), Καλομμάτα, (στ.1739, 1865 κλπ.). Έκτης τελευταίας ταύτης γραφής ό Ν. Πολίτης συνεπέρανεν δτι τό όνομα προέρ- χεται έξ εικόνος τίνος Παναγίας Καλομάτας, (Πολίτης Λαογρ. Σύμμεικτα Α', Σ. 142 — 145, Καλαμάτα). Πιθανώς όμως ή γραφή Καλομάτα νά οφείλεται μαλΛον εις φωνητικά αϊτια, προς αποφυγήν έπαναλή'ΐεως τοϋ α. Κάτι άνάλογον συμβαίνει με τά ονόματα Λακεδαιμονία, Λάρισα, Πελοπόννησος, τα όποϊα απαντούν έν κωδ. Κ. Λακοδαιμονία κα', Λακχ^^αιμονία, (στ. 1716 1755, 2306, 2316 κλπ. ), Λάρισσοο, (στ. 2591, 2599) ολυπόνεσσος, (στ. 2333 κλπ.). Τό Γαλλ. Χρον. (§ 113) λέγει βτι οί κά οι των Καλαμών, ώς έμαθον δτι οΐ Φράγκοι έκυρίευσαν τήν Κορώνην, παρεδόθησαν εΙς τόν Καμπανέσην διά συνΟίηκης. 1715 έξ. Πρόκειται έντριϋθα περί τής' μάχης τοϋ Μιχαήλ Λ' Κομνηνού, Δεσπότου "Λρτης προς τους Φράγκους, κα6' ην οί "Ελληνες ήττήθησαν καΐ περί ής όμιλεϊ κα! ή Ιστορία της Κατακτ. Κ )πόλεως τοϋ Βιλ)Λρδ. (§ 328 — 330 βλέπε ανωτέρω σημ. στιχ. 1690 έξ. ). Περί της τοποθεσίας της γενομένης μάχης καΐ τών διαφόροιν εικασιών περί Καττησκιάνων καΐ Κούντουρα έλαι- ώνος, Βλέπε Δραγούμη Χρονικών Μορέως Τοπωνυμικά κλπ. Σελ. 20-— 21 καΐ ύποσημ. Έκ τοϋ προκειμένου χωρίου καΐ έξ άλλων στοιχείων διαπιστού- ται δτι τό Νίκλι δέν έκτίσΟη ύπό τοϋ Γουλ. Βιλλαρδ., άλλα προϋπήρχε της φραγκ. 'κατακτήσεως. Τό Άραγ. κείμενον, τό όποιον μας δίδει τήν έσφαλμένην περί Νικλίου είδησιν, μας παρέχει λεπτομέρειας περί της κα- ταστροφής αΰτοΰ, γενομένης τω 1296 ύπό τών Βυζαντινών καΐ της αντικαταστάσεως του ύπό τοϋ Μουχλίου. Τό Νίκλι έκειτο εΙς τήν πεδιάδα καί παρά τά ερείπια της αρχαίας Τεγέας. ( Πρβλ. Άραγ. § 216. 479 — 485, Δραγούμη Χρ. Μορ. Τόπων. 84— 94 καί 101—118, Μωραίτου 'Ιστορ. Τε- γέας Σ. 261 έξ. καί ύποσημ. στ. 2027 τοϋ παρόντος Χρ.) . 1716. Περί Βελίγοστης βλέπε περαιτέρω ύποσημ. στΙχ. 2024. Περί Λακεδαιμονίας βλέπε στίχ. 2970 έξ., 4520 έξ., 5600 έξ. ώς καΐ προηγουμ• ύποσημ. στίχ. 1711 ττερί της γραφής Λακοδαιμονία. 74 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ εκ τοόν ζυγοον των Μελιγόον ήλθαν τά πεζικά τους• ήλθαν τοΟ Λάκκου τά χωρία, στον Χρυσορέαν έσωσαν, 1720 άκούσασιν κ' εμάθασιν το πώς ήλθαν οί Φράγκοι, και περπατούν εκ τά χωρία κ' επαίρνουσιν τά κούρση, και είπαν κ' έλογίσαντο νά τους έχουν ζημιώσει. Έκεϊσε έπαρεσύρθησαν, το λέγουν Κηπηοκιάνους, όπου το κράζουν δνομα οτόν Κούντουραν ελαιώνα. 25 "^Ησαν χιλιάδες τέσσαρες, πεζοί και καβαλλάροι, Οί Φράγκοι γάρ ώς το εμάθασιν πάλε άπό τους Ρωμαίους, όπου ήσασιν γάρ μετ' αυτούς κ' έξεύρασιν τους τόπους, εκεί τους έπαρέσυραν, ήλθαν και ηΟρανέ τους και πόλεμον έδώκασιν οί Φράγκοι κ' οί Ρωμαίοι. 50 Κ' οί Φράγκοι γάρ ουκ ήσασιν, πεζοί καί καβαλλάροι, μόνοι εφτακόσιοι μοναχοί, τόσους τους έγνωμιάσαν. (400) Με προθυμίαν άρχάσασιν τον πό?\εμο οί Ρωμαίοι, δίατί ολίγους τους έβλεπαν, υστέρα έμετενοήσαν. Τί νά σε λέγω τά πολλά καί τί τό διάφορόν μου; 1718. έκ τον ζυγόν του Μελιγοΰ ήλθαν τά ττλευτικά τους, 19. Πα- ραλείπεται τό 1/2 του στίχοι^• μετά: Χωρία 20. παραλείπεται ό στίχος • 21. Παραλείπεται τή. α' 1/2 τοΰ στί/ου* 22. είπαν καί έβουλεύττ,καν πώς νά τους πολεμήσουν. 23. το λέγουν Καψικίαν 24. δπου τό λέ- γουν... στον Κ'/!-7δουρον 2δ. χιλιάδες ήσαν 27. ποΰ έπερπατοϋ- σαν... ήξευρα.» 28. έπαράσυραν... ηυρασίν τους 30. οί Φ. μόνον ήσασιν 31. μόνον και έφτακ. τόσους ένωμιάζω• 31β. διά τοϋτο έσφα- λαν οί Ρ. τον πόλεμ,ον άρχισαν (στίχος πλεονάζων) 32. με προθυμίαν τους άρχισαν, ολίγους τους έβλεπαν, 33. ΰστερο έμετανόησαν, κακόν πράγμα έποΐκαν 34. καί τί διάφορόν μου; 1718. Οί ζυγοί των Μελινών, έ'σω και έ'ξω, περιλαμβάνοντες ολόκληρον τό Β. τμήμα της Λακίονικής άπό Μεσσηνίας μέχρις Οιτύλου διαστέλλ.ονται εν τί) παρύντι Χρονικω, άπό τοΰ Ν. τμ.ήματος της χώρας καλουμένου Μάΐνη έκ τοΰ ομωνύμου κάστρου, ώς τοΰτο συμβαίνει καί παρά Κ. Πορφυρογεννήτω: Προς τον ϊδιον υίόν Ρωμανόν,καθώς καί έν βίω Νίκωνος τοΰ Μετανοείτε (Νέος Έλληνομνήμων Γ, σελ. 200 ). Αναφέρονται δε καί παρά τοΰ Κριτοβούλου έν τη Ιστορία του, κσ.ϋως καί παρά τοΰ Ι. Φραντζή έν Χρονικω. Ό Ψευδοδω- ρόθεος συγχέει τους Ζυγούς των Μελιγων προς την Μάϊνην, (Ψευδ. Σ. 476), διότι, φαίνεται, τότε τό όνομα Μάϊνη είχε λάβει εύρυτέραν σημασίαν καί περι- ελάμβανεν πλέον ολόκληρον τήν χώραν την ύπαγομένην εις την δικαιοδοσίαν τοΰ Επισκόπου Μαΐνης. (Βλέπε σχετικώς Ζερλέντη: Τάξις Ιεραρχική των έν Πελοποννήσω εκκλησιών. Ή Μητρόπολις Ζαρνάτης και αϊ έν Μάνη έπι- σκοπαί.Τοΰ αύτοΰ Μηλιγγοί καί Έζερΐται Σλάβοι έν Πελοποννήσω. Ν. Πο- λίτου: Οί Ζυγιώται τής Πελοποννήσου, (έν Ααογρ. Συμμ. Α, 134 — 141 ) καΐ Ίστορίαν της Μάνης, ηθών, χωρίων καί ίντράδων αυτής ύπό Νικήτα Νιφάκου^ «τ. 74 εξ. (έν Ο.ί.Μ&υτβΓ Β&δ ΟΓΪεοΙιίδΓΐιο ΥοΙΙί.Έδημοσιεύθη καί έν Βυ- οίΐοη ΚοοΗ.ΗϊδΙΟΓ.Α' τόμος Σελ.Ι^ΧΧΧΥΠ καί εις ίδιον τεΰχος πολλάκις). ΗΤΤΑ ΤωΝ ΕΛΛΗΝωΝ ΕΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ 75 1755 τον ττόλεμον έκέρδισαν έτότε έκεΐν' οί Φράγκοι* δλους έκατασφάξασιν, ολίγοι τους έφυγαν. Αυτόν καΐ μόνον τον ττόλΕμον έποϊκαν οί Ρωμαίοι εΙς τον καιρόν ττοΟ έκέρδισαν οί Φράγκοι τόν Μορέαν. [§ 114] Κι αφότου έκερδίσασιν τήν Καλομμάτα οί Φράγκοι 40 κ' είδαν τόν τόπον εμνοστον, άττλήν, χαριτωμένον, τους κάμτΓους γαρ και τά νερά, τό πλήθος των λιβαδιών. ^ Ό Καμπανέσης ώρισεν όλων των πλευτικών του ό κατά εις νά απέρχεται εκείθεν, όπου ήτον διό τόν έπληροφόρεσαν υί άρχοντες οί Ρωμαίοι, 45 ότι ουδέν του έκάμασιν τίποτε χρεία άπάρτι. "Ούρισεν γάρ κ' έβγάλασιν άπ' εσω εκ τα καράβια σωτάρχιον, άρματα πολλά, ομοίως και τζαγρατόρους. Κι' όσον έπαραδιάβασεν τά μέρη Καλλομάτας κι άνάπαψεν τά άλογα, ομοίως και τόν λαόν του, 50 βουλήν άπήρεν ποΟ νά Οπάτ], ποΰ νά καβαλλικέψη. Εις τούτο είπαν οί Ρωμαίοι, οί πρώτοι της βουλής του, (420) νά απέλθουν στην Βελίγοστην κι άπέκει εις τό Νίκλι, διατό είναι χώρες προεστές εις όλον τόν Μορέαν στόν κάμπον κοίτονται κΌί δύο, ευθέως τές θέλουν πάρει• 55 κι άπαύτου πάλε ν' απέλθουν στην Λσκκοδαιμονίαν Και τότε ■ ό πρωτοστράτορας, μισϊρ Ντζεφρές εκείνος, είπεν και Ισυμβούλεψεν στην Αρκαδία νά απέλθουν, τό κάστρον γάρ νά έπάρουσιν, ό τόπος νά ττλαταίνΓ), !'ά στείλουν κ'είς τό Άράκλοβον όπου κρατεί τόν δρόγγον, 1735. τότε εκείνοι οΐ Φ. 36. 5'.>Λους έκατασφάξασιν 37, Αυτόν μό- νον 39. Άφόντου... Καλαμάτα 40. είδαν... καλόν, χαριτωμένον 41. λιβάδων 43.0 κάθε εΙς... δθεν 44. δι' ου τόν έπληροφόρησαν 45. του έκαμναν.... άπ* άρτι. 46.Όρίζει και έξήβαλαν άττέσω 47. σω- τάρχησιν καί άρματα ομοίως 48-49. Παραλείπονται οι στίχοι 50. ϊτΓγ\- ρεν που νά ύπα και ποϋ νά ταξειδέι!>η• 52. νά παν εις τήν Βελιγοστήν κ•/ άπαύτου 53. δι' ού Ινι χώρες μείζονες 54. μά>^.ον εις κάμπον κοίτονται, εύτϋς τάς θέλει έχει 55. κι, άπαύτου πάλιν νά έλθγ;ς εις Λακιδαιμονίαν». 56. μισέρ Τζεφρες 57. εϊπεν κ' έσυμβουλεύτην τους νά ύπάν στην Άρ- καδίαν, 58. έπάρουσιν... πλατύντ), 59. κρατούν τον δρόμον. 1759 έξ. Τό κάστρον τοϋ Άρακλ(^βου ή Όρεοκλόβου έκειτο Β. της Καρυ- ταίνης. Περί τοϋ κυρίου γοϋ κάστρου τούτου Δοξαπατρη Βουτσαρά τό Ά- ραγ. Χρον. (§ 111 ) λέγει δτι ήτο Ισχυρότατος, φέρων βαρυτάτην πανοπλίαν καΐ τρομερόν ρόπαλον. Περιπετείας της κόρης τοϋ Δοξαπατρη τούτου έδρα- ματοποίησεν ό Μηλιαράκης εις τό έργον του «Μαρία Δοξαπατρη )).Τό κάστρον τοϋτο γα)ΛιστΙ καλείται Βαοβίβί καΐ Βαοίιβίβΐ (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 389, 563, 'Αραγ. § 110— 112 κλπ. Περί της άκριβοΰς του θέσεως καί των σχετικών εικασιών Βλέπε Δραγούμη Χρον.Μορέως Τόπων. Σελ.14,15,21,22 καΐ 24). 76 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 1750 όπου το λέγουν τά Σκορτά, μικρόν καστέλιν ενι, άλλα εις τραχώνιν κάθεται, ττολλά ενι άφιρωμένον λέγουν όκάττοιος το κρατεί άπό τους Βουτζαραδες, Δοξαττατρήν τον λέγουσιν, μέγας στρατιώτης ενι* «κι άφών εττάρωμεν κι αυτό καΐ νά πλατύνη ό τόττος, 65 »ένταυτα ας άπερχώμεθα έκεϊ είς τους άλλους τόττους». Ούτως ώς το έσυμβούλεψεν μισϊρ Ντζεφρές εκείνος, το εστερξεν του νά γένη ατός του ό Καμπανέσης. "Ούρισεν κ' έλάλησασιν όλα τους τά σαλττίγγια, κ' ευθέως εκαβαλλίκεψαν, έκίνησαν κ' υπάγουν. 70 [§ 115] Στην Άρκαδίαν έσώσασιν ώραν μεσημεριού* έπιασαν τές κατουνες τους στον κάμπον έτεντώσαν, (440) τό κάστρον έζητήσασιν, κ' εκείνοι ουδέν το δίδουν, διατι τό κάστρον κοίτεται απάνω γάρ στό σπήλαιον κ' είχαν και πύργον δυνατόν άπό γάρ των Ελλήνων 75 σωτάρχειον είχαν δυνατήν, ήλπιζαν νά βαστάξουν τήν μάχην και τόν πόλεμον, νά μή πσραδοθοΰσιν. 1760. πολύ άφιρωμένον 63. καλός στρατιώτης 64. «κι άφών αυτό έττάρίομε 65. εις τοΰτο βέλομε ύπα και είς τά &Ώ.α κάστρη». 66. Καθώς το.,.ό μίσερε Τζεφρόες, 57. έ'στρεξεν οτι 68. δλα του τά σαλμπίγγια• 69. εύτύς... έκίνησαν, υπάγουν, 71. έπιασαν κατοΰνες τους, 73. δι' ού τό κ. κοίτεται άπάνωθεν σττηλαίου• 74. άπό δέ των Έ>Αήνων• 75. σωτάρχιση... ώλπιζαν. 1760. Περί της περιφερείας των Σκάρτων βλέπε ύποσημ. σ^Ιχ. 5642, ώς καΐ Εύρετήριον. 1770 έξ. Ο'! Φράγκοι κατέλαβον ευχερώς την πόλιν της 'Αρκαδιας, (Κυπα- ρισσίαν), άλλ' ούχΙ και τό όχυρόν αύτης κάστρον, τό όποιον εκείτο έπΙ απο- τόμου βράχου και είχε ττ^ργον κατασκευασΟέντα υπό τών «γιγάντων» (Γαλλ. Χρον. § 115: θ5ΐοίΙ 3.<55ί'5 5υΓ αηβ ρΐβΓΓβ 1)ΐ86 βΐ &νοίΙ υηβ 1)θηηβ ΙοϋΓ οΐβδδϋδ, <1β ΓοΥΓβ <1ιρ8 ]3Ϊίχη8). 'Τποθέτοί δτι ή ?κφρ. τοϋ έλλην. κειμένου: «διατΙ τό κάστρο κοίτεται επάνω γάρ στό σττήλαιον» κλπ. (στ. 177 3), αντιστοι- χεί προς τό β..ον απότομος βράχος. Θα πρόκειται βθεν περί κακής με- ταφράσεως της γαλλικής εκφράσεως ρΐβιΤΘ 1>Ϊ5β. Μόνον εις την περίπτωσιν της μάχης τοΰ Μακρυπλαγίου, (στ. 5427): «Έττήρε τον κ' έδιέβησαν απάνω 6Ϊς Ινα σττήλαιον», ή λέξις σπήλαιον αποδίδεται ακριβώς προς τό γαλλ. κεί- μενον: ΕΙ 1θΓ§ 1θ ρπδΐ βΐ 1β ιηβηα οη ηηβ οανβ, βηίΓΟ άβυχ αιοπίαί^ηβδ, ΓΟοΚθδ (Γθ!>λ. Χρον. § 37 ). Ταϋτα μεταξύ άλλων είναι ενδεικτικά τοϋ οτι τό Έλληνικόν κείμενον είναι μετάφρασις γαλλικού τινός κειμένου έξαφανισθέν τος καΐ ούτινος περίλη<1ίΐς είναι ή γαλί,ική παραλλαγή τοΰ Χρονικού• ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ 77 Ή μέρα εκείνη έπέρασεν, ή άλλη εξημερώνει- [§ 116] Ό Καμττανέσης ώρισεν, τά τριττουτσέτα έστησαν και άρχισαν νά πολεμούν έκεϊ απάνω είς το κάστρον. 1780 Έκ το ενα μέρος έδερναν μετά των τριπουτσέτων, κι από την ράχην κ' έ'μπροστεν ήσαν οί τζαγρατόροι. Κι ως εϊδασιν οί ΆρκαδινοΙ όπου ήσαν είς το κάστρον, τον πόλεμον τον δυνατόν ότι ουκ ημπορούν βαστάζει, στριγγήν φωνήν έλάλησαν, ό πόλεμος νά πάψη• 85 συμβίβασιν έποιήσασιν το κάστρον να παραδώσουν κ' ευθέως ό πρωτοστράτορσς μισίρ Ντζεφρές εκείνος ώρισεν των αρχηγών τον πόλεμον νά πάψουν. Οί ΆρκαδινοΙ έζητήσασιν συμπαθεί ον νά τους ποίηση, σφροντισίαν νά εχουσιν με τά υποστατικά τους• 90 όρκον έδώκασιν εΟτΰς κ' έδώκασιν τό κάστρον. [§ 117] Κι αφότου έπαράλαβεν τό κάστρο ό Καμπανέσης, (460) ουδέν άργήσασιν έκεϊ μόνι και δύο ημέρας• κι' ούτως έσώσασιν έκεϊ όκάποι άποκρισάροΓ πιττάκια έβασταίνασιν, έκ την Φραγκίαν τά ήφέρναν, . 95 του Καμπανέση τά έδωκαν κ' έπροσκυνήσανέ τον έκ στόματος τους έρωτα* «λέγετε τά μαντάτα». Κ' εκείνοι ώς ήσαν λυπηροί μετά δακρύων του λέγουν• «Αφέντη μας, έγνώριζε, απέθανε ό αδελφός σου, »δπου ήτον πρώτος αδελφός, ό κόντος της Τσαμπάνιας. 1800 »0ί άρχοντες του τόπου σου, δλοι οί φλαμουριάροι, »ώσαύτως όλον τό κοινόν όπου ενι ίγονικόν σου, »παρακαλοΰν καί προσκυνούν σύντομα έκεϊ νά άπέλθης* )>ούκ έχουσι γάρ φυσικόν αφέντη, μόνον έσέναν. 1778. τριμτϊοτσέτα 70. άρχισε νά πολεμη 8(*. μέρος το έδερ- ναν μετά τά τριμποτσέτα 82. Ώς είδαν... κάστρο, 83. δυνατόν ούκ η- μπορούν 85. εποίησαν τ6 κάστρο νά τους «^(ύσουν. 86. εύτϋς... μισέρ Τζεφρές 87. των αρχηγών του ώρισε ό πόλεμος νά πάψη. 88.συμ- πάθειον νά έχουν, 90. όρκος έγίνετον 91.'Αφών γαρ 92. μόνον ημέρας δύο 93. καί ον")τως πάλιν έσωσαν εύτΰς μ,αντατοφόοοι- 94. π. έβάσταξαν, έκ την Φ. ήλθαν, 95. έπροσκύνησάν τον 96. τους έρωτα νά τον είποϋν μαντάτα. 97. Εκείνοι ήσαν. ..δακρύων λέγουν 98. «'Αφ. μας, έ->;'νώρισε, 99. ήτον πρώτος άπό σοΰ ΙΒΟΙ.γονικόν σου 2. προσκυνούν γουργά έκεϊ νά πάγης• 3. ούκ έχουν άλλον φ... μόν εσένα . 1798. Είς ττ,ν πραγματικότητα ό αποθανών τω 1209 αδελφός τοϋ Γουλι- έλμου Σαμπλίττου Λουδοβίκος, (1^ουί3 ίΐθ ΟΙιαηίρΙίΙΙθ ), ήτο κύριος τοϋ ο- μωνύμου 7Γ!)ργου τοΰ εν Βουργουνδία ΟΙιαιηρΙϊΙΙθ, καΐ ούχΙ κόμις της Κα- μπανίας (Βλέπε σχετικώς ανωτέρω σημ. στίχ. 1380 εξ. Ϊ357, 1384, 1436, 1847 ώς και ύποσημ. στίχ. 2108 ές. περί της προελεύσεως τοϋ επωνύμου Καμπανέσης. 78 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ «Αυτός ό ρήγας της Φροτγκίας, δττου κρατείς όατ' αυτόν, 1805 «τΓολλά άγαττα και βιάζεται γοργόν νά καταλάβης• «οί σι^γγενεϊς σου κ* οί άπαντες ευγενικοί της Δύσεως, «δλοι σέ γράφουν καΐ ζητούν σύντομα εκεϊ νά άττέλθης». [ § 1 1 8 1 Άκούσων ταύτα ό ευγενικός εκείνος ό Καμπανέσης, ώς φρόνιμος νεούτσικος μεγάλοος ελυττήθη, 10 έκλαψε εις σφόδρα, σέ λαλώ, ε'ις θλίψιν μεγάλην έμπήκεν, ώρισεν γάρ κ' έκράξασιν τους πρώτους του φουσσάτου, (480) εκείνον τόν μισΐρ Ντζεφρέ τόν πρωτοσύμβουλόν του, κ' έλάλησεν ώς φρόνιμος καϊ λέγει προς εκείνους. [§119] «"Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, σύντροφοι, στρατιώται, 15 »τόν Θεόν έβγάνω μάρτυρα στην θλίψιν όπου εχω »διά την θανήν γάρ εκείνου του αφέντη κι αδερφού μου. »Δςύτερον πάλιν θλίβομαι, εχω μ-γάλην εννοιαν »έτούτο όπου έκατάπιασα, κ' ήλθα στην Ρωμανίαν, »νά λάβο:) δόξαν και τιμήν και τόπον νά κερδίσω• 20 »κι όσον το έκατάπιασα κ' ετρ=χα εις τό τέλος. »έχάσα τήν ελπίδα μου κ έγκρεμνοβόλισά την »και ήλθε με τό εναντίον εν γάρ δισσοϊς τοις τρόποις. »'Όμως ώς ήκουσα άπό αρχής εκ τους παλαιούς ανθρώπους, »καΐ λέγουν και διατάσσουν μας— όσοι γάρ δυστυχούμε— 25 »ύπομονήν νά εχωμεν κι οΟτοος νά δ'.αφορουμεν »διά τούτο λέγω προς εσάς, όλους παρακαλώ σας »τοΰ νά με συμβουλέψετε ώς πρέπει και τυχαίνει, »νά ποιήσω πράγμαν εύπρεπον νά πρέπη τής τιμής σας, »κ' εσάς όπου είστε μετ' έμέν νά μήν κατηγορήσουν». 30 [§110] ΊΞνταΟτα εδόθη ή βουλή κ' έγίνετον ετούτο• 1804. ρηγ^ς φράτσας τε 5. γουργά 6. σου άτ7.ν7ες, οί ά;;χ-/;γοί της Δύ- σης 7. σύντομα νά άπ.ΐλΟης 8. Ώς το •)^κουσεν ό ευγενής ο:ύτός ό Κ. 9. Παραλείττεται ό στίχος. 10. μεγάλην θλίψ'.ν είχεν 1 ϊ. ώρισε καί ελά- λησαν 12. τον μισερ Τζεορέ Ι.'ϊ. προς εκείνους είπεν 14. στρατι- ώτες 15. -6ν (τ), καλούμα•, μάρτυραν 16. Οανήν τοί3 έ•κε•,νοϋ αφέντη 18. έτοΰτο γαρ το άρχισα, κ' ή9ελα στον Μορέο:ν, 20. το άρχίνησο: και ετρ. εις τέλος 2ϊ. όλττίδα μου και έγκρεμνοβολίστη 22. και εναντίον ήλθε μου 2Ί. — όλοι γαρ δυστ,ίχοΰμε — 2.5. νά εχωμεν και νά διαοο- ροϋμε• 27. βουλήν με συμβουλέψετε ώς πρ. και αρμόζει. 28. εϋπρε- ττον νά ένι ε'.ς τιμήν |Λθυ, 29. όπούστεν 1830 εξ. Προφανώς πρόκειται ένταϋθα περί επαναλήψεως κακώς γενομένης ύπό του Χρονογράφου εκ συγχύσεως, διότι καΐ προηγουμένως γίνεται λόγος περί διανομής φέουδων ύπό έπιτροττής αποτελούμενης άπο εξ "Ελν.ηνας έντο;τίους ευγενείς και εξ Φράγκους ύπό τήν έποπτείαν του Γοδοφρ. Βιλλαρ δουΐνου. (Πβλ. ανωτέρω εν στίχ. 1649 έξ. ). ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΑΝΑΧωΡΗΣΕωΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΣΗ 79 νά ενι ό ττρωτοστράτορας μισϊρ Ντζεφρές εκείνος, (500) νά εχτ] μετ' αΟτον δύο αρχιερείς και δύο φλαμουριαρίονς καΐ άλλους ττέντε άρχοντες, τους τόπους νά ίμερίσουν, νά δώσουσιν τοΰ καθενός ττρός την ούσίαν δπου έχει, 1835 προς τον λαόν και τά άρματα δπου είχεν στό φουσσάτο. [§ 121] Έν τούτορ έκατσαν ένομου εκείνοι οΐ δέκα μόνοι κ' έκατέγραψαν τόν λαόν, τους πρώτους τοΰ φουσσάτου. Λοιπόν αφότου έγράψασιν τους τόπους κ' ή μέρισαν, εκείνοι οί δέκα δπου λαλώ, ήφέρασιν τά έγράφου, 40 του Καμπανέση τά έδωκαν κ' έπροσκομίσανέ τα. [§ 122 ί Κι αφότου τά σναγνώσασιν κ' έφανερώσανέ τα, δλοι τους έπαινέσασι και ατός του ό Καμπανέσης• διότι γάρ ουκ εγραφεν στην μερισίαν έκείνην τίποτε διά τόν μισΐρ Ντζεφρέ τον πρωτοστράτοράν του, 45 μεγάλοος τό έθαυμάστηκεν, εΐπεν κ' επαίνεσε τον, τές τάξες καϊ την φρόνεσιν, τές χάριτες δπου εΐχεν. Ι §123] Έν τούτορ τόν έλάλησεν «μισΐρ Ντζεφρέ», τόν λέγει, — είς τόν εμφανές τόν εκραξεν και φανερά τόν ειπεν— «εγώ έξεύροο είς πληροφορίαν, με άλήθειον σε τό λέγω, 50 »έσύ επεχείρησες αρχήν καΐ την βουλήν έδωκες »έτότε εκείνον τόν καιρόν του αφέντη κι άδί;λφοΟ μου (520) »διά τό ηασσάτζο τί^ς Συρίας κ' ετέθη καπετάνος. »Κι ώς ήλθεν άπό αμαρτίας κι απέθανε ύ αδελφός μου »ουδέν ύπόμεινες ποσώς νά μείνη τό πασσάτζο, 55 »κι άπήλθετε είς την Ρωμανίσν κι άπήρατε την Πόλη• 1831. αισέρ Τζεφρές 32. νά έχη ηύο αρχιερείς... 9λαμί^υριάρ^..υς 33. (ίίρχοντας.. νά μερίσουν, 34. ούσίαν τήν είχε, 35 καΐ τίίρματα ότΓούχαν τά φουσσατα. 36. Είς τοϋτο έκάθησαν όμοϋ οί δέκα έκεΤνοι μόνον 38. άφών έγρν.ύασιν... κ' εμερίσαν, 39. παραλείπεται ό στίχοί. 40. καΐ έπροσκόμισάν τα• 41 . Παραλείπεται ό στίχος. 42. κι αύτος ό Κ. 44. μισερ Τζεφρέ τόν πρωτοσύβουλόν τ'',υ, 45. τό έθαύμασεν, 46. τές πράξεις... τές χάρες 47. έτοϋτο τόν έλάληαιν «μισέρ Τζεφρέ)ί 48. Παρα>=:^πεται ό στίχος. 49. ήξεύρω βέβαια αλήθεια 51. του άοέντου ' '52. πχσσάντζο της Σουρίας κ' έτίΟη καπετάνιος 53. απέ- Οανεν έκεϊνος, 54. ουδέν ύπέμεινες... πασσάτζιο. 55. στην Ρ(ο!;.ανίαν κ' έπήρετε τήν ΙΙόλιν 1847 έζ. Πρόκειται ένταΰΟα περί συρροής συγχύσεων γεγονότων και προ- σώπων. Έν τοις προηγουμένοις έξηγήΟη οτι οίίτε ό Γουλ. Σαμπ>.ίτ7•/;ς εΙχεν ά^ελφόν τόν θανόντα αιφνιδίως κόμιτα της Καμ.πανίας Θεόβαλοον (ίΐρβλ. σ/)μ. στιχ. 133, 1357, 1380), οϋτε και ό Γοδοφρ. ΒιλλαρδουΤνος τ^ϋ λίορέοις ήτο ό Πρωτοστράτωρ τ-ζ^ς Καμπάνιας, αλλά νεώτερος ανεψιός αύτου και ή σΰγχυσις επήλθε λόγω της συνωνυμίας (Πρβλ. σημ. στιχ. 1384 και ! 515 ). 80 Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣ1Σ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ »δλα γαρ τά καμώματα κ' οί ττράξες οί μεγάλες, »εσν τές έσυμβούλεψες κι άποκατέοττησές τες, »κι ώς έμαθες ότι ήλβα εγώ εδώ εις τον Μορέαν, »τήν μοϊραν δπου σε ερχετον να έττάρης της κο\//κέστας, 1860 »τόν βασιλέα τον Βαλδουβή και τους συντρόφους όλους, »δλους τους ελευτερωσες και ήλθες εις έμεναν [§ 124] »Κ' ήθελεν είσταιν αμαρτία, κατηγορία μεγάλη »έάν ου σε ευεργέτησα ώς πρέπει και λαχαίνει. »Έν τούτω θέλω, δίδω σε νά εχης διά ίγονικόν σου 65 »τήν Καλομμάτα κι Άρκαδίαν μετά την περιοχήν τους». [§ 1251 Με δαχτυλίδιονγάρχρυσόν ευθέως τον ρεβεστίζει* κι αφότου έρεβεστήθηκεν κ' εποικέν του τό όμάντζιο, τότε τον έμετάκραξε και λέγει προς εκείνον. «ί^ισίρ Ντζεφρέ, άπότοΰ νυν άνθρωπος μου είσαι λίζιος, 70 »άφών κρατείς τον τόπον σου άπό την άφεντία μου »κι αρμόζει νά είσαι προς έμέν αληθινός εις πάντα, (540) »κ' εγώ πάλε νά άποθαρρώ τά πάντα μου εις εσένα. ^ »Λοιπόν αφότου οφείλω ύπάει έκεϊσε είς την Φραγκίαν, »παρακαλώ κι ορίζω σε διά την έμήν άγάπην, 75 »τόν τόπον, δπου έκέρδισα εδώ είς τον Μορέαν, »νά παραλαβής και κρατης διά έμέν νά τον φυλάττης• »ε{ς τέτοιον τρόπον κι άφορμήν δίκαιος μου νά είσαι μπάϊλος, »τοΰ νά κρατης την άφεντίαν, ώσπερ εγώ ατός μου. »Κ' εί μεν με αρέσει και φανη νά στείλω άλλον δίκαιον μου 80 »έκ τους έμοΰς τους συγγενείς άπ' εσω είς χρόνον ενα, 1856. τά ποιήματα και τές μεγάλες τάξες 57. καΐ έκατέσ~/;σές τες, 58. δτ' ήλθα έγώ βΟ.Βαλδουβήν 61. έμενα• 63. κι ουδέ σέ ευεργέ- τησα...καΐ τυχαίνει. 64. γονικόν σου 65. Καλαμάταν... περιοχή της». 66. Μέ δαχτυλίδιον... εϋτύς τον ρεβεστίζει 67. κι άφοϋ τον έπαράδωσε κ' έποϊκεν τον το μάντζι, 68. μεταλάλησε 69. «Μισέρ Τζεφρέ... άν- θρωπος μ' είσαι 70. άφοϋ τ6ν τόπο σου κρατε~ς άπέ την αφ. μου. 71. πρέπει νάσαι 72. καΓ πάλι έγώ νά σε θαρρώ 73. Έπεΐ οφείλω νά διαβώ έκεϊ... Φραγκία, 75 τόν έκέρδισα 76. παράλαβε και κράτειε τον, νά στέκης δι' εμένα, 77. εΙς τρόπον δέ καΐ... μπάϊλος γάρ νά είσαι 78. τήν άφεντία 79. Κι ά μοϋ φανη κι άρέση μου νά στείλω δίκαιον μου 80. άτνΟ δικούς μου σ. έσω χρόνον έναν, 1877. Είς την πραγματικότητα ό Γουλιέλμος Σαμπλίττης είχεν άφίσει ώς βάϊλον τοϋ Μορέως, ούχΙ τόν Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνον, αλλά τον άνεψιόν του Οΰγωνα (Ηυ^Ηθδ άβ ΟΚίΐιηρΙϊΙΙβ ).Όλίγον χρόνον μετά τήν (ϊφιξίν του είς Γαλλίαν ό Γουλιέλμος ΣαμπλΙττης άττέθανε, καθώς καΐ ό ανεψιός του είς τ6ν Μορέαν. Τότε οί Εαρώνοι τοϋ Μορέως εξέλεξαν ώς βάϊλον της ηγεμονίας τ6ν Γοδοφρεϊδον Βιλλαρδουΐνον. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΣΗ ΕΙΣ ΓΑΛΛΙΑΝ 81 »τόν τόττον και την άφεντίαν νά τοΰ την τταραδώσης, »κ' έσν τότες γάρ νά κροττης τον τόπον σου άπ' εκείνον. »Εί δε ττεράση ό καιρός, το τέρμενο του χρόνου, »κι ουδέν άπέλθη εδώ κανείς την άφεντίαν νά έπάρη, 1885 »θέλω γάρ και ορέγομαι κ' εδώ σέ το στερεώνω, »νά μείνης κύριος άπ' εμού, αφέντης κληρονόμος». [§ 126] Ένταυτα γάρ καΐ ό μισΐρ Ντζεφρές, ώς φρόνιμος όπου ήτον, τον Καμπανέση προκυνα, είπεν κ' ευχάριστα τον διά την τιμήν και έπαινος, άπερ του έμαρτύρα, 90 και δεύτερον διά την δωρεάν όπου εποικεν εις αΟτον το γάρ παλιάτζο τοΰ Μορέως, την άφεντίαν του τόπου, (560) αυτός τά έπαράλαβεν, ώς το είπε ό Καμπανέσης• ώρισε, έγραψαν τά χαρτία, τές συμφωνίες εκείνες- μεθ' όρκου γάρ τά εποικαν κ' ένταυτα τά έβουλλώσαν 95 οί φλαμουριάροι κ' οί αρχιερείς, οί πρώτοι του φουσσάτου [ § 1 27 ] Κι όσον τές έκατέστησαν τές συμφωνίες εκείνες, ό Καμπανέσης ώρθωσε κ' έμίσσεψε κ' έδιάβη• ουδέν ηθέλησε ποσώς νά έπάρη μετ' εκείνον μόνον και δύο καβαλλαρίους και δώδεκα σιργέντες• 1900 με κάτεργον άπέρασεν, της Βενετίας άπήλθεν κ' έδιάβη ολόρθα εις την Φραγκίαν έκεϊσε εις την Τσαμπάνκχν, κ' ενέμεινε ό μισίρ Ντζεφρές αφέντης εις τον τόπον. [§ 128] Αφότου γάρ ένέμεινεν μισΐρ Ντζεφρές εκείνος μπάϊλος κι αφέντης του Μορέως, καθώς σε άφηγοΰμαι, 5 στην Ανδραβίδα ώρισε νά σωρευτη ό λαός του, όπου ήτο έτότε εις το σκαμνί της άφεντίας όπου ήτο\'• (580) και όσον έγίνη ή ενωσις μικρών γάρ και μεγάλων, είπεν κ' ήφςραν το βιβλίον, όπου ήτο ή μερισία έγράφως γάρ του καθενός, το τί του έπαρεδόθη 10 νά εχη καΐ νομεύεται παρά τοΰ Καμπανέση. 1881.άφεντία 82. καΐ εσύ πάλιν 83. τέρμενον 84. εδώ τινάς τόν τ6πον 85. εδώ το στερεώνω 86. κύρης άπ' έμέν 87. μισέρ Τζε- φρές 88. προσκυνεί, μυριοευχαριστεϊ τον 89. και ίπαινον 91.μπα- ϊλάτον... άοεντία 92. τό έπαράλαβεν, ώς είπε ό Κ. 93. έγραψαν χαρτί τών συμφωνών εκείνων 94. τά εποίησαν ούτως τά έβ. 95. οί φλ. αρχιερείς 96. όσον έκατέστησεν 97. ώρθωσεν, έδιάβηκεν ε- κείθεν, 98. ήθέλησεν μποσώς μβτ' αύτον νά έπάρη 99. μόνον δύο καβ... σεργέντες- 1900 έττέρο^βν, ώπάει της Βενετίας, 1. καΐ έδι- έβηκεν ορθά εκεί εϊς την Τσαμπ. 2. κ' έμεινεν ό μισέρ Τζεφρές 4. α- φέντης τε και μπάϊλος καθώς το άφ. 5. νά συναχτη ό λαός του 6. τότε τό σκαμνί 7. μικρών τε καϊ μεγ. 8. εΙπεν και φέρνουν το βιβλίο που ήτο ή μοιρασία 9. καθενός, τί τον έπαραδώκαν 10. νά έχτ) ν« νομ. Χρονικόν Μορέως 6 — 82 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔ0Υ1-Ν0Σ ΒΑΊ-ΛΟΣ ΜΟΡΕωΐ Έν τούτω ηύρέθησαν έκεϊ δπου ήσαν ττρονοιασμένοΓ Ό ττρώτος όπου Ιγραφεν ήτο ό μισιρ Γαρτιέρης, ντε Ροζήερες ήτον το έπίκλην του, ούτως τον ώνομάζθ(ν• εΐχεν είκοσιτέσσαρα καβαλλαρίων τά φίε, 1915 στην Μεσαρέαν του εδόθησαν κάστρον έποικε έκεϊσε, κι ώνόμασε την "Α κ ο β α ν οΟτως την ονομάζουν. Άτταύτου εδόθησαν ομοίως τοΟ μισΙρ ΟΟγκου εκείνου ντέ Ι^ττρίερες ήτον το έπίκλην του εΙς των Σκορτώντόν δρόγγον είκοσιδύο καβαλλαρίων τά φίε τον έδωκαν. 20 Το παραλάβει τές πρόνοιες έχτισε κάστρο έκεϊσε, Καρύταιναν τ' ώνόμασαν, ούτως το λέγουν πάλε. Εκείνος υίόν έγέννησε, μισΙρ Ντζεφρέ εκείνον άφέντην της Καρύταινας, ούτως τόν ώνομάζαν, δπου ήτον εις την Ρωμανίαν έξάκουστος στρατιώτης. 25 Άπαύτου πάλε έγραφεν τρίτος μπαρούς εκείνος μισΐρ Γυλιάμο τόν έλεγαν, το έπίκλη είχε Άλλαμάνος• (600) ή Πάτρα γάρ του έγραφεν να έχη και άφεντεύη με όλην της την διακράτησιν του εδόθη νά την έχτ). 1911. εις τοϋτο ευρέθησαν 12. μισέρ Γαλτιέρης, 13. ντέ Ροντζέρης το έπ... ονομάζουν 14. είκοσι τέσσαρα... φέη, Ιδ. στην Μεσαρίαν τά έ- δωκαν, κάστρον καλόν έποϊκεν 16. την λέγουν πάλιν. 17. Πάλι ά- παύτου... μισέρ Οϋγγου 17. ντέ Πριέρης το έπίκλη 19. τοϋ έπαρα- δώκαν. 20. έκεΐθε. 21. τ' ώνόμασεν ούτως γαρ και το λέγουν. 22. Αυτός έγέννησεν υίόν μισέρ Τζεφρέ 23. αφέντη της Κ. 26. μισέρ Γουλιάμον... το έπίκλη Άλλαμάνος• 27. νά εχη νά άφεντεύη 28. έγρα- φεν νά την έχη. 1912. εξ. Τά άκριβη ονόματα των ενταύθα αναφερομένων φεουδαρχών έχουσι κατά σειράν ως έξης: 1) ΟαυΙίβΓ άθ Κθί;ϊβΓβ?;, 1)αΓοη άβ ΜειΙβ&ΓΪΓοη (στ. 1912 έξ. ). 2) Ηυ^'ηββ <3θ ΒηιγβΓθδ, 1)3Γοη άβ 03πίβη& (στ. 1916 έξ. ). 3) ΟαυίϊθΓ ΑΙΡίΏΒη, 1)3Γοη άβ ΡαΐΓ&δ (στ. 1926). 4 ) ΜαΙΗϊβνι άο\ν&1ίηοοιΐΓΐ; άβ Μοης, 1)&Γοη άθ ΥθΗ^ουΓΐ (στ. 1929 έξ. ). 5) ΟυίΙΙηυιηβ άβ ΜοΓί&γ, 1)&Γθη άβ Νϊοΐί (στ. 1933 έξ. ). 6) Ουγ άβ Νίνβίβΐ 1)3Γοη άβ ΟβΓβΜ (στ. 1935 έξ. ). 7 ) ΟΙΙιβ άβ ΤουΓπηγ, 1)αΓθη άβ 0α1&νΓγΐ3 (στ. 1939 έξ. ). 8) Ηυ^Ηθδ άβ Ι^ίΠβ άβ €1ΐ3Γρϊ§;ηγ, ΐ3&Γοη άβ νο.ςϋΐζα (στ. 1941 ). 9) Ι^υο δβί^ηβιΐΓ άβ ΟπΙζβΠΛ (στ. 1944 έξ. ). 10) ^β^η άβ ΝβυΐΠγ, 1)αΓθη άβ Ρίΐί;ε3ν&ηΙ (στ. 1946 έξ, ). 11) Κο1)βΓΐ άβ Τρβιηοΐβγ, 1)εΐΓοη άβ ΟΙιαΙαπάπΙζα (στ. 1949 έξ.). Έπι πλέον δέ έδημιουργήθησαν αί έκκλησιαστικαϊ βαρωνίαι τοϋ αρχιεπι- σκόπου Πατρών και τών επισκόπων, ως και αί τοιαϋται τών ίεροπολεμικών ταγμάτων τών Σπιταλκοτών, τών Ναϊτών και τών Τευτόνων, (στ. 1951 — 1961 ). 'Τπάρχουν άρκεται διαφοραΐ ως προς τόν αριθμόν τών φέουδων κλπ. μεταξύ τών διαφόρων παραλλαγών τοϋ Χρονικοϋ καΐ δη τοϋ Άραγωνικοΰ.. (Πρβλ. Άραγ. § 117—135). ΔΙΑΝΟΜΗ ΤωΝ ΦΡΑΓΚΙΚωΝ ΦΕΟΥΔωΝ 83 ΆποαπΌΐ/ εδόθη ή μτταροννία μισίρ Μαΐου εκείνου* 1950 ντέ ΜοΟς εϊχεν τό έττίκλην του, ούτως τόν ώνομάζοτν• τό κά(ττρον της Βελίγοστης καβαλλαρίων τεσσάρων τά φίε νά τά ύττοκρατουν κσΐ φλάμουρον βαστά ζη. Άπαΰτου πάλε εγραφεν άλλος μισΙρ Γουλιάμος νά εχη τό κάστρον του ΝικλΙου κι αυτό με εξι φίε. 35 "Αλλος ττάλε άττό αυτού Ιγραφεν στό βιβλίον μισιρ Γγιουν τόν ?λεγσν ντέ Νιβηλέ τό έπίκλην εξι φίε του εδόθησαν νά εχη είς την Τσακωνίαν κάστρον ?χτισεν έκεϊ, τό ώνόμασεν Γεράκι. Τόν μισέρ "Οτον ντέ Ντουρνα έττρόνοιασεν ωσαύτως 40 νά εχη τά Καλάβρυτα καΐ φίε δέκα καΐ δύο. Άπαύτου εγραφεν ομοίως ό μισϊρ Ουγκος ντέ Λέλε νά εχη οχτώ καβαλλαρίων φίε είς την Βοστίτσαν άφήκεν τό έττίκλην του, ντέ Τσερπηνή ώνομάστη. Του μισιρ Λούκα εδόθησαν τέσσαρα φίε καΐ μόνον, 45 των Λάκκων την περιοχήν νά εχη των Γριτσένων. Του μισΙρ Ντζά γάρ ντέ Νουηλή ό Πασαβάς του εδόθη (620) και τέσσαρα φίε νά κράτη, φλάμουρον νά βασταίνη, νά ένι ττρωτοστράτορας, νά τό Ιχη Ιγονικόν του. Του μισίρ Ρουμιτέρτου ντέ Τρέμουλα τέσσαρα φίε του έδωκαν• 50 την Χαλανδρίτσαν Ιχτισεν κ' έλεγαν τον άφέντην. Του Αγίου Ιωάννου τοϋ Όσηττιταλίου τέσσαρα φίε του έδωκαν• του Τέμττλου άλλα τέσσαρα φλάμουρον νά σηκώνη• €ΪΘ' ούτως γάρ εδόθησαν κι αυτών τών Άλλαμάνων τέσσαρα φίε του νά κρατούν στά μέρη Καλομμάτας. 55 Του μητροτΓολίτη της Πατροϋ μετά τους κ€χνονίκους οχτώ φίε καβαλλαρίων του έδωκαν νά εχη• ό έττίσκοττος της "ώλενας τέσσαρα φίε του έδωκαν, καΐ της Μεθώνης άλλα δή κ* εκείνου της Κορώνης 1'930. Ραιμοϋν 32. νά ύποκρατη... φλάμπουρον νά βαστάζη 34. μέ έξι φέη. 35. έγραφε εΙς τό βφλίο. 36. ντέ Νέβελε 37. στην Τσακω- •νίαν 38. γαρ έχτισεν έκεΐτό δνομα Γ. 39. μισέρ "Οντο ντέ Ντουρνα 40. με φίε δέκα δύο 41. ομοίως εγραφεν... μισέρ Οδγγος ντέ Λέλε, 43. ντε Τσέρμπουνη 44. μόνον τέσσαρα φέη, 46. Τόν μισέρ Τζάν ίέ Νούουλη τόν Πασσαβαν έδωκαν 47. φλάμπουρον νά βαστάζη 48. νά τάχη γονικόν του ' 49. Μισέρ Ρουμπέρτον δέ Τρέμουλα... φέη έδωκαν ' 50. Κι' αφέντη τόν έλεγαν. 1951. Ιωάννη τοϋ Σπιτά- λι ου... φέη έδωκαν 52. φλάμπουρον νά βαστάζη• 54. φέη νά κρατούν... Καλαμάτας. 55. Μητροπολίτου της ΙΪ. 50. φίε οχτώ καβ 57. τοϋ- επισκόπου της "Ωλ, 58. Μοθώνης άλλα δύο. 1945. Περί Λάκκων περιοχής καΐ Γριτσένων βλέπε Εύρετήριον. 84 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΒΑ-1Λ0Σ ΜΟΡΕωΣ ττρός τέσσαρα τους έδωκαν μετά τους κανονικούς• 1960 ειθ' οΟτο:ς της Βελίγοστης κ' εκείνος του Άμυκλίου όλοι ττρός τέσσαρα εϊχασιν σύν της Λακοδαιμονίας, Έτοϋτοι όλοι, όπου με άκούεις και λέγω κι ονομάζω, ευρέθησαν εις τον καιρόν τοΰ Καμπανέση εκείνου έγράφου εις το ρουντζέστρο του, δττου ήσαν προνοιασμένοι 65 Οι καβαλλάριοι, όπου εϊχασιν προς ενα φίε ό καθένας, και οί σιργέντες αλλά δη, όπου ήσαν προνοιασμένοι, (640) ουδέν τους όνομάζομεν διά τήν πολυγραφίαν. [§ 129] Κι αφότου άναγνώσασιν εκείνο το ροντζένστρο, εζήτησε ό μισΐρ Ντζεφρές βουλήν των κεφαλάδων, 70 ωσαύτως και των άρχιερέοον, εκείνων των επισκόπων, το πώς νά καταστήσουσιν καϊ πώς νά κατορθώσουν τήν πραξιν και τήν άφορμην, τό πώς θέλουν δουλεύει εκείνοι, όπου είχαν τές πρόνοιες, όπερ τους έπρονοιάσαν, διά νά βασταίνουν άρματα, τόν τόπον νά φυλάττουν 75 έπει άν ουδέν φυλάγεται ό τόπος, που έκερδίσαν μέ τά άρματα και τήν στρατείαν, πάλιν τόν θέλουν άχάσει. Έν τούτω μέ κοινής βουλής και διάκρισης μεγάλης εΐπασιν κ' εδιόρθωσαν και ιτεριεστήσανέ το• ότι όσοι γάρ και εϊχασιν προς τέσσαρα τά φίε, 80 φλάμουρα νά βασταίνουσιν καϊ φλαμουριάροι νά είναι, νά όφείλη ε'χει ό κατά εις μ?τά τό φλάμουρόν του καβαλλάρη ενα μετ' αυτόν ο δώδεκα σιργέντες, κι όσοι κρατοϋσιν κ' εχουσ;• χ χνω τών φίε τεσσάρων, νά δίδουν κ' έκπληρώσουσ' Ι α τό καθένα φίε 85 σ^ργέντες δύο εις άλογα ί ε αν καβαλλάρην. Κ' οί καβαλλάροι όπου κρατοΰι προς ενα φίε ό καθένας, (660) ατός του οφείλει και χρεωσττ^ δ νλεύει διά τό χρέο του• ωσαύτως και τους λέγουσιν σ /έντες της κουγκέστας, ό κατά είς νά έκπληρή δουλπα μέ τό κορμί του. 1960. κι' αυτό τοΰ Άμυκλίου 61. είχασι συ λακεδαιμονίας 62. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 64. ριτζίστρο του, όττοϋσαν 65. ό καθείς ενα φίε, 66. οί σεργέντες.... — ούσαν 67. όνομάζομε 68.* Αφών γαρ... τό ριτζίστρο, 70. εκείνων τών έπισκόττων 72. πραξιν τε και άφ. 73. δπου τές έπρον. 74. τοΰ νά βαστάξουν άρ. 75. φυλάττεται έκερ- ήίσαν 7 6. και μέ στρατείαν... τόν θέλουν χάσειν. 78. ύπασιν καΐ ώρ~ ϋώσασιν... έπερίστησάν το• 79. δσοι και άν εΐχασιν 80. φλάμπουρον νά β. φλ. νά^;αι, 81. ό καβείς 82. σεργέντες• 83. κρατούν και έ- χουσιν 84. και νά έκπληροϋν είς τό καθ. 85. καΐ νά έκπληροϋν εΙς τό καθ. 86. ένα φίε καθένα 87. δουλεύει 8ιά το φίε του 88."σερ- γέντες 89. Παραλείπεται ό στίχος. ΑΙ ΦΕΟΥΔΑΛΙΚΑ! ΥΠΟΧΡΕωΣΕΙΣ ΤωΝ ΤΙΜΑΡΙΟΥΧωΝ 85 1990 [§ 1501 Εϊττασιν δε κ' τ.διώρθωσαν δια το ήσαν εις την μάχην, το μεν δια να φυλάτνουσιν εκεϊνα όπου εκερδίσαν, και τό άλλο να κερδέζουσιν εκείνα γάρ τά ούκ έχουν, ότι νά στήκεται ή δουλεία τον χρόνον δλον λέγω, εις τέτοιον τρόπον κι άφορμήν ωσάν τό καταλέγω. 95 "Οτι εκ τους μήνας δώδεκα, όττου έχει ό χρόνος όλος, νά έκττληρώντ) ό κατά εϊς τους τέσσαρους γάρ μήνας εις γαρνιζοΰν καθολικήν, ένθα αρέσει τοΟ αφέντη• τους δε τους άλλους τέσσαρους νά άττέρχεται είς φουσσάτο, ένθα χρήζει και βούλεται του ιτρονοιατόρου ό αφέντης• 2000 τό δε τό τρίτον του χρόνου, τους τέσσαρους γάρ μήνας, οφείλει ό ττρονοιάτορας νά ενι όπου θέλει. Διά τούτο γάρ όττου εϊττασιν, νά δουλεύη όλον τον χρόνον, Ινι διά την ττροτίμησιν του αφέντη, όπερ ενι, άπο τους μήνας δώδεκα νά έπαίρνη όποιους θέλει. 5 [§151] Οί δέ επίσκοποι κ' ή Εκκλησία, τό Τέμπλο κι Όσπιτάλια, 1990. ύπασιν και ώρθώσασιν δι' ου εΐ/αν είς μάχην. 91. μεν γάρ... τά Ικερδίσαν, 92. και άλλο νά κε οδίσουσιν εκείνα τά ούκ είχαν, 93. νά στέκεται 94. Παραλείπεται ό στίχος. 95. μήνας τους δώδεκα, τους έχει 96. ό καθείς... τέσσερίς του 97. καθολική, ένθα του αφέντη αρέσει 98. τέσσερις νά πάνε είς το φ. 2002. Διά τοΰτο όπως ειπα- σιν, δουλεύει 3. του αφέντη οπού παίρνει 4. νά παίρντ; οίους θ. 5. 01 3* επίσκοποι... τά Σπιτάλια 2000. ές. Το γαλλ. κείμενον προσθέτει τήν έπιφύλαξιν: δΕίπ."» ρΣΐίδθΓ ΐΏβΓ. (Γαλλ. Χρον. § 130). Πράγματι οί φεουδάρχαι τοϋ Μορέως δέν ήδύναντο ν'άτΓομακουνθοϋν της χώρας άπό θαλάσσης, πλην μόνον νά επισκεφθούν τους Άγ. Τόπους. 'Λλλά και πάλιν ώφειλον νά επιστρέψουν εντός ενός Ιτους και μιας ημέρας, άλλως εχανον τά εισοδήματα ενός έτους, εχανον δέ εντελώς και τά έπί της χώρας των δικαιώματα των εν περιπτώσει παραμονής εξω τοΰ Μορέως έπί διάσττ^μα υπερβαίνον τά 2 έτη καί 2 ημέρας. (Άρ.Χρον.§1 40). 2004. Αί διάφοροι παραλλαγαί τοϋ Χρονικού δέν συμφωνούν απολύτως ώς προς τά ονόματα καί τήν δικαιοδοσίαν των διαφόρων φεουδαρχών, ιδιαι- τέρως δέ τό 'Αραγ. Χρον., τό όποιον μάλιστα παρέχει λεπτομερεστέρας πλη- ροφορίας καί περί των εκκλησιαστικών τιμαρίων ('Αραγ. § 117 — 140). Περί των ανωτέρω διαφόρων τούτων τιμαριούχων λαϊκών καί κληρικών, ώς καί περί των υποχρεώσεων καί δικαιωμάτων τών λίζιων εν γένει διαφωτιστικαί ττληροφορίαι παρέχονται έν Μί)Λερ: Ιστορία της Φραγκοκρατίας Α' 77 έξ. (μετάφρ. Λάμπρου). ΕΙδικώτερον τό 'Αραγ. Χρον. (§ 134) αναφέρει επιπροσθέτως δτι αρ- κετά φέουί^α πχρεχωρήθησχν καί εις "Ελληνας, δτι οΐ χωρικοί καί οί πά- ροικοι τταρέμειναν είς τάς θέσεις των ώς καί πριν καί δτι άθικτα διε— /;ρή- θησαν τά Ελληνικά μοναστήρια καί ό ορθόδοξος κλήρος. 86 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΑΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΒΑ ΙΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ ουδέν όφείλουσιν έκττληρεϊν είς γαρνιζοΰν δουλείας* το δε είς αρμάτων συμμαχίας κ' εις κούρ(3Τ| κ* είς πολέμους, (680) ένθα ό αφέντης του χρειαστί) και χρείαν του τόττου, κάμνει, οφείλουν εΐσται πανταχού ωσάν κ' οί προνοιατόροι. 2010 'ύΟσαύτως έπερίστησαν κ' ετούτο το κεφάλαιον δτι οί προεστοί κ' οί επίσκοποι όλων των έκκλησίων φλάμουρα να βαστάζουσιν είς άφορμήν της μάχης• το δε είς βουλήν της άφεντίας κ' είς κρίσεις γάρ του τόπου οφείλουν εΐσται γάρ αυτοί ωσάν κ' οί φλαμουριάροι, 15 άνευ γάρ των φονικών κρίσεων τε κ' υποθέσεων, όπου ουκ επρεπεν καν ποσώς νά κρένουν οί επίσκοποι. [§ 132] Κι αφότου άπεκατέστησαν τά όσα σέ αφηγούμαι, ώρισεν ό μισίρ Ντζεφρές μικρούς τε και μεγάλους, όλοι νά οικονομηθούν του νά έχουν φουσσατέψει, 20 τους τόπους όπου έπρονοιάστησαν νά τους έχουν κερδίσει, κ' εκείνους όπου ουκ εΐχασιν νά θέλουν κουγκεστήσει. Καί όσον έφουσσάτεψαν, ώρθώσαν και ύπαγαίναν μέ την βουλήν γάρ τών Ρωμαίων, όπου έξεύραν τους τόπους, ολόρθα είς την Βελίγοστην έκεϊ τους άπεσώσαν 25 είς χαμοβοϋνι έκοίτετον το κάστρο εκείνο έτότε* μέ πόλεμον τό έπήρασιν, ολίγοι έπροσκυνήσαν. 2006. ουδέν οφείλουν έκπληρεϊ 7. άρμάτω συμμαχίας... καί πολέμους 8. ό άφ. χρεωστεϊ και χρεία 9. και οΐ προν. 10. έκατέσττ,σαν 11. οτι οί έπισκ. και προεστοί δλοι οί κεφαλαδες, 12. νά βασταίνουσιν 14. ο- φείλουν είναι καί αυτοί 1&» όίνευθεν κρίσες φονικές καί κρίσες τών αι- μάτων 16. οποίον ού πρέπε•. καν μποσώς 17. Παραλείπεται ο στί- χος. Ιβ.μισέρ Τζεφρές μικρών τε καί μεγάλων, 19. διά νά φουσσα- τέψη, 20. τους τόπους τους έπρονοίασαν 21. τό νά τους κουγκεστή- ση. 22. νά ΰπάσιν 23. μετά βουλής... δπου ήςευραν 24. στην Βε- λίγοστην 25. Είς χαμοβοϋνιν έστεκε τότε το κ. εκ. 2010 ες. Σχετικώς προς τάς υποχρεώσεις τών εκκλησιαστικών τιμαριούχων καί την προκύψασαν διαφωνίαν μεταξύ αυτών καί του πρίγκιπος βλέπε πε- ραιτέρω είς τά περί κατασκευής τοϋ κάστρου τοϋ Χλουμουτσίου, (στ. 2626 —2720). 2024. *Η Βελίγοστη ή Βελιγοστή, (γαλλιστί Υρϋ^^ουτί), κατόπιν τών ερευνών τοϋ ΒηοΗοη εν Πελοποννήσω, (βλέπε Ευοίιοη, ί,δ Ογοοθ οοηΐϊ- ηβηίαΐβ βΐ 1& ΜοΓββ σ. 481 ), εθεωρείτο βέβαιον δτι εκείτο Δ. τοϋ Λε- ονταρίου καί πλησιέστατα τοϋ χωρίου Σαμαρά, τοϋ Δήμου Φαλαισίας, τό ό- ποιον μάλιστα, άπό τοϋ 1918, μετωνομάσθη είς Βελίγοστην. "Ηδη δμως ή α- κριβής αυτής θέσις αμφισβητείται. Λεπτομεοεϊς πληροφορίας περί τοϋ ζητ/)ματος τούτου παρέ;^ει ο Σ. Δραγούυιης, Χρονικού Μορέως τοπωνυμικά κλπ. (σ. 69 — 84). Πρβλ. καί Μίλλερ, Ιστορία Φραγκοκρατίας Α, 42 καΐ ύ- ποσημ. 1. ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΤΟΥ ΝίΚΛΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ 87 Άπαύτου ολόρθα έδιάβησαν εκεϊσε εις το Νίκλι• (700) εκείνο εις κάμττο εκοίτετον το ίδεϊ γαρ τα φουσσάτα, τά φράγκικα και των Ρωμαίων, δπου ήσαν μετ' εκείνους, 2050 οί άρχοντες γαρ τοΟ Άμυκλίου τους πύργους άφιρώσαν μέ τον λαόν και άρματα όττου εϊχασιν μετ' αυτούς. Οί τοίχοι ήσαν υψηλοί, όλοι μέ το χορήγι• έστάθησαν. εις πόλεμον μέ ττροθυμίαν μεγάλην, ημέρας τρεις έκράτησαν τόν πόλεμον του κάστρου 35 κι ουδέν ηθέλησαν ποσώς του να παραδοθοΟσι. Ίδών τοΰτο ό μισιρ Ντζεφρές, ώρισε καΐ ήφέραν ξύλα, νά ποιήσουν σκρόφες αλλά δή ομοίως και τριπουτσέτα• ώμοσεν γάρ στον δρκον του άπέκει ου μη μισσέψη εως ου νά έπάρη άπό σπαΟίου το κάστρον τοΰ Νικλίου, 40 κ' εί μεν το έπάρη άπό σπαθίου, ψυχήν μη έλεημονήση. Άκούσων ταϋτα οί Ρωμαίοι δπου ήσαν μέ τους Φράγκους, δπου εϊχασιν γάρ συγγενούς έκεϊ άπέσω εις τό κάστρον, σύντομα τους έμήνυσαν κ' έπληροφόρεσάν τους, δτι εάν τό κάστρο ού δώσουσιν και νά παραδοθοϋσιν, 45 και πιάσουν το άπό σπαθίου, δλοι είναι άποθαμένοι. Κι ώς τό ήκουσαν οί άπαντες εκείνοι οί Νικλιώτες, βουλήν άπήρασιν όμοΰ, τό κάστρο έπαραδώκαν, (720) μέ συμφωνίες τό έδωκαν νά έχουν τά ίγονικά τους. Καί δσον έπαράλαβεν ό μισΐρ Ντζεφρές τό Νίκλι, 50 ώρισεν κ' έσωταρχίσαν το, ώς επρεπεν κι αρμόζει• 2027. Άπ' αύτοϋ έ^ιέβησαν έκεϊσε εις το Νίκλιν 28•. αυτό εις κάμπον έστεκεν, κι' ώς εΐδον τά φ. 29. των Ρωμαίων, τά ήσαν μετά κείνων 30. εύτύς πύργους άοίρωσαν οί άργο^ιτες Νικλίου 32. μέ τόν άσβέστην 33. στον πόλεμον έστάΟηκαν ΒΊ. ήμερες 35. καΐ ούκ ηθέλησαν... παραδοθοϋσιν 36. Ώς εΐδεν ό μισζρ Τζ. ορίζει φέρνουν ξύλα, 37. νά ποίσουν... μάλλον και τριμπουτσέτα 38. ώμοσεν εις τόν δρκον του 39. έως νά πάρη 40. και άν τό πάρη άπό σπαθί, ψυχή μή έλεήσγ). 41. ώς τό ήκοϋσαν... όπούσαν 42. καί συγγενούς έκεϊσε εις τό κάστρο, 43. καΐ έβεβαίωσάν τους, 44. οτι τό κάστρο 45. καί πάρουν τους άπό σπαθί, δλοι ειν' θανατωμένοι. 46. Και ούτως ώς τό ήκουσαν αύτοΙ οί Νικλιώτες, 47. βουλήν ^πηρα^; ένομοϋ...έπαρεδώκαν, 48.Παραλείπετ*'.• τό πρώτον ήμισυ στίχου,. ..νά έχουν τά γονικά τους 49. Παραλείπεται ό στίχος. δΟ.κ' έσωτάρχισαν το κάστρο ώς αρμόζει 2027. Περί Νικλίου λεπτομερείς πληροφορίας παρέχει ό Σ. Δραγούμης, (Χρον. Μορέως, τόπων. κλπ. σελ. 84 — 94 ),ώς και έπιρυχή δικαιολόγησιν της εν στίχ. 2030 καΐ άλλαχρΰ τοΰ κειμένου τοΰ Χρονικού άπαντώσης μορφής «Άμύκλιον», (βλέπε αυτόθι σελ. 92 — 03 καί ύποσημ. 1 ). Δεν είναι δμως α- σφαλή τά ύποστηοιζόμενα δτι τό Νίκλι υπήρξε κατ' αρχάς μ,όνον κάστρον καΐ κατόπιν ίδρύΟη πόλις, (αυτόθι σελ. 86 — 88 ),ώς και ανάλογος άποψις περί Βελιγοστής. (Πρβλ. καϊ ύποσημ. στίχ. 1715). 88 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' Β1ΛΛΑΡΔ0Υ1-Ν0Σ ΒΑ1Λ0Σ ΜΟΡΕωΣ Κ* έν τούτω έμίσσεψε όπτ' έκεϊ κ* Ιδιάβηκεν ολόρθα έκεϊσε εις την Λοχκοδαιμονία, χώρα ήτον μεγάλη, με πύργους κσΐ καλά τειχέα, όλα με το χορήγι* πολλά γάρ άφιρώσασιν νά μη παραδοθοΟσι. 2055 Ήμερες πέντε έποιήσασιν οί Φράγκοι έκεϊ τον γυρον με πόλεμον άδιάλειπτον, ήμέραν γάρ και νύχταν, τά τριπουτσέτα έσπήσασιν, τά ήφεραν εκ το Νίκλι• κι ωσάν τους άπεκτείνασιν κ' έχάλασαν τους πύργους, με βίαν έπαρεδόθησαν, με συμφωνίες και δρκον, 60 νά εχουσιν τά όσπίτια τους και τές πρόνοιες δπου είχαν. Κι αφότου έπαρεδόθησαν οί Λακοδαιμονϊτες, έκεΤσε άπέσω άππλίκεψεν μισϊρ Ντζεφρές ατός του* ώρισεν τά φουσσάτα του κι άρχάσαν νά κουρσεύουν το μέρος γάρ της Τσακωνίας και μέχρι εις το "Ελεος, 65 κ' έκεϊσε εις τά Βάτικα κ* είς τήν Μονοβσσίαν. Ένταϋτα ήλθαν οί άρχοντες της Λακοδαιμονίας, ωσαύτως γάρ του Άμυκλίου, δπου είχαν τές πρόνοιες τους, (740) έκεϊσε είς τήν Τσακωνίαν κ' είς τους έτερους τόπους, δπου τους έκούρσευαν εκείνα τά φουσσάτα. 70 Και λέγουν του μισίρ Ντζεφρέ, είπαν, παρακαλούν τον, νά όρίση τά φουσσάτα του, νά πάψουσιν τά κούρση, νά προσκυνήσουν τά χωρία, άφέντην νά τον έχουν. Κ' έκεϊνος, ως παμφρόνιμος, άκουσε των αρχόντων, και ώρισεν κ* εστράφησαν οπίσω τά φουσσάτα. 75 Έν τούτω ορίζει, κ' ήλθασιν οί πρώτοι της βουλής του, έκεϊνοι δπου έπρονοιάζασιν τές χώρες τών στρατιωτών έγράφως γάρ τά έβάλασιν άπέσω είς το ριτζένστρο τά δσα έκερδίσασιν κι δσα έκουγκεστήσαν, αφότου γάρ έμίσσεψεν έκεϊνος ό Καμπανέσης. 80 "Εκραξεν γάρ τους άρχοντας, τους πρώτους του Μορέως, κ' ερώτησε τους ακριβώς νά τον πληροφορέσουν 2ϋ51. καΐ μετά τοϋτο έκίνησεν, ολόρθα ύπαγαίνει 52, Λ(χκηδαιμον{(ΐν• μεγάλη χώρα ήτον, 53. τεκαΐ μέ τειχία... με τ^^ν άσβέστην 54. άφιρώ- θησαν...7ταρα8οθοϋσιν. 55. Ημέρας... έποικαν 56. ήμέραν τε καΐ 57. τά τριμπουτσέτα... εκ το Νίκλιν 59. μέ όρκον 60. σπίτια... ττρο- •νοΤες τές είχαν. 61. Παραλείπεται ό στίχος. 62. έκεϊ άπέσω... μισέρ Τζεφρές 63. άρχισαν 64. δλον τό μέρος Τσακ... 'Έλος 65. κ* έκεϊσε 66. Λακιδαιμονίας. 67. και τοϋ Νικλίου, τές προνοϊες 69. τους έκουρ- «εύασιν 72. αφέντη 73. ήκουσε τών 74. και ώρισεν, έστράφηκαν 75. "Ωρισε δέ καΐ" ήλθασιν οί άρχοντες 76. δπου έπρονοίαζαν 77. γάρ τά έλαβαν εΙς το ριτζίστρο άπ'σω 79. έκ τ^ν καιρόν που έμίσσεψεν αύτος ό Κ. 80. Έ^Λλητε τους άρχοντας 81. ήρώτησέν τους συμβιβασμός ΦΡΑΓΚωΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝωΝ 89 τό τί κάστρη ενεμένουσιν δττου ούκ έπροσκυνησοη;. Κ* εκείνοι του (χττεκρίθησαν κ* έπληροφόρεσάν τον «Τέσσαρα κάστρη αφέντη μας, σε λείττουσιν ακόμη• 2085 »τό πρώτον ενι ή Κόρινθος, τό δεύτερον τό Άνάπλι, »τό τρίτο ενι ή Μονοβασία, τό τέταρτον τό "Αργός• »•ττολλά είν' τά κάστρη δυνατά, καλά σωταρχισμένα* (760) »μέ ττόλεμον ούκ ήμττορεϊς ποτέ σου νά τά έπάρης. »Λοιπόν αν θέλη ό αφέντης μας, τά κάστρη νά τά έπάρη, 90 »κ' ήμεϊς, τό γένος των Ρωμαίων, δούλοι σου νά αποθάνουν, »τοΰτο ζητουμεν, λέγομεν, μεθ' δρκου νά μας τό ποίησης »ΐ7γράφως, νά τό εχωμεν ήμεϊς καΐ τά παιδιά μας• »άπό του νυν και εμπροστεν, Φράγκοςνά μη μας βιάση »ν' άλλάξωμεν την πίστιν μας διά των Φράγκων την πίστιν, 95 »μήτε άπό τά συνήθεια μας, τόν νόμον των Ρωμαίων». [§ 155] Άκούσων ταύτα ό μισίρ Ντζεφρές καλώς τό αποδέχτη, μεθ* δρκου τους τό έστερέωσεν, έγράφως τους τό έποΐκεν. [§ 154] Κι αφότου άπεκατέστησεν μισΐρ Ντζεφρές εκείνος τά πάντα δλσ πράγματα Φροτγκών τε και Ρωμαίων, 2100 του καθενός τήν δρεξιν καΐ τά προνοιάσματά τους, τόσα τόν άγαπήσασιν μικροί τε καΐ μεγάλοι διατό ήτον καλοϋπόληπτος, εις δλους δικαιοκρίτης. [§ 155] Ότι βουλήν άπήρασιν οί φρονιμώτεροί τους, τό πώς νά του ?μεινε ή άφεντία του τόπου τοΰ Μορέως, 5 διατό ήτον άνθρωπος καλός, φρόνιμος είς τους πάντας— «περί νά 2λθη εκ τήν Φραγκίαν όκάποιος ρουχολόγος >άπαίδευτος κι αδιάκριτος καΐ νά μας σκανταλίζη». (780) Έν τουτ€ρ ήλθαν εΙς αυτόν, τους λόγους του άπεσώσαν• 2082. ένέμειναν πού δέν έπροσκ. 83. Κι' αύτοΙ τ6ν έσυντΰχασιν άπό- κρισιν τοιούτην 85. τ6 Ινα έναι...Άνά7Γλιν, 86. τό τρίτον ή Μονοβ. 87... πολλΐ^ σωταρχισμένα• 88, ου δύνασαι ποτέ σου 89. Λοιπόν άν θέλη 6 αφέντης μας τά κ. νά τά έπάρη, 90. αποθάνουν 91. ζητούμε, λέγαμε... ποίσης 92. έγράφως νά τό ίχωμε έμεΐς 93.Φράγκος μη μας βιάση, 94. νά άλλάξωμεν τήν π. μας καΐ Φράγκοι νά γενούμε». 95. Πα- ραλείπεται ό στίχος 96. Ώς ήκουσεν ό μισέρ Τζεφρές καλά 97. δρκου τό έτΓοίησεν, έγράφως τό στερεώνει 98. Άφών.,.μισέρ Τζεφρές 99.Φράγ- κων τε καΐ 2101. τόσο τόν ήγαπήσασιν 2. δτι ητονε ποληπτικός 3. δλοι βουλήν έττήρασιν 4. τό πώς νά ένι 5. «Άφέντην έχομεν καλόν φρόνιμον 6. παροϋ νά ?λθη 7. απαίδευτος, αδιάκριτος, 8. ΕΙς τοΰτο... προς αυτόν 90 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΒΑΊΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ εκείνος γάρ έδειλίασε πρλλά την σμαρτίαν 2110 κι ούκ ήθελεν ουδέ ττοσώς αυτό νά το ττοιήση• δμως τόσα τον εΐπασιν, τόσα τόν έβιάσαν, ότι τόν έξηλώσασιν άπό την διάκρισίν του* Ισυγκατέβη νά γένη, τό ττράγμα νά πλήρωση. [§ 136] Έν τούτω έσκοττήσασιν τό πως νά διορθώσουν, 15 με ποταπήν ύπόθεσιν νά έχουν εμποδίσει εκείνον, όπου έτύχαινεν νά ελθη εκ την Φραγκίαν, νά εμποδιστή με τίποτε τρόπον νά μη άποσώση εντός του τέρμενου εκείνου που έστησε ό Καμπανέσης. Ένταΰτα ό μισϊρ Ντζεφρές, ώς γνωστικός όπου ήτον, 20 καβαλλάριν άπέστειλεν όπου είχε ίσόψυχόν του, κ' εδιάβηκεν στην Βενετίαν ολόρθα εις τόν Δουκαν. Φιλίαν κι άγάπην εΐχασιν κ' έγνωριμίαν μεγάλην, δωρήματα του άπέστειλεν, άξιοπαρακαλεϊ τον νά ποίηση πράξιν τίποτε και εμποδος νά γένη 2109. έδιέλυσεν 10. κι ουδέν ήθέλησεν 11. τόσον τον εϊπασιν, τόσον 12. εκ την διάκρισίν του 13. νά πλερώση. 1Ί. ΕΙς τοϋτο γάρ έσκόττησε το πώς νά το όρθωση. 16. δπου έπάντεχαν 17. τρόπον νά μη άπεσώση 18. εντός τό τέρμενον αυτό που εΐπεν 19. μισέρ Τζεφρές ώς φρόνιμος 20. άπέσαειλεν, ίσόψυχόν τ;όν είχε, 21. έδιέβην είς την Βενετία όλόρ6α είς τόν Δοϋκα• 22. φιλίαν άγάτιην εϊχασι και γνωριμίαν 23. δωρή- ματα τόν ϋστειλεν, άξιοπαρακλεϊ τον 2109 εξ. Τα ένταϋθα εκτιθέμενα ελέγχονται ώς μή Ιστορικώς άκριβη, του- λάχιστον ώς προς τό σύνολον. Είναι έξηκριβωμένον εκ διαφόρων ττηγών και μάλιστα εκ τίνος επιστολής τοϋ ΊννοκεντίουΓ', (Ερίδίοίπβ, βφλ. ΧΙΙΐ,Ι 70), δτι ό Γουλ. Σαμπλίττης άναχωρών άοήκεν ώς βάϊλον τοϋ λίορέως , ούχι τόν Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνον, ά>^^ά τόν άνεψιόν του Οΰγωνα Σαμπλίττην. Συνέβη δμως ν' αποθάνουν σχεδόν ταυτοχρόνως, ό μεν θείος Γουλ. Σαμπλίττης, όίμα τη άφίξει του είς Γαλλίαν, 6 δέ ανεψιός ϋΰγων εις τόν Μορέαν, κατόπιν τού- του δε εξελέγη βάϊλος,τώ 1209, ό Γοδοφρ. Βιλλαρδουϊνος. (Πο8λ. ύποσημ. στ. 1877). Παρά ταϋτα δμως φαίνεται δτι ό Γοδοφρ. Ειλλαρδουϋνος προς έξασφάλι- σιν καί διατήρησιν της εξουσίας καΐ προς ματαίωσιν πάσης διεκδικήσεως τοϋ Μορέως εκ μέρους τής χήρας τοϋ Γουλ. Σαμ,πλίττου, προέβη όντως εις σφε- τεριστικάς τινας ενεργείας και τελικώς κατεπάτησε τά δικαιώματα της. Τοϋτο εξάγεται ίν. τίνος περικοττης τών Άσσιζών τ-ής Ιερουσαλήμ, δπου γί- νεται σχετικώς λόγος. (Πρβλ. Β6α§;ηοί;, Αδ??ΐ5θ3 άο ^β^υί;^1θ^η, Κβουβΐΐ άβ.ς Ιΐ'-ίοΓίεηδ άβδ €Γθί«:8(ΐ6δ. Ι.οϊδ, τόμος 2ος, σ. 401, 71 ώς καί ΒυοΙιοη ΚβοΙίΡΓοΙιβδΙιίδΙοπφΐθδ, τόμος Α, σ. 69 ύποσημ. 1 ). Λεπτομέρειας περί της γενεαλογίας τοϋ Σαμπλίττου και•τών διαδόχων του βλέπε έν Ηορί, Οεεοΐΐϊ- οΙιΙρ 0πθοίιβηΐ3η(1δ, (τόμ. Α. σ. 225 — 240). *Ητο εγγονός τοϋ Οΰγωνος Α' της Καμπάνιας, έντεϋθεν δέ και τό παρωνύμιον Καμπανέση^. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 1380ώςκαΙ τάςλοιπάς ύποστμ. στιχ. 1357, 1384." 1436, 1798 και 1847). ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΣΦΕΤΕΡΙΣΘΗ ΤΗΝ Ε20ΥΣΙΑΝ 91 2125 'ς έκεϊνον οττου έτύχαινεν νά στείλτ) ό Καμπανέσης. '6ύσ€χύτοος γαρ άπέστειλεν κι άλλον εΙς την Φραγκίοχν είς φίλους γάρ και ονγγενεϊς δττου είχεν στην Τσαμττάνιαν. (800) [§ 157] Έντοάττα γάρ αφήνω έδώ νά γράφω καΐ νά λέγω διά εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ διά νά σέ κοτταλέξω 50 ττερί εκείνου του εύγενικοΰ του κόντου της Τσαμττάνιας, το πώς έκατευόδωσεν, αφότου απήλθε εκείθεν, όταν έδιάβη ε!ς την Φραγκίαν έκεϊ είς το Ιγονικόν του. [§ 158] Αφότου γάρ εμίσσεψεν εκείνος ό Καμπανέσης άπό τόν τόπον του ΐνίορέως κ' έδιάβη εΙς την Φραγκίαν, 55 είς την Τσαμπάνιαν άπ^σωσε, δηον πολλά έπεθνμα Καλά τόν άποδέχτησαν εκείνοι οί Ιδικοί του* κι αφότου άναπαύτηκεν καν δεκαπέντε ημέρες, έμίσσεψεν κ' έδιάβηκεν στον ρήγαν τής Φραγκίας, Είς το Παρίς τόν ηΟρηκεν μετά τους άρχοντες του• 40 έωρτίαζαν τήν Πεντηκοστήν, καθώς τό έχουν οί Φράγκοι* χαράν μεγάλην εποικεν ό ρήγας γάρ του κόντου, διατί τόν είδε κ' εποικεν στρέμμα εκ τήν Ρωμανίαν, ωσαύτως κι όλοι οί ευγενικοί δουκάδες καΐ καντάδες, δπου ήσασιν σύντροφοι του ομοίως καί συγγενείς του. 45 [§ 159] Κι όσον Ικαταχάρησαν εκεϊσε γάρ άλλήλοος, τό όμάντζιο έποίησεν του ρηγός ώς διά τό ίγονικόν του, κι* άπηλογίαν έζήτησεν, είς τήν Τσαμπάνια εστράφη. (820) Κι όσον ήλθεν στον τόπον του κ' έσέβηκεν αφέντης, διορθώνοντα τόν τόπον του καί'τές υπόθεσες του, 2125. •εΙς αύτον δττου Ιμελ>.εν 26. άττέστειλεν άλλον 27, είς φίλους του καΐ 28. Ένταϋτα άρξομαι νά λέγω καΙ νά γράφω 29. μισέρ Τζεφρέ... καταλέξω 31. άφών έκεϊ άττηλΟεν, 32. γονικόν του 33. Ά- φών γάρ έδιέβηκεν αυτός 34. άπέ τόν τόπον.. .εΙς τήν Φρ. άπηλΟεν> 35. ^σωσεν 36. έκεϊ οί. εδικοί του• 38. έκίνησεν έδιέβηκε στον ρηγαν δέ της Φράτζας 39. ΕΙς τό Παρίσι 40. τήν Πεντ., έώρταζεν, ώς τό έχουσιν 41. τιμήν. ..τοϋ Καμπανέση ό ρήγας, 42. έκ τή Ρωμανίαν 43. καΐ οί ευγενείς 44. άλλα καΐ συγγενεϊς του• 45. έκεϊσε άμφοτέ- ρως 46. τό μάντζι 6 ρήγας τοϋ ϊποικεν διά τό ίγ. 47. Παραλείπεται ό στίχος 4Β.κ* εστράφη δι' αφέντη, 2125. Ό χρονογράφος συγχέει καΐ πάλιν τόν Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνον τόν νεώτερον, προς τόν πρωτοστράτορα και Ιστορικόν θεϊον του Γοδοφρ. Βιλλαρ- δουΐνον. Ή σύγχυσις οφείλεται είς τ-ήν συνωνυμίαν, τόσον ένταϋθα, δσον καΐ έν τοϊς προηγουμένοις (πρβλ. στιχ. 1384, 1515, 1847 ώς καΐ σχετικάς ύ- ποσημ. ). 2133. Καμπανέσης. Είς τήν πραγματικότητα πρόκειται περί του Γουλ. Σαμπλίττου. (Βλέπε σχετικώς στ. 1436 καΐ ύποσημ. ώς καΐ τάς ύποσημ. στ. 1357, 1380, 1384, 1847, 1877 καΐ 2108). 92 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΒΑ-1Λ0Σ ΜΟΡΕωΣ 2150 μήνες οχτώ έττεράσασιν, τόσους τους Ιγνωμιάσαν. Κ' ένταΰτα έθυμήθηκεν τές συμφωνίες δπου είχεν με εκείνον τον μισιρ Ντζεφρέ δια του Μορέοος τον τόπον έλπίδαν είχεν δυνατήν και θάρρος μέγα εις αΟτον, ο η του στείλει του κανεϊν από τους εδικούς του 55 \ ΊΎον δεχττί ώς αφέντη του τον τόπον νά τοΰ παραδώση. [ίί 140] Έν τούτω άπήρεν την βουλήν μετά τους εδικούς του το ποίον νά στείλη εις τον Μορέαν διά αφέντη και δίκαιον του. Όκάποιον είχε εξάδελφον, τον έλεγαν Ρομπέρτον άνθρωπος ήτον νεούτσικος, εξαίρετος εις πάντα. 60 Κράζει και ρεβεστίζει τον ό κόντος της Τσαμπάνιας• άπό τον τόπον του Μορέως την άφεντίαν τοΰ εδώκεν. Γ§ 141 ί "ύύρισεν κσϊ έγράψασιν δλα τά προβελέγκια, ωσαύτως τά παραδοτικά, τά έτύχαινεν νά επάρη• λογάριν τοΰ εδωκεν πολύ και φαμελίαν μετ' αυτόν, 65 καβαλλαρίους γάρ τέσσαρους κ' είκοσι δύο σιργέντες. Έκ την Τσαμπάνια έξέβηκε εις το έβγα τοΰ νοεβρίου. [§142] Κι δταν ήλθε είς τοΰ Σαβώε τά όρη νά άπεράση, (840) τά χιόνια ηύρεν δυνατά, πολλά πηχτά είς τά δρη δπου χωρίζουν την Φραγκίαν άπό την Λουμπαρδίαν, 70 κι ουδέν ήμπόρεσεν ποσόος τοΰ νά εχη άπεράσει. Έν τούτω άργησεν έκεϊ έναν μήναν και πλέον, κι όταν ημπόρεσε νά ελθή τά δρη νά άπεράση, έξήλθεν έκ την Λουμπαρδίαν, ώδήγεψεν και ήλθεν, 2150. οχτώ έπέρασεν 51. Είς τοΰτο ένθυμή^ηκεν... που είχε».» 52. μι- σέρ Τζεφρέ 53. όλπίδαν... δυνατή μέγα θάρρος 54. σ-.είλει του τινάν άπέ τους έδ. 55. νά τοΰ δώστ.. 56. Είς τοΰτο έπο',κεν βουλήν 57. τίοϊον νά στείλη... αφέντη καΐ 58. Είχεν τινάν έξαδ. 59. εξαίρε- τος είς πάντας 60. ό κόντε: της Τσ. 61. άπο τοΰ τόπου 62. προ- ίίελέντζια, 63. τάμελλεν. 65.κα8αλ. τέσσερους... σεργέντες 66. Τσα- μπάνια έξήβηκεν στο έμπα 67. Σαβοέ... νά περάση 68. το χιόνι... δυ- νατόν, πολλά πηχτόν, είς άκρην, 69. χωρίζει 70. και οϋκ ήμπόρεσεν... ώς διά νά περάση. 71. Είς τοΰτο 72. βταν ήμττόρεσεν 73. έξήλ- θεν είς τήν Λ. 2158 εξ. (Πρβλ. και ύποσημ. στ. 2108). Το ττιθανώτερον είναι βτι μετά τί>ν θάνχτον τοΰ Γουλ. Σαμπλίττου ή χήρα αύτοΰ προς διεκδίκησιν των τίτλων της ν' άπέστειλεν είς Μορέαν άνθρωπον ίδικόν της (ίσως τόν Κθ})βΓΐ <18 Ροηΐ3.11ϊθΓ), τί)ν όποιον οί βαρώνοι τοΰ Μορέως άπεμάκρυναν διά καταλ- λήλου αποφάσεως, άποκλείοντες ούτω πρόσωπα ξένα προς την κατάκτησιν τοΰ τόπου. Ή μετάβασις τοΰ Ροβέρτου είς Βενετίαν, αί περιπέτειαι τοΰ τα- ξιδιού του καΐ ή σχετική διαδικασία άπαντώσι καΐ είς τάς λοιπάς παραλλα- γάς τοΰ Χρονικοΰ (Γαλ).. Χρον. § 140-172, Άραγ. 148—187 ). ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΙ ΡΟΒΕΡΤΟΥ 93 στην Βενετίαν άττέσοοσεν εις το έβγα τοΰ ίανουαρίου, 2175 έλττίζοντα τοΰ νά εΟρη κάτεργον νά άπεράση. [§145] Ό δοΟκας γαρ της Βενετίας ώς το εττληροφορέθη ότι ό Ρουμττέρτος ήλθε εκεϊ, ό εξάδελφος του κόντου— εκ την Τσαμπάνιαν έρχεται νά άττέλθη εις τον Μορέαν— κράζει τον άμιράλην του και μυστικώς τοΰ είπεν 80 το πράγμα, την ύττόθεσιν νά τον εχη εμποδίσει, νά μη τοΰ 5ώση πλευτικόν είς τον Μορέαν ν' άπέλθη. Ό δοΰκας γάρ τον έκραξε εκείνον τον Ρουμπέρτον, τιμήν μεγάλην τοΰ εποικεν και φιλοπροσωπίαν νά άποθαρρέση είς αυτόν, νά τον εχη άπεργώσει, 85 και τόσα τον έκράτησε με τά καλά του λόγια, με τρόπους γάρ και αφορμές και πρόφασες ομοίως, δτι άργησε είς τήν Βενετίαν καν δύο μήνες καΐ πλέον, (860) Άπαύτου δέ τοΰ εδωκεν κάτεργο άρματωμένον, το έτύχαινεν νά άπελθή εκεϊσε είς τήν Κρήτην. 90 [§ 144] Και ώρισε τον κόμιτα, τοΰ κάτεργου τον κύρην, είς τους Κόρφους διαβαίνοντα εκεϊ νά τον άφήκουν. Λοιπόν ωσάν σε τό λαλώ έγένετον το πράγμα. [§145] Κι ώς τό ήφερεν τό κάτεργον είς τοΰ Κορφοΰ τ6 κάστρον, ό κόμιτας τον εκραξεν εκείνον τόν Ρομπέρτον 95 και λέγει του• «Τό κάτεργον εσπασεν άπέ κάτω, «και χρήζομαι νά εύτειαστή νά τό καλαφατίσω• «λοιπόν, καλέ μου αδελφέ, τά ροΰχα σου ας έβγάλουν «νά έλαφρωθή τό κάτεργον, νά τό καλαφατίσω». Και εκείνος λογιζόμενος 'ς άλήθειαν τοΰ τό λέγει, 2200 ώρισεν και έξέβαλαν τά ροΰχα του είς τό κάστρον, κ' εκείνος γάρ άππλίκεψεν είς τό ξενοδοχεϊον. [§146] Κι δταν επέρασε ό καιρός της νύχτας γάρ τό πλεϊον, 2174. στην Β. έ'σωσε τό τέλος γενναρίου, 75. ελπίζοντας νά εύρή...να περάστ). 77. ό Ρ. έφτασεν εξάδελφος 78. έρχεται νά ύπάγη στον 79. κράζει... ιόν λέγει 80. τά πράμα,... τοΰ νά τόν έμποδίση, 81. να έλθη 82. Ό δ. τόν έλάλησεν 83. τιμήν τοϋ έποικεν πολλήν καΐ φ. 84. ν' άποθαρρήστ)... καινά τόν άπεργώση• 85.τόσον...μέτούςκαλούςτους λόγους, 86.τρόπουςτεκαΙ αφορμές και πρ. μεγάλες, 87. Βεν. πλέον άπο μήνες δύο 88. Μετά ταϋτα τόν έδωκεν 89. τό έτυχεν ώς νά ύπ^ 90. τόν κόμην του. τόν κύρη τοϋ κ. 92. ώσά... έγίνετον 93. κι ώς έφτα- σεν τό κ. είς των Κορφών τό κάστρο, 94. ό κόμιτος έλάλησεν 95. λέ- γει τον «Τό κάτεργο έσπασεν άποκάτω, 98. νά άλαφρωθή τό κάτβργο 99. Κ' εκείνος έλογίστηκεν, αλήθεια τό λέγει, 2200. καΐ ώρισεν καΐ έβγαλαν... στό κάστρο, 1. κι' αυτός εκεί... είς τον ξενοδοχεϊον 2. το πλέον δέ της νύχτας. 94 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΒΑ-Ι-ΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ κ' έλάλησεν ό πετεινός, εκείνοι τοΟ κοττέργου εδώκσν τήν συρίστρα τους κ* εύθέοος πάντα ύπαγαίνουν. 2205 [§ 148] Και δταν έξημέρωσεν κ' έννόησεν ό Ρομπέρτος, έξύπνησεν και είπαν του τό κάτεργον έδιάβη. Κι ώς τό έμαθε εις πληροφορία άρχισε νά λυπάται* <880) έντσΰτα έγνώρισεν καλά δημηγερσίαν του έποϊκαν, κι δσο τό Ιπληροφορέθηκεν κι άπείκασε τόν δόλον, 10 έγύρεψεν καΐ ηΰρηκεν βάρκαν του νά ναυλώστ)• κι ό καπετάνιος των Κορφών, διατό ήτον ξενιασμένος άπ' τόν αφέντη του Μορέως τόν μισιρ Ντζεφρέ εκείνον, ώρισε και έκράξασιν της βάρκας τόν άφέντην. Όρίζει, έπροφωνέθη τον απάνω εΙς τό κορμί του 15 νά μην περάση κάμποσως εκείνον τόν Ρομπέρτον. Εκείνο γάρ τό κάτεργο, δπου εις τήν Κρήτη έδιάβη, ερριξεν έναν σνθρωπον στον άγιον 7αχαρίαν Ικεί δπου ενι σήμερον ή χώρα της Κλαρέντζας• άπό τόν δούκα έβάσταζεν εκείνον της Βενετίας 20 πιττάκια εΙς τόν μισίρ Ντζεφρέ τόν άφέντην τοϋ Μορέως, δηλοποιουντα, γράφοντα δι' εκείνον τόν Ρομπέρτον, τό πότε έκστέλαβεν έκεϊ είς τήν Βενετίαν και πώς τόν έμποδίσασιν μήνας δύο και πλεϊον, και πώς πάλε τόν ερριξεν ε!ς τών Κορφών τήν νήσον 25 τό κάτεργο της Βενετίας, δπου είς τήν Κρήτη έδιάβη, [§ 1 47 ] Στην Ανδραβίδα εύρέθηκεν ό μισίρ Ντζεφρές έτότε• κι ώς του ήφερε ό Βενετικός εκείνα τά πιττάκια, (900) τιμήν μεγάλην του εδωκεν κ' έφιλοδώρησέ τον, κράζει τόν κιβιτάνον του εκείνον της Ανδραβίδας• 2204. έδωκαν τήν σφυρίστρα των κ' ευθέως ύπαγαίνει* 5. καΐ ήνωσε 6 Ρουμπέρτος 6. έξύττνησαν... το κ. υπάγει. 7. Ώς έπληροφορήθη- κεν... λυπάται δ.είς τοϋτο.,.δημ. έποΤκαν. 9. Άφοΰ έπληροφορήΟη- κεν κ' έννόησεν 1 1 . ώς ήτον ξε>;ιασμένος 12. εκ τόν αφέντη... μισέρ Τζεφρέ 13. έλάλησαν 14. προφωνεύει τον... κορμίν του 15. κάν ποσώς 16. έδιέβην 18.έ^ναι...Γλαρέντζας• 19. έκ τόν δοϋκαν έβά- σταινεν αυτόν 20. στον μισέρ Τζεφρέ εκείνον τοΰ Μ. 21. Ρουμττέρ- τον, 22. έκατήντησεν 23. έκεΐσε μήνας δύο, 24. καΐ πώς πίάλιν 25. δπου πάγει είς τήν Κρήτην 26. ευρέθηκε μισέρ .Τζεφρές 27. ώς τοϋ έφερε 29. λαλεί... αυτόν της Άντραβίδας• 2217. Κατά ΒιιοΗοη τό δνομα "Λγιος Ζαχαρίας είχε δοθη εις τόν δρμον, έκ τίνος έρηιχ'.κής εκκλησίας ή μοναστηρίου κειμένου παρά τήν άκτ-ήν, όπου ίδρύθη, έπι Γοδοφρ. Λ' Βι>Ααρδου{νου, (1210 — 1218), ό ακμαιότατος έμ- ττορικός λιαήν καΐ πόλις της ΙΟ.αρέντζας ή Γλαρέντζας, (γαλ>αστΙ ΟΙδΤβηοβ ), της οποίας ελάχιστα ερείπια υπάρχουν ακόμη πλησιέστατα τοϋ σημερινού χωρίου τοϋ ήδη φέροντος, οχι ακριβώς, τό έττίσημον δνομα Κυλλήνη. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΙ ΡΟΒΕΡΤΟΥ 95 2230 λετΓτούς τοΰ έτταρήγγειλεν το πώς οφείλει ποιήσει όταν περάστ) γαρ και έλθή έκεϊσε ό Ρομπέρτος. Κ* εκείνος γάρ Ιξέβηκεν άιτό την Ανδραβίδα• εΙς το Βλιζίρι έδιέβηκεν διά τ^ά περιαναμέντ) εως ου νά μάθη τίποτε περί γάρ τοΰ Ρουμπέρτου, 55 [§ 149] Αφότου γάρ έγνώρισεν εκείνος ό Ρουμπέρτος τόν τρόπον της δημηγερσίας, δπου τον άπεργώσαν οί Βενετικοί, σε λαλώ, ωσάν σέ το αφηγούμαι, έβιάστηκεν πολλά νά εύρη βάρκαν του νά άπεράση, νά καταλάβη εις τόν Μορέαν στο τέρμενον όπου είχεν, 40 που κατά τύχη άπέρχετον βάρκα άπό την Πούλιαν. Έπραγματεύτη, έσέβηκεν εκεί άπέσω στην βάρκαν, καΐ ήφερέν τον εως έκεϊ στον άγιον Ζαχαρίαν. [§ 1 50] Ερώτησε νά του ειπούν που ευρίσκεται ό μπάϊλος, κι όκάποιος του άποκρίθηκεν, στην Ανδραβίδα ενι. 45 Σιργέντην ενα απέστειλε ά/,ογα νά του φέρη• το πεζοδρόμι έδιάβηκεν Ιως ου νά σώση έκεϊσε• ουκ ηυρεν τόν μισΐρ Ντζεφρέ, άλλου ήτον διαβασμένος. (920) [§ 151] Τόν κιβιτάνιον ηΟρηκεν της χώρας Ανδραβίδας. Ένταυτα τόν έλάλησεν κ* εΐπεν του τά μαντάτα, 50 τό πώς στον άγιον Ζαχαρίαν ευρίσκεται ό Ρομπέρτος, ό εξάδελφος και συγγενής του κόντου της Τσαμπάνιας, «δπου ήλθε νά ενι αφέντης σας, έσας τών Μοραϊτών »άλογα νά τοΰ στείλετε, νά άποσώση ένταΰτα». [§152] Κι ό κιβιτάνος παρευτύς, τό ακούσει το μαντάτο, 55 άπήρεν όλον τόν λαόν δπου εϊχεν μετ' εκείνον, τους άρχοντας καΐ βουργησέο.υς όλης τάς'Ανδραβίδας• άλογα άπήρεν μετ* αυτόν δσα τοΰ έκαμναν χρεία κ* έκεϊσε ολόρθα έδιάβηκεν στον α^/ιον Ζαχαρίαν• χαράν μεγάλη έποίκασιν ώς εϊδαν τόν Ρομπέρτον 60 και πρόβλεψιν τοΰ έδείξασιν δτι πολλά αγαπούσαν νά Ιλθη, νά ενι αφέντης τους, νά ζήσουν μετ' έκεϊνον. Έν τούτω τόν έπήρασιν μετά χαράς μεγάλης• 2230. τον έπαράγγειλεν τ6 πώς θέλει 31.περάση καΐ έλθη εκείνος 33. στο νά περιαναμένη 34. έως νά μάθη τίποτα δι' έκεϊνον τόν Ρ. 37. δπου σέ άφηγοϋμα., 38. πολλά έβιάστη... βάρκα τοΰ νά περάση 39. δπως να σώση 40. κατά τ^^χην έρχετον 41. έσέβηκεν άπέσω εις την 43. νά τόν είποϋν τ6 ποϋ ένι ό πάϊλος, 44. καΐ εις τόν άπεκρ. 46. τό πεζοδρό- μι νά ύπα, Ιως έκεϊ νά σώση• 47. μισέρ Τζεφρέν, άλλούτον διαβ. 50. Ρουμπέρτος 51. δ ξάδελφος 52.ήλθεν δι' αφέντη σας 53. δώσε- τε νά καταλάβη 55. έπηρεν... μετ* αύτον 57. παραλείπεται ό στίχος 58. κ' έκεϊνοι ορθά έδιέβησαν 59. Ρουμπέρτον 60 ποόσούιν τόν έδει- ξαν 61. νάναι 62. ήττήρασιν 96 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙ-ΝΟΣ ΒΑΙΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ στην Ανδραβίδα ήλθασιν, έκεϊ τον άτπτλικέψαν. [§ 153] Εκείνος γαρ περιχαρίαν, σπλάχνος έδειξε \χεγα, 2265 και όλους άττεδέχετον κ' έκαλολόγιζέ τους, σκοπώντα και λογίζοντα, του να τους εχη δούλους, κ' εκείνοι πάλε άφέντην τους να εχουσιν εκείνον. (940) [§ 154] Ένταυτα ευρέθη όκάττοιος κ'εττληροφόρεσέ τον τον τρόπον και τές συμφωνίες, δπου είχε ό Κσμπσνέσης 70 μ εκείνον τον μισΐρ Ντζεφρέ, τον μπάϊλον τοΰ Μορέως• έπεϊ αν περάστ) ό καιρός το τέρμενον του χρόνου, νά έσμίξτ] τον μισιρ Ντζεφρέ, την άφεντίαν νά έπάρτ), έχασε γάρ τον κόπον του και τά ήλθεν νά γυρεύη. Άκούσων ταΟτα ό ευγενικός εκείνος ό Ρομπέρτος, 75 του κιβιτάνου έζήτησεν άλογα νά του δώση, όπως ν' άπέλθη σύντομα έκεϊσε εις τόν μπάϊλον, ωσαύτως νά εχτ) κι όδηγόν διά νά τόν όδηγέψτ). [§ 1 55 ] Κι ό κιβιτάνος ήτον χρεία νά κάμη τό θέλημάν του. "Αλογα τοΰ ηύρε όσα ήθελεν και συντροφίαν ομοίως• 80 ατός του έδιέβη μετ' αυτόν εως εις τό Βλιζίρι, λέγοντα και λογίζοντα νά εύρουν έκεϊ τόν μπάϊλον. Εκείνος γάρ ό μισϊρ Ντζεφρές, τό ακούσει τό μαντάτο, δτι ό Ρουμπέρτος εσωσεν στον άγιον Ζαχαρίαν, ευθέως έξέβη άπ' έκεϊ, στην Καλομμάτα έδιάβη- 85 και πάλε άπέκει, ώς εμαθεν ότι έρχεται ό Ρομπέρτος, έμίσσεψεν κ' έδιάβηκεν μετά την φαμελίαν του ολόρθα στην Βελίγοστην, τό μεσημέρι έσωσαν. 2263. Άνδρ. έσωσαν, 64. εκείνος με περιχαρίαν 65. καΐ δλους τους έδέχετον 66. σκοπώντας καί λογίζοντας δούλους του νά τους έχη, 67. κι' αύτοΙ πάλιν αφέντη 68. Εις τοϋτο... κάποιος 69. τές είχε ό Κ. 70. μισέρ Τζεφρέ, 72. νά σμίξη... τήν άφ. νά έχη, 73. έχασε καΐ τόν κ. 74.'Ακούσας τοϋτο ό ευγενής 77. καΐ νά τοϋ δώση όδηγόν, έκεϊ νά τόνεσ^^ρη- 78. νά ποίση θέλημα του. 79. "Αλογα δε τοϋ έδωκεν ομοίως καΐ συντρόφους• 80. ατός του μετ' αυτόν ύπδί 82. τό άκούσειν 84. εύτϋς άπέκει έξέβηκε, ύπάει της Καλαμάτας 85. πάλιν 86. εκί- νησε, έδιέβηκε... φαμελία του 87. έσώσεν 2268. Τότε κάποιος έκ των φίλων τοΰ Καμπανέση, (Σαμπλίττου ), συνεβού- >.ευσε κρυφίως τόν Ροβέρτον νά παρουσιασΟη εΙς τόν κιβιτάνον της Ανδρα- βίδας και παρουσία πολλών μαρτύρων νά διαπίστωση δημοσία και δι' έγγρα- φου πράξεως τό γεγονός της άφίξεώς του εις τόν Μορέαν πρό της ποφελ^εύ- σεως της ώρισμένης προθεσμίας, πράγμα τό όττοϊον και έςετέλεσεν ό Ροβέρ- τος. (Άραγ. Χρον. § 166-^167). 2280. Τό Βλιζίρι, (γαλλιστι ΟτϋβΐέΓε), απέβη τόπος ψυχαγωγίας καΐ παραθερισμού τών ηγεμόνων τοϋ πριγκιπάτου της Αχαίας. (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 836, 837, 957 και Άδαμ. σελ. 485 ). ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΙ ΡΟΒΕΡΤΟΥ 97 (960) [§156] Εκείνο» γάρ όπου ήσασιν μ* εκείνον τον Ρουμπέρτον, ολόρθα τον εδιάβασαν έκεϊ στην Καλομάτα, 2290 κι άττέκει άττήραν τά άλογα κ' εστράφησαν όττίσω. [§ 157] Ό δε Ρουμπέρτος εμεινεν έκεϊσε μοναχός του• τον κιβιτάνον εκραξεν του κάστρου της Καλομάτας, τταρακαλεϊ και λέγει τον άλογα νά του δώση, νά άττέλθη στον μισΐρ Ντζεφρέ, τον μττάϊλον τοΰΜορέως, 95 Κ' εκείνος, ώς ήμπόρεσεν, άλογα του έδώκεν, ομοίως του εδοοκεν οδηγούς όπου τον ώδηγέψαν. [§ 158] Κ' έδιέβη εις την Βελίγοστην, ουκ ηύρε εκεί τον μττάϊλον στο Νίκλι γάρ του εϊττασιν οτι ενι διαβασμένος. Οί δε οί Καλαματιανοί εστράφησαν οπίσω, 2300 έγύρισαν στά σπίτια τους έκεϊ στην Καλομάταν. Ό δέ Ρουμπέρτος εμεινεν ωσάν απορημένος, διατι άλογα ούκ ηΟρεσκεν νά έπάρη μετ' εκείνον. [§ 159] "Ομως, ώς ήμπόρεσεν, εκείνος ό κιβιτάνος ηυρεν κ* εδωκέν του άλογα, κ' έδιάβη εις το Νίκλιν. 5 Κι αφότου γάρ άπέσωσεν στο Νίκλιν ό Ρουμπέρτος, μαντατοφόροι άπήλθασιν στην Λακκοδαιμονίαν, όπου ήτον ό μισΐρ Ντζεφρές κ' έπληροφόρεσάν τον, (980) το πώς στο Νίκλι άπέσωσεν του κόντου της Τσαμπάνιας ό εξάδελφος, τόν λέγουσιν Ρομπέρτον τον ονομάζουν. 10 [§ 160] Και ό μισψ Ντζεφρές, ώς φρόνιμος, τό ακούσει το μαντάτο, 2289. όρθά...Καλαμάταν 92. έλάλησε.... Καλαμάτας 93. νά τόν δώσβ 94. νά πάη στον μισέρ Τζεφρέν 96. και οδηγούς τόν ίδωκεν 97. ύπάν... τόν μπ.οΰκ ηύραν 98. εις τό Ν... έναι διαβασμένος 99. Εκείνοι οί Κ. ένέμειναν 2300. Κριλαμάταν 2. δτι άλ. ούκ ηΰρηκεν...μετά κεϊνον. 3. ωσάν ημπόρεσε, αυτός 4. εύρε, έδώκεν άλογα, καΐ πάγει .5. Αφότου γάρ 6. Λακιδαιμονίαν, 7. μισέρ Τζεφρές και έβεβαίωσάν τον, 8. πώς εις τό Νίκλιν έσωσεν 9. εξάδελφος του ηύρίσκεται Ρουμπέρτον τόν κα- λοϋσιν. 10. Μισέρ Τζεφρές,' 2310. Τό γαλλικόν κείμενον συμφωνεί πιστώς προς τό έ)ν).ηνικόν ώς προς τό δρομολόγιον, τό όποιον ό Ροβέρτος φέρεται άκολουΟήσας. Ή Άραγωνική ?5ιασκευή όμως παρουσιάζει διάφορον κατεύθυνσιν, ήτοι άπο Ανδραβίδας εις Βλιζίρι, 'Αρκαδιάν (Κυπαρισσίαν ) καΐ Μεθώνην, όπου φθάσας ό Ροβέρτος διεπίστωσεν ότι ό Γοδοφρ. Βιλλαρδουϊνος εΐχεν αναχωρήσει εκείθεν δια την Κορώνην. Δια της μεθόδου αΰτης ή προθεσμία παρήλθε, όταν δέ υπερέβη τάς οκτώ ημέρας έγένετο ή συνάντησις τοϋ Ροβέρτου και Γοδοφρ. Ειλλαρδουΐνου εις Αακεδαιμονίαν. ('Αραγ. Χρον. § 168—171 έξ. ) Πρβλ. επίσης έν 'Αρα- γωνικώ κειμένω ουσιώδεις διαφοράς ώς προς τό ζήτ/)μα τής διαπιστώσεως τής εγκαίρου άφίξεως τοΰ Ροβέρτου είς τόν Μορέαν. ('Αραγ. § 166—167) ώς καΐ ύποσημ. στίχ. 2268. Χρονίκόν Μορέως 7 98 Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΒΑΊΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ ευθέως άττηρε μετ* αυτόν μικρούς τε και μεγάλους, δσοι γάρ ευρέθησαν εκεί εις την συντροφίαν του, και ήλθεν εις συνατταντήν εκείνου του Ρουμπέρτου* μετά τιμής και πρόβλεψης έσυναττάντησέ τον, 2515 χαράν μεγάλην του εδειξεν εις το εμφανές το5ν πάντων. Κι αφότου άπεσώσασιν στην Λακκοδαιμονίαν, ώρισεν κι άππλικέψαν τον στης άφεντίας τά όσττίτια. [§ 161] Έκεϊνος γάρ ό εξάδελφος του κόντου της Τσαμπάνιας, ως έχοντα τον λογισμό ν την άφεντίαν νά εχη, 20 έπΙ της αύρίου τό πρωΐ, ώς ελαμψεν ή ήμερα, ώρισε καΐ έκράξασιν μισΐρ Ντζεφρέ τόν μπάϊλον, και είπεν ούτως προς αυτόν νά ποιήση και έλθουν εκείνοι, οί πρώτοι και καλλιώτεροι, όπου ήσαν μετ' εκείνον, νά ίδοΰσιν τά προστάγματα του κόντου της Τσαμπάνιας. 25 τους ορισμούς, δπου ήφερεν μετ' αΟτον άπ' εκείνον. / [§162] Έντούτω 6 μισΐρ Ντζεφρές τόν όρισμόν του έποικε ν και δσον έσωρεύτησαν έκεϊσε πάντες, δλοι, (ΙΟΟΟ) κ* έκάθισαν διά ν' άφκραστοΰν τά εγραφεν ό κόντος. [§ 165] "Εναν κλέρην έσήκωσεν, δπου ήφερεν μετ' αύτον 30 τά προβελέγγια, δπου ήφερεν, ώρισε ν' ανάγνωση. Κι αφότου γάρ τά άνάγνωσε κ' ένεφάνισε τους λόγους, τό πώς ό κόντος του εδωκεν τήν άφεντίαν του τόπου, δλης της Πολυπόνεσσος, δσον κρατεί ό Μορέας. [§ 164] Κι άπαύτου πάλιν εδειξεν κι άνάγνωσέντα ομοίως, 55 προστάγματα καΐ ορισμούς 'ς δλους τους κεφαλάδες, του νά δεχτούν δι' άφέντην τους εκείνον τόν Ρομπέρτον. 2311. εύτύς έττηρεν 12. καΐ αν ευρέθησαν 13. κι άπηλθεν εΙς συνα- παντή 14. μετά τιμήν και πρόβλεψιν 15. χαρά μεγάλη του έποικεν ενώπιον των πάντων. 16. άποσώσασιν στην Λακιδαιμονίαν 17. άπ- πλικέψα τον... τους οίκους. 19. νά λάβη 20. τό εξημερώσει το πρωΐ, καΐ έλαψεν ή μέρα, 21. έλάλησαν μισέρ Τζεφρέ τοΰ μπάϊλου, 22. νά όρίση τοΰ νά έλθουν 25. τους ήφερεν 26. μισέρ Τζεφρές 27. έσυ- νάχτησαν έκεΐ οί π. δλοι, 28. νά ακροαστούν τά έγραφε τοΰ κ. 29. τόν καντσιλιέρη... τον ήφερε 30. τά προβελέζια τά ήφερεν... ν' αναγνώσουν. 31.Άφών τά άναγνώσασιν κ' έφάνισαν 33. Πελοπόννησος 34. Άπαύ- του πάλιν 36. Ρουμπέρτον 2329. «Κχι κατόπιν έσήκωσεν ένα κλέρην (γραμματέα) άπό τό Παρίσι, ό όποιος ήτο πολύ μορφωμένος και εύγλωττος». (ΕΙ ρυΪ5 πρΓθδ ίϊΐ ΙβνβΓ υη οΙβΓΟ ηβδ άβ ΡαΓΪδ ΗςαΘίχ ΟδΙοϊΙ ΓηοϋΙΙ 8£ΐ»05 8ΐ 1)ϊβη ρ&Γίαηδ. Γαλλ. Χρον. § 163). Η ΚΟΥΡΤΗ ΣΥΝΕΡΧΕΤΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΙΝ ΡΟΒΕΡΤΟΥ 99 [§ 165] Κι όσον έττανοτγνώστησαν τά έγγραφα Ικεϊνα, σηκώνεται ό μισΐρ Ντζεφρές εις το εμφανές των ττάντων, καΐ χαμηλά έττροσκύνησεν τους ορισμούς του κόντου• 2340 κ' ευθέως ορίζει κ' ήφεραν τά ιτροβελέγγια όττου είχαν, τές συμφωνίες και έγγραφα, δττου είχε άπό τον κόντον, το πώς τον έτταράδιδεν τον τόπον του Μορέως, νά τον φυλάττη και κράτη, δίκαιος του νά ενι μπάϊλος• κι άπέσω είς το τέρμενον χρόνου και μίας ημέρας, 45 αν ελθη ό κόντος ή άλλος τις άπό τους συγγενούς του, τον τόπον και την άφεντίαν νά του την παραδώση. Εϊ τε περάση ό καιρός, το τέρμενον του χρόνου, (1020) κι ουδέν άπέλθη άπό εκείνους, ωσάν σε τό αφηγούμαι, νά μείνη ό τόπος κ' ή άφεντία, νά ενι κληρονόμος 50 εκείνος ό μισϊρ Ντζεφρές, άνευ καμμίας πρόφασης. [§166] Κι αφότου άναγνώστησαν τά έγγραφα εκείνα, οί συμφωνίες όπου εποικεν ό κόντος της Τσαμπάνιας, ένταυτα έσηκώθηκεν μισΐρ Ντζεφρές εκείνος καΐ λέγει προς τους αρχιερείς και τους φλαμουραρίους• 55 «"Αρχοντες, εσείς ακούσετε του άφέντου μου του κόντου »τές συμφωνίες και ορισμούς, όπου μ' έπαρεδώκεν. »Έν τούτω λέγω προς εσάς, παρακαλώ κι ορκίζω »στόν δρκον, όπου έποίκετε στον κόντον κ' είς έμεναν, »ώς χριστιανοί φοβούμενοι τόν Θεόν και την άλήθειαν, 2337. ΚαΙ δσο άναγνώθησαν τά άγραφα 38. μισέρ Τζεφρές ενώπιον 40. κ* εύτος ορίζει ήφεραν τους ορισμούς δπου εΤχεν, 41. έκ τον κόντον, 42. έπαρέδωκεν 43. καΐ δίκαιος του νά ένι• 45. ή έτερος 47. Εϊ τ' άπεράση 48. καΐ ουδέν έλθη άπ' αυτούς 49. στον τόπον καΐ της αφεντιάς 50. μισέρ Τζεφρές, χωρίς αμφιβολίας. 51. Είς τοϋτο...μισέρ Τζεφρές 54. λέγει τους άρχ. καΐ τους φλαμουριάρους• 55. «Έσεΐς ήκούσετε, άρχοντες , 58. στον δρκον, τον έποίκετε 2351 έξ. Δέον άπαξ δια παντός νά παρατηρηθί) ένταϋθα ή έμμονος του χρο- νογράφου τάσις νά ένδιατρίβη μετ' εΰχαριστήσεως περί λεπτομέρειας νομι- κών ζητημάτων, συνεδριάσεις δικών καΐ μακρούς λόγους άνταλλασσομέ- νους έν τη κούρτη ή έκτος αύτης.Ό Χρονογράφος άφίνει ενίοτε νά διαφαίνε- ται ή επιδοκιμασία του καΐ σχεδόν ό θαυμασμός του έπι τη ευκαιρία κατάφω- ρων αδικιών, αιτινες δέν στηρίζονται, εί μη είς την βίαν, την στρεψοδικίαν ή την στενήν καΐ στρεβλήν έρμηνείαν νομικών διατάξεων σαφέστατων ώς έν προκειμένω. Πάντα ταϋτα έλέγχουσι τόν συγγραφέα τοϋ Χρονικού ώς άν- βρωπον της αυλής καί δή νομικόν ή δικαστικόν, άξιολογοϋντα τάς δικαστικάς πλεκτάνας καΐ θεωροϋντα ώς μέγα νομικόν κατόρθωμα την χονδροειδή στρε- ψοδικίαν, στενοτάτ/)ς δέ αντιλήψεως, ώς ήσαν πάντες σχεδόν οι νομικοί τών μεσαίων, χρόνων. (Πρβλ. περαιτέρω στ. 3395—3442, 7301—7752 και άλ- λαχοΰ, ώς'καΐ λόγους π.χ. 3742— 3790, 3962— 4013, 4101—4179, 4222- 4314, 4429-4493 κλπ. κλπ.). 100 ο ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΒΑ1Α0Σ ΜΟΡΕωΣ 2560 »νά είπήτε και νά κρίνετε εσω στο δίκαιο όατάνω. »'ύύσαύτως γάρ παρακαλώ κ* έτοΟτον τον Ρουμπέρτον, »ώς εύγενήν κι άφέντην μου, στο δίκαιον νά σταθούμε. »ί'ά κρίνετε το δίκαιον, ώς πρέπει και αρμόζει. »Μηδέν θέληση ό αφέντης μου, άδικον νά ποιήση, 65 »άλλά με φόβον του Θεού μας κρίνετε τους δύο». Άκούσων ταΰτα ό ευγενής εκείνος ό Ρουμπέρτος, ευθέως έσυγκατέβηκεν κ' εΐπε νά το τηρήσουν• (1040) κι ώς το διακρίνουν και είποΰν με του Θεοΰ τον φόβον, εκείνος γάρ νά το δεχτή και νά το προσκύνηση. 70 [§167] Άκούσων ταΰτα οι αρχιερείς κι όλοι οί καβαλλάροι, έπιασαν κι άναγνώσασιν τά έγγραφα εκείνα, εξ αρχής γάρ λεπτομερώς, με προσοχής μεγάλης. Έν τούτω έλογαρίασαν το τέρμενον του χρόνου και ηύραν, δτι έπέρασεν ημέρας δεκαπέντε 75 το τέρμενον, πού έτύχαινεν νά σώση ό Ρουμπέρτος, νά παραδώση το έγραφα του κόντου τής Τσαμπάνιας, του μπάϊλου του, μισΐρ Ντζεφρέ, τον τόπον νά του δώση. Ένταύτα έκράξασιν τους δύο και λέγουν προς εκείνους• «"Αρχοντες, ημείς εύρίσκομεν στά έγραφα του κόντου, 80 »δπου έποικε τές συμφωνίες, όπου εΐδαμεν ένταύτα• »στές όποιες ενι ή βούλλα του και εμάς όλων μετ* αυτού• »τό πώς με τρόπον κι άφορμήν και συμφωνίες μεγάλες 2360. νά κρίνετε τό δίκαιον ποϋ δναι. 61. παρακαλώ καΐ τον μισέρ Ρ. 62. άφέντ-/] μου 64. Μηδέν φωρητε εΙς έμέν, άδικον νά είττητε 65. κρί- νετε τό δίκαιον». 66. Ώς το ήκουσεν 67. εύτύς... καΐ είπε νά το κρί- νουν 68. και ώσπερ γάρ έν, νά τό εΙποϋν 69. δέ νά τό στερχτη 70. Ώς τό ήκουσαν οι αρχ. ο[ φλαμουριάροι δλοι 71. καΐ άνάγνωσαν 72. άρχι- σαν γαρ λεπτ. μέ προσεχήν μεγάλην. 73. ΕΙς τοϋτο έλογάριαζαν 74. ήμερες 75. τό έτρεχεν νά έλθη ό Ρ. 77. μισέρ Τζεφρέ... νά τόν δώση. 78. έλάλησαν τους δύο και προς εκείνους λέγουν 79. έμεϊς ηύρί- σκομεν στους ορισμούς 80. ποϋ είδαμεν 81. και ήμας δλων μετ' αύτον 2373 έξ. Κατά τό γαλλικόν κείμενον, διεπιστο)Οη Ινί της εξετάσεως των εγγράφων και συμφωνιών, δτι ό Ροβέρτος ήλθεν εις τόν Μορέαν •καθ' ΰπέρ- βασιν της ταχθείσης προθεσμίας έττΐ μίαν και πλέον εβδομάδα. Μερικοί εΐ- χον την ννώμην δτι ήλθεν εντός τής προθεσμίας, άλλ' έν τέλει συνεφώνησαν δλοι δτι ήτο έν άδίκω καί οτι «αϊ συμφωνίαι νικοϋν τους νόμους» (Η ρβΐ ναϊη- (|υοηΙ 1θ5 Ιονδ. Γα>^.. Χρον. § 167). Τό Άραγ. Χρον. ορίζει την ύπέρβα- σιν της προθεσμίας εις οκτώ ημέρας, παρέχει δέ και άλλας λεπτομέρειας δι- καιολογούσας την άπόφασιν της κούρτης. (Άραγ. § 170 έξ. καΐ 177 — 181 )^ λήγουσας την άπόφασιγ της κούρτης, (Άραγ. § 170 έξ. καΐ 177 — 181). Έν τούτοις τό κείμενον τοϋτο παρέχει τήν χαρακτηριστικήν λεπτομέρειαν δτι ό Ροβέρτος άμα τη άφίξει του εις Μορέαν έφρόντισε νά διαπιστώστ; εγγράφως τό γεγονός τοϋτο. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 2268 καΐ 2310). Η ΚΟΥΡΤΗ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΑΙΤΗΣΙΝ ΤΟΥ ΡΟΒΕΡΤΟΥ 101 »δ:φηκεν τον μισΐρ Ντζεφρέ δίκαιον του εδώ εις τον τόττον. »ΛοιτΓΟν, άφών με συμφωνίες τοΰ άφηκεν την τόπον, 2585 »κ' έπέρασε τό τέρμενον, εσύ δίκαιον ούκ έχεις• »έπεί ένθα είναι οι χριστιανοί 'ς δλην την οίκουμένην, »τόν νόμον και τές αγωγές, οί συμφωνίες τές κλειοΰσιν». (1050)[§ 158] Ένταΰταγάρ, ώς τό ήκουσεν εκείνος ό Ρουμπέρτος, άττό της θλίψεως και πικρίας, όπου είχεν ή καρδία του, 90 ουδέν ημπόρεσε ποσώς άπόκρισιν νά στρέψη. Εκείνος δε ό μισΐρ Ντζεφρές ολόρθα έσηκώθη• με προσοχήν, πραότητα όλους ευχάριστα τους, ώς τό έχουν γάρ τό σΰνηθος τών αφεντών οί κούρτες, κ* εύχαριστουσιν εκείνους όπου τό δίκαιον κρένουν. 95 Άφών ή κρίσις έδόθηκεν κ' ή άπόφασις ομοίως, νά μείνη του μισΐρ Ντζεφρέ ή άφεντία του τόπου όλης της Πολυπόνεσος, τον λέγουσιν Μορέαν, τιμήν μεγάλην εποικεν εκείνου τού Ρουμπέρτου, και είπεν ούτως προς αυτόν «Αφέντη κι αδελφέ μου, 2400 »πρόσεχε, μη τό βαρυνθης, τό έδωκεν ή κρίσις• »ότι τό δίκαιον τό απαιτεί, ούτως τό έχει ό κόσμος. »Άν θέλης γαρ και προθυμας μετ' έμου νά ένεμείνης »έδώ είς τον τόπον του Μορέως, νά σ'έχω ώς άδελφόν μου, »κι όσον κερδίσωμε ένομου, νά έπαίρνης τό σέ πρέπει». 5 Κ* εκείνος άπό θλίψεως του ουδέν τό έκαταδέχτη. [§ 169] Ένταυτα ό μισΐρ Ντζεφρές κάλεσμα μέγα έποϊκεν, κ' εκάλεσεν τους απαντάς, μικρούς τε και μεγάλους, (Ι080)καΐ χαμοτσουκιν έποϊκεν, τό λέγουν οί Ρωμαίοι* Ηίί '^ 2383. μισέρ Τζεφρέ δίκαιον εΙς τον τόπον. 84. Παραλείπεται 6 στί- χος. 85. καΐ δίκαιον ούκ έχεις* 86.καΙ δθεν στ/]ν οΊκ. δλην, 87. τον κλείνουν 88. Εις τοϋτο 89. εκ τήν πικρίαν τήν πολλήν, τήν εΙχεν 90. ουδέ ποσώς εϋώδωσεν... νά δώση. 91. Εκείνος ό μισέρ Τζεφρές ευ- θέως έσηκώθη• 92. με προσεχή, πραότηταν.... ευχαριστεί 93. ώς το εχουσιν συνήθεια 94. νά εύχαριστουσιν 95. ή κρίσις έγίνετον 96. ό μισέρ Τζεφρές αφέντης είςτόν τόπον 97. Πελοπόννησος, 99. «Άφέν- τ-^, αδελφέ μου, 2400. μη το βαρεθης Ι.τό δίκαιον άπ' αυτήν 2. πρό- θυμης νά μείνης μετ' έμενα 3. σ' έχω άδελφον 4. καΐ το κερδίσωμεν όμοϋ,νάέχης τό σέ τρέχει». 5. έκ την θλίψιν του ουδέν έκαταδέχτη. 6. ΕΙς τοϋτο ό μισέρ Τζεφρές 7. καΐ απαντάς εκάλεσεν 8. Παραλεί- πεται ό στίχος. 2408. Χαμοτσουκιν, ή λέξις άπαντα καΐ χαμαιτζίκιον, καλείται δέ ούτι; τό συμπόσιον καΐ έν τω κειμένω της Χρον. διηγήσεω: Νικ. τοΰ Χωνιάτου. (Πρβλ. Φαιδ. Κουκουλέ: Γεύματα καΐ συμπόσια τών Βυζαντινών, έν Έπετ. Έταιρ. Βυζ. σπουδ6)ν 1,146). Βλέπε επίσης έν Άθηνα ΚΓ', 8Ί, ώςκαΐ έν Αδαμαντίου Χρον. Μορέως σελ. 513 περί της πιθανής έτ'^μολογίας της λέ- ξεως. 102 Ο ΓΟΔΟΦΡΕΙΔΟΣ Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-1-ΝΟΣ κ' εφάγασιν κ' έχάρησαν, κ' έξυλοκονταρίσαν 2410 χορούς, παιγνίδια εποικαν, άριφνισμόν ούκ είχαν. [§ 170] Εκείνος γάρ δπου λαλού Ρομπέρτο ντε Τσαμπάνια, έκραξε τον μισΐρ Ντζεφρέ καΐ λέγει προς εκείνον «Αφότου εγώ άποεϊδα το την άφεντίαν ούκ εχω, »δός μου άλογα και συντροφίαν του νά εχω ύπαγαίνει». 15 'Ούσαύτως γάρ έζήτησεν όλων των κεφαλάδων, των αρχιερέων καΙ χρήσιμων ανθρώπων δπου ήσαν εις την βουλήν, κι άπόφασιν και κρίσιν δπου έποϊκαν, χαρτί νά του ποιήσουσιν, νά το εχουσιν βουλλώσει, το πώς έκριναν κ' εϊπασιν την κρίσιν δπου έδωκαν, 20 εΐθ* ούτως και το άντίγραμμα της συμφωνίας εκείνης, δπου ήτον ποιήσοντα ένομοΰ ό κόντος της Τσαμπάνιας μετά τον εύγενέστατον μισιρ Ντζεφρέν εκείνον, νά τά βασταίνη μετ* αυτόν έκεϊσε εις την Φραγκίαν, διά νά το δείξη του ρηγός κι όλων τών κεφαλάδων, 25 δπου ήσαν τότε εις την Φραγκίαν, του κόντου της Τσαμπάνιας, διά νά μηδέν τόν δέξωνται χωρικόν της υποθέσεως. (ηθΟ)Μετά χαράς τά έποίκασιν κι δλοι τά έβουλλώσαν. [§ 171] Άπαυτου γάρ του εδωκεν μισΐρ Ντζεφρές εκείνος δωρήματα, χαρίσματα, διαφορικά και πλείστα* 30 δουλωτικά και φρόνιμα ύπόσχεσες του έποϊκεν, νά τόν όρίζη πάντοτε νά Ινι εδικός του. Κ' έκ τούτου τόν ώδήγεψεν και συντροφίαν του έποίκεν ατός του έδιάβη μετ' αυτόν μέχρι εις τήν Ανδραβίδα. [§ 172] Κ: άπέκει έβάλθη είς κάτεργον κ' έδιάβη εις τήν Φραγκίαν. 35 Κι αφότου γάρ έμίσσεψεν εκείνος ό Ρουμπέρτος 2409. εφάγασιν, έττίασιν 10. Ιποικαν οτι αριθμόν ούκ είχαν. 11. δπου σε λαλώ, Ρουμττέρτος δέ Τσαμπάνιας, 12. λαλεί τον τόν μισέρ Τζεφρέ 13. «Έγώ έβλέπω άπ' εδώ άφεντίαν 14. δός μου συντρόφους κι άλογα διά νά ύπαγαίνω». 16. αρχιερέων τε καΐ χρήσιμων άνθρ. 17. βουλήν, κ' έξόφλησιν έκείνην τήν έποϊκαν 18. χαρτί νά του ποιήσουσιν... έχουν 19. δπου είδαν 21. δπου εποίησαν όμοϋ 23. βαστάζτ;... έκεϊσε 24. ώς νά τά δείξη 25. όποδσαν τότε 26. ώς χωρικόν τό πράγμα. 27. άτ έποϊκαν, δλοι 28. τόν εδωκεν μισέρ Τζεφρές 29. διάφορα, παμπλεϊ• στα• 32. εις τοΰτο 33. έδιάβην... Ιως τήν Ανδραβίδα• 34. έσέ- βηκεν στό κάτεργο, υπάγει στην Φρ. 35. έδιέβηκεν 2435. Τά περί Ροβέρτου εκτίθενται σαφώς και συνοπτικώς υπό τοϋ Μίλ- λερ εν τη Ιστορία της Φραγκοκρατίας Α, 90—92, (μετάφρ. Λάμπρου). Πάν- τως ολόκληρος ή ανωτέρω ιστορία τοϋ επεισοδίου καΐ τών περιπετειών του Ροβέρτου δεν έπιβεβαιοϋται έξ άλλων πηγών. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 2158 καΐ 2108). ΑΠΟΜΕΝΕΙ ΜΟΝΟΣ ΑΥΘΕΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 103ί έκ τον Μορέαν, κ' ενέμεινε ό μισιρ Ντζεφρές αφέντης, ώρισε νά τόν κράζουσιν άφέντην τοΰ Μορέως. Τους τόπους του κ' υπόθεσες, όπου είχεν νά διορθώντ), άλλέως τές έκατάσταινεν ώς φυσικός αφέντης• 2440 έκόπιαζεν κ' έβιάζετον πάντοτε νά τές αύξαίνη, [§ 175] Λοιπόν, ώς ενι φυσικόν οί πάντες ν* αποθνήσκουν, ήλθεν κ' εκείνου ό καιρός ν' άπέλθη έκ τόν κόσμον. Κράζει τους κεφαλάδες του, τους επισκόπους όλους, έποίησε διάταν φοβερήν ώς φρόνιμος όπου ήτον 45 τά πάντα του όλα έδιόρθωσεν, εγραψεν και έβούλωσέ τα. Και εΐχεν γάρ δύο υιούς• τόν πρώτον ώνομάζαν, μισΙρ 'Ντζεφρέ τόν έλεγαν, τ' όνομα του πατρός του• (η20)τόν δεύτερον έκράζασιν, Γυλιάμον τόν έλεγαν, έλέγασιν τό έπίκλη του Γυλιάμο ντε Καλομάτα• 50 άφέντην γάρ τόν άφηκεν κάστρου της Καλομάτας μετά της άλλης περιοχής τοΰ καστελλανικίου, διατΊ ήτο εκείνο τό ίδιον του τής γονικής κουγκέστας. 2436. κ* έμεινεν μισέρ Τζεφρές 37. νά τόν λέγουσιν 38. τόπους καΐ υπόθεσες, τές εΙχεν νά όρθώνη 40. ήγωνίζετο, έκοπίαζε πάντα νά τά άξαίνη 43. Λαλεί 44. έποΐκεν 45. τά πάντα έδιόρθωσεν, γράφει κ' έβούλλωσέν τα. 46. Εΐχεν και δύο γαρ 47. μισέρ Τζεφρόε... τονομα 48. έλέγασι μισέρ Γουλιάμο Καλαμάτη, 49. δτι έγεννήθηκεν έκεϊ έν κάστρω Καλαμάτας• 50. αφέντη... στης Καλαμάτας κάστρον 51. μέ δλ•/)ς της περιοχής 52. αυτό γάρ ήτον ϊδιον τής γον. 2436. χΜέχρι τοΰ έτους 1210 ό Γοδοορ. Α' Βιλλαρδουϊνο; φέρει τόν τίτλον τοϋ στρατοπεδάρχου, {86ηβί;03ΐ1υδ, γαλλιστί 8βηθθίΐ3ΐ).Τοϋτο διαπιστούται από έπίσηυια έγγραφα, διπλώματα και έπιστολάς τοϋ 'Ιννοκεντίου Γ', οπού φέρεται μέ τόν τίτλον τοϋτον μέχρι τοϋ Μαρτίου 1210.'Λπό δε τοϋ τέλουςτοΟ μηνός τούτου καΐ εφεξής τιτλοφορείται ΠρίγκιψΆχαΐας (ρΓΪηοορ,ς ΑοΙίθϊο ). Πρώτον τοιούτον έγγραφον είναι επιστολή τοϋ Πάπα 'Ιννοκεντίου Γ',τής 22 Μαρτίου 1210, (δν-μοσιευμένη έν ΡοΙΙΙίΛβΙ, Ηβ^βδΙα, ύπ' άριΟ.3930 ), κα- τόπιν δέ καΐ αλλαι μεταγενέστεραι τοϋ αύτοΰ έτους, ώς και δίπλωμα τοϋ ί- διου Γοδοφρείδου Α'. (Πρβλ. Βυοίιοη, Εθο1ιογο1ιρ.<5 ΙιΐκΙοΓΐςυβδ Α, 70—71 ΰποσ/^μ. και Β' Κοουβϋ (ϊβ Βϊρίδηΐθδ 375—76 καθώς κοΊ ί,οη^ηοη, ΟϊιΐΌ- πΐςυο (1θ ΜοΓβθ, σ. 60, ύποσημ. 1 ). 2438. ΈπΙ Γοδοφρείδου Α' συνεκροτήθησαν έν Ραβεννίκη, πλ•/]σίον τής Λαμίας δύο συνέδρια, τό πρώτον τώ 1209 καΐ τό δεύτερον κατά Μάϊον τοΰ 1210, δπου συνεζητήθησαν τά διάφορα ζητήματα και ιδίως τά εκκλησιαστι- κά τής λατιν. αυτοκρατορίας. Εις αμφότερα τά συνέδρια ταϋτα έλαβε μέρος ό Γοδοφρ. Βιλλαρδουΐνος ώς αύθέντης τοϋ Μορέως. (Πρβλ. Μίλλερ, Ιστο- ρία τής Φραγκοκραιίας Α', 109 — 112). 2446. 'Ο Γοδοφρ. Α' Βιλλαρδουϊνος μετά την άναχώρησιν τοϋ Ροβέρτου είχε μετακαλέσει τόν υίόν του όνομαζόμενον και τοϋτον Γοδοφρεϊδον και τήν σύζυγόν του, έ•κ τής οποίας απέκτησε καΐ δεύτερον υΐόν γεννηθέντα εις τό κάστρον τής Καλαμάτας καΐ όνομασθέντα Γουλιέλμον. ('Αραγ. Χρον. § 187 — 189). Ό κώδις Π. μνημονεύει τό γεγονός τοΰτο προσθέτων: οτι έγεν- νήθηκεν έκεϊ έν κάστρω Καλαμάτας, (στ. 2449). 104 ΘΑΝΑΤΟΣ ΓΟΔΟΦΡ. Α' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ [§ 174] "(Ορισε με ττροφώνεσιν γλυκέα τους παραγγέλλει τους κεφαλάδες κι αρχιερείς κι όλους τους καβαλλαρίους, 2455 να εχουσιν τον μισΐρ Ντζεφρέ σφέντην κληρονόμον, και να θυμούνται πάντοτε την πολιτείαν δπου είχεν, τον κόπον όπου έκόπιασεν να κερδεθη ό Μορέαο, το σπλάχνος κι άνθρωποφιλίαν όπου εΙχεν εις τούςπάντας. Κι όσον άπεκατέστησεν ετούτα κι άλλα πλείστα, 50 έμεταστάθη,ώς χριστιανός• ό Θεός νά τόν συγχώρηση. [§ 175^ Κι ωσάν έμεταστάθηκεν, καθώς σας τό αφηγούμαι, θρήνος έγένετον πολύς εις όλον τόν Μορέαν, διατί τόν είχαν άκριβόν, πολλά τόν αγαπούσαν διά την καλήν του άφεντίαν, την φρόνεσιν όπου εΐχεν. 65 [§ 176] Κι αφότου τόν έκήδεψαν κ' έπράϋνεν ή θλϊψις, όλοι βουλήν άπήρασιν, μικροί τε και μεγάλοι, κ' έστέψασιν δι' άφέντην τους μισιρ Ντζεφρέ τόν νέον. (ΐ140)Καΐ όσον έπαράλαβεν της αφεντιάς τήν δόξαν, άρξετον νά πορεύεται ως φρόνιμος στρατιώτης• 70 πολλά ήτον προθυμότατος, φιλάνθρο^πος εις όλους, εις σφόδρα γάρ έσπούδαζεν ν' αύξαίνη τήν τιμήν του. [§ 177] Έν τούτω ήλθε ύπόθεσις, άφκράζου νά σε λέγω, ότι ό Ρομπέρτος βασιλεύς τής Κο^νσταντίνου πόλης, που ήτον τότε εις τήν Ρωμσνίαν αφέντης βασιλέας, 2453. προφώνησιν 54. κεφαλαδες, αρχιερείς καΐ τους καβ. 55. νά έχουν τον μισέρ Τζεφρόε αφέντη 56. καΐ νά επιθυμούντα•.... τ-^,ν εΙχεν. 57. Παραλεί-εται, ό στόχος. 58. καί φιλαν9ρω-ίαν...εΊς -άντας 59. έκα- τέστησεν αυτά καΐ άλλα πλέα, 60. μετέστ-/; καΐ ά-όθανεν ό Οεος τον (τχ/ω- ρήση. 61. ΚαΙ όσον έμετέστησεν ωσάν το αφηγούμαι, 62. φρηνος πολ- λύς Γ'ί'ίνετον 6.3. οτι τον είχαν. ..τον ήγαποϋσαν 64. άφεντία, τ-/;ν φρό- νησιν, την είχεν. 65. Άφών γαρ...ή θλίψη, 66. έττήρασιν 67. καΐ έ- στεψαν αφέντη τους μισέρ Τζεφρέ εκείνον 69. άρχισεν νά ττεριττατη 70. φιλάνθρωπος 71. νά αύςάνη 7*2. άκουσε νά σε λέγω 74. ήτον εις τήν Ρ. βασιλεύς •καΙ αφέντης 2Ί61 ές. Ό Γοθοφρ. Α' Βιλλαρδουϊνος άττέΟανε τη 1218 και ετάφη έν Αν- δραβίδα,όττου μεταγενεστέρως ίδούΟη ί ναός τοϋ άγ. Ιακώβου, ειδικώς χάριν αΰτοϋ καΐ των δύο υιών του, ήγεμόνο>ν τοϋ Μορέως,Γοδοφρείδου Κ' και, Γου- λιέλμο-.), ταφέντων και τούτοον όμοϋ μετά τοϋ πατρός των έντος τοϋ ναοϋ. (Πρβλ. περαιτέρω στ. 272 4 — 2755 και 7765 — 7792 ώς και σχετικάς ύπο- σημ.). Τον θάνατον τοϋ Γοδοφρ. Α' Βιλλαρδ. ή Άοαγ. διασκευή συγχρονίζει εσφαλμένως -ρος τον τοϋ Μεγάλου Κύρη τών Αθηνών, τόν όποιον αάλιστα ονομάζει ανακριβώς Οα}'. Έν -η πραγματικότ-/;τι ό πρώτος Μέγας Κύρ τών Αθηνών Οΐΐιο ή 'Όθων έπανέκαμψεν εις τήν πατρίδα του, άφήσας τό κράτος του εις τόν άνεψιόν του Οπν, 6 όποιος άλλοις τε απέθανε πολύ βραδύτερον, τω 1263. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 1555 και 1561 ώς καΐ έν Εισαγωγή τοϋ -παρόντος Χρονικού, σελ. κη', κατάλογον Δουκών Αθηνών, ε'ις τόν χρονο- λογικον πίνακα τών διαφόρων ηγεμόνων και δυναστών). ο ΓΟΔΟΦΡ. Β' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΐ 105 2475 συνθήκες και συμβίβασες, τρόττον συμττεθερίας, έποικε με τον ρόϊ Ραγκοΰ, ρήγαν της Κατελώνιας, νά έττάρη εις γυναϊκαν του του βασιλέως θυγάτηρ• εΙς κάτεργα δύο την εθεκεν μετά τιμής μεγάλης, καβαλλαροΐ κι αρχόντισσες μετ' αυτήν ύτταγαίναν. 80 [§ 178] 'Εκεϊ ήλθαν κι άττοσκάλωσαν στοΰ Ποντικού το κάστρον, όπου έ'νι γάρ εις τον Μορέαν, σιμά στην Ανδραβίδα. Κι ωσάν ήτον το έριζικόν κ' έμέλλετον το πράγμα, ευρέθη ό μισιρ Ντζεφρές, ό αφέντης του Μορέως, εκεί πλησίον το λέγουσιν χώρα του Βλιζιρίου. 85 Σπουδαίους μαντάτα τοΰ ήφεραν εκεΐσε εις το κάστρον,- τοΰ Ποντικού το λέγουσιν, ούτω γάρ το ονομάζουν, το πώς άποσκαλώσασιν κάτεργα δύο εκεΐσε είς τον λιμένα Ποντικού, καθώς το αφηγούμαι, (1160) όπου βαστούν του βασιλέως εκείνου του Ρουμπέρτου 90 την θυγάτηρ, κ' ύπάγαιναν στον ρήγαν Κατελώνιας. Το ακούσει το ό μισΐρ Ντζεφρές σπουδαίως εκεΐσε απήλθε• πεζεύ/Εΐ άπό το άλογον, στό κάτεργον έσέβην, και χαιρέτα του βασιλέως εκείνου την θυγάτηρ, 2475. συνθήκας καΐ συμβίβασαν 7Γι. αέ τον ρε Ραγγοϋν, ^ηγαν των Κατελάνων, 77. 8ι.ά γυναϊκαν 79. καβαλλαρέοι καΐ άρχοντες ΒΟ.'Ήλ- Οαν καΐ έξεβήκασι.ν...τ6 κάστρο, 82. έριζικό καΐ έμελ>,εν 85. τόν έδώ- κασι εκεΐσε το μαντάτο, 86. Παραλείπεται ό στίχος 87. άπεσκαλώσα- σιν δύο κατ. εκεΐσε 90. την Ουγατέραν κα', ύπαν στο ρήγα Κατελώνιας. 01. ώς τδκουσε ό μισέρ Τζεφρές γουργά έκεϊ ύττάγει. 92. πεζεύει εκ το άλογον, στ6ν κ. έμβαίνει, 93. αυτήν τήν ΰυγατέραν 2476 έξ. Περί τοΰ αντικειμένου τούτου έγένετο ήδη λόγος καΐ έν τοις προη- γουμένοις. (Πρβλ. στ.^ 1 186 και ύποσημ. στ. 1482). Ή προκειμένη διήγησις δεν είναι απολύτως ακριβής. Ή πριγκίπισσα Αγνή, αδελφή τοΰ Ροβέρτου βασιλεύσαντος ιίπ^ τοΰ 1219 — 1228, Θυγάτ-Λ^ο δε τοΰ Πέτρου Κουρτεναίη δεν προωοίζετο διτ τον βασιλέα της Άραγωνίας. Ό Κουρτεναίης πρό της αναχωρήσεως του δια Κων)πολιν, μέσω Αλβανίας, οπού εύρε τον θάνατον, είχεν προαποστείλει τ•ί]ν οίκογένειάν του ε'ς Κων)πολιν δια θαλάσσης, κατά τον διάπλουν δε ή σύζι.ιγός του και ή θυγάτηρ του προσορμισθεϊσαι εις τδν λιμένα τοΰ Κατακώλου έ^,'νωρίσΟησαν μετά των Βιλλαρδουΐνων, παρ' ών ετ\)- χον περιποιήσεων καΐ φιλοξενίας. Τότε συνεφωνήθη μεταξύ της μητρός της πριγκιπίσσης και τοΰ πατρός Γοδοφρείδου Α' ό γάμος των δύο νέοιν, όστις και έτελέσθη ζώντος τοΰ πρίγκιπος Γοδοφρείδου τοΰ Α'. Αί διάφοροι παραλ- λαγαΐ τοΰ Χρονικοΰ παρουσιάζουν τήν διήγησιν όμοιομόρφως καΐ μετά τών αυτών ανακριβειών. Διαφέρει μ,όνον ολίγον ή Άραγ. διασκευή, ήτις παρου- σιάζει τήν Άγνην, ότέ μεν θυγατέρα, ότέ δε άδελφήν τοΰ αύτοκράτορος, χω- ρίς νά όνομάζη καΐ τοΰτον. ('.\ραγ. §193 — 200 έξ.). Βλέπε σχετικώς καΐ Μίλλερ 'Ιστορ. Φραγκοκρατίας (Α. 125 — 126 και ύποσημ. 1 ) ώς καΐ Βΐι- οΗοη: ΚθοΚβΓοΚθδ ϊιί5ΐοπςαβ3, (Λ, 74 ύποσημ. 1). 106 ΓΟΔΟΦΡ. Β' ΒΙΛΛΑΡΔ0Υ1-Ν0Σ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ τταρακαλεϊ κι αξιώνει την στην γήν νά εχη πεζέψει, 2495 και νά σέβη εις τό κάστρον του του νά παραδιαβάση, νά άναπαυττ) ήμερες δύο, κι άπέκει νά ύτταγαίνη. Κ' εκείνη, ώς ευγενική, με τήν βουλήν δπου εΐχεν έπέζεψεν μετά χαράς, έσέβην εις τό κάστρον. [§ 179] Εκείνη ή μέρα άπέρασεν κι άλλη εξημερώνει• 2500 τινές άττό τους ίδιους του και συμβουλάτορές του λέγουσιν τον μισιρ Ντζεφρέ και συμβουλεύουνέ τον «Αφέντη, έσΰ ευρίσκεσαι εδώ εις τήν Ρωμανίαν »κ' έχεις τον τόττον του Μορέως δπου τον άφεντεύεις• »κι αν ου ποίησης τέκνον σου νά τον κληρονομήση, 5 »τί σε ωφελούν τά πράγματα και τί τάάγωνιέσαι; »έδώ πούπετε ού βρίσκεται γυναίκα ώς διά εσένα• »κι αφότου έπρόσταξε ό Θεός κι άπέστειλέν την ώδε, (ι 180) »έτούτη δπου ηύρέσκετσι του βασιλέοος θυγάτηρ, »επαρε κ' εύλογήσου την, και ποίησε την κυρά μας. 10 »Κι ό βασιλεύς ό κύρης της πολλάκις κι αν χολιάση »καΐ βαρεθή το τίποτε, πάλε νά τό άγαπήση». Τόσα τόν άναγκάσασιν και τόσα τόν έβίασαν κράζει τούς φρονιμώτερους δπου εΙχεν μετ' εκείνον, βουλήν έζήτησε όλονών νά του τήν έχουν δώσει, 15 κι δλοι άμφοτέροος εϊπασιν κ' έσυμβουλέψανέ τον «Αφέντη, εμάς αρέσει μας, και ποΐσε το άκωλύτοος», [§180] Ό επίσκοπος της "ΟΟλενας έβάσταξε τόν λόγον, κ' εσύντυχεν τοϋ βασιλέοος εκείνου τήν θυγάτηρ, νά έπάρη τόν μισΐρ Ντζεφρέ άνήρ και σύμβιόν της• 20 πολλούς τρόπους της έδειξεν φρόνιμους, επιδέξιους, τό πώς εβόλει νά γενή ή συμθερία εκείνη καλλίον εις τόν άφέντην τους παρά στόν ρήγα εκείνον δπου τήν ύπαγαίνασιν έκεϊ στην Κατελώνιαν. Τί νά σέ λέγω τέ πολλά ά λάχη νά βαρειέσαι; 2494. αττ,Ί -,'τν νά άπεζέψη, ί^5. νά ττεριδιαβάστ;, 96. νά ύπάγ;. 97. ή ευγενική 98. έττέζεψε... έσέβη 99. ή ά/^τ^ ξημερώνει• 2500. έκ τούς Ιδίους του και συμβουλάτοράς του 1. συμβουλεύουσίν τον 2. εύ- ρέσκεσαι... εις τον Μορέαν 6. εδώ ουδέν ευρίσκεται ^''^ναΐκα νά έπάρη: 7. κι' άφών...καΙ ήφερέ τ-Λ,ν ώδε, 9. Παραλεί-εται ό στίχος. 9. ποΐσε την κυρά μας. 10. αν έναι -και χολιάση 11. τίποτες, πάλιν 12. Τόσο τόν άναγκάσασι, τόσο τον έβιάζαν, 13. λαλεϊ τους εντιμότερους όπούχε 14. όλων 15. και όλοι εν τόν εϊπασιν και έσυμβούλεψάν τον. 16. 'Α- φέντ-/] μας... ποΐσε το 18. κ' εσύντυχεν της θυγατρός αύτης του βασι- λέως, 19. μισέρ Τζεφρέν 21. τό πώς έμε>^.εν νά γένη 22. κάλλιο εΙς τόν αφέντη μας παροϋ εΙς τον 23. ε'ις τ-Γ,ν Κατελώνιαν. 24. εύκολα νά όκνίζης; 2517. Περί επισκόπου "Ωλενας βλέπε ύποσημ. στίχ. 0339. ΝΥΜΦΕΥΕΤΑΙ ΤΗΝ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑΝ ΑΓΝΗΝ ΚΟΥΡΤΕΝΑΙΗ 107 2525 τόσα της εϊπασιν πολλά, τόσα την ανάγκασαν, δτι έσυγκατέβηκεν κ' έγένετον ό γάμος• κι αφότου εύλογήθησαν κ' εποίησαν την χαράν τους, (1200) τα κάτεργα τοΰ βασιλέως εστράφησαν στην Πόλιν. Λεπτομερώς του εϊπασιν οί καβαλλάροι εκείνοι, 30 όπου ήσαν μέσα εΙς αυτό το πράγμα δπου έγίνη.^ [§ 181 ] Κι ό βασιλεύς το ακούσει το μεγάλωςτό έβαρύνθη• αν είχεν γαρ την δύναμιν, νά του έπεφτε Ιπιδέξιον, δείξει το ήθελεν καλά του μισιρ Ντξεφρέ εκείνου, το πώς το έποικε άσκημον καΐ χωριατίαν μεγάλην 55 την θυγατέρα του νά εύλογηθη άνευ θελήματος του• έπει γάρ τον εμπόδισεν 'ς εκείνο όπου έσκόπσ, νά ποιήση τήν συμπεθερίαν καΐ τές συμβίβασες^ του μετά τον ρόϊ ντέ Ραγού διά νά εχη πάλε άπ* αύτον λαόν, φουσσάτα, συμμαχίαν στην μάχην των Ρωμαίων, 40 κ' έδάρτε τον ευπόδισε κ' ηύρέβη άπεργωμένος. Γ§ 1821 Έκεϊνος γάρ ό μισιρ Ντζεφρές ό αφέντης του Μορέως, ώς φρόνιμος, διακριτικός, παιδευτικός οπού ήτον, ουδέν έποϊκεν άργητα δια νά πολυμερήση• σπουδαίως πιττάκια εγραψεν, μαντατοφόρους στέλνει 45 έκεϊσε εις τον βασιλέαν δπου ήτον εις τήν Πόλιν, παρακαλεί κι αξιώνει τον νά του εχη συμπαθήσει εις εκείνο δπου εποικεν κ' έγίνετον παιδί του• (1220) ουδέν τό έποικε είς κακόν, ούτε εις άλαζονείαν, αλλά εποικέ το είς δρεξιν και καλλονήν μ^.γάλην, 50 ώς άνθρωπος που ευρίσκεται εντός τής Ρωμανίας μακρέα εκ τό γενολόγιν του κ' έκ τό ίγονικόν του, ^ κι ούκ ηύρεσκεν ουδέ ποσώς γυναίκαν νά εχη έπάρει, ώς του επρ'επεν κ' έιύχαινεν προς τήν ούσίαν δπου εΐχεν θεωρώντα γάρ κ' έβλέποντα τό πώς κ' εκείνος ήιον 2526. κ έγίνετον 27. κι άφών γαρ εύλογήθηκεν κ' έκαμαν 28. στην Πόλη 30. τό πράμα, τ-Γ^ν ύπόθεσιν καθώς έκατασταθη. •^Ι'^^^,^^ ήκουσεν ό β. μεγάλως έβαρέθη• 32. καΐ εΐχεν έπιδέξιον ^33. δείξει • τοϋ...μισέρ Τίΐεφρέ 34. τοϋ άποικε... καΐ χωριατία ^ 35. να ευλογηΟη τήν θυγάτηρ του 36. έπεΙ καΐ τόν εμπόδισε... δπου εσκόπα 38. μετά τ6ν ρόε ντέ Ραγοϋν καΐ νά έχη άπ' αδτον 39. δυναμιν εις μαχην 40. κ' έδάρτε... κ'ηύρέθη κομπωμένος. 41. μισέρ Τζεφρές αφέντης 43.ιϊργιαν τοϋ νά πολυμερήση• 46.ΙΙαραλείπεται ό στίχος. 47. ςέκεινο δπου... παιδίν του, 48.ο(;δε εΙς άλαζονείαν 49. άλλα 'ς δρεξιν τό εποι- κεν καΐ εΙς καλόν μεγάλον, 50. ηύρίσκεται 51 . απέ το γένος του καΐ έκ τό γονικόν του, 52. κι ούκ ηΰρεσκεν... γυναίκα να έπάρη, ί)^• ως έπρεπεν καΐ άρμοζεν.,.τήν εΐχεν 54. θωρώντα καΐ έβλέποντα 108 ΓΟΔΟΦΡ. Β' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ 2555 άπέσω εις την Ρωμανίαν κ' εΐχε μεγάλες μάχες μετά τό γένος των Ρωμαίων ωσάν κι ό βασιλέας• κι οΟκ είχε άφέντην ττροεστόν άττάνω του νά ορίζα- με τό στταθί του έκέρδισε τον τόπον οπού έκράτει. Λοιπόν άν θέλη ό βασιλέας τούτο νά του εχτ] ποιήσει 50 είς τρόπον της ανταμοιβής, τό πράγμα όπου έποΐκεν κι άπήρεν την θυγάτηρ του όμόζυγον γυναίκα• λίζιος του γάρ νά δουλο^θή και νά κρατή από εκείνον τόν τόπον και την άφεντίαν οπού είχεν του Μορέως, κι άν χρήζη τά φουσσάτα του ομοίως και τό κορμί του, 55 όταν όρίζη και χρειαστη, νά ενι είς όρισμόν του, νά ενι μετ' αύτον ένομοΟ και νά κρατοΟν την μάχην, νά κουγκεστίζουν τους Ρωμαίους με τά φουσσάτα όπου έχουν. (1240) ,§ 183]Άκούσων ταΰτα ό βασιλεύς εκείνος ό Ρομπέρτος, ουδέν ηθέλησε ποσώς άπόκρισιν νά στρέψη 73 εως ου νά έπάρη γάρ βουλήν μετά τους εδικούς του. Κράζει τούς κεφαλάδες του τους πρώτους της βουλής του. λεπτώς τους άφηγήσατο και τάς γραφάς τους δείχνει, τό ότι του έμήνα ό μισϊρ Ντζεφρές εκείνος του Μορέως. Πολλά γάρ έσυντύχασι, την πράξιν έσιδήραν 75 οί κεφαλάδες ένομου μετά τόν βασιλέα. Ένταυτα οί φρονιμώτεροι είπαν κ' έσυμβουλέψαν, ότι, αφότου λέγει υπόσχεται ό αφέντης του Μορέως νά γένη λίζιος άνθρωπος του βασιλέως τής Πόλης, τόν τόπον του νά ύποκρατή άπό τόν βασιλέα, 80 νά εσμίξουν με τόν βασιλέα, όμου νά πολεμήσουν δλο'υς τους αντιδίκους τους ένθα κι άν τους εΟρουσιν, άρκεϊ και σώζει νά γενή ειρήνη και φιλία ανάμεσα γάρ είς τους δ•ύο αφέντες τής Ρωμανίας• έπεϊ ήτο έπιδεξιώτερον αύτη ή συμπεθερία, 2555. κ' ^'^β^' μΐγϊλην μά//,ν 57. οόκ εΐ/ε ανω του — ροεστον ώς νά τον διορ'ΐώνη 58. σ.τχθΐ έκέρ5ισεν τον τόπον, τον έκράτειε• 59. νά Οέλν; ό βασιλεύς τοϋ νά τοϋ έχη — οίσε•. 60. ττραγμα ττοϋ το ττοϊκε, 01. κ' ήπτϊρε 62. λίζ'.ο- του νά δουλω97,...ά7τ' αύτον 6.3. ό-ουχεν τοϋ Μ. 64. κα•. το κοραίν του. 65. δταν όρίστ) 66. νά εναι 67. με τά φ. ταχουν. 68. Άκουσας ταϋτα... Ρουμττέρτος 69. στρέψ"/•^ 70. εως νά ε•/γ; τήν βουλήν 71. Λαλεί 72. έφηγήσετον 73. τι τον μήνα ο μισέρ Τζεφρές ό άοενττ,ς τοϋ Μ. 76. οί γνωττικώτεροι λέγουν καΐ συμβουλεύ- ουν 77. δτι άφών υπόσχεται, 78. τΛ,ς βασιλείας 79. απέ τον βασι- λέαν 80. νά έσμίςη με τόν βασιλέαν... νά ττολεμώσιν 81. Ινθα νά τους εύροϋσιν, 82.τ:ρέ-ει κι αρμόζει δο.άνάμεσον καΐ ε'.ς τους •5ύο αφέντες Ρ. 84. και ήτον πιδεςιώτερον ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ 109 2585 τταρά είςτόν ρήγαν ντε Ροτ/γιοΰν δττου ενι ούτως μακρέα• αφότου γάρ δουλώνεται και ττρός τον βασιλέα, τον τόττον, όπου έκέρδισεν, νά τον κραττ) άττ' αυτόν. 1260) [§ 184] ΈνταΟταέγίνη άττόκρισις προς τον μισΐρ Ντζεφρόε ότι νά έσμίξουν στην Βλαχίαν, ενωσιν νά ποιήσουν, 90 κ* εκεί νά κατορθώσουσιν νά έχουν νά διορθώσουν. Ένταΰτα ήλθεν ό βασιλεύς στό κάστρον της Λαρίσσου, κ' εκείνος ό μισΐρ Ντζεφρές ό αφέντης τοΰ Μορέως, άττό την Θήβα έδιάβηκεν κ' επήρε και μετ' αύτον εκείνον, όπου άφέντευεν έτότε τήν Άθήναν, 95 μέγαν κύρην τον έλεγαν, άπ' αυτόν γάρ έκράτει τον τόπον και τήν άφεντίαν που είχε στην Ρωμανίαν, κι όλους τους φλαμουραρίους, όπου ήσαν στον Μορέαν. "Ολοι με αυτόν εδιάβησαν έκεϊσε στην Βλαχίαν, στην Λάρισσον ένώθησαν μετά τον βασιλέα. 2600 [§ 185] Χαρές μεγάλες εποικαν αφότου γάρ έσμιξαν, και μετ' εκείνες τές χαρές αμφότεροι έσυντύχαν και είπαν κ' έδιόρθωσαν έτουτα όπου σε γράφω. 2585. εΙς τον ρήγα ντε Ραγοϋ που εναι τόσο μακρέα• 87. τον τό-ον, τον 88. Εις τοϋτο.,.ή άπόκρισις...μισέρ Τζεφρόε 89. εις τήν Βλαχίαν νά έσμίξου- »ιν 90. Παραλείπεται ό στίχος, 91. Εις τοΰτο...στό κάστρο 93. έδιέβη- κεν κ' ήπήρε 94. άφέντευε τότες εΙς τ^,ν Άθήναν 95. άπ' αύτοϊ3 γάρ έκράτειε 96. όπούχεν στον Μορέα 97 — 98. Παραλείπονται οί στίχοι. 2598 έξ.Τό κείμενον τής γαλ. παραλλαγής, (Γαλλ. Χρον. § 1 85 ), λέγει αντι- στοίχως δτι, άφοϋ,διεσκέδασαν όμοϋέπι μίαν εβδομάδα, έκαμαν κα-όπιν γενι- κήν συνέλευσιν. Πρόκειται ένταΰΟα περί τής δευτέρας συνελεύσεο^ς τής Ρα- βεννίκης (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 2438 ), γενομένης τω 1210 καΐ εσφαλμένως το- ποθετούμενης ένταϋθα. Κατά τη^ συνέλευσιν ταύτην έλαβε μέρος ώς αϋθέντης τοΰ ΜορέωίΤ,ούχί ό Γοδοφρεϊδος Β',άλλ' ό πατήρ Γοδοφρεϊδος Α' Βιλλαρδυυ- ϊνος. Ούτος άνεγνώρισεν ώς κυριάρχην του τον αυτοκράτορα Έρρΐκον, έλα|ίε δε εις αντάλλαγμα τήν έπίσημον καθιέρωσιν τοΰ τίτλου του Πρίγκιπος Μο- ρέως και στρατοπεδάρχου πάσης Ρουμανίας, (ρηηοερδ Λθ1ΐ&ϊθ ΙοΙϊαδςιιβ Κοηη&ηϊθ δβηθίοαίΐυδ). (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 2435), μετά τοϋ δικαιώμα- τος χρήσεως των «Άσσιζών», αϊτινες παραληφθεΐσαι εκ τοϋ Βασιλείου τής 'Ιερου σαλήμ απετέλεσαν το κατ'έξοχήν δίκαιον των κρατών τής λατινοκρα- τουμένης Ανατολής, γνωστόν ύπό το όνομα «Άσσίζαι τής Ρω[Αανίας)). (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 103). Βλέπε σχετικώς και Άδαμ, σελ. 471, ΪΜίλλερ, Ιστορία Φραγκοκρατίας Λ, 126, σημ. 1 και Βΐΐοΐΐοη Εβοΐι. ΙιϊδΙΟΓΪςΐΐΡδ Α, 78, σημ. 1. Ή μεσαιωνική πόλις Ραβέννικα έκειτο εις τόν σημερινόν νομον Φθιο)τιδος,καΙ εις τήν παρά τάς δχθας τοϋ Σπερχειοΰ κοιλάδα, οΰ μακράν τής Λαμίας. Περί τών συνεδρίων τούτων εις τά όποια διερρυθμίσθησαν τά εκ- κλησιαστικά πράγματα καΐ αί έριδες μεταξύ τών φεουδαρχών έλαβον μέρος οί πλείστοι τών Φράγκων ηγεμόνων ύπό τήν προεδρίαν τοϋ αύτοκράτορος Ερρίκου. Περί τούτων πραγματεύεται τό Χρονικον τοϋ ΗθΠΓΪ άθ ΥδίΡη" ΟΪβηηβδ, τό όποιον αποτελεί συνέχειαν τοΰ έργου τοΰ Βιλλα(:ιδουίνου. (Βλέ- πε Βιβλιογραφίαν έν σελ. ιζ' και ιη', τίτλος 19α' ). 110 ΓΟΔΟΦΡ. Β' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ Πρώτα του έδωκε ό βασιλεύς δια δωρεάν και ττροίκιον δλην την Δωδεκάνησον, να την κράτη άπ' αύτον ^505 δεύτερον τον έτίμησε πρίγκιπα νά τον λέγουν• τρίτον μέγαν δεμέστικον δλης της Ρωμανίας• και τέταρτον νά πολεμη στον τόπον, όπου έκράτει, (1280) το χαραγεϊο των τορνεσίων, ομοίως των δηνερίων. "Ανθρωπος λίζιος έγίνετον του βασιλέως ενταυτα, • 10 τον τόπον δπου άφέντευεν νά τον κράτη άπό εκείνον. Κι άπαύτου γάρ του εδωκεν έγράφου τά συνήθεια, τά έκράτει έτότε ό βασιλέας 'ς όλον του το βασίλειον, ένω τά ήτον έπάροντα εκείνος ό αδελφός του, ό Βαλδουίνος ό βασιλεύς τά των Ιεροσολύμων. 15 [§ 185] Κι αφότου άπεκατέστησεν ετούτα όπου σε λέγω, άπηλογίαν άπήρασιν ό είς άπό τόν άλλον ό βασιλεύς έδιάβηκεν ολόρθα είς την Γίόλιν, # 2603. Πρώτο τον δίδει 7. τον έκράτειεν 8. τουρνεσίων 9. Παρα- λείπεται ό στίχος. 10. άπ' άυτον 11. αφότου. ..έγράφως 12. Παραλεί- πεται ό στίχος. 13. οπού τά έχει έπάρεινε 14. ό Βαλδουβής των Ίερ. 15. Κι άφών άπεκατέστΓ,σαν... σας λέγω, 16. άπελογίαν, ή- πήρασι...άπέ τον άλλον• 2603. ΑΙ ένταϋθα λεπτομέρειαι περί παραχωρήσεως εΙς τον Γοδοφρεϊ- δον Β' δωρεών καΐ προνομιών είναι ανακριβείς και ώς προς τήν αΐτίαν άλλα καί κατά βάσιν. 260ί. Δωδεκάνησος έκαλεϊτο κατά τήν έποχήν έκείνην, ούχΙ ή Ρόδος και αΐ συναφείς ν/^σοι τ/ίς σημερινής Δωδεκανήσου, άλλ'αί Κυκλάδες. Τήν έπι- κυριαρχίαν τών Κυκλάδων καθώς και της Ευβοίας και της Βοδονίτσης έλαβε πρχγιιατι ό Γοδοφρεϊδος Β', οχι ώς προίκα ή ώς συνέπειαν τοϋ γάμου του, άλλα, πολύ βραδύτερον, τώ 1236, ώς άνταμοιβήν υπηρεσιών του προς τον αυ- τοκράτορα Βαλδουϊνον Β'. (Πρβλ. ΒαοΚοη, ΗβοΙίθΓοΙιβδ ΙιίδΙΟΓίςαβδ, Α', 78, σημ. 2, ώς και Μίλλερ, Ιστορία Φραγκοκρατίας, μετάφρ. Λάμπρου τομ. Α, σελ. 126 ύποσημ. 1, σελ. 130—131 και ύποσημ. 2 ). 2607. Τ6 δικαίωμα της νομισματοκοπίας παρεχωρήθη ούχΐ είς τόν Γοδο- φρεΤδον Β', ως εσφαλμένως αναγράφεται ένταϋθα, άλλα πολύ βραδύτερον, είς τον άδελφόν του Γουλιέλμον,παρά τοϋ βασιλέως τ^?ϊς ΓαλλίαςΑουδοβίκου τοϋ Αγίου, δτε ούτος έξεστράτευσε κατά τών απίστων και είς άμοιβήν της στρα- τιωτικής συνδρομής τοϋ Γουλιέ>μου,δστις καί προσωπικώς είχε λάβει μέρος είς την έκστρατε'.αν. (Πρβλ. Ηορί Γ.ΙίΓοηίςυΡδ ^Γέοο-Γθΐπ3ηΡδ σελ. 102 (83ΐηΐΐί1θ), Μ;λ>.ερ Ίστορ. Φραγκοκρατίας Α, 126 σημ. 1 καί Αδαμαντίου, Χρονικά Μορέως σελ. 471 ). 2611. Συνήθεια είναι το σύνολον τών νομικών διατάξεων τών γνωστών ύπ6 το δνομα «Άσσίζαι», περί ών γίνεται λόγος εν ύποσημ. στιχ. 2598 εξ. (πρβλ. καί ση(Α. στίχ. 103). Π-ρΙ αυτών ΐδέ έν Μίλλερ, 'ίστοο. Φραγκοκρ. Α' 82, 244, 374 καί Β' 186, 265, 290, 342, 393, 417 καί 419. Αδαμαντίου Χρον. Μορέως 461, 626, 641, 650, 662, 663 έξ. ώςκαιΣάΟα Μεσαίων. Βιβλιοθ. Τομ. Στ' Άσίζαι Πρόλογος σελ. μθ — ρι'. (Πρβλ. Βιβλιογραφίαν έν σελ. ιη', Κείμενα νόμων, τιτλ. 23—25). ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ 111 κι ό μισΐρ Ντζεφρές έστράφηκεν οπίσω είς τόν Μορέαν μέ δόξαν και περιχαρίαν διά το εποικεν άγάπην, 2620 την ήθελεν κι ώρέγετον και την ττολλά έπεθύμα. [■ § 1 87 ]Κι αφότου ήλθε είς τόν Μορέαν ό πρίγκιπαΝτζεφρόες κ' εμαθεν ή εξαίρετος εκείνη ή γυνή του ή πριγκίπισσα της Αχαΐας, τοϋ βασιλέως θυγάτηρ, το πώς ίσιάστη ό πρίγκιπας μετά τόν βασιλέα, 25 πρώτα Θεόν έδόξασε χαράν μεγάλη έποϊκεν. Ένταΰτα γαρ ό πρίγκιπας μισιρ Ντζεφρές εκείνος κράζει τους κεφαλάδες του βουλήν νά τοΰ έχουν δώσει (Ι300)τό πώς νά διάξη και γενή άπό τά κάστρη εκείνα^ δπου έκρατουσαν οί Ρωμαίοι στό πριγκιπάτο ακόμη, 50 την Κόρινθον, Μονοβασίαν, τό "Αργός και τ' Άνάπλι. Έν τούτω τοΰ άπεκρίθησαν οί πρώτοι της βουλής του• «Έσυ εξεύρεις, αφέντη μου, δτ' οί εκκλησίες κρατουσιν »σιμά τό τρίτον τοΰ Μορέως, όλου τοΰ πριγκιπάτου• »κάθονται κι άναπεύονται, τίποτε ου ψηφοΰσιν 55 »τήν μάχην, όπου εχομεν ήμεϊς μέ τους Ρωμαίους. »Λοιπόν, αφέντη, λέγομεν και συμβουλεύαμε σε, ^ »νά τους καλέσης, μέ άρματα νά έλθουν νά μας βοηθήσουν, »τά κάστρη όττου μας μάχονται νά θέλωμεν τά πάρει• »εϊ τε κι ουδέν τό ποιήσουσιν,κράτησον τές προνοϊεςτους». 40 Κι ό πρίγκιπας, ως τό ήκουσεν, μεγάλως τό αποδέχτη• ώρισε κ' έκάλέσαν τους κι άπήλθασιν ένταΰτα. Έζήτησέν τους συμμαχίαν, όλοι νά τοΰ βοηθήσουν, 2618. μισέρ Τζεφρές έδιέβηκεν 19. τε καΐ μέ χαράν ως έ^τοικεν •Ό τά ώ-έγετον καΐ ήθελε και τά 21. .Άφών... πρίγκηπα Ντ^ε- φρόε 22. έμαθε 2.5. τόν Θεον εύ-/αρίστ-/;σεν, χαρά 26. Είς τοϋτο γαρ.. . μισέρ Τζεφρές 27. λαλεί:., ως νά τον συμβουλέψουν 28. τό τ:ως να ττοιήση νά γένη περί τά κάστρη έχε-να 29. οί Ρ. μέσα στό πρ. 30.Μο- νοβασία, τήν Κόρινθο, 32. ήξεύρεις 33. κοντά ^ 34. κάθονται, άναπεύονται, τίποτες ού φοβούνται 35. έμεις 36. λεγομε ^ 3/. να -οθουν νά βοηθ. 38. νά ταχωμεν κερδίσει• 39. είτα ούδεν ακου- σουσι, κράτησε 40. τό ώρέχτ/) 4ΐ • έλαλήσαν τους και ήλθαν έμπρο- -ττέν του 42. όλοι νά βοηθ. 42β.Έπαναληψις τουστιχ. 2638 «τα κάστρη δπου μας μάχονται νά τάχωμεν κερδίσει». 2630 Ταϋτα 8έΜ είναι ακριβή, διότι ή Κόρινθος, τό Ναύπλιον καΐ "Αργός εΐχον καταληφθή ΰπό τ(7>ν Φράγκων άπό της εποχής ακόμη τοϋΓοδοφρ. Α' Βιλλαοδου-ίνου, πατρός τοϋ Γουλιέλμου ήτοι τό 1210-1212 με τη'^ Ρ'^Γ'- θειαν τοΰ"'Όθωνοο Λελαοός Μεγάλου Κύρη το~>ν Άθηνο^ν και ϊσως ^^}γ''' Ενετών, απέμενε δε ελληνική μόνον ή Μονεαβασία. (ΗορΓ, Οθ.ςοίηοπι^ Οΐίβηίαηάδ, Τόμος Α, 240, α, β.). ΑΊ άνακρίβειαι αύται επαναλαμβάνονται έντονώτερον και περαιτέρω μέ ττ^ν έξιστορουμένην πολιορκίαν και αλωσιν της Κορίνθου καΐ Ναυπλίου. (Πρβλ. στίχ. 2800-2884 και ύποσημ. στιχ. 2805 καΐ 2871). 112 ΓΟΔΟΦΡ. Β' ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ λαόν, φουσσάτα με άρμοττα, τον τόπον νά φυλάξη, το κάστρον της Μονοβασίας νά το εχτ) ττολεμήσει. 2645 Κ' εκείνοι του άττεκρίθησαν ότι ουδέν του έχρεωστοΟσαν, μόνον τιμήν, προσκύνησιν, ώς ττρίγκιπας όπου ήτον, (1320) έπεϊν τα είχαν και κρατούν άπό τον Πάπαν τά είχαν. Ό πρίγκιπας έχόλιασεν, ώρισε κ* εκράτήσαν όλους τους τόπους και πρόνοιες ένθα τές έκρατουσαν. 50 Κι ουδέν ήθέλησεν ποσώς τίποτε γάρ νά έπάρτ) άπό τά δίκαια των προνοίων όλων των εκκλησιών άλλα ώρισε κι άρχάσασι νά χτίζουν τό Χλουμουτσι* κ' οί επίσκοποι άφώριζαν τόν πρίγκιπα άεννάως. Τρεις χρόνους γάρ εκράτησεν ή πρίγκιπας τους τόπους 55 του πριγκιπάτου, σέ λαλώ, όλων τώ^ν εκκλησιών, εως ου και αποπλήρωσε τό κάστρον Χλουμουτσίου• κι άεννάως τον άφωρί ζασιν καϊ πάντας τους πριγκιπάτους. Κι αφότου τό άποπλήρωσεν, ώς ήθελεν κι αγάπα, φρεμενουρίους άπέστειλεν καϊ δύο καβαλλαρίους 60 στον Πάπαν τόν άγιώτατον, έκεϊσε εις την Ρώμην, παραδηλώντα, λέγοντα, τό πώς ενι εις την μάχην, και μάχεται μέ τους Ρωμαίους εκεί εις την Ρωμάνιαν. Εις τούτο έπαρακάλεσε τές εκκλησίες όπου είναι μητροπολίτες κι αρχιερείς, τό Τέμπλο κι Όσπιτάλιν 65 νά του βοηθήσουν κάν ποσώς στην μάχην όπου εΐχεν 2643. κι άρματα... φυλάξουν. 44. νά τοχουν 45. κι' αυτοί. ..ουδέν τον έχρωστοϋσαν 47. δτι τά... εΐ/αν τα έκ τον Π. 48. έμήνυσεν, ώρισεν, έκρατησαν 49. τές πρόνοιες 50. τίποτες νά έπάρη 51. απέ τά δίκαια 52. και άρχισαν νά χτίουν 53. και οΐ επίσκοποι 54. τους εκράτησεν 55. καΐ άπόχτισεν τό κάστρο το Χλουμοϋτσι• 56. κ' εκείνοι τόν άφώριζαν και πάντες πρι-ρίΐπάτου. 58. Και ωσάν το έπλήρωσεν...κ' ήγάπα. 59. φρε- μινουρέους έστειλεν βΐ.εναι εις μάχην 62. στην Ρουμανίαν 63. έπα- ρακάλεσεν... ποϋ είναι 64. μητροπολίτες, αρχιερείς, τό Τέμπλο, τό Σπι- τάλι, 65. πώς νά τόν [ίοηθήσουσιν στην μάχην 2645 ές. Περί τών υποχρεώσεων των εκκλησιαστικών φεο1^δαρχών έναντι τοϋ πρίγκιπος βλέπε προηγουμ. στίχ. 2005-2009. 2648 έξ. Τά περί διαφωνίας του Γοδοφρ. Β' Βιλλ.αρδουΐνου μετά τοϋ καθο- λικού κλήρου και κατασχέσεως τών εκκλησιαστικών προσόδοιν, διατεθεισών προς κατασκευήν το\3 κάστρου τοϋ Χλουμουτσίου είναι ιστορικώς ακριβή, έλαβον δέ χώραν τώ 1221 — 1223. Έν τούτοις ταϋτα πάντα δεν περιλαμβάνον- ται εις τό κείμενον τΐ^ς γα>^.ικής παραλλαγής, ή δέ άραγωνική διασκευή δίδει συντομωτάτην περίληψιν χρονολογικώς έσφαλμένην τοποθετούσα τάγεγονότα έπι της εποχής τοϋ Ι'ουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου και συγχρονίζουσα ταϋτα προς ϊδρυσιν ττ;ς πόλεως τοϋ Νικλίου και τών κάστρο^ν Άνδρούσης και Λεύτρου, ^Άραγ. Χρον. § 217, Πρβλ. καϊ ΒυοΚοη: ΚβοΗβΓοΗθδ ΙιίίΙΟΓΪςυθί; Α, σ. 80—84, ΰποσημ. 1, Μί/λέρ Ιστορία Φραγκοκρατίας Α, σ:λ. 127—129 ώς και ύποσημ. στ. 2004 καΙ 2005 ί-ί.). ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΟΥ ΧΛΟΥΜΟΥΤΣΙΟΥ 113 Κ' εκείνοι ούκ ήθελήσασιν ττοσώς νά του βοηθήσουν (Ι340)εβαλεν και εκράτησαν τους τόπους και ττρονοϊες, όπου είχαν κ' εκρατούσασιν 'ς όλον το πριγκιπάτο, κι ουδέν ηθέλησε τριχός τίποτε νά εχη έπάρει 2670 άπό τά τέλη και δουλείες όλων των εκκλησιών, άλλα εβαλεν κ' έχτίσασιν κάστρον άφιρωμένον, όπου φυλάττει τον γιαλόν και του Μορέως λιμιώνα. Πολλάκις, αν έχάσασιν οί Φράγκοι τον Μορέαν, μετά τοϋ κάστρου εκείνου τον ήθελαν κερδίσει. 75 «Δ:ά τοΰτο σε παρακαλεί, ώς άγιώτατον Πάπαν, »τοΟ νά εχη τήν αγάπη ν σου και νά του συμπαθήσης, »έπεΐ αν επήραν οί Ρωμαίοι τον τόπον του Μορέως, »ούδέν άφηναν καν ποσώς τές εκκλησίες των Φράγκων». Κι ό Πάπας ό άγιώτατος, ώς το έπληροφορέθη, 80 συμπάθειον εστειλεν εύθέο:ς τόν πρίγκιπα Ντζεφρόε. Αφότου είδε ό πρίγκιπας τοϋ Πάπα τήν συμπάθειον. χαράς μεγάλσς εποικεν και τόν Θεόν δοξάζει. Άπαύτου γάρ εμήνυσε νά ελθη ό μητροπολίτης, εκείνος όπου λέγουσι ό της Παλαίας ΓΤάτρας, 85 ωσαύτως και οί επίσκοποι όπου είναι του σκαμνίου του, ό κομεντούρης του Τεμπλίου, αυτός τοϋ Όσπιταλίου. (1350) Τόν όρισμόν τους έδειξεν, τοϋ Πάπα τήν συμπάθειον κ' ένταϋθα ώρισε κ' έστρεψαν τους τόπους όπου έκράτει, και μετά τοϋτο τους καλεί φρόνιμα, μετ' ειρήνης• 90 «Πατέρες, έτοϋτο όπου έποικα κι άπήρα τές πρόνοιες σας, »ούδέν σας φταίω, μά τόν Χριστόν, έσεϊς τό φταϊτε πλέον, »έπεΙ έπρεπε νά τό εξεύρετε και νά τό έγροικάτε, »ότι αν επήραν οί Ρωμαίοι— ό θεός νά μή τό δώση,— »τούς τόπους όπου εχομεν εδώ είς τήν Ρωμανίαν, 95 »ούδέν άφηναν γάρ εσάς διατί είστε της εκκλησίας »τοϋ νά κρατήτε εδώ πρόνοιες και νά έχετε προβέντες• »άλλ' ούτως σας ήθέλασιν φονέψει κι άκληρήσει, 2666. Παραλείπεται ό στίχος. 67.Εΐζ τοϋτο τους έκράτησεν.,.τίς πρόνοιες 68. τά είχαν 69. ποσώς τίποτε νά έπάρτ) 71. άμμή εβαλεν καΙ εχτ-.σαν 72. φυλάττει τον λα6ν...λιμέναν 74. κερδέσειν 76. νά με συμπαΟήσης 78. ουδέν άφήνασι ποσώς 79. Και ούτως ώς τό εμαθεν ό άγιώτατος Πάπας, 80. Τζεφρόε 81. Κι άφών είδεν 82. μεγάλως εύχαρίονησεν τόν Κύριον της Δόξης 84. τόνε λέγουσι... Παλαιάς 85. ωσαύτως οί επίσκοποι που ενι μετ* εκείνον, 86. ό κουμεντούρης.,μετά τοϋ Σπιτάλι ου. 88. 'ςχΪΓΪ όοίζεικ' έγραψαν... τους έπηρεν, 89. μέ ειρήνη- 90. Παρα- λείπεται ό στίχος. 91. Ουδέν φταίω. ..έσεΐς φταίετε 92. πρέπει, νά ήξεύρετε 93. νά μην τό δώση 95. ούτε εσάς άφήνασιν νά έχετε εκκλη- σίες 96. προβέντσιες Χρονικόν Μορέως * * ' 114 ΓΟΔΟΦΡ. Β' Β1ΛΛΑΡΔ0Υ-ΙΝ0Σ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ »ώσάν κ* εμάς τους κοσμικούς δπου είμεθα στροττιώτες. »Λοητόν εγώ ουδέν ζητώ, ουδέ με δίκαιον ττρέττει 2700 »νά τΓολεμήτε γαρνιζουν ωσάν οί ττρονοιστόροΓ »εί δε εις άλλες αφορμές, διά φύλαξιν του τόττου, »διά συμμαχίαν κάστρου τινός δπου ενι άσεντζισμένο, »άττό τους αντιδίκους μας, πρέπει νά μας βοηθάτε, »ώσαύτως είς φουσσάτεμα ν' άπέλθοομεν διά κοϋρσο. 5 »Κ' είς άλλες γάρ υπόθεσες διά συμμαχίαν του τόπου, »πρέπει νά είμεθε ένομοΰ τον τόπον μας φυλάττειν, (1580) »έπεΐν εσείς δίχως εμάς τίποτε ού χρηματεϊτε. »Έγώ γάρ αν έκράτησα της εκκλησίας τους τόπους, »ούδέν επήρα τίποτε νά λάβω είς διάφορόν μου• 10 »κάστρον, θεωρείτε, έποικα διά σωτηρίαν τοΟ τόπου, »διά εσάς κ' εμάς το έποικα νά ενι κλειδίν του τόπου. »Πολλάκις αν έχάσαμεν τον τόπον του Μορέως, »άπό το κάστρον Χλουμουτσίου τον θέλομεν κερδίσει. »Έν τούτω σας παρακαλώ ως εκκλησίας πατέρες, 15 »άς έχω την συμπάθειον σας ωσάν κι άπό τον ίΤάπαν, »κι άπό του νυν και εμπροστεν ας εχωμεν όμοτόνιον »συντρέχετέ με είς άρματα, ώς πρέπει και αρμόζει, »κ' εγώ πάλε νά σας βοηθώ άπ' όσον κάμνει χρείαν». Ένταυτα έσυμπαθήστησαν κ' εποίησαν άγάπην, 20 κ' έτάξασιν άπό του νΰν νά είναι είς θέλημα του. [§188] Αφότου γάρ έγένετον έτοΰτο δπου σας είπα, αυτός ό πρίγκιπας Ντζεφρές ουδέν είχεν την χάριν, νά ποίηση τέκνον τίποτε ν* άφήκη κληρονόμον. 2698. Παραλείπεται ό στίχος. 99. δίκαιον Ινι, 2700. ωσάν τους προ- νοιατόρους- 1. ώς δε... εΙς φύλαξιν 2. σεγγιασμένον 3. βοηθήτε 4. Κ' είς φουσσάτευμαν νά άπ. είς κούρση. 6. εϊμεθεν όμοϋ 7. χωρίς ήμας ποσώς οϋ γρ. 8. καΐ αν 9. -τίποτε διάφορα νά έχω 10. Όρατβ κάστρον έποικα είς σωτηρίαν 11. Παραλείπεται ό στίχος. 13. άπέ τ6 κάστρο Χλομουτσίου... έπάρει. 15. και έκτον Πάπαν 16. κι άπέ τοϋ νϋν... έχωμεν δμόνοιαν 18. έγώ πάλιν... είς δσον Ινι χρεία 20. νά έναι είς θελ. 21. έγίνετον αύτο δπου σας λέγω. 22. Τζεφρόβς 23. νά έχη... νά άφήση 2710. Τοϋ κάστρου Χλουμουτσίου, (γαλλιστί ΟΙβΓΓηοηΙ, μεταγενεστέοως ϊέ ΟΚέΙβ&υ Τοηρηοίί; ή, ίταλιστί, €3..ς1β1 ΤοΓΠβδβ) μεγαλοπρεπή ερείπια σώ- ζονται ακόμη και σήμερον έπΙ τοϋ δρους Χελωνάτα της "Ηλιδος. Περιγραφήν παλαιοτέραν βλέπε έν Βυοίιοη, 1^3 Ογθορ ΟοηΙίηρηί9ΐ° β1 1η ΜοΓέε, σελ. 510, σ'^γχρονον δέ καΐ λεπτομερή ύπο Π. Χαλονάοου: ΚΗΙβηίουΙζΐ, Ιο οΗβ- Ιβ&υίΓΛηοάθ ΟΙβΓίηοηΙ. Ένπεριοδ. «ΗβΗρηίδίτιβ ΟοηΙβίηροΓίΐϊη», Δεκεμ. 19.^6, σελ. 174 — 180. 174 — 180. Τοϋ κάστρου τούτου, το όποιον ήτο πρότυ- πον των έν Μορέα φραγκικών οχυρώσεων βλέπε γενικάς απόψεις καΐ λεπτο- μέρειας τοϋ εσωτερικού είς εικόνας έκτος κειμένου παρά την σελίδα 112. ΘΑΝΑΤΟΣ ΓΟΔΟΦΡΕΙΔΟΥ Β' ΒΙΛΑΑΡΔΟ^•|•ΝΟΥ 115 'ύύσάν ενι το φυσικόν στο γένος των ανθρώπων, 2725 κι όσοι γεννούνται όφείλουσιν θάνοττον ν* αποθάνουν, §πεσεν γαρ ό πρίγκιπας εΙς ζάλην τοΟ θανάτου. (1400) Κι ως το είδε γαρ κ' έννοήσε το ότι αποθάνει θέλει, τον άδελφόν του έκραξε, Ικεϊνον τόν Γυλιάμο, και λέγει οΟτως προς αυτόν, φιλοπαρακαλεϊ τον 30 «Αδέλφι μου γλυκΰτατον, αδέλφι μου ήγαπημένο, »έγώ άποδάρτε έπλήρωσα τά §τη της ζωής μου »κ* εσύ απομένεις άπ* έμοΰ αφέντης κληρονόμος »εΙς όσα γάρ έκέρδισε ό αφέντης και πατήρ μας, »μέ βίαν καΐ μόχθον δυνατόν, τό έξεΰρουσιν οΐ πάντες. 35 »Λοιπόν, αδελφέ μου αγαπητέ, έγώ είχα είς τόν νουν μον »νά οίκοδομήσω έκκλησίαν, νά ποιήσω μοναστήρι, »νά βάλω τό άγιον λείψοτνον τοϋ άφέντου του πατρός μας, »κι ουδέν τό έκατευόδωσα άπό τές αμαρτίες μου. »Διά τούτο σέ παρακαλώ, αξιώνω καΐ φορτώνω, 40 »άφών ουδέν ημπόρεσα νά τό κατευοδώσω, »πο{ησέ το, άδελφούτσικε, νά εχης τήν εύχήν του, »έκείνου του πολύπαθη του άφέντου και πατρός μας* »κι ας βάλουσιν τό λείψανον έκεΐσε εΙς τό κιβοΰριν »κι άπαΰτου πάλε ας βάλουσιν πλησίον τό έδικόν μου. 45 »Και διόρθωσε, καλέ αδελφέ, νά 2χη τό μοναστήρι, »ψάλτες γαρ και λειτουργούς, νά έχουν τήν ζωήν τους, (1420) »διά νά μας μνημονεύουσιν είς αίώνας αιώνων. »Και μετά τούτο αδελφέ, λέγω και συμβουλεύω, »νά έπάρης γάρ γυναίκα σου νά ενι ομόζυγη σου, 50 »δπόος νά ποίσης μετ* αυτήν τέκνα και κληρονόμους »διά νά κληρονομήσουσιν τόν κόπον του πατρός μας». Αφότου γάρ εδιόρθωσεν ό πρίγκιπας Ντζεφρόης τά πάντα όλ'α όπου επρεπεν ως φρόνιμος διορθώσει. 272Ί. Ώς ένι γάρ 25. γεννώνται... θάνατον άποθάνε'. 26. καΐ δ πρίγκ. 27. Ώς εΐδεν καΐ έννόησεν 28. άδελφ. του έλάλησεν... Γουλιάμον 30. καΐ πολυαγαττημένον 31. έγώ όρώ, έπλήρωσεν ό χρόνος της ζ. 32. απομένεις έδώ 33. αφέντης δ πατήρ μας 34. ήξεύρουν πάντες 35. αδέλφι μοΜ καλόν, 36. νά ποίσω 37. νά θέσω... και πατρός μας, 38. έκτων αμαρτιών μου. 39.Διά τοϋτο αξιώνω σε, πολ},ά παρακαλώ σε, 40. ΈπεΙ ουδέν εύόδωσα νά τό ίχω ποιήσει 41. ποϊσε το, 42. τοΟ πολυττόθητου έκεινοϋ 43. λείψανον έκεϊ 44. και... πάλι 45. ΚαΙ ίρθωσε 46. ψάλτες καλούς 47. διά νά μας... είς αίώνα αιώνος" 49. καΐ γυναίκα σου... ομόζυγος σου, 50. δπως ποίησης 51. τοϋ νά κληρ. 52. εδιόρθωσεν. ..Τζεφρόες 53. τά πάντα βσα έπρεπε καΐ ήΟελεν ατός του, 116 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΜ-ΝΟΣ ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΕΤΑΙ ΠΡΙΓΚΙΨ το πνεύμα του έτταρέδωκεν, κι άττήραν το οί άγγέλοΓ 2755 κι δσοι το άκούετε, λέγετε• Θεός τοΟ συμτταθήση. [§ 189 ΈνταΟτα γάρ οί αρχιερείς κ' οί φλαμουριάροι όλοι έστέψασιν διά πρίγκιπα εκείνον τον Γυλιάμο, τον άδελφόν τοΟ πρίγκιπος εκείνου του Ντζεφρόη, δστις καί γάρ έξέβηκεν άνθρωπος επιδέξιος, 60 φρόνιμος καί κοπιαστής εις δλους τους ανθρώπους, όπου νά έγεννήΟησαν εις μέρη Ρωμανίας• καί ήτον καί φιλάνθρωπος, οί πάντες τον αγαπούσαν. Κι αφότου έπσράλαβε την άφεντίαν του τόπου, ηύρεν ότι έκρατούσασιν ακόμη οί Ρωμαίοι 65 το κάστρον της Μονοβασίσς κ' εκείνο της Κορίνθου, ωσαύτως γάρ του Άναπλίου που ενι πλησίον τοΟ'Άργου, (1440) τά όποια κάστρΊ εΐχασιν τους πρώτους γάρ λιμιώνες, όπου έρχονταν τά πλευτικά του βασιλέως Ρωμαίων, κ' ήφέρνασιν σωτάρχισιν κι ανθρώπους των άρμάτοον, 70 ^§ 190/Ιδών έτοΟτο ό πρίγκιπας μεγάλως τό έβαρύνθη. λέγσς γάρ ότι εάν ουδέν εχη τά κάστρη έ εϊνα, ουδέν πρέπει νά τον λαλοΟν πρίγκιπα του Μορέως. Έν τούτω ατός του έσκόπησεν ως φρόνιμος όπου ήτον, κ' έζήτησεν κι άλλων βουλήν κ' ίσιάστησαν μετ' αύτον 75 ότι αν ού . εχη πλευτικά την θάλασσαν κρατήσει, νά μη έρχεται σοοτάρχ σις εις τά είρημένα κάστρη, 2754. τό ΤΓ^εϋμα έπαρτδωκεν ε•ς χείρας του Κυρίου. 55. Πτραλείπεται ό στίχος. 50. Εις τοϋτο οί αρχιερείς, οί φλαμουριάροι 57. έστεψαν διά πρΐγκιτταν.. Γουλιάμον, 58. τοΰ Τζεφρόε 59. δστις πο>^>ά έξέβ. 61. στο μέρος Ρωμ. 62. φιλάνθρωπος, πάντες τον ήγαποΰσαν. 64. ευ- ρεν και έχ.ρατούσασ•.ν 66. πλησίον δέ τοϋ "Αργούς 67. τά όποια κ... τους πρώτους τους λιμιώνας 69. κ' ήφέρασιν 70. Ί3ών έν τούτω ό πρ. π'λλά τον έβαρ. 71. λέγει, έάν οϋδέ-Λ.. κάστρη γαρ 72. πρίγκιπαν 73. Εις τοϋτο 74. οπού ήσασιν μετ' αύτον 75. κρατησαι 76. σω- τάρχιση στα είρημένα 2755. Ό Γοδοφρε~δος Β' Βι:ν.αρδουϊνος απέθανε το 1246. Τό δέ μονα- στήριον, περί ου γίνεται λόγος έν στ. 2739 εξ, Ιδρύθη κατόπιν έν Ανδραβίδα ύπό τοϋ πρίγκιπος Γουλιέλμου, όμοϋ μετά τοΰ ναοϋ τοϋ Άγ. Ιακώβου, καΐ ειδικώς διά νά περιλάβη τους τάφους των Βι>^'ναρδουΐνων. (Πρβλ. καΐ ύποσηα. στίχ. 2461 εξ, ώς και στίχ. 7765—7792 μετά σχετ. ύποσημ. ). Περί της χρονολογίας τοϋ θανάτου του βλέπε Μίλλερ, Ιστορία τΐ,ς Φραγκοκρατίας Α, σελ. 142 καΐ ύποσημ. 2. Μετάφρ. Λάμπρου. 2765. Ώς καΐ προηγουμένως έπεξηγήΟη, (πρβλ. σημ. στ. 2630), έπί της εποχής τοϋ ποίγκιπος Γουλιέλαου Βιλλαρδουΐνου μόνον ή Μονεμβασία άπέ- μενεν έ/^.ηνική εΙς ττ,ν Πελοπόννησον. Συγκεκριμένους μάλιστα τά κάστρα της Κορίνθου, Ναυπλίου και "Αργούς είχον πρό πο/Λοϋ πεοιέλΟει εϊς τους Φράγκους καΐ κατά συνέπειαν ταϋτα είναι ανακριβή χρονολογικώς τοιί- λάχιστον. ΕΠΙΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΟΛΟΣΧΕΡΗ ΚΑΤΟΧΗΓ^ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 117 ποτέ ού κυριεύσει τα ουδέ κερδίσει τά έχει. Μαντατοφόρους έστειλεν στον δοΟκαν Βενετίας κ' ίσιάστησαν μέ το Κουμου εις τέτοιες συμφωνίες• 2780 του νά του δώση το Κουμου ^ως ότου νά κερδίστ) το κάστρον της Ι^Ιονοβασίας κ' έκεϊνο το Άνάττλι, τέσσαρα κάτεργα καλά μέ τήν άρμάτοοσίν τους• κ' εκείνος νά δώση του Κουμου το κάστρον της Κορώνης μέ τά χωρία, ττεριοχήν όμου μέ τήν Μεθώνην, 85 νά τά έχη εις κληρονομίαν το Κουμου της Βενετίας• κι άπαύτου γάρ και εμττροστεν κερδίζοντα τά κάστρη, (Ι460)νά δίδη ττάντα ή Βενετία διά φύλαξιν του τόπου κάτεργα δύο καϊ μοναχά, νά έχουσι τον λαόν τους• κι ό πρίγκιπας νά έκπληρή τήν έξοδόν τους όλη ν, 90 το λέγουσιν πανάτικα, άνευ της ρόγας μόνης. [§ 1 91 1 Και ούτως ωσάν έδιόρθωσεν ό πρίγκιπας ετούτο, έδιόρθωσε του νά γενή το σέντζιον της Κορίνθου. Ένταΰτα ορίζει, γράφουσιν των Αθηνών τού άφέντου, Μέγαν Κύρην τον έλεγαν εκείνον τον άφέντην, 95 ν' απέρχεται εις βοήθειαν στο σέντζο της Κορίνθου. Άπαύτου γάρ άπέστειλεν στον δοΰκα της Νηξίας, στους τρεις αφέντες τοΰ Εύριπου κ' είς όλους των νησίων, νά έλθουν μετά δύναμης αρμάτων καϊ φουσσάτων κι αφότου άπεσώσασιν Ικεϊσε είς τά φουσσάτα, 2777. άλλ* ουδέ έχει τά θέλει. 79. Κουμοϋν, ούτως έσυ[ζ.φωνήσαν• 80. καί νά τοΰ δώση το Κουμοϋν, έως ου 81. κι αυτό τοΰ Άναπλίου, 83. τοΰ Κομοΰν 84. και περιοχήν...ΜοΟώνην, 85. κληρονομίαν Κομοΰν της Β. 86. και άπαυτοΰ και έμπρ. κερδαίνοντα 88. δύο μοναχά, νά έχουν τον λ. 90. της ρόγας μόνον. 91. ως έδιόρθωσεν 92. ώρθωσε ίτι — το σέντζο 93. γράφουσιν άφέντην της Αθήνας 94. τον ά-^έντη 95. νά άπέλθη 96. 'Αττ'αύτοΰ πάλιν έστειλεν στον δοϋκαν της' Αξίας 97. αφέντες Ευρίπου και όλων 98. νά έλΟουσι μέ ,ν'ρματα και δύναμιν φουσ- σάτου 99. έκεϊσε τά φουσσάτα, 2783 εξ. Ή Κορώνη καί Μεθώνη ανήκον εις τους Ενετούς από τοΰ 1206 — 1209. Δύναται όμως νά συ'ζβιβασθη ή εϊδησις αύτη τοΰ Χρονικοΰ μέ τήν άλή- θειαν,έάν δε/θώμεν δτι διά τήν βοήθειαν των τεσσάροιν κάτεργων οί Φράγκοι ανεγνώρισαν έ<τυ/)μως τήν κυριαρχίαν της Ένετίας επί τ^7)ν κτήσεων τού- των. (Αδαμαντίου Τά Χρονικά τοΰ Μορέως σελ. 547). 2790. Ή πανάτικα συνίστατο εις ύποχρέωσιν τοΰ πρίγκιπος νά διατρέφη και νά μισθοδοτή τά πληρο'>ματα μόνον των πλοίων, τά όποια ή Ένετία ύπε- χρεοΰτο νά διαθέτη: όοζ οί οη ΗναηΙ, ϋ ίυΓ^8οηΙ Ιοηυδ Πθ ίΙοηηοΓ οΐ {,ΡηΪΓ &υ 5ΘΓνί.';ο Γΐου ρίΐ,γί; (Ιβιιχ ο•ΗΐίΡ8, ρογΗηΙΙί ρΐ'ίηοοδ Ια ρ^παΐΐςυβ Ι3η1 δβυΙβΓΠβηΙ ίΐβ 1» ^βηΐ. Εφεξής οί Ενετοί ύπεχρεοΰντο νά παρέχουν καί νά διαθέτουν διά τήν έξυπηρέτησιν των αναγκών της χώρας δύο κάτεργα, τοΰ πρίγκιπος υποχρεουμένου νά δαπάνα διά τήν πανάτικαν, ήτοι τ-^,ν διατροφήν τοΰ πληρώματος μόνον. (Γαλλ. Χρον. § 190). 118 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΊΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΤ 2800 έδιόρθωσεν, ό ττρίγκητας τον παρακαθισμόν τ(5υς. [§ 192] Λοιττόν, διοΓτΙ ενι τό βουνί του κάστρου της Κορίνθου πλοΓτΰ και μέγα, φοβερόν, κι άττάνω ενι τό κάστρον, ευρίσκεται ττρός μεσημβρίαν του εκείνου του κάστρου όκάτι ενα βουνόττουλον, τραχώνι γαρ με σττήλαιον. 5 Κι όρί ζει ένταυτα ό ττρίγκητας κι άπάνο^ έχτισε κάστρον, Μουντ Έσκουβέ τό ώνόμασαν, ούτως τό κράζουν πάλε* (1480) κι άπό την άλλην γάρ μερέοτν, τό λέγουσιν ττρός άρκτον, ό Μέγας Κύρης εττοικεν κάστρο εδικό του έκεϊσε. Έβάλασιν σωτάρχισιν, σκουταροτζαγρατόρους. 10 [§ 193] Και τόσα τους Ιστένεψαν τους Κορινθαίους Ινταυτα, ότι ποσώς ούκ εϊχαν άπάδειαν ξύλο κανέν νά έμττάσουν, ουδέ σωτάρχιση καμμία νά τους έμπη ττοθόθεν μόνι τό ύδωρ τό ττολύ των βρύσων καΐ πηγάδων, όπου είναι απάνω στό βουνί άπέσω είς τό κάστρον, 15 αύτόνο εΐχασι πολύ, καΐ ποίος νά τους τό επάρη; [§ 194] Λοιπόν, άν ήθελα λεπτώς νά σε τά έγραψα δλα 2800. παρακαθ',σμόν του. 1. Λοιπόν ως ένι τό βουνίν 2. μέγαν...κι άνω 3. μεσημβρίαν εκείνου δε τοϋ κ. 4. Βουνόπλαγον... καΐ σττή- λαιον. 5. 'Ενταϋτχ ορίζει ό π. καΐ άνω χτίζουν β. ώνόμαζαν... το λέγουν πάλιν 7. άλλτ,ν ττ,ν μερίαν Β.ε.τοικε κάσττον εκεί έδικόν του. Θ.Έλάβασι σωτ. 10. και τόσον. ..τους Κορ. ε'ς τοϋτο 11. δτι άδειαν ούκ ε'χασιν ξύλα δια νά πάρουν, 12. ουδέ ποσώς σωτάρχιση πούπετε νά τους έμττη- 13. μόνον 14. οπού ?νι άνω στό βουνΙν.".. ■κά- στρο, 15. μόνον αυτό εΐχασιν...καΙ τΙς 16. νά σϊ τά γράψω 2805. Τό κάστρον τοϋ Μοϋντ Έσκουβέ έκτίσΟη,ούχΙ έπΙ Γουλ. Βιλλαρδουΐ- νου, άλλα πολύ ένωρίτερον, δτε τω 1205, ΰ βασιλεύς της Θεσσαλονίκης Βο- νιφάτιος πολιορκών τό κάστρον της Κορίνθου, έπεζήτησε τ-.-,ν διά παντός μέ- σου έκπόρΟησιν αύτοϋ. (Διά τά περί πολιορκίας της Κορίνθου βλέπε στ. 144 2-1504 ). Τοϋ κάστρου τοϋ ΛΙοϋντ Έσκοβέ, ούτινος σώζονται ακόμη αρ- κετά ερείπια, ποιεϊτοίΐ μακρόν λόγον ό Σ. Δραγούμης έν Χρον. Μορέως Τό- πων, κλπ. (σελ. 49—64 ), όμοϋ μετά τοϋ κάστρου της Κορίνθου, ώς και περί της ετυμολογίας αύτοϋ. Παρά τά γραφόμενα τοϋ Δραγούμη ή πιθανωτέρα έτ-υμολογία φαίνεται νά είναι σχετική μέ τΓ,ν πάλαιαν γαλλικήν λέξιν βδοίΐϊ- νβΓΪβ^^δόσπ^στία, οπόθεν προήλθεν ή λ. σκιβουρία του Χρονικού. (Πρβλ. στ. 7907 και 8427 ). ΜοηΙ βδοΐιϊνβε, λοιπόν 6ά έσήμαινε «βουνον τό όποιον μέ έπιδεςιότητα έπιτυγ/ά\ε•, νά υπεκφυγή άπό τήν άπειλήν της επιθέσεως». Εντεύθεν θά προήλθον αί ά>Λοιώσεις τοϋ ονόματος είς ΜοηΙβδΓΟνββ, Μουντ Έσκουβέ και τοϋ σημερινού Πεντεσκούφης. (Πρβλ. Βυοίιοη, 1.& θΓ(?θβ 0θηΙίηβηΐ3ΐβ βΐ 1& ΜθΓέ6,σελ.549 και Αδαμαντίου, Χρον. Μορέως σ. 537 και ύποσημ.2 ).Πάντο)ς τά έν τω Χρονικώ ίστορούμενα περί πολιορκίας της Κορίνθου ύπο τοϋ πρίγκιπος Γουλιέλμου δεν είναι ακριβή, ανάγονται δέ εις πολύ προγενεστέραν έποχήν, έπΙ πρίγκιπος Μορέο>ς Γοδοφρείδου Α'. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 2630 και 2765). ΕΠΙΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΟΛΟΣΧΕΡΗ ΚΑΤΟΧΗΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 119 δσσ καΐ γάρ έγίνησαν στό σέντζο της Κορίνθου, πολλά ήθέλοχν βαρεθή εκείνοι δττου το άκοΟσιν. *Αλλά έκ τήν στένεψιν τήν ττολλήν ποΟ εΤδαν εκείνοι οΐ άττέσω^ 2820 δτι ττοθέν ούκ ημπορούν νά 2χουσι βοήθειαν, 2πεσ(ϊν εις συμβίβασιν κ' έδώκασιν το κάστρον, μεθ'δρκουγάρ καΐ συμφωνίες, νά έχουν τέςπρονοίεςτους, καθώς κ' οί έτεροι Ρωμαίοι του πριγκιπάτου όλου. [§ 195] Αφότου γάρ έκέρδισεν ό πρίγκιπας Γυλιάμος 25 το κάστρον το βασιλικόν, εκείνο της Κορίνθου, ώρισε και έβάλασιν σωτάρχισιν μεγάλην (1500) άπό λάου καΐ άρματα, ώς επρεπεν κι αρμόζει. Κ' ένταυτα κράζει πρότερον αρχή του Μέγαν Κύρη ν, και μετά ταύτα απαντάς, όλους τους κεφαλάδες, 30 καΐ ούτως είπε, προς αυτούς μετά μεγάλης γνώμης. «Σύντροφοι, φίλοι κι αδελφοί, πρέπει νά εύχαριστουμεν »πρώτα τήν δόξαν του Θεού, δεύτερον της Θεοτόκου, >τήν χάριν, τήν μας έδωκε κ' Ιχομεν κερδεμένον »τό κάλλιον μέρος του Μορέως, ολίγον γάρ μας λείπει* 35 »τό κάστρον γάρ του Άναπλίου και της Μονοβασίας, »αύτά τά δύο μας λείπουσιν και λέγω, δτι, αν σας φαίνη, >Ιδώ που ευρίσκεστε ένομου, ας εχωμεν συντύχει, >βουλή ας εχωμε αμφότεροι με τί τρόπον και στράταν »νά πολεμήσωμεν καΐ αυτά νά τά εχωμεν κερδίσει». 40 [§ 196] Έν τούτω οί φρονιμώτεροι είπαν και άφιρώσαν* »Ότι αφότου ευρίσκονται αμφότερα τά κάστρη >είς ακρωτήρι ν του γιαλού και εχουσιν λιμιώνα, »πρέπει νά τά σεντζίσωμεν της γης και της θαλάσσης». [§ 197] Ένταυτα καθεζόμενοι εις τήν βουλήν έκείνην, ' 45 μαντάτα ήφέρασιν εκεί του πρίγκιπα Γυλιάμου, οί άποκρισάροι εστράφησαν άπό τήν Βενετίαν (1520) κ' ήφέρασιν τές συμφωνίες, ούτως ωσάν έζήτει ό πρίγκιπας όλοστινώς, ώς ήθελεν κι αγάπα* 1817. καΐ αν έγίνησαν 18. δπου τά ήκοϋσι. 19. δπου είδαν έκεϊ έσω. 20. οτι πουθέν... βοήθεια 21.κα• ίίδωκαν 22. δρκου καΐ μ^ συνφωνίες 23.καθώσπερ καΐ οί ίτεοοι Ρωμαίοι τοϋ πριγκιπάτου. 24. Γουλιάμος 25. το κάστρο 27. άπο λαόν... ώς πρέπει και 28. Εις τοϋτο λαλεί 30. εΐπεν 31. φίλοι, αδελφοί.... νά εύκαριστοϋμεν 32. πρώτον τήν δ. τοΰ Χρίστου 33. ποϋ μας έδωκεν 36. αυτά ιδού μέ λείπουσιν καΐ ('νέσας άρέση 37.έ8ώ δπου ευρίσκεστε όμο'" ας βουλευ- τοϋμεν, 38. πώς γάρ νά τά έπάρωμεν, πώς θέλομεν ποιήσει 39. κι αυτά 40. Εις τοϋτο οί εντιμότεροι 41. "Οτι έπειν 42. άκρωττριν θάλασσας καΐ λιμιώναν έχουν 43. οιγγιάσωμεν... τής Οαλάσσου». 45 — 48. Παραλείπονται οί στίχοι. 120 Γουλιέλμος βιλλαρδουίνος πριγκιυ τά κάτεργα τά τέσσαρα ήλθαν εις την Κορώνην. 2850 Το ακούσει το ό πρίγκιπας, μεγάλως γάρ το έχάρη, ωσαύτως τό άποδέχτησαν κ' οί κεφαλάδες όλοι. Με την βουλήν ό πρίγκιπας κράζει τους Βενετικούς εκείνους δπου ήφέρασιν τές συμφωνίες εκείνες. Καβαλλάριν άπέστειλεν έκεΐσε είς την Κορώνην 55 τό κάστρον επαράδωκεν να τό έχουν οί Βενετίκοι με όλην την διακράτησιν μέχρι κρατεί ή Μεθώνη• δσα χωρία κι αν ήσασιν τά εκράτει έτότε ή κούρτη, νά τά εχη και νομεύεται της Βενετίας ό δούκας, άνευ των τόπων και προνοιών,τά έχουν οί προνοιατόροι. 60 [§ 1 93 ^ Κι αφότου επαράλαβαν ετότε οί Βενετικοί τό κάστρον, την περιοχήν, τά μέρη της Κορώνης, άπήλθασιν τά κάτεργα ολόρθα είς τό Άνάπλι* τό κάστρον έσεντζίσασιν εκ μέρους της θαλάσσης, κι ό πρίγκιπας εκ την στερεάν με τά φουσσάτα του δλα. 65 Τό καλοκαίρι έπέρασ:ν, ό χειμώνας είσήλθεν, κάκεϊσε εξέχει μάσασιν της γης και της θαλάσσης. (1540) Κι ώς ήλθε ό δεύτερος καιρός, ήλθε τό καλοκαϊριν, κ' είδαν τό κάστρον του Άναπλίου τό πώς ενι κλεισμένον- κι ούκ είχαν τίποτε ποσώς καμμίαν βοήθειαν νά ελθη, 70 εποίησαν συμβίβασιν κ' εδώκασιν τό κάστρον. Τό Άνάπλι γάρ εύρίσκετον κάστρον είς δύο τραχώνια• 2850. μεγάλως γάρ το έ/άρη, 51. το έχάρησοτν οί κεφ. 52. Παρα- λείττεται ό στίχος. δ.'^.όττου ήφεραν 54. καΐ κοίβαλλάριν 55. έπαρέ- δωκεν νά ί\'. των Β. 56. όπου κρατεί ή ΜοΟώντ; 57. χωρία ηύρίσκον ται, όλα, τά είχεν ή κ. 58. νά νομεύεται ό δοϋκας Β. 59. ττρονοίων ποϋ είχαν 60. Κι άφών γαρ... τότε 61. και την περ. 63. έσι,ντζίασαν έκ μέρος 6'». μετά οουτσατα όλα 65.άπέρασεν, έσέβη ό χ. 67.ΚαΙ ως έγύρ'.σε ό καιρός κ' ή>Οεν το καλοκαίρι, 68. κ' εΐ^α... πώς ενι άπο- κλεισμένον, 69. και ουδέν εϊχασιν ποσώς βοήθειαν καμμίαν 70. έπεσαν εις συμβίβασιν και έδωσαν το κάστρο. 71.Τά καστέ)λια ευρίσκονταν άνω 2871 ες. Τά περί Άναπλίου, είναι χρονολογικώς άνακριβτ. ανάγονται δέ είς πολύ προγενεστέοαν έποχήν, έπΙ ττα ήνε^χονίας τοϋ Γοδοφρείδου Α' (1_210— 1212).^ (Πρβλ. Ίποστ,'χ. σίχτ. 2630 καί 2765).Ταϋτα όμως συμφω- νοϋνκαΐ προς τά τοϋ Ψευ^οδωροΟέου, όστις άναφερόαενο^ εις τ-^ν αλωσιν τοΐ5 Ναυπλίου λέγει «Έδγηκαν από τους πρώτους τοϋ ' \ναπλίου καΐ επροσκυνησαν τον Πρίγ^'ίπον καί έκαμαν συμφωνίαν μετ' αυτόν, ότι τό Άνάπλιον έχει καστέλια δύο άπάνοι εΙς δυο τραχο'^νια τοϋ βουνοϋ και τό ένα είναι τοϋ ποιγγίπου και τό άλλο τό άχαμνότερον νά είναι τών Ρωμαίων χαί έτσι τό έστεοξεν ό αυτός πρίγγιπος.'Όταν έπηρεν ό Πρίγγιπος το κάστρον του Αναπλίου δεν ειχεν άλλο τίποτε, μόνον αυτά τά δύο κάστρη, πλην ή κά- τω χωρά τοΰ Άναπλίου, όπου οαίνεται σήμερον κτισιιένη γύρωθεν, τήν έ- κτισαν οί Βενετσανοι με τείχη σίγουρα καί στερεά. (Ψευδ. σ. 472— 473 ). (Πρί^.λ. και Άδαμ. ?\ρον. Λΐόρέως σελ. 565 καί 570—71 ). ΕΠΙΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΟΛΟΣΧΕΡΗ ΚΑΤΟΧΗΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 121 Γ§ 199Ί Έν τούτω έσυμβιβάστησαν νά δώσουσιν το *- -' ' πρώτον, και το άλλο το άχαμνότερον νά το κρατούν οί ΡωμαϊοΓ μεθ' δρκου και προστάγματα τές συμφωνίες έποϊκαν. 2875 [§ 200] Κι αφότου έπαράλαβεν ό πρίγκιπας το Άναπλι, με προθυμίαν το εχάρισεν τότε τον Μέγαν Κΰρην, νά το εχη εις κληρονομίαν εκείνο και το "Αργος.^ Την χάριν, όπου εχάρισεν ό πρίγκιπας, τό Άνάπλι^ κ' είθ' οΟτως τό "Αργός ένομοΟ τότε τον Μέγαν Κύρην, 80 ήτον διά την συνδρομήν όπου εποικεν έτότε ό Μέγας Κύρης, σε λαλώ, στο πιάσμα της Κορίνθου, ωσαύτως διατό άπάντεχεν ό πρίγκιπας μετ' αύτον^ νά του βοηθήση εις τον πιασμόν κάστρου Μονοβασιας. ^ Γ§2011 Λοιπόν," αφότου έπιάσασιν τό κάστρον του *- ^ Άναπλίου, 85 ό πρίγκιπας έδιάβηκεν μετά τον Μέγαν Κύρην κι άπέκει άπεχωρίστησαν, κ' έδιάβη ό Μέγας Κυρηζ (1560) ολόρθα έκεϊ στην χώραν του, την λέγουσιν γαρ Θηβαν, κι 6 πρίγκιπας έδιάβηκεν στά μέρη του Μορεως.^ Γ §202] Κι αφότου έπέρασε ό καιρός, τον λέγουσιν •- ^ ^ χειμώνα, 90 μαντατοφότους εστειλεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος• _ και γράφει και παρακαλεί πρώτα τον Μέγαν Κ^ρην, τους τρεις αφέντες του Ευριπου,τόν δουκαν της Νηξιας, καΐ δλους γάρ τους έτερους αφέντες τών νησίων τόν κόντον της Κεφαλλονίας κι όλους τους κεφαλαδες 95 του πριγκιπάτου τοΰ Μορέως, μικρούς τε καΐ μεγάλους, νά ερχωνται με άρματα, με σωταρχία μεγάλην• στο κάστρον της Μονοβασίας βούλεται^νά άπελθη- διατό ενι άπολέμητον, παρακαθίσει τό έχει ^ της γης γάί^ και της θάλασσας, βούλεται να εχη βάλλει 2900 φύλαξιν, παρακαθισμόν εως ου νά τό εχη έπαρει. 2872.ΕΊςτοϋτο...νά8ώσουντό?νκο;στέλΛ..ν 73. το άλλο 74 μέ δρχον 75. το Άνάπλ..ν, 70. Κύρη 78. τ>.ν έχάρ.σε τότε τον Μεγαν Κύρην 79. Ύ6 Άνάπλιν καΐ το ".\ργος τε,ό-ι-) τα δυο καστρη, ^ 80^ε τότες δΐ.είς τον π.ασμον Κορίνθου, 82. μχΛλον οτ-, επαντεχεν ο πριγκ. αέ ταϋτα 83. νά βοηθήση β',.ά,ών έπ^.σεν τ6 κάστρο το Αναπ>ιν, 8^ έδΤέβτκεν δδ.έδιέβη 88. Παραλείπεται ό στίχος. 89.απερασε... λίγω σε δ χ Ιμωνα^, ^ ^Ο.ποίγχιπας Γουλ.ά.ος _91. γρα^ην κα•^ παρα- κάλεσιν πρώτον 92. της Αξίας, 93. άφέντας των ν. Οβ.με σωταρ- ΪΓαν μίγάλην 97. βουλεύετα•. νά απ. 98. δ..'/.^1ν. άπολέμητον θελε. ϊίΚϊθίση 99.γής καΐ της θαλάσσης, γάρ θέλε-, νά το φύλαξη 2900.φυ-, λαξίν τε και κάθισμα, έοις νά το επαρη 122 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιτ ΜΟΡΕωΣ Κι αφότου άνοιξε ό καιρός άττό τον μάρτιον μήναν, κατατταντόθεν ήλθασιν εκείνα τα φουσσατα* είς τά λιβάδια του Νικλίου, έκεΐσε εις τους κάμπους έγίνετον ή σώρεψις εκείνων των φουσσάτων, 2905 κι άττέκει ολόρθα έδιάβησαν είς την Μονοβασίαν. [§ 2031 Τά κάτεργα τά τέσσαρα ήλθαν των Βενετίκων (1580) κ' έστήκαν άττό τον αίγιαλόν, την θάλασσαν έτη άσσν• έδιόρθωσεν ό πρίγκιπας τον παρακαθισμόν του* με τέτοιον τρόπον κι άφορμήν την έπαρακαθίσαν 10 έτότε την Μονοβασίαν, ώς το κλουβί το αηδόνι. Εκείνοι της Μονοβασίας οπού εξευραν το κάστρον, ότι ερχετον 6 πρίγκιπας νά τους παρακαθίση, εποϊκαν την σωτάρχειον τους προς τήν ούσίαν δπον είχαν, και εΙς ψήφον ούκ εϊχασιν τά φράγκικα φουσσάτα, 15 ?χοντα γάρ τον λογισμόν μικρόν, νά §χουσιν αργήσει έκεϊ είς τον παρακαθισμόν οπού τους εποίησαν. [§ 204^ Ό πρίγκιπας γάρ έβλέποντας τήν τόση άλαζονείαν, άπό χολής του και θυμού ώμοσε είς τό σπαθί του, ποτέ του άπέκει μή διαβή εως ου τό κάστρο έπάρη, 20 Τά τριπουτσέτσ.ώρισεν κ* έστήσασιν κάν τρία. κ' έρρίχτασιν άδιάλειπα, ήμέραν γάρ καΐ νύχτα• τά όσπίτια έχαλάσασιν κι ανθρώπους έφονέψαν. Τί νά σε λέγω τά πολλά και πότε νά τά γράφω, τά δσα έποίησε ό πρίγκιπας είς τήν Μονοβασίαν, 2901. άπέ τον μάρτιον 2. ήρθασιν έκεΐσε τά φ. 3. έγένετον ή σύναξ',ς 5. καΐ άπέκει έδιέβησαν 7. έστάθησαν έκ τ6ν γιαλ(>ν... κρα- τοϋσιν 8. καΐ ώρθωσεν ό — ρ. 10. τότε σου τ-Λ^ν Μ... ώς τό κλουβίν 11. "Ανθρωποι της Μ... τό κάστρο, 12. οτι έρχεται 13. εποίησαν τήν σωτάρχισιν κατά την δύναμίν τους, 15. έπάντεχαν καΐ έλεγαν γουργόν νά ύπαγαίνουν, 16. νά άφτ.σουσιν τον καΒισμόν τον τους έπαρακαθίσαν. 17. ό πρι-ντί. έβλέποντα. . αλαζονεία, 18. στό σπαθίν του, 20.τριμ- πουτσέτα έστησαν, ήσανε δύο, τρία, 21. και έρριπταν... τε και νύχτα. 22. έχαλούσασιν... έφονεϋαν. 23.καΙ πότε νά τά γράφω. 24. τά έποικεν 2923 έξ. Άπό πάσης απόψεως ακριβή είναι τά περί πολιορκίας και αλώ- σεως της Μονεμ3(^σίο(ς (1248—1250), περί ης βλέπε Ζβΐίνίϊιΐηοδ, 1β Όθ3- ροΐ3ΐ Ογοο σελ. 21—22, (Παρίσιοι 1932) Μίλλερ, Ιστορία Φραγκοκρ. Α, 143 — 155, Άδαμα^'τίου Χρον. ΛΙορέως, σ. 566 και λΐηλιαράκη Οικογένεια Μααωνά 'ίττορική μελέτη, (' Αθήναι 1902). Τοϋ κάστρου της Μονεμβασίας λεπτομερής περιγραφή παρέχεται είς τό ταξιδ. βιβλίον Α. Π. Καλονάρου Λουλούδια της Μονεβασιάς καΐ τοΰ Ταϋγέτου, (Εικόνες άπό την Πατρίδα μας, εκδ. Λ. Δημητράκου 1936, σελ. 50 — 57 ). καθώς και εις τά περιηγητικά έργα. Φ. Κόντογλου Ταξείδια ("Αθήναι 1938). καΐ "Αθηνάς Ταρσούλη, Κά- στρα καΐ Πολιτείες ιοϋ Μοριά» (' Αθήναι 1934 ). ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΟΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ 123 2925 καΐ ττάλε ττώς έδιάγσσιν οΐ Μονοβασιώτες; άλλα διά συντομώτερον και νά σας το κοντέψω, (1600) καθώς τον δρκον εττοικεν ό πρίγκιπας έτότε, δτι ποτέ του ού μη απέλθουν εκ την Μονοβασίαν εως ου νά έπάρη το βουνί, ωσαύτως καΐ το κάστρον. 50 [§205] Έν τούτω άργήσασιν έκεϊ τρεις χρόνους γάρ καΐ πλέον εκείνοι της Μονοβασίας, ούκ είχαν τί νά φότ/ουν, έφάγασιν τους ποντικούς όμοΙως καΐ τά κατσία• ούκ είχαν πλέον το τί νά φάουν, μόνον καΐ τά κορμιά τους. Κι ώς είδαν την στενοχωρίαν, τον θάνατον εμπρός τους,. 35 βουλήν άπήραν ένομοΰ τοΰ νά έχουν προσκυνήσει, Συμβίβασιν έ ζήτησαν τοΰ πρίγκιπα Γυλιάμου• νά είναι πάντοτες αύτοϋ με την κληρονομίαν τους Φράγκοι έγκουσάτοι ένομου μετά τά πράγματα τους, νά μη χρεωστοΰσιν δούλεψιν άνευ τά πλευτικά τους,, 40 έχοντα γάρ τήν ρόγαν τους και την φιλοτιμίαν τους. Ό πρίγκιπας τους εποικεν εγράφως βουλλωμένες τές συμφωνίες κ' υπόθεσες όπου του έ ζήτησαν και όσον έπαράλσβαν τά όρκωμοτικά τους, τρεις άρχοντες άπ' εκείνους άπήραν τά κλειδία 45 τοΰ κάστρου της Μονοβασίας, τοΰ πρίγκιπας τά ήφέραν ό ένας ήτον Μαμωνάς, ό άλλος Δαιμονογιάννης, (1520) ό τρίτος ήτον Σοφιανός, ούτως τον ώνομάζαν. Αυτές ήσαν οί τρεις γενεές κ* οί εύγενικώτεροί τους όπου ήσαν στήν Μονοβασίαν κ' είναι ακόμη έκεϊσε• 50 τον πρίγκιπαν έπροσκύνησαν, καλά τούς αποδέχτη ώς φρόνιμος, διακριτικός όπου ήτον είς τούς πάντας• γλυκία τούς άναδέχτηκεν, μετά τιμής μεγάλης, εύεργεσίαν τούς εποικεν άλογα και φαρία, και ροΰχά γάρ ολόχρυσα, σκαρελέτα μετά έκεϊνα, 2925. καΐ πάλιν, 26. όμως διά κοντότερον νά χ6 διερμηνέψω, 28. ού μή διαβη 29. ^ως νά πάρη τό βουνίν 30. Είς τοϋτο Ιποικαν έκεΐ τρεις χρόνους ή και πλέον 31. Ούκ είχαν πώς νά ποιήσουν, 32. καΐ πον- τικούς... κα'. γατία• 33. το τί νά φαν οΰκ εϊχασιν, μόνον ό εις τον άλ- λον. 35. έπηραν ένομοΰ νά ^χουν 37. νά είναι πάντα μετ' αυτόν 38. ίγκουσάτο'., ελεύθεροι, βλοι μέ τά εδικά τους, 39. νά μή χρεωστούν είς δούλεψιν άνευ στά πλευτ. 42. συμφωνίες, υπόθεσες 44.έ7τηραν τά κλει- διά 45. τοϋ πρίγκιπα 46. Δαιμονοϊάν>τς 48. γενές 49. ε'.ς τον καιρόν εκείνον 50. άπεδέχτη 51. είς τούς πάντες• 52. παραλείπε- ται ό στίχος. 53. εύεργ. τούς έδωκεν 54. σκαρλάτα μετ' έκεϊνα, 2930. Το γαλλικόν κείμενον παρουσιασθεί κενόν άντιστοι/οϋν προς τούς στίχους 2932—3023 τοϋ Έ/>λτ,νικ^ϋ κειμένου. (Πρβλ. Γαλλ. λρ. §205 έξ). 124 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β!ΛΛΑΡΔΟΥ•!•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΐ 7955 εττρόνοιασέ τους άλλα δη στα μέρη τοον Βατίκων. Κι αφότου έτταράλαβεν ό πρίγκιπας Γυλιάμος το κάστρον της Μονοβασίας, το έξάκουστον εκείνο, σωτάρχειον εβαλεν πολλήν, ανθρώπους των αρμάτων, και άρματα και διοίκησες, ως έπρεπε νά εχη. 60 Άκούσων γάρ τα εξέχωρα, τά μέρη των Βατίκων, κ' εκείνοι άπό την Τσακωνίαν ποΰ ήσαν ροβολεμένοι, ότι αύτη έπροσκύνησε τον πρίγκιπα Γυλιάμον, όλοδρομαίως έρχόντησαν κ' έπροσκυνούσανέ τον κι ό πρίγκιπας, ως φρόνιμος, όλους τους έχαιρέτα, 65 γλυκία τους άναδέχετον προς την ούσίαν όπου είχαν. Κοΐ όσον έκατέστησεν ό πρίγκιπας Γυλιάμος < 1640) το κάστρον της Μονοβασίας και τά των περιχώρων, ώρισεν κι άπηλόγιασαν όλα του τά φουσσάτα, ωσαύτως και τά κάτεργα ποΰ ήσαν της Βενετίας, 70 και μετά ταύτα έστράφηκεν στην Λακοδαιμονίαν. Τους κεφαλάδες έκραξε βουλή ν νά τού έχουν δώσει, κ' εκείνοι τού άπεκρίθησαν κ' έσυμβουλέψανέ τον, διατΐ έκοπίασαν πολλά της γης και της θαλάσσης, —χρόνους τρεις όπου εστάθησαν εις τήν Μονοβασίαν— 75 νά εχουσιν άπηλογίαν μικροί τε καΐ μεγάλοι, νά άπέρχωνται εις τά όσπίτια τους διά νά καλοπαθήσουν• κι ό πρίγκιπας μετ' εκείνους όπου ήσαν φαμελία του, νά είναι στην Λακοδαιμονίαν, νά εχη έξεχειμάσει. Ένταύτα έμισσέψασιν μικροί τε και μεγάλοι 80 κ' ένέμεινεν ό πρίγκηπας, ωσάν σε το αφηγούμαι, κι ούτως έκαβαλλίκευεν μετά τήν φαμελίαν του, και έπερπάτει εκ τά χωρία τού μέρου της Μονοβασίας, στο "Ελεος κ' είς τον Πασσαβάν κ' εις τους έκεΐσε τόπους* μετά χαράς άπέρχετον κι άπέρνα τόν καιρόν του. 2955. καΐ πρόνοιες τους έδωκεν σ.6 μέρος 56 — 60 Παραλείπον- τα, οί στίχοι. 61. ομοίως εκ τ-ί;ν Τσακ. 62.— αραλείττεται ό στ. 63. ό- "λόδρομα... δλοι έπροσκυνοϋσαν 65. γλυκία τους άποδέχετον... ού- σίαν τήν εΤχαν. 66. Γουλιάμος 67. το κάστρο... μετά των περιχ. 68. ώρισεν κι' άπολόγιασαν 69. κάτεργα τά ήσαν 70. Λακεδαιμονίαν 71. έλάλησεν βουλήν νά τον βουλέψουν, 72. κι αύτοΙ τόν άττοκρίθη- •σαν καΙ έσυβού/εψάν τον, 73. δι' ου έκοττίασαν 74. τρεΤς εστάθησαν 75. άπολογίαν 76. είς τά όσ— ίτια τους τοϋ νά 78. πααίνει στην Λακιδαιμονίαν, εκεί νά έξεχειμάστ,. 79. Ένταϋτα έδιέβτ,σαν 80. κι άνέμεινεν 81. έκαβαλ>ίκεψεν... φαμελία του, 82. έδιέβηκεν εκ τά χ. στο μέρος της Μονοβ. 83. στο "Ελος, εΙς τόν Π. 2983. Πρόκειται ττερί της πεδιάδος τοϋ 'Έλιυς τής Λακεδαίμονος. "Ελεος ονομάζεται και σ/,μερον εισέτι ύπό των Μανιατών. (Γαλλιστί ΕΙβδ. Πρβλ- Γαλλ. Χρον. § 388 Κ ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΟΥ ΜΥΣΤΡΑ 125 2985 Κι όσον έγύρεψεν καλά τά μέρη εκείνα όλα, ηΟρεν βουνί τταράξενον, απόκομμα είς όρος, ^1660) άττάνοο της Λακοδαιμονίας κανένα μίλιν πλέον. Διατΐ του άρεσεν πολλά νά ποίηση δυναμάριν, ώρισε απέξω στο βουνΐ κ' έχτισαν ενα κάστρον, 90 και Μυζηθράν τ' ώνόμασεν, διατΐ το εκοάζαν ούτως- λαμπρόν κάστρον το εποικεν και μέγα δυναμάριν. Λοιπόν, διατι τον εϊπασιν οί άνθρωποι τοΰ τόπου, 071 ό ζυγός των Μελιγών ενι γάρ δρόγγος μέγας κ' έ'χει κλεισοΰρες δυνατές και χώρες γάρ μεγάλες, 95 ανθρώπους αλαζονικούς κι ού σέβονται άφέντην έκατασκόπησεν πολλά το πώς νά τούςκυριέψη. Έν τούτω εΐπεν προς αυτόν και ή βουλή όπου είχεν, ότι, αφότου έγέν:?τον του Μυζήθρα τό κάστρον, και ενι απάνω είς τον ζυγόν, του Μελιγου τόν δρόγγον, 3000 νά ποίηση κι άλλον γύρωθεν εκείνων τών βουνίων, όπως νά κύριέψουσιν εκείνους γάρ τους τόπους. Έν τούτω έκαβαλλίκεψεν ό πρίγκιπας ατός του, καθώς τόν έσυμβούλεψαν οί άνθρωποι του τόπου, 2985. έγύρισεν 86.εύρεν βουνϊν... άπόκομμαν 87.ανο)0εν Αακιδαιμο- νίας... μίλι 88. έκεϊ τοΰ άρεσεν... νά ποίση δυναμάριν. 89. "Ωρισεν, άνω εις το βουνό; έ/τ.ϋαν έναν κ. 90.καΙ Μεζηθρά τό ένόμασεν και ούτως καί τό λέγουν 91. μέγαν δυναμάριν. 93. Μελιγών πολλά ενι δρόμος μέ- γας 94. όμοίωί μεγάλες χώρες, 96. έκατεσκόπτ,σεν πολλά 98. δτι, έπείν έγίν;-:ον του ΜηζηΟρα το κάστρο, 99. Κ' ενι απάνω... Μελιγγοΰ τόν δρόγγον οΟΟΟ νά ποίση κι άλλο 3. Παραλείπεται ό στίχος. 2990 έί. ]\Ιυζη0ρ5•: έκαλεΐτο αρχικώς ή θέσις δπου έκτίσθη το κάστρον καΐ έξ αφορμής τοΰ όποιου έδημιουργήθη ή μεαιωνική πόλις τοΰ Μυστρά. Περί της ιδρύσεως τοΰ . '.στρου τοΰ Μυστρν, (1250), βλέπε Μίλλερ Ιστορία Φραγκοκρ. Λ, σ. ί'>6— 1'*7, ΖδΙίνΙΙιΐηοί, Ιο ΒβΒροΙίΐΙ Ογοο, σελ. 23—24 ως καί περί της ετυμολογίας τοΰ ονόματος αύτοΰ: Χατζιδάκι, Γλωσσο- λογικαΐ μιελέται, σελ. 180-203, «Περί τ?^ς ετυμολογίας τών λέξεων Μυ- ζήθρα— Μυζήθρας — Μυστρας — Μυστριώτ-/;ς)). Περιγραφήν τοΰ κάστρου καΐ της πόλεως ύπό ΛάοΙΙ' 81ηιο!ί, Μί.";ΐΓα, Είηο ηιίΙΙοΙ^ΙΙοΓίίβοΙιο Κυίηβη- «Ιαιϋ, (Λειψία 1910). Τό κάστρον τοΰ Μυστρά έκτίσΟη διά νά τεθή ύπό έπιτήρησιν ό ζυγός ή δρόγγος τών Μελιγών, (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 1718), ό όποιος «είναι λόγκος πολλά μ.εγάλος με δυναταϊς κλεισοΰρες και χώρες με- γάλες γ.χΐ ανθρώπους υπερήφανους, κακούς, φονιάδες καί ληστάδες, άρπαγες και Οεόν δέν φοβούνται, άφέντην δεν τιμοΰν,ούδέ προσκυνούν μόνον είναι ακέ- φαλοι)). (Τευδ. σελ. 476). Άπό τών μεσαιοιν. χρόνων και μέχρι τοΰ πα- ρελθόντος αιώνος ό Μυστράς συγχέεται με την Σπάρττ,ν. Ό Ψευδ. (σελ. 4 75), λέγει περί τοΰ κάστρου δτι ό πρίγκιψ «το ώνόμασεν Μιζηθράν, διότι ό τόπος έτζη έ>έγετο, καί ελληνικά λέγεται Σπάρτα». Περί Μυστρά καί Λακεδα-,μονίας βλέπε επίσης ίΊΐίΐίι>3α1)Γί3η(1 ΠΐηθΓ3ΪΓΡ Σ. 91 — 102, ΒαοΙιοη ΚθοΙι. >ιί5ΐ. Ι, σ. ΧΙ^ΙΠ έξ, τοΰ αύτοΰ Ι^α Οηβοο οοηΐϊηοηΐβΐβ βΐ 1.1 ΜοΓβί'. 126 Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιψ ΜΟΡΕωι κ* επέρασε τον Πσσσαβάν κ' έδιάβη είς την Μάϊνην 5005 έκεϊ ηυρεν σττήλαιον φοβερόν είς άκριοτήρι άττάνω. ΔιοΓΓΪ τοΰ άρεσεν πολλά, έποίησεν ενα κάστρον <1680)καΙ Μάϊνην το ώνόμασε, οΟτως το λέγουν ττάλιν. Κι ωσάν είδαν οί άρχοντες κ' οί αρχηγοί τοΰ δρόγγον τό πώς οί Φράγκοι έποιήσασιν εκείνα τα δύο κάοτρη, 3004. έπέρασεν τον Π. έδιέβην εΙς τήν Μάνην 5. ακρωτήρι 6. Δι* οδ τόν άρεσεν... έπο'.κεν ένα κάστρο 7. καΐ Μάνη τό ώνόμασεν, χι'ούτως 8. Κι* όταν είδαν... οί αρχηγοί τοΰ δρόμου 9. Ιποικαν αυτά 3004 έξ. Περί της Μαΐνης εν γένει καΐ της θέσεως τοΰ κάστρου αύτης αΐ πληροφορίαι τοΰ Κ. Πορφυρογέννητου (Προς τον ϊδιον υΐόν Ρωμανόν, έν €θΓρ. βΟΓΪρΙ. ΗϊδΙ. \)γζ. Βοηη£ΐβ 1 8'*0, τομ. Γ' σ. 224) ασαφείς και αστή- ρικτοι ώς ήσαν, έδημιούργησαν σ'^γχυσιν, τήν οποίαν οί μεταγενέί^τεροι ΐπέτειναν έτι μάλλον, μέχρι των ήμερων μας ακόμη. (Πρβλ. Π. Φουρίκη, Παρατηρήσεις είς τα τοπωνύμια Χρονικών τοϋ Μορέως: Μάνη. Έν Άθη- •νας Μ' 1928, Σ. 29 — 59, όπου, πλην των εσφαλμένων συμπερασμάτων περί της θέσεως τοϋ κάστρου Μαΐνης, παρέχεται καΙ ετυμολογική ερμηνεία 6- λως αυθαίρετος περί το!3 ονόματος της Μάνης, ώς προελθόντος έκ της Αλ- βανικής). Επισταμένη έρευνα έπΙ τόπου διαπιστώνει τήν ΰπαρξιν ερειπίων βυζαντινής καΐ φραγκικής τειχοδομίας, κάστρου, κτιρίων κλπ. έπΙ της μικρας •χερσονήσου Τηγάνι, κειμένης παρά τιί»ν λιμένα Μέζαπον τοϋ δήμου Μέσσης. Απέναντι της χερσονήσου ταύτης, ήτις είναι λίαν πετρώδης, ομοιάζει δέ ^χι μόνον προς τηγάνι, ά)Λά καί προς βραχίονα όλόκληρον μετά της χειρός, ■«"(πάρχουν καΐ άλλα βυζαντινά ερείπια, ναοί κλπ. καΐ δή είς θέσιν Κε^^τρο- ν.ωλόσττιτο, ένθα Οά εΰρίσκετο ίσως ή βυζαντινή πόλις Μάϊνη. "Αλλα ερεί- πια μεσαίων, κτιρίο^ν καί οχυρωμάτων υπάρχουν έττίσης ίίνοιθεν τοϋ χωρίου Κηποϋλα, ε'ς θέσ:ν "Ανω Ποϋλα, δπου εκείτο κατά τους αρχαίους χρόνους -η πόλις Ίππόλα. (Πρβλ. Παυσανίου Λακωνικά XXV, 9 ). Ή θέσις αύτη συμ,' ■φωνεϊ προς τα έν τω Χρονικω γραφόμενα, καθ'ά το φραγκικον κάστρον Μα ίνης έκτίσθη έπΙ τοϋ άκρ. Θυρίδες (Κάβο-Γρόσσο). Δεν αποκλείεται δμως ό Τουλ. Ει)λαρδουϊνος να έπεσκεύασε και το παλαιότερον κάστρον τοϋ Τη- γανιού, δπου τά φραγκικά ίχνη είναι καταφανή. Καίτοι παρά τους κρημνούς τοϋ άκρ. Θυρίδες υπάρχει μέγας αριθμός σπηλαίων, έν τούτοις περί της πι- θανής σημασίας της φράσεως «σττήλαιον φοβερόν είς άκριοτήρι απάνω» ττρβλ. άνάλογον περίπτωσιν έν ύποσημ. στίχ. 1770 εξ., δπου πρόκειται περί αποτόμου βράχου. Δυστυχώς ένταϋθα τό γαλ>.. κείμενον δέν δύναται να μας βοηθήση, διότι παρουσιάζει κενόν άπό τής πολιορκίας τής Μονεμβασίας μέχρι της υποταγής τών Μελιγγών, ελλείπει δηλ.τό χωρίον το άντιστοιχοϋν προς τους στίχους 2932 — 3023 τοΰ έλληνικοϋ κειμένου. Ερείπια κάστρου μεταγενεστέρου κατασκευασθέντος ύπό τών Τούρκων καί καταστραφέντος ύπό τών Ενετών (1570), υπάρχουν καί παρά τό Ταίναρον, είς τον λιμένα Πόρτο-Κάγιο. Περί Μάνης καΐ τών κάστρων της βλέπε: Ρ. Ο&ΙοηβΓΟδ: Α ΐΓανθΓδ 1β Μϋ^η Χβδ ΟΙιίΙβ&υχ ΓΓ3ηοδ άβ Ραδδανα οΐ (ίυ ^Γ&ηά Μβ^πθ, είς τό περιοδ. Ηθ11βηϊ<;ιηβ οοηΙβιηροΓ&ίη (αριθ. 5 ) Νονβιη1)Γβ 1939, <τελ. 275—380. Π. Καλονάρου Ηθογραφικά Μάνης, Αθήναι 1935, Αίκ. Π. Καλονάρου Λουλούδια τής Μονεβασιας Αθήναι 1936. (Πρβλ. καί ΟοΓΟ- ηθΠί ΜβΓΠ. ΐ5ΐθΓίθ(»Γ. σ. 94 έξ, I^β&ι^ ΤΓ&νβΙδ ϊη ΙΙιοΜοΓθίΐ Ι, έξ. τοϋ αύ- τοΰ Ρβίοροηηβδίαοδ σ. 175, ΑΙάβηΙιονβη ΙΙίηόΓ&ΪΓθ 337 έΕ., ΡουςυβνΐΙΙβ ΎογΆξβ άΰ \ά ΟΓέοβ τομ. Ε' σ. 599 έξ. ). ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΗΣ ΜΑ-ΙΝΗΣ 127 5010 βουλήν έττηραν ένομοΟ το ττώς νά θέλουν διάξει. Έν τούτω ελέγαν οί αρχηγοί δπου είχαν καϊ το ττλοΰτος, ότι νά στήκουν άφιρα τταρά νά δουλωθοΰσιν. 01 δέ, το ττληθος τοΟ λαοΟ καϊ το κοινόν το όλον, είπαν κι' Ιδώκασιν βουλήν του νά έχουν προσκυνήσει, 13 μόνι νά εχουσιν τιμήν, δεσποτικά μή κάμουν, ωσάν τά κάμνουν τά χωρία δπου είναι εΙς τους κάμπους* «έπεϊν άφών έγίνησαν αυτά τά δύο κάστρη, »κι ουδέν άπάδειαν εχομεν, ωσάν μας αποκλείσουν, »εΙς κάμπους κατεβαίνωμεν, νά κάμνωμεν νά ζουμεν, 20 »ούδέν έχομε δΰναμιν νά ζούμε εις τά όρη». Ίδόντα γάρ οί άρχοντες κι' οί αρχηγοί τοΟ δρόγγου πώς τό κοινόν ήθέλασιν του νά έχουν προσκυνήσει, ουκ είχασι τό ποιήσει άλλέως, κ' έπέσασιν είς δρόμον. [§ 205^ Μαντατοφόρους έστειλαν στον πρίγκιπα Γυλιάμον, 25 συμβίβασιν έ ζήτησαν του νά εχουσιν έγκοΰσιον, τέλος ούτε δεσποτικόν νά ποιήσουσι ποτέ τους, (1700) καθώς ουδέν τό εποικαν ποτέ τους οί γονείς τους• προσκύνημα νά δίδουσιν, δουλείαν τών αρμάτων, ώσπερ τό έπολεμούσασιν ομοίως του βασιλέως. 50 Τές συμφωνίες έστέρεωσεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος, έγράφως τους τές έποικεν μέ κρεμαστές τές βουλές. [§ 237] Κι αφότου έπροσκύνησεν του Μελιγου ό δρόγγος, τινές άπ* αυτούς εϊπασιν του πρίγκιπα Γυλιάμου, 3010. β. έπ/)ρασι,ν όμοϋ... θέλουν ποιήσει 11. λέγουν οί άρχ. δπου τόν χλοϋτον είχαν 12. νά στέκουν άφιρά, νά μηδέ δουλ. 13. Τό δέ... τ6 κοινόν τοϋ τόπου, 14. είπαν καΐ έδωκαν βουλήν δτι νά προσκυνήσουν 15. μή κάμνουν, 16. δπου ένι εΙς τους κ. 17. έπεΙν και μας απόκλεισαν αυτά 18. κι ούκ έχομεν έπάδειαν... νά ζιοϋμεν, 19. Παραλείπεται ό στίχος. 21. 'Ιδόντες δέ... οί αρχηγοί 22. ηθέλησαν νά έχουν πρ. 23. ούκ είχαν πώς νά ποίσουσιν καΐ έπεσαν είς δρόμον 24. Γουλιάμον, 25. έζήτησαν, απάτητοι νά είναι, 26. δεσποτικά νά ποίσουσιν 27. ε- ποικαν πώποτε οί γονοί τους• 28. π?. νά δώσουσιν 29. το έποιού- σασιν μετά τόν βασιλέα. 30. ό πρίγκιπας Γουλιάμος 31.έγρ. τές άπόστειλεν 32. τοϋ Μελιγγοϋ ό δρόμος 33. Γουλιάμου 3021 έξ. 01 κάτοικοι τοϋ δρόγγου "ή ζυγοϋ τοϋ Μελιγοϋ, καίτοι θεωρητι- κώς υποκείμενοι εΙς έτήσιον φόρον, ήσαν έπΙ Βυζαντινών κατ* ούσίαν «αυ- τόνομοι, αύτοδέσποτοι, μή δεχόμενοι, οϋτε άρχοντα παρά τοϋ στρατηγού, οΰτε ίίλλην τοϋ δημοσίου δουλείαν έκτελεϊν» (Κ. Πορφυρογενν. Προς τόν υΐόν Ρωμανόν Τ.Γ' σ. 224 ές,) . Ανάλογα προνόμια έζήτησαν καΐ έπέτυχον παρά τοϋ Γουλ. Βιλλαρδουΐνου. Περί τοϋ δρόγγου ή ζυγοϋ τοϋ Μελιγοϋ της άκριβοϋς θέσεως και τών κατοίκων αύτοϋ βλέπε ύποσημ. στιχ. 1718, 2985, 3035 καΐ 4591. 128 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕίΰΣ ότι αν θέλη να εχη τον ζυγόν όλον στο θέλημάν του, 3035 νά ποίηση κάστρο εις τον αίγιαλόν ττλησίον της Πστέρνας. Κι ό πρίγκιπας του έπίστεψεν εκείνου δπου το εϊπεν ώρισε γάρ κ* έχτισαν το και Λευτρο το ώνομάσαν. Κι αφότου γαρ έχτίστησαν τά κάστρη δπου σε είπα, 3034. άν θ. δλον τον ζυγον νά εχη εις θέλημα του, 35. νά ποίση κάστρον σττ,ν θάλασσαν 36. Κι ο ττρ. έπίστεψεν αύτον 37. ώρισε καΐ έχτίσασιν, καΐ Λεΰτρον 38. γαρ έχτίσασιν το κ. οπού σε λέγω, 3035 ές. Ή Γιστέρνα, ή, ώς αναφέρεται ύπο των βυζαντινών, τό περί την Κινστέρναν θέμα, (Παχυμέρης Ι, σ. 77 — 78), ήτο ή περιοχή Λεύτρου, αύτη ή ιδία ακριβώς, δπου έκτίσθη τό όμώνυμον κάστρον Λεΰτρον, τουτέστι ά- νωθεν ολίγον τοΰ κυρίως Ζυγοΰ. Ή περιοχή Γιστέρνας περιελάμβανεν πι- θανώς καΐ τήν άλλην Β. Λακωνικήν, δηλ. τήν περιοχήν Σταυροπηγίου ή Ζαρ- νάτας έκτεινομένη κατά μήκος της ακτής μέχρι τοΰ Άλμυροϋ των Κα).αμών. Πάντως εκείτο εις τό Β. τμήμα τής Λακων.κής. Οι μεταγενέστεροι έρευνη- ται δμως, κακώς έρμηνεύοντες συγκεχυμέναςκα'ι ασαφείς πληροφορίας βυζαν- τινών ιστορικών, (Νικηφ. Γρήγορα, Ρωμ. ίστορ. Βοηηβθ Α,σ. 80 — 81 ), προ- εκάλεσαν ώς και διά τ-^,ν Μάϊνην, σύγχυσιν και εν προκειμένω" ούτω δε ή Γιστέρνα και το κάστρον της φέρονται τοποθετημένα όλως άβασανίστωε και άνευ επιτόπιου έρεύνης παρά τό Ταίναρον. Τοΰτο συνέβη μόνον και μόνον λόγω άσαφοϋς τίνος πληροφορίας τοΰ Νικηφ. Γρήγορα, (ένθ' ανωτέρω), καΐ διότι ό γαλλικός χάρτης τής Εχρ. δοϊθπΐ άβ Μογθθ σημειώνει τον παρά τό Ταίναρον λιμενίσκον ΚϊδΙθΓΠθδ, ενώ το αληθές όνομα τοΰ ορμίσκου είναι Ασώματος, λέγεται δε δλως εξαιρετικώς ενίοτε ύπό τών εντοπίων «Στης Γιστέρνες)),λόγω τών πολυαρίθμων στερνών ρωμαϊκής εποχής από τής προϋ- παρχούσης πολίχνης παρά τόν ναον τοΰ Ποσειδώνος. Τήν έσφαλμένην ταύτην τοποθέτησιν παρέσχε πρώτος εις τάς εργασίας του ό Βυοίιοη, τόν ήκολού- θησαν δε και οΐ νεώτεροι, εν οΐς και ό δο^ΓΠΪΙΙ, (ΕΊρετήριον Χ. Μ. σ. 637). Ή περιοχή Γιστέρνας αναφέρεται και εις το γαλλικον κείμενον τοΰ Χρονικού, οΰχι εις τήν άντίστοιχον ενταύθα θέσιν, αλλά περαιτέρω, έπ' ευκαιρία συμ- φωνίας γενομένης μεταξύ τοΰ πριγκ. Φλωρεντίου και τοΰ αύθέντου της Γιστέρνας Σπανή: ΕΙ ρυίδ δ'οΐοοΓάδ Ιί ρτίηοθδ 3ν60 8ρ8ηγ, υη ρυίδδ3ηΐ Ιιοιηιηβ άθδ Εδοΐ&νοηδ ςιιΐ βδίοϊΐ δΪΓΟδ άβ Ιβ ΟίδίΡΓηθ θΐ ίΐθδ βυΐΓβδοΙίίΐ- δΐίαίιχ βηΙουΓ. (Γαλλ. Χρον. § 823). Ό νεώτερος εκδότης τής γαλλ. παραλ- λαγής τοΰ Χρονικού Ι-/θη^ηοη έν υποσημειώσει παρέχει έσφαλμένην καΐ ούτος πληροφορίαν περί τής θέσεως τής περιοχής Γιστέρνας, ενώ ορίζει ακριβώς τήν θέσιν τοΰ κάστρου Λεύτρου. Είναι φανερον δμως τόσον εκ της ε',δήσεως τοΰ Παχυμέρη, (ένθ' ανωτέρω ), δσον και εκ τοΰ ενταύθα χωρίου τοΰ παρόντος Χρονικού, δτι τό θέμα Κινστέρνας ή ή Γιστέρνα και ή περί τό Λεΰτρον χώρα είναι έν και τό αυτό, έχει δέ δίκαιον ώς προς τό σημεϊον τοΰτο ό Φουρίκης. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 3004 έξ. ). Περί Γιστί'ρνας καΐ τής περιοχής της, ήτις φαίνεται παρεδόθη εις τους Βυζαντινούς ύπό τοΰ πριγκ. Γουλιέλμου ομού μετά τών τριών κάσ-ρων Μονεμβασίας, Μαΐνης καΐ Μι- στρά, προς άπελευθέρωσίν των μετά τήν έν Πελαγονία μάχην, βλέπε καΐ ύποσημ. στίχ. 4324 έξ και 4591 έξ. 3037. Λεΰτρο, (γαλλιστί ΒββυΓοΓΐ, Γαλλ. Χρον. § 207). Ερείπια τοΰ κάστρου τούτου σώζονται παρά τό χωρίον Λεύκτρον τοΰ ομωνύμου δήμου τής Λακωνικής προς νότον τής Καλαμάτας. ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΟΥ ΛΕΥΤΡΟΥ ,129 τό Λεΰτρον γαρ κι ό Μυζήθρας καϊ της παλαίσς Μαΐνης» 3040 έδούλωσε τα Σκλάβικα κ' εϊχεν τα είς θέλημάν του, καΐ ττεριεπάτει, έχαίρετον άπό όλον τό πριγκιπάτο, ωσάν τό έκατακύριεψεν και άφεντέψζ το δλον. [§ 203 ^ Έν τούτω θέλω άπό του νυν νά πάψω και νά λέγω περί του πρίγκιπα Άχά ας εκείνου του Γυλιάμου, 45 καϊ θέλω νά σε αφηγηθώ περί τοϋ βασιλέως κυρ Θεοδώρου τοΰ Λάσκαρη, τοϋ βασιλέως Ρωμαίων, (1720) όπου ήτον στην Άνατολήν τους χρόνους γάρ εκείνους, διατϊ στην Πόλην εύρίσκετον φράγκος γάρ βασιλέας και ΓΤαντουήν τον έλεγαν, ούτως τόν ώνομάζαν. 3039. καΐ τόν Μεζηθράν καΐ της παλαιάς Μάνης, 40. τα Σκλαβικά κ' έκατεδουλωσέ τα. 41. Έπεριεπάτει, έχ. τό πριγκιπατον όλον 42. ό- σον τό έκυρίεψεν 43. νά πάψωμαι τοΰ λέγειν 44. Αχαίας... Γουλιά- μου 45. νά άφηγήσωμαι 48. δτι είς την ΓΙ... γαρ βασιλέος 3039. "Αλλαι συγχύσεις ώς προς τ-?)ν Μάϊνην καΐ την ακριβή θέσιν ιοϋ κά- στρου της έχουν προκληΟη λόγω των χαρακττ,ρισμών «Παλαιά λΓάϊνη» ώς ένταϋθα, και «Μεγάλη Μάϊνη», ώς έν στίχ. 4330, 4425, 4662 τοϋ Χρονικού. 01 δύο δροι είναι ταυτόσημοι, δεδομένου μάλιστα δτι εις τά αντίστοιχα χωρία ή γαλλική παραλλαγή χρησιμοποιεί αποκλειστικώς τον δρον §Γ3ηΙ Μαϊ^ηβ. Σφαλερά όμως τά συμπεράσματα δτι τό κάστρον Παλαιάς Μάνης έκειτο έν τη βορείω Λακωνική, κο.τ' αντίθεσιν προς άλλο κάστρον νέας ή μικρας Μάνης, τό όποιον τοποθετούν αυθαιρέτως είς τά νότια της Λακωνικής, (Πρβλ Φουρίκη Παρατηρήσεις, σελ. 41,42. ώς ανωτέρω ελέχθη, έν ' π"ο- σημ. στιχ. 3004 έξ. ώς και ΟυΜθπΟΓοηθ, Ι^'ΑοΙίαΙβ ίθθ(1α1ο, σελ. 342). Έν προκειμένω τό γαλλικόν κείμενον είναι σαφέστατον και προσδιορίζει την θέσιν των κάστρων κατά τρόπον μή επιτρέποντα άμφιβολίαν, πληροφορεί δέ ήμας δτι ό πρίγκιψ Γουλ. Βιλλαρδ. άφοΰ συνεβιβάσΟη με τους Σλαύους, κατεσκεύασεν έν άλλο κάστρον παρά τήν θάλασσαν προς δυσμάς, μεταξύ Καλαμάτας και της Μεγάλης Μάνης, τό όποιον ονομάζεται Λεΰτρον. ΕΙ ραίδ ςυ'ίΐ Γυ βη αοοΓά ηυθο Ιβδ ΕδοΙανοηδ δί ίϊδΐ ίθΓπιβΓ ιιη 3υΐΓβ οΗαδ- Ιθΐ δΟΓ ΓΠΟΓ οΙβνβΓδ Ιβ'ΡοηΒπΙ θηΐΓθ ΟΙαπιβΙθ θΐ 13 βίβηοΙ Μαϊ^ηβ, Ιοφαοί δ'αρρθίΐθ βη ί'ΓΛηςοί.'> Βθ3ιιΓογΙ θΙ βη ετθο δ'αρρείΐβ ΕοίΓίΓο (Γαλλ. Χρον. § 207 )."Ωστε ή Μεγάλη ή Πα/αιά Μάϊνη εκείτο νοτίως τοΰ Λεύτρου. Ώς προς τήν όνομασίαν Μεγάλη Μάϊνη ή §:Γ3η(] Μϋΐ^ηο, αΰτη ήρχισε νά χρησιμοποιήται γενικώς κατ' άντιδιαστολήν και προς διάκρισιν ττς Μι- κρομάνης (Μίΐίη<^•ηβ), άφ'ής εποχής τό έν τή πεδιάδι τής Μεσσηνίας πόλισμα τοΰτο έλαβε ποι-/ν τίνα σημασίαν, όμοΰ μετά τοΰ Νησιού, (ΕΊκΙο). Φαίνεται δέ δτι ΰπηρχεν έκεϊ καΐ κάστρον. Ή Μικρομάνη αναφέρεται είς τό γαλλ. κείμενον, ώς^και τό Νησί. (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 741, 742, 698, 703, 734, 740, 753, 828, 831). Πλην τής Μικρομάνης υπήρχε και τό Μανιατοχώριν, δπου ό Νικόλαος Σαΐντ-'Ομέρ, δεύτερο^ σύζυγος τής χήρας τοΰ Γουλ. Βιλ- λαρδουΐνου έκτισε «μικρόν καστέλλιν». (Πρβλ. στ'.χ. ^069, 8094 ). Τό Μανια- τοχώριν, (ΜίΐηίίΐΙοοοΓ, Γαλ. Χρον. § 554), έκειτο παρά τό χωρίον Πλάτα- νος τοϋ δήμου Πυλίων τής επαρχίας Πυλίας. (Πρβλ. Δραγούμη Χρον. Μο- ρέως Τοπωνυμικά Σελ. 247). Χρονικόν Μορέως . ,9 . 130 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι 5050 [§ 201 "■ Καθώς ακούσετε εδώ όττίσοο εις το βιβλίον, το ττώς εκείνους τους καιρούς δπου ήτον βασιλέας κυρ ΘΞοδωρος ό Λάσκαρης εις τους Ρωμαίους απάνω• και ήλθε τον ό θάνατος κι άφήκεν τον υίόν του, ότΓου ήτο άνήλικον τταιδί, νά το άναθρέφτ] εκείνος, 55 κϋρ Μ "χσήλ τον έλεγαν, ό μέγας Παλαιολόγος, διατί ήτον ό τρωτότερος άρχων της Ρωμανίας. Κ' εκείνος, ώς ήθέλησεν νά ττοιήση άμσρτίαν, εττνιξεν κ' έθανάτωσε τον άφεντόττουλόν του κ' έκράτησεν την βασιλείαν όλης της Ρωμανίας. 60 ; § 2 1 0 'Ακούσων τοΟτο ό "Αγγελος εκείνος Κσλοϊωάννης, Κοατρούληςείχεντόέπίκλην του, δεσπότης τήςΈλλάδος, το πώι, έποίησεν κ' έπραξεν εκείνος ό Παλαιολόγος, κ' έφόνεψε τον βσσιλέαν, την βασιλείαν του άπήρεν, ο'Γ)'). ή-/. ! ίτζτε... ίίΐ.[ίλίο, 51. εκείνον τον καιρόν 52. ει: τού; Ρ. δλου;' Γ)Ί. /.' ΐ-ον παιδί άνήλικον και νά το άναθρέφη 55. κύρ ?>Ι. π-'ΰ τε λαλώ δ(3. οτι ήτον (ΐΟ. Ήκούσας.,.ό Καλ'/ΐίοάνντς, 01. Κ. τ6 έττ^κλην τυυ 62. ττώς ε-οικεν. πώς επραΞεν αύτος ό II. 63. τήν β. έπήρεν 3050 εξ. Ε".^,'>\ιζ'ί ποοηγουαένωί, (στ. 1210-1241 ), ότι ό αυτοκράτωρ Νι- καίας Θεόδωρος ΐν Λάσκαρης άπ%Οανών άφν,κε υίόν τον άνήλ',κον Μωάν- νην, τοΰ όποιου τον Ορόνον έσφετερίσΟη ό Μ'.χ. Ιίαλαιολόγος. 'Π 'Ιίοάννης δ;ζ(•>ς δεν εΟανατοιΟν; ύπο τοϋ Παλαιολόγου, -ί'λλ' απέθανε ουσκ.' ν θάνατον πολΰ βραίί!ίτερον, (πρ|ϊλ. ατ/χ. στιχ. 12010 εξ.), φέρεται μά>'.στ-ί ι^ραπετεύ- σας ϊκ Μ. '.\σίας εις το ^-^ασίλε-ον Νεαπό>εο)ς, όπου έτ'^χε προστασίας ΰπο τοϋ Κΐοόλου 'Λν^ϊεγαυϊκοΰ. {Πρ^'/.. Τ3αο1ιπη ίίθ(1ι. 1ιί«1. Λ, Σ. 'Ό σ/,μ.ί). 3()ίΐ'), Ό ".\γγε/.ος Καλ' ϊοιάννης Κουτρούλης είναι άνύπαρκτον πρόσωπον, διότι ούοε',ς 'ίωάννης ύπήρΐε ποτέ Δεσπότης Ηπείρου, πλην τοΰ υίοϋ τοϋ Θΐοδώρου, (12'»0 — ΊΊ), διατελέσαντι^'ς αΰτοκράτορο^ και οεσπότου κατόπιν τοΰ έλλην. κ:;άτους θεσσαλονίκης, ουχί δέ "ΑρτΓς. Πρόκειται συνεπώτ περί συγ/ύσε^ος τοΰ Χρονογράφ'^υ, αναλόγου ποος αλ>.ην προηγουμένην, (πρβλ. στ'.χ. 1 0:]0 >:/.[ νπ'σημ. ), όπ')υ ό Ιωάννης Καλοϊωάννης τών Βουλγάρων μετχ-ρέπεται είς Λεσπότ.',ν Έλ>.άδος καί μετονομάζεται Ιωάννης Βατά- τσης. Πάντως ϊνταΰΟα ή ε"δησις άφορα ε'ς τ?ν πρα-'Άατικότητα τον ΑΙιχα/,λ IV Δ-σπότην " \ρτης (1237—1271 ). Ό Μ•χαήλ IV ήτο νόθος καί μόνος υίος τοΰ ,5ρυτοΰ τ 'ϋ Δεσποτάτου Μναήλ Λ', ούτινος ο[ νόμιμοι δ;άδο•/οι άπβ τοϋ ά^ελ•ρ 'ΰ του Θεοδ'όι-ου έγένοντο αύτοκράτοτες θεσσαλονίκης. Ό Μιχαήλ Β' παρέμε ντν είς "'ίίπε ρον καί παρά τάς άντ•ςόους περιστάσες καί τάς α- τυχίας τοϋ κοάτους θεσσαλονίκης, κατώρ^ωσε νά σώση το Δεσποτάτον "Λρτης, έπα''-.δρ1σας τοΰτο σνε•^όν. Ό Μιχαήλ Β' συνεζεύχΟη ττ,ν Θεοδώοαν Ο ιγατίρα τοϋ σε•3αστοκράτορο- '.Γ(οάννου Πετραλείφα τήν κατόπιν άναδει- /Οεισαν Άγίαν καί ΐκ τ?,ς ί,—'Ί-ΐΓ. απέκτησε τον Νικηφόρον, τον κατόπιν Δ,-ιπότην "Λρτης, τήν ".\νναν ήτις σν-ζζε'χΟη τον Πρίγκιπα Γουλ.Βιλ>αρ- δίνον καΐ τήν 'Κ>1νην, δευτέραν σύζυγον τοΰ .^--.σιλίως της Σικε>ίας Μαμ- φ 'ίέ.νυ. ϊ [λήν τούτων ό Δεσπό— /;.ς Μιχαήλ εΤχεν ''κόμη ζ ιοί νόΟον υίόν ' ί ωάννην, ό όπ•)~ο; φι-ίετν.ι ένταΰΟ-ίΐ Ισ'^α/'.ιένως υπό τό Ονομα κύρ (-)εό?(•)ρ''.τ. ',Π /ίλ. σ.-. :!;ί'>;•. !'.;.έπ• καί Μ';λλερ Ίστοΰ Φραγκοχρ. Α',Σ. 141 καί ίΟΟ. " ΠΡΟΣΤΡΙΒΑ! ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ 131 έθλίβη γάρ και έχόλιασε, μεγάλως το έβαρύνθη• 3055 όρκον εποίησεν άφιρόν, ποτέ τον Πσλαιολόγον νά μη τον τάξη βασιλέα, αφέντη μη τον εχη• (1740) άφότοΐ' με τυραννικήν ύπόθεσιν άττήρεν την βασιλείαν γαρ των Ρωμαίων, ού ττρέπει νά τον εχη άφέντην ουδέ φίλον του, άλλα ουδέ συγγενήν του. 70 ^§21 1; Άκούσων ταΰτα ό βασιλέας εκείνος ό Παλαιολόγος, μεγάλως το έβαρύνθηκε, έθλίβην κ' έχολιάσεν, κ* είπεν δτι, αν είχεν όδόν νά άπέρασεν στην Δύσιν, γουργόν ττολλά τον ήΟελεν χολιάσει γάρ και θλίψει* άλλα διατό εύρίσκετον έτότε ε:ς την Πόλιν 75 ό Βαλδουβϊνος ό βασιλέας κ' είχε την άφεντίαν, ουδέν είχε την δύναμιν στην Δύσιν νά άπεράση. Αφότου γάρ έκέρδισεν την Κωνσταντίνου Πόλιν κ' έττέρασε στον Γαλατάν κ' εϊχεν την βασιλείαν, έτΓοίησεν κ' έφουσσάτεψε της γης και της θαλάσσης 80 κι άρχισε μάχην φοβερήν εις τον δεσττότην "Αρτας, Κ' εκείνος, ως ήτον φρόνιμος, καλά έμετεχερίστη• τους Φράγκους γάρ έρρόγεψε, τον ττρίγκιττα Γυλιάμον και τον άφέντην Αθηνών, ομοίως τους Εύριττιώτες- μέ εκείνους έβοήθηκεν κι άττέρασε την μάχην. 30βΊ. έθλίβη κ' έχολίασεν... το έλυπήθη• 65. εποικεν φοβερδν 67. έπη ρε 70. 'ίΐκούσας τοϋτο ό βασιλεύς αύτος ό Π. 71. πολ- λά κακό τοϋ έφάνη, 72. κ' εΙπεν, αν είχεν τήν όοον νά έπέρασεν 73. τον ήθελεν θλί'ίει άλλα καΐ βλάψει• 7'». ευρίσκεται τότε έσω. 75. βα- σιλεύς κ' ε'χεν 79. ώρΟωσεν κ' έφουσσάτενεν 80. άρχισε μ. δυ- ναττ,ν 81. Κι' αΰτος.,.καλά έδιορθώθη- 82.Γουλιάμον 83. Εύριπι- ώτας 8Ί. μέ αυτούς έβοηθήθηκεν κ' έπέρασεν 3075. έξ. Μετά τήν 'σΐιγχυσιν περί τά πρι^σωπα ό Χρονογράφος περι- πλέκει τάς χρονολογίας καΐ συσκοτίζει τά γεγονότα παρουσιάζων αυτά α- νακριβώς. Ου τω ή ύπό των Ελλήνων άνάκτ-/;σις της Κ )πόλεως. ήτις ως γνω- σχόν, έπραγματοποιήθ•/) τω 1261, παρουσιάζεται ώς γεγονός προγενέστερον τοϋ πολέμου τοϋ αϋτοκράτορος Νικαίας Μιχαήλ Παλαιολόγου, εναντίον τοϋ Δεσπότου "Ηπείρου Μιχαήλ Β' (στ. 3080), ένω, απεναντίας, ό πό>.εμος ού- τος ήοχισεν άπό τοϋ 1258, ήτοι τρία ετη ένωρίτερον. Επίσης ή έν στίχω 3085 πληροφορία περί τοϋ θανάτου τοϋ Δεσπότου Μ'.χαήλ Γ!' (δστις φέ- ρεται άνακρ'βώς ΰπο το όνομα κύρ Ιωάννης), είναι εσφαλμένη και χρο- νολογικώς. καθόσον ούτος απέθανε πολύ βραδύτερον, τω 1271. Τέλος δε ό ΊωάννΓ,ς, νόθος υίος τοϋ Δεσπότου Μ-χαήλ, ό φερόαενος εσφαλμένως έν τω Χρονικοί ΰπο το όνομα κύρ Θεόδωρος, (στίχ. 3090), παρέμεινε δ-αρκώς μετά τοϋ πατρός του μέχρι τοϋ θανάτου του, εύρί σκέτο δε κατά τ-;- ν γ•; Πελα- γονία έκστρατείαν ό'χοϋ μετά τοϋ αδελφού του Νικηφόρου. Συνεπώς τά περί διαμάχης μεταξύ τών δύο αδελφών είναι ανακριβή, (στίχ. 3()ϋ'.) έξ.), ώς και τά περί προσφυγής τοϋ Ιωάννου εις τον Αυτοκράτορα Νικαίας. 132 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΖ 3085 ;'§ 21 2^ Ένταΰτα ήλθε ό θάνατος κυρ Ιωάννου του δεσττότου κι άφηκεν κληρονόμον του κυρ Νικηφόρον τον υίόν του• 86 Ρ εκείνου έττσράδοοκεν το δεσττοτάτον όλον. (1760) Είχεν και έτερον υίόν όπου γάρ ήτον νόθος, του όποιου άφηκεν στην Βλαχίαν ί-'να καλό ΐμερίδι, χώ^ες και κάστρη δυνατά διά νά τά άφεντεύη• 90 κυρ Θεόδοορον τόν έλεγαν, Δουχαν τό τταρανόμι. Έκεϊνος γάρ έξέβηκεν στ' άρματα αντρειωμένος• στρατιώτης ήτον φοβερός, φρόνιμος κ' έττιδέξιος. [§213-214] Κι ώς είδεν ότι άττέθανεν ό ττατήρ του ό Καλοϊωάννης, κ' ενέμεινε ό αδελφός αύτου εκείνος ό Νικηφόρος, 95 όστις ουκ ήτον φρόνιμος ώς ήτον ό ττατήρ του, ήθέλησεν κι ώρέχτηκε νά εττάρη την Βλαχίαν, νά έπάρη γάρ και τό ή μι σον όλου τοΟ Δεσ-ττοτάτου. ΈτΓοίησε κάστρον άφιρόν, τό λέγουν ή Νέα Πάτρα, κι άρχισε μάχην δυνατήν μετά τόν άδελφόν του, 3100 τόν κυρ Νικηφόρον, σε λαλώ, εκείνον τόν Δεσττότην. [§ 215] ΚαΙ διά τό έβοηθούσασιν οί Φράγκοι τοΰ Δεσττότου, έδιάβη ό κϋρ Θεόδωρος έκεϊ είς τόν βασιλέαν, στον κυρ Μιχάλην, σε λαλώ, τόν μέγαν Παλαιο^.όγον. Πολλά τόν ύττοσχήθηκεν κ' εταξεν νά ττοιήση, 5 τόν άδελφόν του εταξεν νά δώση, τόν Δεσπότην, δεμένον ώς ττανάττιστον, και νά τόν ττροσκυνήστ). (1780) Σεβαστοκράτορα τόν εττοικε όλης της Ρωμανίας και τά φουσσάτα του του .^δωκεν νά τά εχη είς έξουσίαν του, νά μάχεται, δικάζεται Δεσττότην τόν άδελφόν του• 10 μεγάλως τόν έτίμησεν κ' ευεργεσίες τοΰ έδώκεν. ;)085. Έν τούτω 86. καΐ κληρονόμον άφηκεν υί<5ν του κύρ Νικηφόρον. 86β Παραλείπεται ό στί/ος. 87. ητζοΌ ήτονε μποτστάρδος, 88. καΐ εδωκέ τον. ..καλόν μερίδιν, 89. καΐ νά τά άφεντεύη• 91. να^ός ε•ς τ* δρματά του" 93. άπόθανεν εκείνος ό ττατήρ του, 94—95. Παρα/είττονται στίχοι. 96. ήθέλησεν, ώρέ/τηνεν 97. οτ.ο το Δεσττοτα-ο. 98. Έττοΐ- κεν κ. δυνατόν τό λέγειν Ινέαν Πάτρα, 3100. Κυρ Ν... αίτεΤνον 1. ΚαΙ διατί... τοΰ Δεσπότη, 2. έδιέβη...στόν β. 3. είς την Κωνσταντιντύ- τϊολιν, στον μέγαν 4. υπ οσχέΟηκεν.,.νά ποίση, 7. Σεβαστοκράιωρ τόν έποικεν 8.ε1ς έξουσίαν, 9. δικάζεται με τόν Δεσπότην "Αρτας" 10. τόν δίδει 3085. έξ. Βλέπε σχετικώς ύποσημ. στίχ. 3075 έξ. ΝΥΜΦΕΥΕΤΑΙ ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 133 [§ 216' Κι ώς είδεν την ιτληροτορίαν έτότε ό Δεσπότης το τΓοός τον έρροβόλεψεν κΰρ Θεόδο^ρος ό αδελφός του, κ' έδιάβη εις τον βασιλέα όπου ήτον γάρ εχτρός του, μεγάλ-Ός το έλυπήθηκεν κ' είς σφόδρα το έδειλιάσεν. 5115 Τους άρχοντες του έκραξε βουλήν νά του έχουν δώο-ετ κι όλοι τον έσυμβούλεψαν την άδελφήν νά δώση γυναϊκαν νάρ όμόζυγον τοΰ πρίγκιπος Γυ?αάμου- επεΐ αν εχη τον πρίγκιπα βοήΟειαν κι άδελφόν του, ουδέν ψηφά τοΰ βασιλέως, την μάχην, οία κι αν ενι. 20 Κι άφών έπη ρε την βουλήν μετά τους άρχοντες του, μαντατοφόρους εστειλεν στον πρίγκιπα Γουλιάμον. "Ανθρωποι ήσαν φρόνιμοι, γοργόν τον έσυμβΊβάοαν τές συμφωνίες έποίκασιν της προίκας και του γάμου. Γοργόν στρέμμαν έποίκασιν έκασε είς τόν Δεσπότην• 25 όλα του τ' άφηγήθησαν, εκ στόματος τόν είπαν, 3112. αυτός ό αδελφός του 13. κ' έττΛ,γεν ζ'χ τίν βασι,λεΰ οτ:ου ήτον ε- χτρός του, \Ί. μεγάλως έλυπήθηκεν, δε•.λία τόν έπήρεν 15. έλάλ/,σεν ώς νά τόν συμβουλέψουν 17. δια γυνήν όμόζυγον του πρίγκ'.που Γου- λιάμου. 1 8. βοηΟόν καΐ άδ. 19. οί'α \' ενι. 22. γοργόν καΐ το έττοΐ- καν 23. έτΐοΤκαν τες, τϊς προίκες 24. Γοργό στρέμμα εποίησαν εκεί προς τόν Δ. 25. τοϋ άφ... του εΤπαν, 3111. Τα γεγονότα εν τη πραγματικότητ'. συνέβησαν ίίλλως. Ό Αυτο- κράτωρ της Ν,καίας Μ. χ. Παλαιολόγος κατέβαλε μεγάλας προσπάθειας προς αποφυγήν της μήςεως, έκαμε δε προτάσεις λίαν εύνοϊκάς προς τον Δεσπότην της Ηπείρου. Άλλ' ό Μιχαήλ Β' εποφθαλμιών καΐ ούτος την Κ)πολιν και τόν τίτλ.ον τοϋ Αύτοκράτορος ήτο ανένδοτος. Εί/εν δμως έν τω μεταςϋ συνδεΟή δια κηδεστίας και συμμαχίας, άφ' ενός μεν μετά τοΰ βασι- λέως της Σ,κελίας Μχμφρέδου, είς τόν όποιον έδωκε τήν θυγατέρα του Έ- λένην, άφ' ετέρου δέ μετά τοΰ Πρίγκιπος τοΰ Μορέως Γουλιέλμου Βιλ- λαρδουΐνου, δστις χήρος ή^η το δεύτερον ήρχετο εις τρίτον γάμον μετά της θυγατρός τοΰ Μ.χαήλ Β' νής περικαλλεστάτ^ς "Αννας,ή οποία αχωρίς νά στολισΟή ήτο στολισμένη άπό τά κά>.λη της τά εΰμορφα, διότι ήτο εύφορ- φωτάτη καΐ χαριτωμένη άπό κεφαλήν και όλον το κορμί ώ: δευτέρα Ελένη τοΰ Μενελάου». Ή πληροφορία αϋ—ί) ήτις άπαντα ε'ις τόν 4'ευδοδωρό- θεον, (σζλ. Ί82) δέν είι»αι άπίΟανον νά ΰπήρίεν ό πρώτος σπινΟήρ της ιδέας τοΰ Γκαίτε νά παρουσίαση εις τόν Δεύτερον Φάουστ τήν Έλένην τοΰ Μενε- λάου σ^ζυγον φοάγκου πρίγκιπος καΐ βασίλισσαν της μεσαίων κής Σπάρ- τη:. (Πρβλ. υ Αο1ΐ3ϊο Γέθ(1β1β, έργον της Β7.ρο>νης ΠίαηΘ ύο Ουίίΐοη- ΟΓΟηο, το γένος ά& ΟθΙ)ίηθ3ϋ, ήτις πρώτ/] έκαμε λόγον περί τοΰ Γκαίτε και της έπ' αύτοΰ επιδράσεως τοΰ Χρον. τ'^■■~^ Μ':•ρέωΓ, έπίστ: δε καΐ 8οΐΊΠΊίΙΙ Χρ. Μορ. Είσαγωγή Ι^ΥΠΙ— ΙΛΥΙ, ώς και 1. ΜοΓίΐνοίίΙί, ΖυΓ ςυθΙΙθηΓρίΐίτρ (Ιογ Ηοίβηειορίδοάθ ίη ΟοοΙΙιβδ ΓαιίδΙ Ι. Βγζ.— ηου.2:Γ. .ί;ΐ1ΐΓ- ΙίϋοΗβΓ, νΠΐ, 1931. σ. 41—50). Περί τής Ελένης βλέπε μελέττ,ν Μ. Δέν- δ•.α, Ελένη Άγγελϊνα, Δούκαινα, βασίλισσα Σικε/.ίας και Νεαπόλεως, Ηπειρωτικά Χρονικά Α', (1926) σ. 219—294. Γενικώς δέ προς διακρίβωσαν τών γεγονότων βλέπε Γ. Άκροπολίττ^ν Ι, 163 — ΙΟΊ. 134 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ τό πώς έκσταστήσασιν την ύτταντρείαν έκείνην. (1800) Χιλιάδες εξήντα Οττέρπυρα ήτον γάρ τό ττροικίον, οττου εδωκεν του ττρίγκιττος ετότε ό Δεσπότης δι' έκείνην την πσ:άξενον την άδελφήν του, λέγω, 3130 άνευ γάρ τά στολίσματα και τά χαρίσματα της. Ουδέν γάρ άργησαν ουδέ ποσώς τον γάμον νά ποιήσουν έκεϊ εις τήν Πάτραν την πάλαιαν έγίνετον ό γάμος. Κι άφών έσυμπεθέρεψεν ό πρίγκιπας κι ό Δεσπότης, πολλά γάρ ήγαπήθησαν και ήσασιν τό ένα, 30 καϊ όταν ήθελεν συμβή νά έχη ό Δεσπότης χρείαν, φουσσάτα εκ τον πρίγκιπα κι άνΟρώπουςτών αρμάτων, όσα έχρηζεν και ήθελεν είχεν τά εις θέλημα του. [§217^ Έν τούτω θέλω άπό του νυν νά πάψω έδώ ολίγον, νά συντυχαίνω και λαλώ έκ τόν Δεσπότην "Αρτας, 40 καϊ θέλω νά σας έχω είπεϊ και νά σας άφηγήσω περί του πρίγκιπας Μορέως, εκείνου τοΟ Γυλιάμου. [§ 218! Αφότου γάρ έκέρδισεν ό πρίγκιπας Γυλιάμος τό κάστρον της Μονοβασίας, έπλάτυνε ή άφεντία του* ουκ εΙχεν γάρ νά μάχεται μέ άνθρωπον του κόσμου. ■ί5 Οί φλαμουριάροι τοΰ Μορέως ομοίως κ' οί καβαλλάροι άρχίσασιν νά πολεμούν κάστρη και δυναμάρια, (1820) ό κατά εις οτόν τόπον του νά κάμνη τό έδικόν του* κι ωσάν τά έκατασταίνασι τά δυναμάρια εκείνα, άφηναν τά ύπονόμια τους, τά είχαν έκ τήν Φραγκίαν, 50 κ' έπαίρνασιν τοΰ τόπου τους τ' όνομα όπου έβαναν. 3127. Έξ•7,ντα χ. πέρττυρα... το ττροικίο 28. τό εδωκεν 31. Ουδέ πο- σώς άογήσασιν τον γ. 32. εκεί στην Π. τήν παλαία 33. έσυμττε- θέρεσεν 34. έγαπήθησαν και ε'ϊχασι 35. συμβή ε',ς χρείαν τοΰ Δε- σπότου 37. οσα ήθελεν καΐ έχρηζεν εΙχεν εις θ. .39. τοϋ νά συν- τύ^ω, νά εΐζώ ΊΟ. -/.Ά νά σας άφηγήσωμαι, άφήγτ,σι,ν τοιαύτ-^ν 41.'Γουλ'.άμου. 42. Άφαντου 43. αύξήνΟη ή άφ. 47. ό κάθε εις 48. και ωσάν τά έκατάσταιναν αυτά τά δ. 50. τό όνομα τό έβαναν. 3127. Τό ύπέρπυρον ήτο χρυσοϋν βυΓαντινόν νόμισμα, τό όποιον, κατά τήν καλήν έποχήν, εΐχεν άξίαν ημισείας χρυσής αγγλικής λίρας σημερινής περί- που. 3132. Ό γάμος έτελέσί^η εις τάςΠάτρας, αϊτινες ώνομάζοντο Παλαιά Πάτρα, κατ' άντιδιαστολήν προς τήν Νέαν Πάτραν, (Ύπάτην. Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 3504 και 3634 εξ.) Αί προγενέστερα•, σύζυγοι τοΰ πρίγκι- πας Γουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου ήσαν, ή μεν πρώτ-Λ;, μία κόρη τοϋ Ν9I^^ϋ(1 άβ Τουογ, ή' δέ δευτέρα, ή 0&Γίηΐ3η& άδΐΐβ ϋαΓΟθΓΪ. Έκ της τελευταίας ταύτης προέκυψαν αί κληρονομικαί απαιτήσεις τοϋ πρίγκιπος έπΙ της Ευβοίας καΙ ό πόλεμος κατά τοϋ Μεγάλου Κύρη Αθηνών. ( Βλέπε ύπο- σημ. στίχ. 3173 έξ.) . 01 ΦΕΟΥΔΑΡΧΑΙ ΚΤΙΖΟΥΝ ΚΑΣΤΡΑ ΑΝΑ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ 135 § 2(9 Έν τούτω άρχισεν έμττρός όκάποιος μέγας όφέντης, μισϊρ Ντζεφρέ τον έλεγαν το έπίκλην του ντε Μττρ'.έρες, όπου ήτο αφέντης των Σκορτών,τοΟ δρόγγου κσΐ τοΟ τόττου. κάστρον εττοίησε σφιρόν, δμορφον δυναμάριν, 3155 Καρύταινα το ώνόμασεν κ' εκείνος ώνομάστην αφέντης της Καρύταινας, ό έξά ουστος στρατί ώι ης. 'Ατταύτου γάρ ό δεύτερος, μιθ"ϊρ Γαρτιέρης άκουε, ντέ Ροζιέρες τον έλεγαν, ούτως ειχεν τό έτιίκλην κάστρον έποίησε φοβερόν έκεϊ είς την Μεσαρέαν 60 και "Ακωβαυ. τό ώνόμασεν, κ' εκείνος ήτο αφέντης. ΌκάτΓΟίον άλλον έλεγαν τδ δνσμα μισΐρ Ιωάννης, ντέΝουιλή τό έπίκλη του,δττου ήτον και πρ: τοστράταρ τοΟ πριγκιπάτου τοΟ Μορέως κ' εΐχεν το είς γονικόν του• κάστρον έποίησε ό λόγου του και Πασσαβάν τό έκράςί-., 65 "Αλλος ήτον ντε Νιβηλέτ και άκουε μισΐρ Ίο:άννης• έποικεν κάστρο ό λόγου του κ' έκραξε το Γεράκι ν, (1840) όπου βί είς την Τσακωνίαν έδώθεν γάρ τού Έλέου. 31.')1~Γ>1 7:;. 1ία.:-αλεί7:ον7α!, σ-αντες ο», στίχοι. :.{1.51 έ'ϊ. ΙΙρόκε-,ται, ενταύθα περί μερικτ;;: ^πανχλήύεως τών όσων έλί- /βησαν --ο/,γοΰν.ένοκ. (ΙΙρ3>•• στίχ." 1911-1950, ώ^ και ΰποσγμ. στ:/. 1'.η?. :ί.).Τύ κ'/στρον "Ακο'ία:, (ΜαΙίΊ^Γίίοιΐ ),έ'κε'το εις τήν κοιλάδα του Αά.'ίίονος εϊς τήν τ:~ρ•.';-/ήν τ'Λ δήμνι Τρο-α',ίον '^7^,Έτ:'^.ρ•/<.^^^^ Ι'ορτυν^α; καΙ τταρά τά χωρία Βυζικιον και Γάλατα, ο-'.υ σίΥ-τ-νται έρείττ'.α, είνα'. ίίέ ^Λωστον ώς «Κά- στρον της Μον^'νίζαο), Οεωρούαενον, κατά τάς λαϊκάς -αρ>.ίίόσεις, ώς «στοι- /ειοιμένον». Το Κάστρον τοϋ Πασσα,'^.α κείται ε•.ς τ/,ν ε'.σ',ί^ον ττΓ Μάνης τρο τοϋ κά;^ι^ΓΟ•^ τοΰ ΛΙανιροβουνίου, σώζοντα-, ίϊέ τα έρείΓ.•.α αύτ» ΰ είς καλήν σχετικώς κατί.στασ.ν. ΤΙερΙ τών ;•.7στρων του Μορ.^(•)' ■•ζν'χο^ [:/:'::: 1.0- ;ΐΚθ ΡοΙίΊΗΊΐηί"ίί;ΐ(•Μ, σελ. 1 :«.'-!!:*■.). 'Κν 8έ τώ τόμω .\]Ι] τ>.ς αΰτ7ς' Έ-ετ-/;ρ'ίοος (Ι'.ΜΙΟ--ν: ) τταρεχ/ νται ■';πό τοϋ ΤΓ;ιηιι;ΐ!Γ• -λ.-,ρ-.φορί-.'.ι ττερί Καρυταίνης, Καλαμάτα^, Κ/αρέντζος, ΚατακοΪΑ-.•) (Ποντικού) και λλουμο-,τσίοΜ, (σελ. 2^8— -28;ί ]. ΙΙερΙ Πασ- σαΙ'ία |ϊ/έ-ε, έ-ίση^ Ρ. (>;ι)οιιηι•ο<;, Ι.ι.•.•^ ι-ίΐΗίι-ίΐιιχ άμ3'/νε οέ, οχ• μόνον -ο Γεράκι έττΐ τοϋ ΙΙάρνωνΓς, άλλ' έςετείνετο και κ/τ<•ι τ/,; Μονεμ'-ΐασίτί:. μέχρι ίίατίκιον. ()ί Τσάκ<ονεί λόγίρ της κλίσεο>ς '.^1•^ —ζ^\ τα ττολείΛίκα ά— εδεκατίσΟησα•-• ί^α'^μιαίως και τολλοί μετοικίσΟησαν ε•.ς Κο>ν)Γθλ.ν καΙ άλλα/ο 3, ο^τω Λ"ε άττίμε.ναν α> σχιστοί σ•/;μερον εϊς το .Ν. Λ. τμήμα τΐζ Κυνουρίας από ΙΙραστοϋ — Καστο-.νίτσας- - Ιίασκίν/',ς •χέ/η•. Οαλάσση:. ΙΙειι Ί'σακώνον καΐ της ιδιωματικής «ζίΓ/λικτου των Βλέπε ΛΪ'. Τριανταουλλίδη Νεοελληνική Γραο-ματική,^ (Σ. :;():!- :!()8) ενΟα καΐ Πι^'^.λιονραφία, Λεκοϋ ΤΙερΙ Τσακώνων και της Τσακ<•)νικής δια- λέκτου, και 'Λμάντου Τσακωνία- -8ι•ΐΛνοηί;ι, ιιε}.έν,'-, ει: τό ίί^βλίον: 'λ^μί- ρωαα ζ•χ Τ. .Χατίιδάκιν, Αθήναι 1021. 136 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΛΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΤ ΜΟΡΡωί 'Ούσαύτοος και οι έτεροι όττου είχαν άφΕντίες, οί καβαλλάροι κι αρχιερείς κι δλοι οί φλαμουριάροι, 3170 ό κατά είς στον τόττον του έττοίησεν δυναμάριν τοΰ κόσμου γάρ την ήδονήν ήθέ?ναν κι άγαττοΟσαν, κ' έχαίρονταν αμφότεροι ττρός τον καιρόν όττου εϊχαν. [§ 220] Έν τούτω θέλο) ττάψει έδώ να λέγω άττ' εκείνους και στρέφομαι να σας ειπώ τό ττώς άρχασε ή μάχη 75 άπέ τον πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τον Γυλιάμον, με τον άφέντην Αθηνών, μισιρ Γυλιάμον άκω, ντε λα Ρότζε τό έπίκλην του, ούτως τον ώνομάζαν. [§ 221 Τον χρόνον γάρ και τον καιρόν, εκείνες τές ημέρες δπου άκουσες και είπα σε οπίσω εις τό βιβλίον μου, 3174. Τώρα θέλω να σας ειπώ πώ; άρχισεν 75. Γουλί άμ--^ ν 70. ά- φέντ/} '.\Οηνών, εκείνον τον μισέρ Γουλιάμον, 77. Ρόζε το έ-ίκλη 79. ότου ήκουσε; καΐ εΐττασ-,ν ό-ίσω 31 7"^ εξ. ΈτΓχναλαμβάνονται ένταΰΟα αί ΙστορικαΙ άνακρίΡ-ειαι τ^7^ν στίχ. 1553 έ;., περί ών εδόθησαν αί σ/ετικαΐ έττεξηγήσε'.ς εις ~Γ,ν οΐκείαν Οέσ-.ν (πρβλ. ύποοΛ/χ. στιχ. 1553 έΐ. ). 'Η αιτία του πολέμου τοΰ Γουλ'.έλμου Βι,λ- λαρ^ο^ίνου έναντ',ον τοΰ Μεγάλου Κύρη Αθηνών Οαγ Δελαρό;, (καΐ ουχί Γουλιέλμου) καΐ τών άλλων φράγκων αύθεντών της Στερεχς Ελλάδος προ- ήλΟεν εκ κλΓ^ρονομικης διαφοράς. Τώ 1255 ό Γουλ. Βιλλαρδουϊνος μετά τ6ν θάνατον της δευτέρας συζύγου του Καριντάνας άαΐΐο ΟαΓΟκΓΪ άπήττ^σε κλη- ρονομίαν έπΙ της πεοι ουσίας της και προεκλήΟησαν συμπλοκαι έν Εύβοία μεταξύ τοΰ Γουλ. Β.λλαρδ. και τών αύθεντών της Ευβοίας και ώς τών Ενετών, υπέρ τών οποίων έλαβε μέρος ό αδελφός τοΰ Μεγάλου Κύρη Αθη- νών. ΓΓροσ/ίληΟεΙς ύπό τοΰ Γουλ. Β.λλαρδουίνου ό Μέγας Κύρης Α- θηνών είς βοήθειαν ύποχοεωτικήν,άφοΰ ήτο υποτελής τοΰ πρίγκιπος Μο- ρέως, λόγω τοΰ Ναυπλίου καΐ "Αργούς, (πρβλ. και ύποσημ. στιχ. 2630), ή>νήθη να συμμορφοοθη. Τότε ό Γουλιέλμος Βιλλαρδουϊνος εισέβαλε είς το κράτος τών Αθηνών, δπου, έν τώ μεταξύ, ό Μέγας Κύρης είχε συ*|ν.εντρώ- σει τον στρατόν του κα'. τούς συμμάχους του, τόν κόμιτα τοΰ Σαλόνων, τ'^ν μαρκήσιον της Βοδονίτσης, τούς Σαίντ Όμέρ τών Θηβών, τον άδελφόν του Γουλιέλμον αύθέντην της Βελ,γοστης καΐ τόν Γοδοφδ. άβ ΒΓαγβΓΟδ, αύθέντην της Κχρυταίνης. Ή συνάντησις τών αντιπάλων έγένετο παρά τό ορός Κα- ρύδι της Μεγαρίδος, κατά την προς τάς Θτ,βας όδόν, οπού μετά δεινήν μά- χην, (1258), ό μέγας Κύρητκατετροπώθη και ήναγκάσθη να όμολογήση ύπο- τέλειαν μετά τών συμμάχων του, νά μεταβή δέ ό ίδιος και προσωπικώς είς Παρισίους, ΐνα δικασΟη ύπ^ τοΰ βασιλέως της Γα}»λίας Λουδοβίκου τοΰ Α- γίου, δστις εθεωρείτο, λόγω της ίδιόττ,τός του καΐ τοΰ προσωπικοΰ κύρους του ό υπέρτατος κριτής τών φεουδαλικών θεσμών. Καθ' ην δέ έποχήν ό Μέ- γας Κύρης ήτο εις Γα>Λίαν, δ πρίγαΐ Γουλ. Βιλλαρδ. συνελαμβάνετο αιχ- μάλωτος έν Πελαγονία, (1259). 'Ως προς τήν Εΰβοιαν, οί Ένετοι μετά τήν έπ-.στροφήν του Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου έκ της αιχμαλωσίας, κατώρθω- σ&ν \>χ επιτύχουν άνεξαρτησίαν άναγνωρίσαντες ^ιλήν μόνον έπικυριαρχίαν τοΰ πρίγκιπος Μορέως έπ' αυτής. (Πρβλ. ΗορΓ. (Ιβ.ίοΐιίοΐιΐθ Οήβοΐιβη- ίΊΠιΙίί Τομ. Λ' σ. 277—280 και 285, ώ;' και Μίλλερ Ίστ. Φρανκοκρ. Α' σ. < ^0-158). . . *- ΠΡΟΣΪΡΙΒΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΜΕΓ. ΚΥΡΗ ΑΘΗΝωΝ 137 5180 το πώς ήλθεν στην Κόρ'.νΟον εκείνος ό Μττονιφάτσος, ό μαρκέσης ντε Μουφαρα, ό ρήγας του Σαλονικιού εις τον άρέντην τοΟ Μορέως, τον Καμττανέση εκείνον κ' εκ την ά/άττην την ττολλήν δπου εϊχασιν άλλήλως, ό Καμπανέσης έζήτησεν Βοήθειαν του μαρκέση. 85 Κ' Ικεϊνος γάρ του έχάρισεν το όμάτζιο κα'ι λιζίαν πρώτα τοϋ άφέντου τών Αθηνών, τά τρία τερτσέρισ του Ευρίπου, (1850) κι άπαύτουδέτότέταρτοντου μαρκέση της Μποντενίτσας. ΚαΙ διά την μάχην οπού εΐχεν ό πρίγκιπας Γυλιάμος ωσαύτως κι ό πατέρας του μ-σΐρ Ν τζεφρές εκείνος, 90 είθ' ούτως κι ό μισΐρ Ντζεφρές, έκίϊνος ό αδελφός του, κουρτέσικα έδιαβάζατιν όλοι γαρ τον καψόν τους. [§ 222 Λοιπόν, ώτάν άρέντεψΞν ό πρίγκιπας Γυλιάμος το πρ'γκιπάτον Αχαΐας κ' εΐχεν το εις έξουσίαν του, τον Μέγα Κύρη έζήτησεν το όμάντζιο νά του ποίηση, 95 ωσαύτως και τών αφεντών της νήσου γάρ και του Ευρίπου και του μαρκέση άλλα δη, του άφέντου Μπουτενίτσας. [§ 225 Κ' έκεϊνο! γάρ ένώ}ησαν κ' οί πέντε άαφοτέρως- βουλήν άπήραν ένομοΰ κι άπόκρισιν του εποίησαν, δτι ουδέν τον γνωρί ζουσιν μόνι καΐ σύντροφόν τους• 5200 ώς δέ όμάντζιο δπου λαλεί, τίποτε ού χρεωστούν του, άλλα ουδέ καταδέχονται όμάντζιο νά τοΰ ποιήσουν. 3180. Κόρινθο αύτος ό Μπονοφ-ίτσι,ος, 81. ό μαρκέζης ντέ Μουφα- ρας, ό ρήγας Σαλονίκης 82 αφέντη 83, 84. ϋχοαλείπονται ο'. στί- χοι. 85. κ* εκείνος τίν έχάρισεν όμάτζιο 86. πρώτον αύτ6 τών Αθ., δεύτερον της Ευρίπου 87. καΐ τρίτο πάλιν λέγεται αυτί) της Μουντου- νίτσας 88. ΚαΙ δι* ου εΐχεν ό πρίγκιπας μάχην ωσάν σας είπα, 89. κ, εκείνος ό αδελφός του, 90, Παραλείπεται 6 στίχος. 91. πολλά καλά έδιάβαζαν οΐ πάντες 'τον καιρόν τους. 92. ό πρίγκιπας Γουλιάμος 93. είς έξουσίαν 94. ποίση 95. και της Εύριπου κι' αΰτον της Μουν- τονίτσας 96. Παραλείπεται ό στίχος. 97. και είπαν άφοτέρως 98. έττηραν... κι άπόκοισιν τοϋ δίδουν, 99. δτι ούκ έγνωρίζουν τον μόνον καΐ σ. 3200. ώς δέ διά όμάτζιο, τίποτε ού χρωστούν τον 1. ποί- σουν. 3185. Βλέπε σχετικώς στίχ. 1550έξ. καΐΰποσημ. στίχ. 1553 έξ. 3187. Ή Μτιντεν'τσχ ή, 'Ίπω: ?πε-ίράτησε σ^αεοον νά ονομάζεται ύπ6 τών 1στοο•.κώ ', ή μα-^κ'.ω^εΐα Β^^ον'τσης, (Βοηίΐοηηϊοθ, ποβλ. Γαλλ. Χρον. § 221 ), έ^όΟη τ^ ποώτον ώ; τιαάοιον ε'ς τ6ν Γουΐδωνα ΠαλλαβιτσΙ- νην. Ερείπια τοϋ φοχγκ κάστρου σώζοντα•, ακόμη εις τ6 σημερινόν χωρίον Μενδενίτσα τοϋ Δήχου Θεο χ'-,πυλών της Επαρχίας Λοκρίδος. Περί Βοδο- νίτσης βλέπε μονιγοαφ'α; Μ λλεο: Ή Μχοκ•,ωνεία Βοδονίτσης, (τεύχ. 17), Ή Αέσποινχ τών Θεο ιοπυλών (τεϋχ. 18 — 19), τοϋ αύτοϋ Ίστορ. Φοαγκοκρ. Α' 53. 54, 109, 124,' Γρηγοροβίου 'Ίστορ. Αθηνών Α' 472, 535, 370. 138 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥίΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΤ ΜΟΡΕΟ:! [§224 Άκουσω: ταΟτα ό τΓρίγκιττας μεγάλως τό Ιχολιάσεν, έφάνη τον ανόρεχτο ν έττήρε την βουλή ν του, και ή βουλή του τοΟ ε5ο:κεν του νά εχη φουσσατέψει, 5205 άττάνοο εις αυτούς νά σττελθή οιά νά τους πολεμήστ) ώς άντίστάτες, κι άπιστους όπου ήσαν προς εκείνον. (1880) '§ 225 Εις τοΟτο ορίζει, έ/ράψασιν τοΰ πριγκιπάτου απάντων, φλαμουραρίο^'.', καβαλλαρίοοί', όλων των επισκόπων, του Τέμπλου >;αϊ Όσπιταλίου κι όλων των βουργεσίων, 10 Στο Νίκλι τους εμήνυσε νά είναι σωρεμένοι στές είκοσι γάρ του Μαΐου, άνευ καμμίας πρόφασης. [5 225; Κι ώς τό ήκουσεν και εμαθεν ετούτο ό Μέγας Κύρης, τό πώς ό πρίγκιπας Μορέως οίκονομάται νά έ'λθη απάνω του διά πόλεμον με τά φουσσάτα του όλα, 15 καταπαντοΰθε έμήνυσεν, ένθα κι αν είχε φίλον, παρακαλώντα, άξιώνοντα νά έλθουν νά του βοηθήσουν στον πρίγκιπαν όπου έρχετον τοΰ νά τόν πολεμήση• Ό κάλλιος φίλος όπου ειχεν και συγγενής έτότε ήτον ό άντρικώτατος, ό αφέντης της Καρυταίνου, 20 όπου γάρ τόν έτρέμασιν 'ς όλην τήν Ρωμανίαν την άδελφήν του είχεν γάρ όμόζυγον γυναϊκαν. § 227 Ό Μέγας Κύρης τοΰ έγραψεν, μήνα παρακαλώντα ώς άδελφόν και γνήσιον του, όπως νά μή τού λείψη εις ταύτην γάρ τήν άφορμήν κ' εις τούτην του τήν χρείαν 25 έπεί εΙς εκείνον ήλπιζεν κ' εϊχεν τό θάρρος του όλον. 3202. Ώς το ήκουσεν ό -. μεγάλως το έβαρύνθη 4. ή β. του εδωκεν νχ εχτ] φ. 5. καΐ ε'.ς αυτούς... καΐ νά τους π. 6. άντιστάτες, σ.πι- στους οττου ενι 7. γράοουσιν όλους τοΰ πρινκί^άτου, 8. φλαμπου- ραρίων 9. και τοΰ Σ— ιταλίου, δλων των βουργησαίων. 10. συναγμέ- νοι 11. μαΐου ε'.ς τάς είκοσι, χωρίς άμφ-.βολίας. 12. Ώς τό ήκου- σεν.. τοϋτο 13. τοπώςε'ς ο:ύτον έρχεται ό πρίγκιπα Μορέας 14. ά- παν ιυ του... με ολα τά φουσσάτα, 15. καταπαντοΰ 1 6. παρακαλεί, άςιώνει τους τοΰ νά τοΰ β. 17. όπδρχεται οποις νά πολεμήση. 18. Ό <τ^γγενής ό κάλλιος και φίλος τόν εΐχεν τότε 19. ήτονε ο άντρειότατος άφ. 20. δπου τον έτρεμάσασι 21. τήν άδελφήν του όμόζυγον εΙχεν διά γυνή του. 22. Ό Μ. Κύρτ,ς έγραψε... παρακαλεί τον 23. ώς άδελφόν του γνήσιον... νά μήν τοΰ λ. 24. Ιιαραλείπεται ό στίχος. 25. έπεΙ 'ς εκείνον ήλπιζεν... θάρρος όλον. 3221. Περί τήί: ανακρίβειας ταύτης βλέπε εν ύποσημ. στιχ. 3236 καΐ 7240. ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓ. ΚΥΡΗ ΑΘΗΝωΝ 139 Άκούσων ταύτα ό άντρικώτατος, ό έξάκουστος , Ν . . - εκείνος, (1900) ο αφέντης της Καρν/ταινας το τί του μήνα ό άδελφός- εκάτσε, έσκόπισεν καλά τό πώς νά εχη διάξει, το τίνος πρώτα ν' άπελθη διά νά του εχη βοηθήσει, 3250τοΰ πρίγκιπος,ποΰ εύρίσκετον αφέντης του γάρ λι'ζιος και συγγζντ]ς του σαρκικός— θείος του γάρ ύπήρχεν- κάν τοΟ Μεγάλου του ΚυροΟ, του γυναικάδελφου του, ί§ 228 Κι όσον έκατεσκόπισεν, εις έκλογήν άπήρεν εκείνο τό χειρότερον, τό ουκ ήτον της τιμής του. 35 Είπεν ότι καλλίον έχει νά άχάση την τιμήν του, παρά νά λείψη εκείνου του γυναικάδελφου του. Έτοΰτο δε έσκόπισεν στον λογισμόν του έτότε• ότι, αν λείψη του πρίγκιπος-διατό ήτον τάχα θείος του- νά εχη^ τήν συμπαθεί ον του, λαφρά νά τό άπεράση. 40 Έν τούτω έβιάστη δυνατά φουσσάτα νά σοορέψη, κι άκούστηκεν καταπαντοΰ και όλοι τό έθαυμάζαν'. ί§ 229] Κι ό πρίγκιπας, ώς ιό ήκουσεν μεγάλοος γάρ τό ^ ^ εχάρη βαρρωντα και έλπίζοντα νά έλθη εκεί μετ' αυτόν. Εκείνος γάρ έβιάστηκε νά ύπάγη στον Μέγαν Κύρην 45 κι^ άπήρεν τό φουσσάτο του κ' έδιέβη εις τήν Θήβαν τόν^Μεγαν Κύρην ηυρηκε ([ουσσάτα νά σωρεύη. (1920) Κι ωσάν τόν εΐοε ότι ήλθε έκεϊ εκείνος ό γαβρός του, έφάνη του ότι έκέρδισε τό ήμισον του κόσμου• χαράν μεγάλη έποίκασιν ύστερο έμετο.νόησαν. 3220. 'ί1ςτ^^ ήκουσεν ό άντρειότατος ό αφέντης Καρυταίνου 27. ΙΙα- ραλειπεται, ό στί/ος. 28. πολύν σκοττον έσκόπιζεν τό -ώς νά εχ'^ πρά- ξει, ^ _^ 29. εις ποίον πρώτον... νά τοϋ εχη β. 30. λίζιος του αοένττ,ς 33. επ/,ρεν 3Γ). οτι καλλιώτερον νά χάσν] 36. παροΰ 37. τότε'ί: στον λογισμόν του" ^ 38. ^^.ότ'. ήτον ΟεΤος τ'ου ' 39. συμ.π'άθειον, λοίφρά νά τοΰ οτπερασγ). -4 0. Εις τοΰτο εβιάσττκεν φ. νά συνάξτ) 'ί Ι . έΟ^ιυ-^άσαν 42. Κι ό πρίγκ•.πος τό ήκουσε, μεγάλους τό έχάρην ' 43. όλπίϊΤοντα έκεϊ νά ύπαν ^^/,',. Κ' εκείνος εβκ^στηκε νά ύπα ' 45. κ' έπήρεν τά φουσ- σάτα του, εό'.εβην 46. ηυρτ,κεν κ' έσύνασεν φουσσάτα 'ί7. Κι ώς είδεν ότι εφτασεν εκείνος ό γαμπρός του 49. έποικαν... έμετανώσαν 3236 έξ. Ή π>ηροφορία αυτή δεν είναι ακριβής. Ό αύΟέντ^^ Καρυταί- νης Γοδοφρ. άθ ΒηιγβΓβ-; είχε συζευχΟή τ-Γ,ν Ίσαβέλλαν Δελαρ^ί' θυγατέρα και^ούχΐ άδελφήν τοϋ Μεγάλου Κύρη 'ΑΓηνών Ου>^ Δελαρός. Παραλλή?ως δε ητο και ανεψιός τοϋ Γουλιέ>μου Βιλλαρδουΐνου έκ -ήί μγ-.ρό- του, αδελ- φής τοϋ πρίγκιπας Μορέως Γουλιέλμου Βιλλ&ρδίυΐνου. Βλέπε σχετικώς έν Πίνακι Φεουδαρχών Εισαγωγής, σελ. λα', οας καΐ ύποσημ. 7240έΕ. 140 140 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιτ ΜΟΡΕωΣ 3250 [§ 250^ Κι ό ττρίγκιττας, ώς ήκουσεν την ττραξιν καϊ τον βίον τον άνΞψίου του τοΟ κα<οΟ, τοΟ άφέντου της Καρυταίνου, ΤΓολλά του έφάνη βαρΞτόν, έθλίβη το μίγάλοος- το πρόότον διά την ά<οήν όπου είχεν εις τον κόσμον, ότι ή τον καλλίώτερος είς όλους τους στρατιόοτες, 55 όπου ήσαν είς την Ρωμανίοα; τους χρόνους γάρ εκείνους, Καϊ πάλε, διατό εμέτεχεν καΐ ήτον άνεψίος του Κι άπί^5"τησεν τον αφέντη του κ' έδιάβη στον έχτρόν του. '^§ 251; "Ομα)ς, ώς ήτον φρόνιμος, έπαρηγορήΟη μόνος κι ώρ9ά)σεν τά φουσσάτα του, στην Κόρ'.νθον άπήλ9εν• 63 με δΰναμιν άπέρασε την σκάλαν τίον Μεγάρ:ον, μέ πόλεμον εκέρδισεν έκείνην την κλεισουραν. [§ 252 Ό ΜΊγας Κΰρης τό εμα3Ξν κ' εθλίβη το μεγάλως, δ'.ατί εμα3Ξ ότι έπέρασΞν ό πρίγκιπας την σκάλαν κ' έσέβην είς τόν τόπον του κ' υπάει γυρεΰοντά τον. 65 ΆπηοΞν τά φουσσάτα του κ' ή\9εν είς άπαντήν του, έκεϊ έσυναπαντήθησαν είς τοΰ Καρύδη τό όρος. (1940) [§ 235] Μ: πόλεμον άρχάσασιν είς τό βουνίν απάνω• ώς Ινι γάρ ό ©Ξος κριτής καΐ κρένει είς τό δίκαιον, 3250. πρίγκιτ:ος... ^μαθεν 51. τοΰ άνεψίου τοϋ κακοϋ... Καρυτχίνος, 53. όπούχεν 54. έτεί ητον καλλιώτερος 55. Ρουαανίαν 56. καΐ πάλιν τό χεψότερον δπου ήτον άνη^ίος του, 57. τ6ν αφέντη του άπί- στησεν κ* είς τον έχθρόν του ύττάγε•.. 60. έπέρασεν. 63. διόαι γάρ έπέρασεν 64. κ' ύπα 65. 'Εχ7;ρεν 66. κ' έκεϊ... εΙς τό δρος τό Καρύδιν. 67. άρ/ίνησαν 68. λι' ό Θεός ^νι δίκαιος και κρένει δι- καιοσύνη 3250. Περί τών αλλεπαλλήλων επεισοδίων τοϋ αυθέντου Καρυταίνης ώς καΐ της νενναιότητος αύτοϋ βλέπε περαιτέρω ύποσημ. καΐ στίχ. 3363, 3856, 4019, 4360, 4594, 5653 καΐ 5737—5911. 3260. Ό -/ρονογράφος ονομάζει σκάλαν τών Μεγάρων, (πρβλ. Γαλλ. Χρον. § 231, 1θ Ρ315 (1θ 1» Μθ^υαΡβ), τήν βραχώδη παραλίαν τοϋ Σαροινικοϋ τών Σκιρωνίδων πετοών τών άρχα',ων, τ'-.ϋ Κακοϋ Πλαγίου τών Β^ζαντ'.νών, την καΐ σήμερον όνο'χαζομένην Κακήν Σκάλαν. (Πρβλ. Μίλλερ 'Ιστ. Φραγκ. μετ. Λάαποου ν 154 και ύποσηα. 1 ώς καΐ Νέον Έλληνομν. Τόα. Γ, σ. 186,3)." 3266. Τό δρος Καοϋδι απέχει τεσσάρας περίπου ώοας άπό τών Μεγά- ρων, ευρίσκεται δ^ Ν. Δ. τοϋ χωοίου Β.)λλ•.α τοϋ Αταου Ε.δΛλ-ας,της Επαρ- χίας Μ:γαρίδος καΐ παρά τ^ν άρχαίαν ό5όν Μ:γάρων— Θ^βών, ήτις κατήν- τησεν ατραπός σ/]•χερον. Άςία παρατηρήσεως είναι καΐ ή έν κώδικι Κ. (στ. 3286) ^κφρασις αστοϋ Καοΰδη», ήτις μετετράπη γ^ κω5, Π αε'ς τό Καρύ- διν». Τοϋτο συ•χ3αίνει ε',ς τα τοπωνύμια τά προερχόμενα ε; ονόματος βυζαν- τινοϋ χωροδεσπότου καΐ έν γένει εξ οίκογενεακοϋ όνόαατος ιδιοκτήτου. Ταϋτα έλέγοντο αρχικώς κατά γενίκήν, αλλά, λησμονηΟε',σης ττς άοχικης αΙτίας, έγένοντο ούδέτεοα ή άοσενικά. (Πρβλ. 'Ιω. Σαρρή, Τά τοπωνύμια της Αττικής έν Αθηνάς Μ (1928). Σ. 129. ΗΤΤΑ ΤΟΥ ΜΞΓ. ΚΥΡΗ ΑΘΗΝίωΝ ΠΑΡΑ ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ 141 εοο^κεν τοΟ ττρίγκητος, τόν ττόλεμο εκερδίσεν. 3270 Έκεϊ έσκοτώΟη εις ττόλεμον ό ενκς φλαμουριάρης μισϊρ Γγιττέρ τον έλεγαν, ντε Κόρ εΐχεν το έττίκλην, όστις είχεν τοΰ μισϊρ Ντζιάν ντε Πασσαβά 6υγάτηρ γυναϊκαν του εύλογητικήν και μετά εκείνον άττήρεν εις άντρα εύλογητικόν τόν μισίρ Ντζά εκείνον 75 ντε Σαΐντ-Όμέρ τόν έλεγαν, οΟτως εΐχεν το έπίκλην κ' έτΓοίκασιν αμφότεροι τό άντρόγυνον εκείνο έναν υίόν έξαίρετον, τόν θαυμαστόν εκείνον τόν μισϊρ Νίκόλαον ντε Σαϊντ-'Ομέρ αφέντη γάρ της ^ Θήβας, και μέγαν πρωτοστράτορα τοΟ ττριγκιπάτου Αχαΐας. 80 'ύΟσαύτοος έσκοτώθησαν στον ττόλεμον εκείνον σιργέντες καΐ καβαλλαροί, άριφνισμός ούκ ήτον. Ι^§ 234] Ό Μέγας Κύρης εφυγεν έδιάβη είς την Θήβαν με όσους τοΰ ακολούθησαν κ' έδιάβησαν μ' εκείνον ό αφέντης της Καρύταινας έκεϊ με αυτόν έδιάβη. 85 Αφότου γάρ έκέρδισεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος τόν Μέγαν Κύρη είς πόλεμον πού έγίνη στου Καρύδη, (1960) ό Μέγας Κύρης εφυγεν έσέβην είς την Θήβαν ό αφέντης της Καρύταινας ήτον έκεϊ μετ' αύτον, ό μισΙρ Νικόλας ντε Σαϊντ-Όμέρ μετά τους αδελφούς του, 90 τόν μισίρ Ντζία ντε Σαϊντ-Όμέρ καί μέ τόν μισέρ Ότον, ωσαύτως καΐ οί τρεϊς αδελφοί όπου είχε ό Μέγας Κύρης όπου ήσαν όλοι επαινετοί στρατιώτες, καβαλλάροι, ό κατά εΙς έβάσταινεν φλάμουρον έδικόν του• 3269. κ' έκέρδισεν ό πρίγκιπας τόν πόλεμον εκείνον. 70. Έκεϊσε έσκοτώθηκεν ένας φ. 71. μισέρ... ντε Γκόρ ε'ίχε 72. μισέρ Τζάν ντε Μ-ασσαβά 73. γυναίκα εύλογ. καί ΰτ-.ερον έπηρεν 74. ε-.ς όίν- τραν... μισέρ Τζάν εκείνον 75. ντε ΣαΙντ-'Ομέρ 78. μισέρ Νικολον ντε ΣαΙντ-'όμέρ της Θήβας τον άφέντ/] 79. όλου του πριγκιπάτου 81. σεργ^■ντες καΐ καβαλλα'ρέοι πλήθος πο}.ΰ εις άκρην. 82. έδιέβην 83. ήκολούΟησαν κ' ύπηγαν μετ' έκεΐ/ον 84. όμοϋ μετ' αύτον ήτον 85. πρίγκιπας Γο<;).ιάμος 86. έκεϊ εις τό Καρύδιν, ^ 87,88 Παραλεί- πονται οί στίχοι 89. μισέρ Νικολόν ντέ ΣαΙντ-'Ομέρ 90. Παραλεί- πεται ό στίχος. 91. πού εΐχεν ό Μέγας Κύρης, 92. στρατιώτοι 93. καΐ ό καΟε'ς έβάσταζεν βας νών βλέπε πληροφορίας έν Χρονολογινφ Πίνακι ήγεμό>.ων καΐ δ•.\ασ- ων, σελ. κη',μέροΓη', Οίκος Σαϊντ 'Ομέρ, κο.θώς και ύποσημ. στιχ. 3302 5600, 7379 καΐ 8071. 142 Γουλιέλμος βιλλαρδου ινος πριγκιψ ΜΟΡΕωζ ό αφέντης γάρ τοΟ Σάλωνος μισϊρ Τομας εκείνος, 5235 οι τρΞΪς αφέντες τοΟ Εύριπου κ' εκείνος ό μαρκέσης, αύτοΙ έβαστοΟσαν φλάμουρα, οί δ' άλλοι οι καβαλλάροι, ότΓου ήταν εις τον ττόλεμον μετά τον Μέγαν Κύρην, ουδέν τους γράφω, γάρ εδώ διά την ττολυγραφίαν. Γ§ 235^ Κι ό πρί/κιττας, ώς φρόνιμος, με τά φουσσατα όπου είχεν, 5500 τό ίδεϊ το πώς έκέρδισε τον πόλεμον εκείνον έδ'.ώχνοντα και σφάζοντα έτότε τοΟς εχτρούς του, στην Θήβαν τους άπέσωσεν και κατησφάλισέν τους. 3294. μισέρ Ντοαας 95. αφέντες Ευ-.ι-ου... μαρκίζης, 96. ολά- μιουρον ϊδ',ον ο καθένας• 97. οί δ'αλ/,οι οί καβκλ?.αροΙ ο— ου στον —■'^')ζι.η ήσαν 98. ουδέν '.οϋς γράοοαεν έδ<ν 99. Ό πρίγκι-τας... φουσσατα ολα, 3300. το Βεϊν 1. δ'.ώ/νοντα.. οχτρούς του, 2.κ' έκατεσφάλισέ τους 3294. Πρόκειται ^ερι τοϋ αύθέντου των Σαλώνων Θωμ5 Β' Στρομονκοϋρ (ή ά'ΑϋΐΓΘΓηοηοουρΙ). Ττ,ν αΰΟεντίαν Σαλώνοίν. ήτις ώνομάσΟτ; μεταγε- νέστερον κομιτε'.α, ϊδρυσεν ό Βον.φάτιος Μομ,φερρατ.κος κατ-Λ τ•/;ν κάϋ'>δόν του ε'.ς τήν Ελλάδα, τω Γ205, (~ρβλ. στ. 1505 ές και 1550 ώς και ϋποσημ. στίχ. 1505 ες καΐ 1553 ές. ), όμοϋ μετά τ7;ς μαρκιωνείας Βοδονίτσης, (τ^ρ^ίλ. στ. 3187 καϊ ύποσημ.), 'ίνα το φραγκικον [ϊασ^λειον προστατεύεται εκατέ- ρωθεν άτΓ^ θαλάσσης, τόσον από τοϋ Μαλιακοΰ, όσον καϊ άπύ τοϋ Κορινθ'.α- κοϋ κόλπου. Τότε κατά πασαν πιΟανόττ,τα έσ/ηαατίσΟη και το όνομα αΣά- λωνα», (γαλλιστί Ι^& 8θ1θ, Γαλλ. Χρον. § 234) έκ τοϋ «Σαλονίκηη.Κατά τό Χρονικόν Γαλαςε δίου, α'Ένας άπό τή Σαλονίκη φράγκ'^•ς βασιλέας έττηρε καΐ τό Σάλωνα, χώρα πα'α.πάλαια και έςακουστί^ στων Ελλήνων τον καιρό και άπό τότες λέγεται Σάλονα, λεγά•α.ενγ) άλλέως προτΛ,τερα». (Πρβλ.Χρον. ΓαλαΕ. έκδ. νέα, 1914 σ. 207 ες. ). Ή πόλις έπανέκττ,σε τό άρχαΐον της ό- νομα ".Α'χφισσα, διατηρεί δε καΐ ση'ΐ,αντ',κά λείψανα τοϋ ωραιότατου φράγ- κικου κάστρου της. Περί Μεσαιωνικής '.\μφίσσης ή Σαλώνων βλέπε, εν Χρο- νικοί) Γαλαςε.δίου, Ε.σαγωγήν Σάθα Σ. 63. — 111. Πλ- πε έπ σης Μίλλερ. Τό λεγό'χενον Δουκατον των Δελφών, μονογραφία (τεϋχος 11 — 14), τοϋ αΰτοϋ Ιστορία Φραγκοκρ. Α' Σ. 54 καΐ ΰποσηα. 1. 3295.Ποόκειται περί των τ^ιτημορίων τ-ής Ευβοίας και τοϋ μαρκίωνος της Βοθονίτσης. 3302ές.Έπί Γουΐδωνος Δελαρό^, (Ουν Ι, 1225—1263), έδρα τοϋ Μεγαλο- κυράτου ήσαν, ουχί αϊ Αθήναι, άλλ' αϊ Θήβαι (ΕδΙίνβδ Γαλ. Χρον. § 234), αϊτινες και ευχερεστέρας συγκο'.νωνίας καϊ άλλα πλεονεκτήματα άπό από- ψεως διοικήσεως παρεϊχον,έκεϊ δε ήοέσκετο νά παραμένη κατά προτίμησιν ό Μέγας Κύρ. 'Αλλ' ήδη άπό τοϋ "03ωνος Δελαρός είχε παραχωρηΟή λόγω προικός της αδελφής του εις τον σ!)ζυγόν της Μπελάν ντε Σα.ντ-'0;έ•3, (Βεΐα άβ δαίηΙΟ.ΤΠϊΓ, πρβλ. στιχ. 7382), τό ήμισυ των Θη'ίω•/. Έκτοτε ό οίκος τοϋ Σαίντ-'Ομέρ, εγκατασταθείς εν Θ/]βαις απέβη μεταςύ των πε^ιφη ιοτέρων τής φεουδαλικής Ελλάδος, (πρβλ. στιχ. 3273 και έ; 3289), έλαβε δέ καϊ τό ήμισυ τής αρχής μετά οκτώ τιμαρίων καϊ έκτ σεν έκεϊ μεγαλόπρεπε σ-ατον κάστοον. τό ότηον κατέστοε^εν ϋστεοον ή Καταλανική Εταιρεία. (Πρβλ. στιχ.' 8056—3099). Περϊ Θ/;βών βλέπε Μ.λλερ Οί Δοϋκε:, τών '.\Οηνών, Μονογραφία τεϋχος 7ον, τοϋ αύτοϋ 'Ιστορ. Φραγκοκρ. Α' 100, 108, 152, 167 καϊ Γρηγοροβίου 'Ιστορ. Αθηνών Α' 371, 460. ΥΠΟΤΑΣΣΕΙ ΤΟΝ ΜΕΓΑΝ ΚΥΡΗΝ ΑΘΗΝωΝ 143 "Ούρισεν κ' έτεντώσασιν το γΰρον τά φουσσάτα• τές χόύρ=ς έκουρσεύασιν κ' αίχμαλωτίζσνέ τες. 3505 [§ 255 Ίδόντας γάρ οι προεστοί έτότε τοΟ φουσσάτου, ότΓου αγαπούσαν κ' εϊχασιν έκεϊ τοΟς συγγενούς τους, (1980) τον Μέγαν Κύρην άλλα δη ωσαύτως και τους άλλους, που ήσαν έκεϊσε μετ' αυτόν κ' εχάναν τά χοοριά τους, ό μητροπολίτης της Θηβοΰ κι άλλοι τινές άπέκει 10 έβάλθηκαν εις μίσιτείαν όπως νά συμβιβάσουν τον Μεγαν Κύρην άλλα δη κι όπου ήσασιν μετ' αυτόν, και τόσα έβιάστησαν πολλά, έσυμβιβάσανέ το'-ς. Ό Μ:>'ας Κύρης ώμοσεν του πρίγκιπας ετότε νά πάνΐ^ουσιν τά κούρση του κι ό έξαλειμός εκείνος- 15 κ' εκείνος εις τον όρκον του στην ΚόρινΟον ν' άίΓελθη, θέλει στην χώραν τού Ν.κλίου νά του έχη ποιήσει όμάντζιον, κ' είς όσον γάρ του εφταίσεν και εσφαλεν προς αυτόν, διά τά άρματα που έβάσταξεν στον πρίγκιπα άτΓάνω, νά πο ή ση την άνταμοιβήν ως άπαιτεϊ τό δίκαιον. 20 01 φλαμουρ.άροι έσέβησαν έτότε έγγυητάδες, ώτπίρ γάρ τον έ/γυώ3ησαν τότε τον Μέγαν Κύρην, νά έλ3η στό Νίκλι είς τέρμενον ποΟ έστήσασιν έτότε. Γ§ 257, Κι όσον έκαταστήσασιν έτοΟτο όπου σε λέγω, έμίσσεψεν 6 πρίγκιπας και ήλθεν είς την Κόρινθον 25 κι άτέκει γάρ έδιέβηκεν ολόρθα είς τό Νίκλι. [§ 253 Κι ό Μί/ας Κύρης παρευτύς έδιόρθωσεν κι άπήρεν (2000) μετ' αύτον τοΟς εύ/ενικούς φλαμουρ-αρίους όπου είχε, καΐ όλους τούς καβαλλαρίους όπου είχεν μετ' εκείνον τιμητικά κ' ευγενικά άπήλθεν γάρ έτότε, 50 ολόρθα έδ'.άβηκεν έκεϊ στην χώραν του Άμυκλίου, όπου τον άνάμ νε ό πρίγκιπα Γυλιά(μος. 3ίί01.καΙ ^τέντωσαν το γΰρον ιτοϋ φουτσχτου• -Ί-χαΙ αΐχμα/ο>τιζάν τους. δ. Ί(^όντα γάρ. ..το ^ρουσσ5τ'^ 6. ήγαττοΰν κχ'•, ε/ουσ-.... τους εδικούς του." 7. όμοίωΓ και τοϋ: όίλλο υς, Μ. εχαν/ν τσ. χωρία τους, 9. μη- τρο^^-^λίτ7;^... κι άλλοι πολλοί μετ' αύτον 10. οτι νά <τυμβ'.[5. 11. κι* ότ:ουσα7'.ν ;;.;■:' αύτ'•ν 12. κγ•. τόσον άβ'.άατησα'., έσυμ[ϊ'.βάΓαοίν τους. ί'ϊ.γ.'ήρτί] τους καΙ ό Ιςο/λ'-σμός του^, ΚΊ. νά του —'^•.τ,α■Γ^ όμάντζο 17. κ' ε'.; 0*7 .•ν γ.χ: τοΰ •1οτ. καΙ ε^'ικ-ν προς αυ.ον, 18. τά άρματα τά έβάσταςε^ Ι'.Ι.νά π'ίσ-/) 2(1. Μ'^γγυτά-ίες 21 . Πχραλείπεται ό στί- χος, ^ί. οποίς στό Νίκλι νά έλ07 έντοΓ γάρ τοϋ τεομένου. 2. '^. Κ αϊ όσον έκ-ττάστησεο ν. ν.-ό οπού σας 2Ί.έκί'ητεν ό μ πρίγκιπας, στην Κόρινθον υπάγε-.. 2.'>. άπίκ-•. έ3ιέβ/;χΓν... Νίκλιν 2Γ). ώρί^οοσεν και £πηρεν 27. τους 7^•'ΖΛ'•'''''•^•Ρ ύ; 28. Πνρα}.εί.τ:εται ό στί/'ς" 30. έδιέβηκεν στην χώραν 31.Ίκεΐ οπού τον άνάμενεν ό πρίγκιπας Γουλιάμος. 144 Γουλιέλμος βιλλλρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι [§ 2391 Κι δσον άττέσωσεν εκεϊ στο Νίκλι δ Μέγας Κύρης κ' ένώΟη με τους άρχοντες δλους τοΟ πριγκιπάτου, δμοΟ με αυτόν εδιάβησαν στον πρίγκιπαν ένταΟτα. 3355 Στα γόνατα του έπεσαν, δλοι παρακαλούν τον νά συμπαθήστ] το εποικεν έτότε ό Μέγας Κύρης, διατϊ έβάσταξε άρματα εις πόλεμον μετ* αύτον. Κ' εκείνος, ώς ευγενικός και φρόνιμος οπού ήτον, κουρτέσικα εσυμπάθησεν τότε τόν Μέγαν Κύρην 40 κ' ένταΰτα γάρ του εποικεν τό όμάντζ ον που εχρεώστει, στο στόμα τόν έφίλησεν κ' έποιήσασιν άγάπην. Μετά ταύτα γάρ τόν ώρισεν ενώπιον των κεφαλάδων δτι διά την άνταμοιβήν του φταίσματος πού εποϊκεν κ' έβάσταξεν τά άρματα εις πόλεμον κστ' αυτού, 45 νά άπέλθη στον ρήγαν της Φραγκίας κ' εκείνος νά τόν κρίνη. Κι ό Μέγας Κύρης παρευτύς ύπόσχεσιν τού εποϊκεν, (2020) ώς τό ώρισεν ό πρίγκιπας, νά τό εκπλήρωση εκείνος, [§ 240] Κι' αφότου έκαταστήσασιν ετούτα δπου σέ λέγοο, οί αρχιερείς κ' οΐ άπαντες ομοίως, κι ό Μέγας Κύρης, 50 επήραν τόν μισίρ Ντζεφρέ τόν άφέντην της Καρυταίνου μέ τό καπίστρι είς τόν λαιμόν, στον πρίγκιπα απήλθαν. Γονατιστά δεόμενοι δλοι παρακαλούν τον ελεημοσύνη νά γενή νά τού Ιχη συμπαθήσει. [§ 241 ] Κι ό πρίγκιπας ούκ ήθελεν,πολλά τούς άντι&τάθη, 55 διατΐ τούς έδειχνε άφορμήν, ώς ήτον γάρ και ή αλήθεια, τό σφάλμα δπου εποικεν κ' έμίσσεψεν κ' έδιάβη είς τόν έχτρόν του, σέ λαλώ, εκείνον τόν Μέγαν Κύρην, κ' εκείνον έλευτέρωσεν, τόν φυσικόν του άφέντην. "Ομως τόσον έβιάστησαν κ' έπαρακάλεσάν τον 3332. ΚαΙ ώς άττέσωσεν 33. άρχοντας ^λου 34.όμοϋ στ^ν πρίγκιπαν ορθά έδ',έβησαν μετ' αυτόν 35. όλοι παρακαλώντα 36. τό Ιφταισεν τότε ό Μέγας Κύρης, 37. Χι'ου έβάσταξε 39.καλΜς τόν έσυμπ. 40. καΐ εΙς αυτό ιόν εποικεν τό όμάντζι το έχρώστα 41. πτό στόμαν.... κ' ε- ποίησαν 42. καΐ μετά ταϋτα ώρισε^> εμπρός τού; κεφαλ^'^ες 43. ώς διά την άνταμοιβήν τοϋ φταίματος τό εποϊκεν 44. άρματα απάνω κατ' εκείνου 45. νά ύπα στον ρήγαν νά κριθή, στης Φράτί!ας, νά τόν κρίνουν 46. Ό Μέγας Κύρης... ύπόσχεσιν έδώκεν, 47. τό ώρισεν... αυτός νά τό πλήρωση. 48. Άφών γάρ έκατέστησαν αυτό οπού σας λέγω 49. καΐ άρχοντες 50. μισέρ Τζεφρέ άφέντην Καρυταίνου 51. ε'.ς τό λαιμόν ύπασιν 52. παρακαλούν τον δλοι 53. νά γενή ώς νά τον συμπαθήση. 55. δι' οδ τούς έδειχνε άφορμήν ώς ήτον ή αλήθεια, 56. άποικε κ' έττήγε καΐ έδιέβη 57. αυτόν τόν Μ. Κ. 58. φυσικόν του άφέντην 59. Πλην τόσον... πολλά παρακα>ώντα 3341. Περί των διατυπώσεων της λιζίας καΐ του όμάντζου πρβλ. στίχ. 6477 εξ. καΐ ύποσημ. στίχ, 7730 και 7891. ΔΕΧΕΤΑΙ ωΣ ΥΠΟΤΕΛΗ ΤΟΝ Μ. ΚΥΡΗΝ ΕΙΣ ΝΙΚΛΙ 145 5560 οΐ αρχιερείς κ* οΐ άρχοντες, όλοι οί κεφαλάδες, οτι ήφεραν τον πρίγκιπα κ* ήλθεν 'ς έλεημοσύνήν τοϋ αφέντη της Καρύταινας εκείνου του άνεψίου του. Ένταΰτα του έσνμπάθησεν μ' έτοΰτον γαρ τον τρόπον, τον τόπον του του εστρεψεν να τον κράτη άπό τότε 65 είς τοϋ κορμίου του μοναχά, κληρονομίαν αν ποιήση, είς νέον δόμα του τον §δωκεν νά τον κράτη άπό τότε. (2040) [§ 242] Αφότου γαρ έγίνησαν συμβίβασες εκείνες, χαράν μεγάλην εποικαν οΐ νέοι καβαλλάροΓ ντζοΟστρες, κοντάρια έτσάκισαν, χαρές μεγάλες είχαν•_ 70 !§ 245; Κι όσον έχάρησαν καλά, εμίσσεψαν άπέκει• ό Μέγας Κύρης έζήτησεν κ' οί αφέντες του Ευρίπου άπολογίαν τού πρίγκιπας κ' έδιάβησαν εκείθεν. Και διατό ερχετο ό καιρός έτότε του χειμώνος, ό Μέγας Κύρης Ιμεινεν του νά εχη εξέχει μάσει. 3360. αρχιερείς καΐ άρχ. οί κεφαλάδες δλοι 61. πρίγκιπαν είς έλεημο- σύνήν 62. τοϋ ά^έντου της Καρύταινας, αύτοϋ τοϋ άνεψ. 63. Είς τοϋτο έσυμττάΟησεν μέ έτοΰτον 64. τόν εστρεψεν... άπ* έτότε 65. έκ μέρος δε τοϋ πρίγκιπος νά ένι έίικός του. 66. Παραλείπεται ό στίχος. 69. τζοϋστρες 71. της Ευρίπου 72. κινοϋν καΐ ύπαγαίνουν. 73. Δι' οδ έρχετο... ό χειμώνας, 3363 έξ. Τα φέουδα της αρχικής κατακτήσεως, τα όποια ανήκον πατροπα- ραδότως είς απογόνους των πρώτων κατακτητών, (13ΘΓ5 ή εβΓ^οηΙδ <1β 1» οοη^υβδίο), ήσαν προνομιούχα άπό πάσης απόψεως, ήδύναντο δέ νά μετα- Ρ'.βασθοϋν εις πάντα έχοντα κληρονομικά δικαιώματα, ακόμη καΐ είς συγ- γενείς έκ πλαγίου, ένφ τα μεταγενέστερον δημιουργηθέντα φέουδα δεν ήδύ- ναντο νά μεταβιβασθούν παρά μόνον είς άπ' ευθείας απογόνους. Έν προκει- μέν<{> ό πρίγκηψ Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος συγχωρήσας τον άνεψιόν του Γοδοφρ. άβ ΒρυγέΓβδ, τοϋ επέστρεψε τό φέουδον καΐ την γήν του «είς νέον δόμα», τουτέστιν ώςφέουδον μεταγενέστερον καΐ ούχΙ ώς τοιοϋτονγονικαρχι- ας έκ δικαιώματος κατακτήσεως, (Ιυϊ Γβηάϊ δα ΙβΓΓθ ρ3Γ ΙθΠβ ιηβηΙβΓβ ςυβ, (ίο ΙοΓδ βη αν&ηΐ, ηβ Ια άβυδί, ΙβηΪΓ άβ οοηςνιβδίθ ηβ & Ιουδ ΗοΪΓβ, 3ΐηοοί5 Ιυϊ Γ3η(ϋ άβ'ηονβΐ άοη, βΐ ηιιχ ΙιοΪΓδ άβ δοη οοΓδ. Γαλλ. Χρον. § 241). Συνεπείας τούτου βλέπε περαιτέρω έν στίχ. 8110 — 8453 καΐ Ιδίως 8150—8163, ένθα αναφέρεται δτι ό ανεψιός τοϋ Γοδοφρ. άβ ΒΓυ)τέΓβδ έΟε- ωρήθη ώς αποκλεισθείς τοϋ κληρον. δικαιώματος και συνεπεία τούτου προέβη είς την κατάληψιν τοϋ Όρεοκλόβου τότε. 3367 εξ. Περί τών κονταρομαχιών (ΓθδΙβ άβ 30ΐΐ5ΐβ8, ΓΟΓπρΓβ Ιαηοβ έι 1» ςιιϊηΐ&ίηβ, κλπ., Γαλλ. Χρον. § 242) αγώνων, εορτών διασκεδάσεων χαΐ της έν γένει ζωής τών έν Μορέα Φράγκων, πλην τοϋ Αδαμαντίου (* Α- δάμ. Σ. 634) έγραψεν ό Μίλλερ, μονογραφ: Ή φραγκική κοινωνία έν Ελ- λάδι Σ. 19—20, τεΰχος 5 — 6. Πρβλ. επίσης ϋυ€3η§;β: ΟΙοδδΗΓΪυιη τηβά. ίηί. ΙαΙίπϋαΙϊδ έν λ. ΙΟΓΠββιηβηΙυΐη. Περί της εισαγωγής τών αγωνισμά- των τούτων έκ τής Δύσεως εΙς τήν Ελλάδα πρβλ. Πολίτου Ό Έρωτό- κριτος έν Λαογραφία τ. Α' σ. 61 — 68 κίχΐ Σπ. Λάμπρου έν Ν. Έλληνομν. Ε' 3 — 18, "Εκφρασις τών ξυλοκονταριών τοϋ χραταιοϋ ημών «ύθέντου καΐ βοΜίλέως. Χρονιχόψ Αίορέως 10.. 146 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΕωι 3575 ,"§ 244] Κι ώς ήλθεν γαρ ό νέος καιρός άττό τον μάρτιον μήναν, κάτεργα δύο άρμάτωσεν κ* έσέβηκεν εις αύτα είς το Βροντήσι έδιάβηκεν κ' εττέζεψεν έκεϊσε. "Αλογα άγόρασεν τοΟ δάου κ' έβάλθη εΙς την στράταν και τόσα ώδήγεψεν καλά είς το Παρΐς έσώσεν 80 τον ρήγαν ηΰρηκεν έκεϊ, έορτήν μεγάλην είχε, τήν λέγουσιν Πεντηκοστήν ό ρήγας έωρτιάζεν. [§ 245] Δουλωτικά τον προσκυνά τον ρήγα ό ΜέγαςΚύρης, κ* εκείνος τον έδέξατο μετά τιμής μεγάλης, διατί εμαθεν ότι ερχετον άττό τήν Ρωμανίαν. 85 Ό πρίγκιπας άπόστελνε μ' έναν του καβαλλάρην εγράφως τήν ύπόθεσιν, τήν έποικε ό Μέγας Κύρης. (2060) Τον ρήγαν έπροσκύνησεν εκείνος ό καβαλλάρης και το πιττάκιν του εδωκεν τοΰ πρίγκιπα Γυλιάμο. Κι ό ρήγας γάρ το έδέξετον, ώρισε κι άναγνώστην 90 κι αφότου έγνώρισεν καλά ό ρήγας γάρ τήν πράξιν, 3375. ήλ9εν ό νέος κα',ρος άτ:έ τον μάρτιον 77. Βροντήσι άττέσωσεν 78. "Αλογα δάνου άγόρασεν κ' έβάλθην είς τόν δρόμον 79. τόσον ώδεψεν καλά, εσο^σε στο Παρίσι• 80. τό ρηγαν 81. έώρταζεν ό ρήγας 84. δι* ου εμαθεν... άττέ τήν Ρουμανίαν. 85. Ό ττ. άττέστειλεν μέ έναν 86. έ- γράφως ζΧ τι έττοικεν έτότε ό Μ. Κ. 87. αύτος ό καβ. 88. πιττάκιν εδω- κεν τοϋ ττρίγκι— ος Γουλί άμου. 89. το έδέχτ-/•,κεν... αναγνώστη. 90. κι άφών έγροίκησεν 3375 έξ. Μόλις ήλΟεν ή ανοιξις ό Μέγας Κϋρ άνεχώρησε μέ δύο γαλέρας, τάς οποίας είχεν είς τόν λιμένα, τοϋ Ριβαδόστρου, φθάσας κατ' ευθείαν εΙς τί» Βρινδήσιον, (Γαλλ. Χρον. § 244) άφήκε δε είς τάς Θήβας ώς βάϊλον της αυθεντίας τον άδελφόν του "09ωνα, ('Αραγ. Χρον. § 224). Τό Ριβαδόστρον, (γαλλ•,στΙΚίνθ(1θ5ΐΓβ),έπίνειον τότε των Θηβών διά τά ταξίδια από τήςπλευ- ρας τοϋ Κορινθιακοϋ κόλπου καΐ δη άπό της Άλκυονίδος θαλάσσης υπάρχει ακόμη υπό τό ελαφρώς παρηλλαγμένον όνομα Λειβαδόστρα τοϋ Δήμου Πλα- ταιών της Επαρχίας Θηβών. 337 7 ΒιοντΤίτ', όνο^,άζε ό χρονογράφος τό Βρινδήσιον της Ιταλίας (κοινώς Μπρίντιζι, ίταλ. Βπη(1Ϊ3ί.) 3378. "Αλογα τοϋ δάου, κατά πάσαν πιθανότητα έννοεϊ ό Χρονογράφος τους ταξιδιωτικούς ί'ππους, ίσως κατ'άντιδιαστολήν προς τον πολυτελή ϊππον πολέμου (φαρί ). Πάντως ή έκφρασις εΤναι συγκεχυμένη, δεδομένου οτι πρό- κειται περί πλεονασμού ένταϋθα, άφοϋ ή λέξις (ό δάος), ήτις άπαντα και άλ- λαχοϋ σημαίνει Ί'ππος. (Βλέπε ΛΙαυροφρύδη Εκλογή Μνημείων. Αύβιστρος Ροδάμνη στίχ. 1085, 1088, 2050, 2458. Πρβλ. Έλευθερουδ. Έγκ. Λέξ λέ- ξιν Δάαι καΐ έν Μ. Έλλ. Έγκ. λέξιν Δοικοί, ώς καΐ έν Άθηνας ΚΓ' 77 Δραγούμη, Χρονικού Μορέως λέξεις). 3382. ΑΙ λεπτομέρειαι περί τοϋ ταξιδιού εΙς Παρισίους παρασιωπώνται τελείως εΙς τό 'Αραγ. Χρονικόν, δπου αναφέρεται απλώς μόνον δτι ό Μέγας Κύρης άφοϋ άπεχωρίσθη τοϋ πρίγκιπος επέστρεψε είς τήν χώραν του καΐ προετοιμασθείς άνεχώρησεν εκείθεν μέ δύο γαλέρας δια τήν Γαλλίαν, αφί- σας ώς άντικαταστάτην του τον άδελφόν του εΙς τον τόπον του. ('Αραγ.. ^ Χρον. § 234). ΥΠΟΧΡΕωΝΕΙ ΤΟΝ Μ. ΚΥΡΗΝ ΝΑ ΜΕΤΑΒΗ Ε!Σ ΠΛΡΙΣΙΟΥΣ 147 δτΓου ετΓΟίκεν τοΟ πρίγκιττος έτότε ό Μέγας Κύρης. [§ 245; Ό ρήγας γάρ, ώς φρόνιμος, έγνώρισεν ένταΟτα τό ττοδς ό ττρίγκητας Μορέως δια την τιμήν του κόσμου, τον Μέγαν Κύρη άττέστειλεν έκεϊσε γάρ εις αυτόν. 3595 Δια τούτο ενταύτα ώρισεν κ' ήλθαν οι κεφαλάδες, δττου ήσαν τότε στο Παρΐς στην εορτήν έκείνην. [§ 247 ; Όλων βουλήν έζήτησεν να τον έχουν συμβουλέψει. Πολλά έσυντύχασιν λετττόος,τό φταίσιμον πού έποικε ό Μέγας Κύρης, σε λαλώ, τοϋ πρίγκιπας Γυλιάμου. 3400 [§ 248 Κι όσον έλάλησαν πολλά κ' ηυρασιν τήν άλήθειαν, τον Μέγαν Κύρην εκραξεν, ομοίως τον καβαλλάρην, άπόκρισιν τους έ'δωκεν αμφοτέρων των δύο. Έκ στόματος τούςτό εΐπασιν κ'έγράφως τους τά έδωκαν, κι 6 Μέγας Κύρης εστεκεν κι άφκράζετον τά λόγια. 5 "Ενας μπαρούς έβάσταξε τους λόγους γάρ της κούρτης, τον καβαλλάρην έκραξε και λέγει προς εκείνον <2080) «"Ακουσον, φίλε μου κι αδελφέ, κατάλαβε τους λόγους »τό τί σε άποκρένεται ή κούρτη της Φραγκιάς. »Εΐ μεν ήτον ποιήσοντα εδώ ό Μέγας Κύρης 10 »τό όμάντζιον του αφέντη του, του πρίγκιπα Γυλιάμο, »καΙ μετά τούτο έβάσταξεν άρματα προς εκείνον »κ' είς κάμπον έπολέμησεν εις πρόσωπον μετ' αυτόν, »ό νόμος γάρ ορίζει το κ' ή κρίσις άπαιτεϊ το 3391. τότε ό Μ. Κ. 02. ό ρήγας δε, 94. δια τοϋτο καΐ άπέστειλεν τον Μ. Κ. 'ς αδτον. 95. Εις τοϋτο ώρισεν εύτύς. οί κεφαλαδες ήλθον 97. τοϋ νά τον συμβουλέψουν. 98. λετττώς έσύντ-υ/αν..., τό έποΐκεν ■66 Γουλιάμου. 3401. έλάλησαν... καβελλάρην 2. των δύοιν. 3. τους εΐπασιν, έγράφως τον έδωκαν 4. ήκουεν τόύς λόγους. 5. τά λόγια ττ,ς κούρτης, 6. τον καβαλλάρη έλάλησεν 7. «"Ηκουσον, φίλε, αδελφέ ί. άποκρένεται της Φράντσας γάρ ή κούρττ^. 9. ήτο δτι νά κρατή έδώ 3410. τ* όμάντζι... πρίγκιπος Γουλιάμου. 13. ό νόμος άκληρίζει τον 3392 έξ. Ή αποστολή του Μεγάλου Κύρη Αθηνών εις Γαλλίαν ύπ6 τοΰ Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου είναι μία έκδήλωσις τιμής και σεβασμού έκ μέ- ρους τοϋ τελευταίου τούτου προς τον βασιλέα τ-ής Γαλλίας Λουδοβϊκον Θ', ("Αγιον Λουδοβϊκον), τοϋ οποίου τήν άχραν δικαιοσύνην έλαβε τ-/;ν εύκαι- ρίαν νά γνωρίση και εκτίμηση ό Πρίγκιψ τοϋ ΙΜορέως, δτε. τω 1249, ηγού- μενος πολλών ιπποτών και ίκανοΰ άριθμοϋ πλοίων, μετέβη προς συνάντη- σιν καΐ βοήΟειάν του εις Ρόδον και Κύπρον κατά την γενομένην τότε έκ- στρατείαν εναντίον της Αιγύπτου (Πρβλ.ύποσημ. στίχ. 2607 ). Ή σύγκλη- σις παρλαμέντου εν Παρισίοις διαπιστούται και έξ άλλων ττηγών ώς ακρι- βής, έγένετο δμως ούχΙ ειδικώς προς έκδίκασιν της υποθέσεως τοϋ Μεγάλου Κύρη, άλλα διά τάς υποθέσεις της Ανατολής και τών Αγίων Τόπων. Φαί- νεται δε δτι ό Λουδοβίκος θ' ^Οεσε έπι τη ευκαιρία ταύτη κα', τήν ύπόΟεσιν τοϋ Μεγάλου Κύρη Αθηνών υπό τί;ν κρίσιν της Μεγάλης Κούρτης. (ΒποΗοη: Κβοίΐ. ΙιϊδΙ. Α, Σ. 115 ύποσημ. 1). 148 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΛΡΔΟΥΊΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ »νά ήτον άκληρονόμητος εκείνος κ* ή γενεά του 3415 »άπό όσον τόπον κι άφεντίαν έκράτει άττό εκείνον. »'60ς δε το λέγει τό εγραφον, όπου ήφερες ενταυτα »καΐ είπες μας κ' εκ στόματος εις τό εμφανές της κούρτης, »ότι ποτέ ούκ εποικεν όμάντζιο ό Μέγας Κύρης »τοΟ αφέντη σου του πρίγκπος εκείνου του Μορέως, 20 »οΟδέν φέρνει τό φταίσιμον εις άκληρίαν τό πράγμα. [§ 249] »'Ομως διατό εξευρεν κ' έγνώριζεν ατός του ό Μέγας Κύρης, »καθώς είχε τον όρισμόν κ* τόν πρώην αυτού άφέντην, »τόν ρήγαν τοϋ Σαλονικιού, νά του ποίηση όμάντζιο, »ούδέν έτύχαινεν ποσώς άρματα νά βαστάξη, 25 »άλλά ούτε μάχην νά μαχισττ) με τόν αφέντη εκείνον. »Λοιπόν αφότου άπέστειλεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος (2100) »τόν Μέγαν Κύρην κ' ήλθε Ιδώ στού αφέντη μας τήν κούρτην, »κ' ήλθεν ατός του πρόθυμα άνταμοιβήν νά ποιήση, »κ' ήλθεν μέ εξοδον πολλήν, με κόπον και μέ μόχθον, 30 »καΐ τό ταξεϊδι του, μακρέα, ώς ενι γάρ κ' ή αλήθεια, »τοΰ νά έλθη άπό τήν Ρωμανίαν εδώ εις τήν Φραγκίαν• »καϊ πάλε γάρ διά τιμήν τέτοιου μεγάλου αφέντη, »ώς ενι ό αφέντης μας εδώ ό ρήγας της Φραγκίας, »άρμόζει ή ανταμοιβή κι ας εν' συμπαθή μένος». 35 [§ 251] Κι όσον έπλήρωσε ό μπαροΰς ετούτο όπου σας γράφω, ό Μέγας Κύρης στήκοντα ενώπιον γάρ της κούρτης, τό καπερούνι του εβγαλεν και φρόνιμα άπεκρίθη, 3414. νά έν(7 άκληρονόμητος αυτός και ή γ. 15. ά~' δσον... άφεντία έκράτεοε άπ' εκείνον. 16. Ά>^,ά ώς λέγει... τό ήφερες 17. κ' έποικες καΐ έκ στόμα-.ος... έφανες της κ. 19. τοϋ αφέντη του τοϋ πρίγκιποα 21. διότι ήξευρεν ατός του 22. έκ τόν πρώτο του αφέντη 23. ρήγα Σαλονίκης δέ, όμάντζιο νά τοϋ π. 25. ουδέ μάχη τίποτες προς αύτον τόν άφ. 26. άφών άπέστειλεν ό μπρίγκιπας Γουλιάμος. 27. Κύρην έως εδώ 28. νά ποίση 30. ταξεΤδι έναι μακρέα ώς έναι ή αλήθεια. 31. έκ τήν Ρ. 32. πάλιν γαρ... τοιούτου μ. άφέντου, 33. ρήγας δέ της Φράντσας 35. Κι ωσάν... αυτό δπου σέ 36. Παραλείπεται ό στίχος. 37. τό σπέπασμά του έξήβαλεν 3437. Τό καπεροΰνι (ο1ΐ3ρθΓθη, Γαλλ. Χρον. § 529) ήτο μεσαιωνικόν κάλυμμα της κεφαλής έν χρήσει παρά τοις Φράγκοις αμφοτέρων τών φύλων, άλλοτε άπλούστατον και ά>Λοτε μεγα>.οπρεπές καΐ πολύπτυχον, συνήθως δέ ζωηροϋ έρυθοοϋ χρώματος. Έφέρετο παρά τών Φράγκων μεγιστάνων τοϋ- Μορέως. Ή λίξις διεσώθη διαλεκτικώς εις μερικά ιδιώματα καΐ δή εις τό τής Μέσα Μάνης, άλλα μέ διάφορον έκδοχήν και σημαίνει τό λειρίον τοϋ αλέκτορος. Άπαντ^ επίσης άλλαχοϋ της Πελοποννήσου καΐ ώς οΐκογε- ν_ιακόν έπώνυμογ. γποχρΕωΝΕΐ τον μ. κυρην να μεταβη εις ΠΑΡΙΣΙΟΥΣ 149 τον ρήγαν εύχαρίστησεν και μετ* αύτοΟ την κούρτην. Και μετά ταΰτα δεόμενος τόν ρηγαν έπαρεκάλει 3440 να γράψη ττρός τόν ττρίγκητα την τήρησιν της κούρτης, την κρίσιν δττου εττοικαν καΐ την άπόφασίν της. Κι ό ρήγας ώς ευγενικός, ώρισεν κ' εποικάν το. [§ 252^ Κι αφότου έττοΐκαν τά χαρτία κ* έγένετον τό τέλος, ατός του ό ρήγας έκραξε τότε τόν Μέγαν Κύρην 45 καΐ λέγει ούτως ττρός αυτόν μετά γλυκείας τής γνώμης• «Έσυ ήλθες έκ τόν τόττον σου εδώ εκ την Ρωμανίαν (2120) »μέ κόττον γάρ καΐ με εξοδον εδώ είς την βασιλείαν μου, »κι ουκ ήθελε εΐσται εύπρεπον νά εστράφης έξοπίσω »χωρΙς νά λάβης άττ' έμέ άνταμοιβήν και χάριν. 50 »Διά τούτο λέγω ττρός έσέν, άττόκοτα με ζήτα• »εϊ τι σε φαίνεται άττ' Ιμοΰ νά σε τό ευεργετήσω^. [§ 253] Άκούσων ταύτα ό φρόνιμος Ικεΐν«^ς ό Μέγας Κύρης, τόν ρήγαν Ιττροσκύνησεν και μυριοευχαριστα τον έσκόπησε μικρούτσικον κ' ένταύτα άττεκρίθη• 55 «Ευχαριστώ τό στέμμα σου, τήν βασιλειάν σου, αφέντη, »δταν έχεις τήν όρεξιν του νά μ' εύεργετήσης. »Έν τούτω λέγω, αφέντη μου, τοΰ κράτου σου του αγίου, »δτι ή άφεντία τών Αθηνών, δττου εχω και κρατώ την, »εϊ τις τήν είχεν εκτταλαι, Δουκαν τόν ώνομάζαν 60 »κι αν ενι άττό του λόγου σου κι άττ ^ του ορισμού σου, »άττάρτι γάρ καΐ εμττροστεν ΔοΟκαν νά μέ ονομάζουν». 3439. έπαρακάλει 41. δπου Ικριναν 43. Κι άφών 4Ί. έλάλησεν 45. μετά γλυκέας γνώμης• 46. έδώ εΙς τήν Φραγκίαν 47. κόπον καί με έξοδον... βασιλεία μου, 48. είσταιν έπρεπον νά διαβης οπίσω 50. ΕΙς τοϋτο λέγω 51. Εί τι γάρ θέλεις άπ' έμοϋ 53. μυριοε1^χαρι- στεϊ τον 54. και ο-'τως ά-τεκρίθην 55. ομοίως τήν β. σου 57.ΕΙς τοϋτο λέγω 58. ή άφ. τών ΆΟ. 61. άπέ τώρα καΐ εμπροστεν... λαλοϋσιν. 3455 έξ. Ή έκφρασις «Ευχαριστώ τ6 στέμμα σου, τήν βασιλείαν σου» είναι βυζαντινή καΐ δέν έσυνειΟίζετο παρά τοις Φράγκοις. Τοιούτου εϊδους βυζαντινάς προσαγορεύσεις:Τοϋ κράτους σου τό έλεος ( στ. 3570), τό κράτος της βασιλείας σου (στ. 4294, 6454), κλπ, παρέχει καΐ το έλληνικόν κείμενον, άλλα καΐ τό γαλλικόν, ο)ς έν προκειμένω: ρυίδ ςυο Ά 53 οοΓοηηβ ρΐΛΪδοίί (Γαλ).. Χρον. § 253) κλπ. (Πρβλ. Αδάμ. Σ. 610). Τά περί ανακηρύξεως τοΰ Μεγάλου Κύρη εΙς Δοϋκα έκ μέρους τοΰ βασιλέως Λουδοβίκου Θ' εΤναι μάλλον άν1^π6στατα. Παρά ταϋτα δμως άπό της επιστροφής του έκ Γαλλίας καΐ εντεύθεν ό Ου γ Δελαρός έχει εγκαταλείψει τόν τίτλον τοϋ 8)Γθ καΐ χρη- σιμοποιεί τόν τοϋ Δουκός. (Πρβλ. ΒυοΗοη Κβοίι. ΙιϊδΙ. Α' Σ. 116 ύποσημ. 3 καΐ Β' 385 — 387). Βλέπε σχετικώς καΐ υποσημ. στίχ. 1555. 150 Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιψ -ΜΟΡεωΣ Κι ό ρήγας, ως το ήκουσεν, μεγάλως το αποδέχτη• ώρισεν κ' έθρονιάσαν τον εις το παλάτι άπέσω. [§ 254^ Έν τούτω θέλω άπό τοϋ νυν νά πάψω καΐ νά λέγω 3465 περί του ρήγα τής Φραγκιάς, της Άθηνου του Δούκα, και θέλω νά σε αφηγηθώ καΐ νά σε καταλέξω (2140) τό πώς ό πρίγκιπας Μορέως, εκείνος ό Γυλιάμος, έπιάστη στην Πελαγονίαν εκείνος κι ό λαός του. [§ 255] Καθώς ακούσετε εδώ οπίσω στο βιβλίον μου 70 τό πώς έσυμβιβάστηκεν Δεσπότης ό Κουτρούλης μετά τον πρίγκιπα Μορέως εκείνον τον Γυλιάμον, την άδελφήν του έδωκεν όμόζυγον γυναϊκαν. Άπ' αυτήν την συμπεθερίαν έπλήθυνε ή αγάπη άνάμεσον του πρίγκιπας κ' εκείνου του Δεσπότου• 75 ούτως γάρ ήγαπούντησαν εκείνοι κι ό λαός τους, ώσπερ νά ήσαν ένομοΟ όλοι άπό μίαν μητέρα. [§ 256] Λοιπόν ωσάν έπλήθυνεν του βαο./νέως ή μάχη όπου άγωνειέτον πάντοτε κύρ Θεόδωρος ό Δούκας, εκείνος ό Σεβαστοκράτορας τότε προς τόν Δεσπότην, 80 ό Δεσπότης γάρ έσκόπησε τόν βασιλέα νά βλάψη. Όρίζει, γράφουν γράμματα, μαντατοφόρους στέλνει έκεϊσε γάρ είς τόν Μορέαν στόν πρίγκιπα Γυλιάμον, όπως νά γένη ενωσις, νά έσμίξουσιν οί δύο. βουλήν νά έπάρουν ένομου διά ύπόθεσιν μεγάλην 85 νά βλάψουσιν τόν βασιλέα καΐ νά τόν έχουν ζημιώσει. 3464. Εις τοϋτο... νά πάψωμαι τοϋ λέγειν 65. ττερί τον Ρήγαν Φρά- τσας δε καΐ Αθηνών τόν δοϋκαν, 66. νά άφηγήσωμαι 67. Γουλιάμος 3468. αυτός καΙ ό λαός του. 69. στο βιβλίον 71. Γουλ-.άμον 72. γυνήν του 73. Έξ αυτήν 74. κ' εκείνου 76. -τ.-ό μίαν μάν- ναν 77. έπλήνθυνεν 79. ί μέγας Σεβ. 80. κι' ό Δ. έσκόπησεν 82. έκεϊσε ούν... Γουλιάμου, 83. σμίΞουσιν ΗΊ. νά πάρουσιν όμοϋ διά δουλείας μεγάλης. 85. τόν βασιλεϋ καΐ νά τόν ζημιο'ισουν. 3469 έξ. (Πρβλ. στιχ. 3050—3137 ). Οί εκ συγχύσεως φερόμενοι ένταϋθα ύπό τά ονόματα Δεσπότης Κουτρούλης καΐ Θεόδωρος Δούκας ήσαν, ως προ- ηγουμένως ελέχθη, (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 3060 καΐ λ075 τζ ), εις τήν πρα- γματικότητα, ό μέν πρώτος ό Μιχαήλ Β'Δεσπό-.ηί "Αρτης, ό δ: δεύτερος, ό Ιωάννης αύθέντης της Βλαχίας, με έδραν τίς Νέας Πάτρας ('Τπάτην), νόθος υιός τοΰ Δεσπότου "Αρτης Μιχαήλ τοϋ Ιί' . Περί αμφοτέρων τούτων βλέπε σχετικώς και εν Χρονικώ Γαλαξειδίου Σελ. 142—152, (εισαγωγή ΣάΟα) και 209 — 210, (κείμενον Χρονικοϋ). "Εκδοσις νέα 1914. 'Ττΐενθυμί- ζομεν ένταϋθα ότι τά περί διαμάχης δήθεν τών δύο αδελφών τοϋ αϋθέντου Βλαχίας και Δεσπότου "Αρτης είναι τελείως ανυπόστατα. (Βλέπε σχετι- κώς ύποσημ. στιχ. 3075 έξ. ). ΣΥΜΜΑΧΕΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 151 |§ 257^ Κι ώς το ήκουσεν ό πρίγκιπας κι ώς το έπληροφορέθη, (2160)έπήρεν τους καβαλλαρίους και τους φλαμουραρίους του. Γ§ 253! Όλόρθα έκεϊσε έδιάβηκεν είς την πάλαιαν την Πάτρα ν στον Έπακτον άπέσωσεν έτότε ό Δεσπότης, 5490 άπό τό Δράπανο περνά και ήλθεν είς την Πάτραν, ένώθη με τον πρίγκιπα εκείνον τον γαβρόν του. Χαράν μεγάλην εποικαν εκείνοι κι ό λαός τους• κι όσον έπεριχάρησαν καλά στην δρεξίν τους, έκάθισαν αμφότεροι μετά τους κεφαλάδες 95 κΓόλους τους φρονιμώτερους όπου εϊχασι μετ' αυτούς. [§ 259] Ένταυτα άρχασεν λαλεί εκείνος ό Δεσπότης, νά λέγη παραπόνεσες έκ τές ζημίες όπου είχεν εκ τόν Σεβαστοκράτορα, τον άδελφόν του εκείνον. ΚαΙ όσον άποπλήρωσεν τές παραπόνεσές του, 3500 όλοι οί φρονιμώτατοι άπό τό Δεσποτάτο βουλήν έδωκαν δολερήν, υστέρα έμετενοήσαν, όπως να φουσσατέψουσιν οί δύο αύταδέλφοι εκείνοι, ό Δεσπότης μέ τόν Πρίγκιπαν μέ όσα φουσσάτα έχουν, καΐ ν* άπεράσουν την Βλαχίαν στην Ρωμανίαν νά σέβουν, 3486. Ώς τό ήκουσεν... ώς τό έπληρ. 87. και τους φρα;.'.πουρι,άρους 88. 'ΟλόρΟ/ έ^.έβησαν είς τήν ΤΙα^αίαν Πάτραν. ',ίΟ. 7τ:έ τό Δρέπανον 92. αΰτοΙ και ό λαός τους" ^5. τους γνωστικώτεριυς όττουχατ'.ν *Ι6. Είς τοΰτο ήρξεν νά λαλή 97. και τές ζημίες, τές έχει '.»Η. αυτόν τόν άδελφόν του. 3500. οί γνωστικώτεροι Ι. ύστερο έμεταν^7^σ■/.ν 2. οί δύο αύταδέλφοι ^ 3489 — 90. "Επακτος είναι ή μεσαίων. Ναύπακτος παραμείνασα είς τό Έλ- ληνικόν ΔεστΓοτατον της Ηπείρου μέχρι τοϋ 12*1», περί ής βλέπε Είσαγω- γήν Σάθα έν Χρονικω Γαλαςειδίου. (Σελ. 1 — 17). Δράπανο δε ή έναντι της Ναυπάκτου άμμώδγ}ς γλώσσα της Αχαϊκής ακτής, ονομαζόμενη και κατά τους αρχαίους χρόνους Δρέπανον, (πρβλ. Στράβο>νος Γεο,^γρ. 'Ί, ;{3("') λόγω τοϋ δρεπανοειδοϋς της σχήϋ,ατος και διατ-ζ^ρήσασα μέχρι σήμερον το μεσαιω- νικόν της όνομα. Το Δρχπανον κείται παρά τόν 4'"α0όπυργον, όστις έν τω Χρονικω ονομάζεται ΙΙύργος. (Πρβλ. στ. 3ί^ι2('. ). 3504. Βλαχία καθώς και Μεγαλοβλαχία έκαλεϊτο κατά τους μέσους χρό- νους ή Θεσσαλία και μέρος τής Φθιώτιδος. ΈνταϋΟα πρόκειται περί τυΰ κράτους τοϋ αύΟέντου Βλαχίας Ιωάννου, (τοϋ εσφαλμένως έν τώ Χρονικω ονομαζόμενου Κύρ Θεοδώρου). Το κράτος τής Βλ;:χίαΓ, γν(ι;στόν έπίση; καΐ ΰπό τό δνομα Δουκατον Νέων Πατρών, μετά τόν θάνατον τοϋ Δεσπότου "Αρτης Μ•.χα>,λ Β' τΓχτρός τοϋ Ιωάννου, κατέστη άνεςάρτητον καΐ ελαβεν ίκτασιν άπό Γαλαςειδίου μέχρι Κατακαλοϋ, (πρβλ. στ•.χ. .''.674 }, παρά ΤΓ^ν Ελασσόνα, οπού και τά σύνορα μεταξύ αύτοϋ και τής Ι-'ωμ.ανίας, όπως ο- νομάζεται έν τω Χρονικω τό έδαφος τή; Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τοϋ Μιχαήλ Παλαιολόγου. 152 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΕωι 5505 νά δράμουν και κουρσέψουσιν δλην τήν Ρωμανίαν κι άν εΟρουν είς συνοπταντήν του βασιλέως φουσσοττα, (2180) ατός του ό Σεβαστοκράτορας νά του συνοαταντήση, *ς κάμπον νά ττολεμήσουσιν, τους θέλουν γάρ νικήσει. [§ 250] Κι αφότου άττήραν τήν βουλή ν, καθώς σέ τό αφηγούμαι, 10 ό Δεσττότης οπίσω έστράφηκεν έκεϊσε εΙς τήν "Αρταν κατατΓταντοΰθε σττέστειλεν φουσσάτα νά σωρέψτ). Γ§ 251 ] Κι 6 πρίγκιπας έστράφηκεν στην χώραν Ανδραβίδας• καταπαντουθε απέστειλε νά οικονομούνται πάντες, μικροί, μεγάλοι με άρματα, πεζοί και καβαλλάροι• 15 είς άνοιξιν γάρ του καιρού διαβόντα του χειμώνας άφών πασχάσουσιν όμου είς τον άπρίλιον μήναν, όλοι ν' άπέρχωντοι ορθά έκεϊ στην Ανδραβίδα διά ν' άπεράσουν, ν* απέλθουν στά μέρη Ρωμανίας. Ό Δεσπότης γάρ καΐ ό Πρίγκιπας έρρίξασι τήν ρόγαν• 20 φουσσάτα έρρογέψασι όσα ημπορούσαν νά έχουν. Γ§ 265] Έν τούτω αφήνω ,τά λαλώ κι άλλα νά καταπιάσω, νά σας ειπώ κι αφηγηθώ περί τοϋ βασιλέως. Καθώς έγίνη ή ενωσις, όπου σας άφηγήθην, δπου εποικεν ό Πρίγκιπας κ' εκείνος ό Δεσπότης 25 εκεί στην Πάτραν που έσμιξαν κι άπήραν τήν βουλήν τους διά ν' άπεράσωσιν όμου στοΰ βασιλέως τον τόπον, (2200) νά μαχιστουν τον βασιλέα, τον τόπον του κουρσέψουν, 3505. νά κουρσέψουσιν 6. εύρου είς συναπαντή 7. αύτον τόν Σεβαστο- κράτορα νά τ^)) συνχμπαντήσουν, 8. στ6ν κάμττον... και θέλουσι νικήσει, 9. Κι άφών έχηραν τήν 3. καθώς το άφ. 10. ό Δ. έστράφηκεν 11. κα- ταπαντοϋ... νά συνάξη. ^ 12. έκεϊ στΓ,ν Άνδραβίδαν 13. καταπαντοΰ 15. εις τήν ανοιξιν τοϋ καιροϋ διαβόντα ό χειμώνας 17. δλοι ορθά νά έρχωνται έκεϊ 18. νά ύπαν στά μέρη 20. ημπορούν νά ίχουν 21 — 28. Παραλε'.7:οντα•. Ά στίχοι. 3511. Τό γαλλικών κείμενον τοϋ Χρονικοϋ, (§ 260) προσθέτει δτι ό Δεσπό- της παρήγγειλεν εις Άπουλίαν δι'ϊππους καΙ Ιππεϊς, πράγματι δέ ό γαμ- βρός του Μαμφρέδος έστειλε 400 γερμανούς καβαλλαρίους. Ό δέ Γρηγοράς Ισχυρίζεται δτι ήλθε μετ' αυτών καί ό Μαμφρέδος. Βλέπε σχετικώς καΐ Μ. 0βηάΐ33: Ι^θ γοι Μ&ηπΓΓβά βΐ Ια Ιί&ΙαΐΠβ άθ Ρβία^οηϊθ, Μβΐ&η^βδ €ϊι&γ- 1θ5 ϋίοΐιΐ, τόμος Α' (Παρίσιοι 1930) Σ. 55—60. 3520. Το γαλλ. κείμενον (§ 262) προσθέτει επίσης ότι 6 πρίγκιψ Γου- λιέλμος παρήγγειλεν εις τόν "Οθ. Δελαρός, άδελφόν τοϋ απουσιάζοντος είς Γαλλίαν Μ. Κύρη 'Αθηνών, καΐ εις τους λοιπούς φβουδάρχας νά ώσιν έτοιμοι τήν δνοιξιν δι' έκστρατείαν. ΣΥΜΜΑΧΕΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 153 νά έπάρουσιν καϊ την Βλαχίοα; τοΟ Σεβαστοκρστόρου• [§ 264] Άκούσων ό Σεβαοττοκράτορας έτοΰτα τά μαντάτα, 5550 τά κάατρη του έσωτάρχισε κι άφίρωσέν τα σφόδρα (5πτό λαόν κι άττό τροφής, νά ζουν νά τά φυλάττουν καΐ το κοινόν γάρ τοΟ λαοΟ δττου ήτον στά χωρία ώρισεν κ' έδιόρθωσε νά σέβουν εΙς τά κάίττρη, δσοι χωροΟνται νά σεβοΰν κι άρματα νά βασταίνουν, 55 κ' οί έτεροι ν' άττέρχοονται απάνω εΙς τά βουνία μέ τά ζώα δπου εϊχασιν νά φυλαχτούν έκεϊσε. Γ§ 255] Εΐχεν γάρ ό κυρ Θεόδωρος, εκείνος που σέ λέγω, υΙους τρεις και εξαίρετους δττου άρματα έβαστοΰσαν ό ττρώτος άκω Κομνηνός κι' 6 δεύτερος ό Δούκας 40 κι 6 τρίτος άκω "Αγγελος, ούτως τον ώνομάζαν. Τόν πρώτον γάρ τόν Κομνηνόν έδιόρθωσε νά ?νι αφέντης γάρ καΐ κύβερνος στον τόπον της Βλαχίας, και ώρισεν κι ώμόσαν του, μικροί τε και μεγάλοι. [§ 2δο] ΚαΙ δσον έκατόρθωσεν, τά είχεν νά διόρθωση, 45 άπήρεν δσους ήθελεν νά άπέλθουσι μετ' αυτόν κ' έδιέβη εις τόν βασιλέα δπου ήτον είς την Πόλιν (2220) λεπτώς του άφηγήθηκεν την πράξιν καΐ τόν βίον τό πώς οίκονομοΰντησαν μέ τά φουσσάτα δπου είχαν. Ό πρίγκιπας γάρ του Μορέως μέ τόν Δεσπότην "Αρτας 50 πάντα ρογεΰγουν, βιάζονται φουσσάτα νά μαζώξουν του νά έλθουν ε Ις τόν νέον και ρόν στην Ρω μσνίαν νά σέβουν «Βούλονται γάρ, ως λέγουσιν, την βασιλείαν σου έπάρει, «κ* έσέναν νά άκληρήσουσιν κ' εμάς τους εδικούς σου». 3529. Μαθών ό Σ. 31. άπο λ. άπί) τροφήν νά ζουν καΐ νά φυλάττουν 32. όποδτον στά χ. 33. εις τί) κάστρον, 34. κ•χΙ άρ(χατα νά έχουν 35. απάνω είς τά Ορη 36. ειχασιν έκεϊσε νά φυλάττουν 3537. -3612. Πα- ραλείπονται άπαντες οΐ στίχο>. 3537 έξ. Τά αναφερόμενα ένταϋθα ονόματα Κομνηνός, Δούκας, "Αγγελος, ώς δήθεν ανήκοντα εΙς τους τρεις υΙούς τοϋ αύθέντου Βλαχίας είναι εντελώς ανυπόστατα καΐ πρόκειται απλώς περί επωνύμων της οικογενείας τών Δε- σποτών "Αρτης. Είναι δέ ανυπόστατοι οχι μόνον αΐ ανωτέρω γενεαλογικαΐ λεπτομέρειαι, άλλα καΐ πασχι αΐ λοιπαΐ πληροφορίαι περί διαμάχης τών α- δελφών κα!. περί προσφυγής τοϋ αύθέντου Βλαχίας παρά τω Παλαιολόγφ εΙς Κ)πολιν,ήτις άλλως τε δέν είχεν ακόμη άνακαταληφθή ύπό τών Ελλήνων τότε. Ό δέ Μιχαήλ Παλαιολόγος είχε διορίσει ώς άρχηγόν τών έν Μακεδο- νΙ(ΐ(. δυνάμεων τόν άδελφόν του Ίωάν'νην Παλαιολόγον τόν κατόπιν νικητήν της Πελαγονίας καΐ ούχΙ τόν Ίωάννην της Βλαχίας, δστις παρέμεινε διαρ- κώς μέ τόν πατέρα τόν Δεσπότην Μ•.•/αήλ Β' , και τόν άδελφόν του Νι- κηφόρον. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 3075 έξ., 3469 έξ.). 154 Γουλιέλμος βιλλαρδου•!•νος πγιγκιψ ΜΟΡΕωι ^§ 257 ] Άκούσοον ταΰτα ό ρ>ασιλΕύς ό γέρων κυρ Μιχάλης, 3555 ώς ήτον γάρ είς φρόνεσιν κ' είς τήν άνδρείαν μεγάλος, πάλι εφοβήθη, το άκουσε, έδειλίασε είς σφόδρα- τον ττρίγκιπα έδειλίασεν διατόείχεν γάρ τους Φράγκους. 'Ούρισεν γάρ κ'έκράξασι τους κεφαλάδες όλους τους φρόνιμους κ' ευγενικούς ττοΟ ήσαν της βασιλείας του. 60 Άρχισε νά λέη προς αυτούς και νά τους άφηγάται, το πώς ό πρίγκιπας Μορέως με τον Δεσπότη Ελλάδος έφουσσατέψαν κ' έρχονταν ολόρθα εις τήν Ρωμανίαν. «Έν τούτω θέλω και ζητώ όλοι βουλήν νά δώτε »ένταΰτα τί νά ποιήσωμεν και πώς νά εχωμεν πράξει». 65 Πολλά ήσαν γάρ τά λόγια τους όπου είπαν κ' ελαλήσαν. στο τέλος γάρ ίσιάστησαν και μίαν βουλήν έδωκαν. (2240) § 268] Ό πρώτος όπου έλάλησεν κ' εΐπεν του βασιλέως ήτον ό Σεβαστοκράτορας, κύρ Θεόδωρος εκείνος- και εΐπεν προς τον βασιλέα καΐ προς τους κεφαλάδες- 70 «Δέσποτα, άγιε βασιλέα, του κράτου σου το έλεος, »ότι αν παντέχης μοναχά με τον λαόν δπου έχεις, »τόν τόπον γάρ της Ρωμανίας νά τον εχης φυλάξει, »πληροφορώ τό κράτος σου, άπεργωμένος είσαι, »τήν βασιλείαν σου άχάνεις την κ' εμάς άκλήρησές μας. 75 »'Όρισον γάρ νά άνοίξουσιν τον θησαυρόν δπου έχεις »καϊ ρίξε τό λογάρι σου και ρόγεψε Άλαμάννους' »στεΐλε είς τον ρήγαν της Ούγγρίας λαόν νά σε βοηθήση, ' »όμοίως στον ρήγαν της Σερβίας, οπού ενι γείτονας σου, »νά ελθη ατός του αν ήμπορή, ή τόν λαόν του στείλη• 80 »άπόστειλον 'ς Άνατολήν νά έλθοϋσιν τά φουσσάτα »δπου είναι γάρ παιδευτικοί είς μάχην με τους Τούρκους. »Κι άφών ελθουσιν γάρ αυτοί δπου είπα κι ονομάζω, »έλπίζω πρώτα είς τόν Θεόν κι άπαύτου στην εύχήν σου, )>τόν τόπον σου φ\.'λάξωμεν άπό τους αντιδίκους 85 »κ' εκείνους γάρ νά βλάφωμεν δπου μας φοβερίζουν». [§ 269^ Άκούσων γάρ ό βασιλεύς ό γέρων κύρ Μιχάλης ί2260)τόν λόγον γάρ και τήν βουλήν του Σεβαστοκρατόρου, πολλά τόν εύχαρίστησεν κ' έπαίνεσεν είς σφόδρα, έπείν του έφάνηκεν καλόν είς τόν έτέτοιον τρόπον 90 ό τόπος του νά φυλαχτή και τους εχτρούς του βλάψη. Έν τούτω ορίζει γράφουσιν είς όλους γάρ τους τόπους, δπου είπεν κ' έσυμβούλεψεν κύρ Θεόδωρος ό Δούκας. [§ 270^ Μαντατοφόροι άπήλθασιν εκεί είς τήν Άλαμάννιαν τριακόσιους γάρ έρρόγεψσν όλους καβαλλαρίους ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ! ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ 155 3595 όπου ήσαν όλοι εκλεχτοί, όλοι άττοδιαλεμένο'.. Έκ την Ούγγαρίαν ί|λθασϊν χίλιοι ττεντακόσιοι, δττου ήσαν όλοι εκλεχτοί δοξιώτες στα άλογα τους. Ό Κράλης γάρ τοΰ άττέστειλεν, ό ρήγας της Σερβίας, έξακοσίους είς τα άλογα, δλους καλούς δοξιώτες. 3600 Εκείνοι της Ανατολής άρίφνητοι του ήλθαν κ' ήφέρασιν και μετ' αυτούς Τούρκους ττεντσκοσίους. Κι όταν ήλθεν ό νέος καιρός αυτός ό μάρτιος μήνας, στα μέρη ΆνδριανότΓολης είς τους πλατέους τους κάμπους εκεί έττερισωρέψασιν εκείνα τά φουσσάτα. 5 Κι ό βασιλεύς, ώς φρόνιμος, και είχεν γαρ τήν εννοιαν, άττόστειλεν καί ήλθασιν Κουμάνοι δύο χιλιάδες, (2280) δοξιώτες είς τά άλογα ττολλά ελαφροί της μάχης. '§ 271 ] Κι αφότου έσυνάχτησαν όλα του τά φουσσάτα, κράζει τόν κύρ Θεόδοορον τόν σεβαστοκράτοράν του 10 καί κεφαλήν τόν εποικεν είς όλα τά φουσσάτα• όλα του τά έπαρέδωκεν, τους ττάντας έττροφωνέθη νά τόν έχουν διά κεφαλήν, δίκαιον τοϋ βασιλέως, τόν όρισμόν του νά έκττληροϋν ωσάν γάρ τούς όρίση. [§ 272 Έν τούτω άφίνω γάρ έδώ,τά λέγω κι αφηγούμαι 15 καί στρέφομαι νά σας είττώ διά εκείνον τόν Δεσττότην καί διά τόν πρίγκιττα Μορέως, εκείνον τόν Γυλιάμον, τό ττώς έττοϊκαν κ' εττραξαν στην μάχην όττου άρχάσαν. [§ 275] "Οταν έττέρασε ό καιρός εκείνος ό χειμώνας 3614. Ε'ς τοϋτο Ρ'ιύλομαι εδώ νά πάψωμαι τ^■~^ λέγει 143. δια τον Σε- βαστοκράτορα κύρ Θεόδωρον εκείνον 1 0. Γουλ'.άν.ον 17. δπου αρ- χίνησαν 3608 εξ. Ό χρονογράφος ττεριπίτττει ενταύθα εΙς τάς γνωστάς, (πρβλ.ύποσημ. .ν-• ^, Λ„ ,,- , ^•-„„ ,.- . .< _: ϊ .-. Ιωάννου ιορι- οΐΛ.υυ '^^'^^'^^^^ ^^I|^^ν^ υυ'.^ '■* -Η ■*••'/ ϊ'•*-* •*ί^'* *^^ ιτχ./_. ϋ^..^^ -.. - ^ --^, — •" ϋ Λ&Λϊ,υ ταϊος ούτος εϊχεν, ώς γνωστόν, ονομάσει στρατηγον τον άδελφόν του 'Ιωάν- νην Παλαιολόγον, ε'.ς τήν διάΟεσ'.ν τοϋ οποίου είχε θέσει 500 Γερμανούς κα- 3608 ες. Ό χοονογράφος ττεριπίτττει ένταϋθα εΙς τάς γνωστάς, (πρβλ.ύποσ στιχ. 3075 ες! 3460 έ;. ), 3537 ές. σύγχυσες ττερί τό όνομα τοϋ Ίωάν αύθέντουτΓ,ς 15λαχ'.αΓ, 'τόν όττοϊον ονομάζει Θεόδωρον και εΙς τά περί διο σμοϋ αύτοϋ, δήθεν, ώς στρατηγοϋ ύπο τοϋ Μιχ. Παλαιολόγου, ένω ότελ Α' 163). 3618 ές.Άξία ιδιαιτέρας μνείας τυγχάνει ή μεγίστη όμοιότης εις το ση- μεϊον τοϋτο τοϋ γαλλικοϋ κειμένου τοϋ Χρονικού, τό όποιον έχει ως ε^ης: ΡιιαηΙ οθΐΐυί γνβΓ Γιι ρα'ΐίίβί;, ρΙ 1ϊ ηονΐαυ Ιειηρδ επίπα ςυβ Π Γουδδΐ^ηοΐ οΙίΕΐηΙβηΙ νβΓδ ΓίΐιΛΰ (1β ]ουΓ (ΙουοθπίθηΙ, βΐ ΙουΙοδ ΟΓθβΙυΓΟδ δθ Γβηο- νβίβηΐ βΐ δ'6δ]ονδδοηΙ βυτ Ιθγγθ, ϋ ρΓΪηοβδ ΟιηΠεπηβδ ςυί ρΐυδ βδίοϋ ΙοΐηΙβίηδ ςυβ Ίο άβδροί η'βδίοϋ, δί βιη&δδα ΙουΙβ δ& ^βηΐ (1ε > ΜοΓββ... (Γαλλ. Χρον. § 273). 156 Γουλιέλμος βιλλαρδουι-νος πριγκιτ ΜΟΡεωΣ και άρχατζν ό νέος καιρός άττό τον μάρτιον μήναν, 3520 όπου άρχινοΟν καΐ κηλαδοΟν, τά λέγουσιν αηδόνια, και χαίρονται, εύτρεττίζονται τά ττάντα γάρ του κόσμου, ό ττρίγκιττας γάρ του Μορέως, εκείνος ό Γυλιάμος, δα-τις ήτον μακρύτερα τταρά γάρ τον Δεσττότην, άπέστειλεν στον Εύριττον κ' εις όλα τά νησία, 25 κατατταντοϋθε εσώρεψεν όλα του τά φουσσάτα. Έττέρατε την θάλασσαν του Πάκτου ε{ς τον ΓΤύργον. (2500) ;"§ 274 Όλόρθα έδιάβηκεν έκεϊ όπου ήτον ό Δεσπότης• έκεϊ στην "Αρτα ένώ9ησαν κ' έσμίξαν τά φουσσάτα, ουδέν άργήσασιν ττοσώς μόνον καΐ μίαν ήμέραν 30 την δεύτερην εκίνησαν *κ τά Γιάννινα ύτταγαίνουν, ε{ς την Βλαχίαν έσέβησαν κ' έκεϊ έκοντοαναμεϊναν εως ου νά ελθη ό λαός του Ευρίπου, των νησίων, της Θήβας καΐ των Αθηνών κι ό αφέντης της Σαλώνου. Άπό την Σ:δερόπορταν έδιάβησαν όλόρθα 35 και η^τρασιν τόν πρίγκιπα άπέσω είς τήν Βλαχίαν• στον κάμπον του θαλασσινού ένώθησαν άλλήλως. [§ 2Ί5 Κι αφότου ένώθησαν όμου όλα γάρ τά φουσσάτα, βουλή ν άιτήραν έ νομού όλοι οί μεγάλοι αφέντες τό πώ; νά πράξουν νά ύπάουν καΙ πόθεν νά αρχινήσουν. 40 Τινές άιτ' αύτους εϊπασιν τήν Πάτραν, τό Ζητοΰνι, νά βάλουι' τά φουσσάτα τους νά τά παρακαθίσουν, τά κάττρη τά αχαμνότερα νά τά έχουν πολεμήσει. 3619. κι άοχ^νησε 20. νά κηλα^οϋν 22. Γουλιάμος 23. παρά εκείνον 2Ί.είς τψ Εΰριττον 26. τοϋ'Επάκτου όκ τον Πύργον 27. έδιέβηκεν δίΓου 28. "Αρταν έσμιξαν 29. ουδέ ποσώς άργήσασιν 30. στα Ι- ωάννινα ύπασιν, 31. Βλαχίαν έ^ιέβηκαν κ' έκεϊσε άναμεϊναν 32. όπως νά έλ6η 33. τοϋ Σαλώνου 34. Άπ^ τό Σιδερόπορτον έδιέβησαν 37. Κι' άφών... όλα του τά φ. 38. έπήρασιν όμοϋ δλοι οΐ πρώτος 39. ποΐ5 νά παν και ποϋ νά φο^σσατέψουν 363Ί έ;. Σ.δερόπορτα. "Οχυρά θέσις παρά τά δρια τοϋ φραγκ. κράι τών Αθηνών και Βλαχίας ή Ν. Πατρών, έπΙ της σημερινής δημοσίας ό Αθηνών Λαμίας κχΐ παρά τό χωρίον Έλευθεροχώριον, τοϋ Δήμου Ή κλειωτών τ?;ς Έταρχίας Φ3ιώτ:δος, όπου σώζονται ερείπια τοϋ μέσα γαλλιστί ί,α ΡαΐΓβ, Γαλλ. Χρον. § 274) κχΐ Λαμίας ή Ζητουνίου (Οπ- ρίοη ή ΟίΙοη, Γαλλ. Χρον. § 275). Περί Ζητουνίου και Ν. Πατρών βλέπε Μ.λλερ Ίστ. Φραγκοκρ. Α' 191, 192, 194, Γρηγοροβ. "Ιστ^ ρ. "Αθηνών Α' 507, 510, 539, ώς' καΐ'μελέτην Ν. Γιαννόπουλου, Αί Ίουδ. Πάρο •Ανατολ."Ηπειρ. Ελλάδος. (Έπετηρ. 'Βταιρ. Βυζ. Σπουδών Ζ' 25 ιΐκιαι της 253—263). ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΕΙ ωΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ 157 01 δέ οί φρονιμώτεροι, τταιδευτικοί της μάχης ουδέν εσνΓ/κοΓτέβησοα' είς τήν βουλήν έκείνην 3645 Ιπεΐ αν έβάλθη ό λαός να πολεμούν τα κάστρη, ουδέν κατευοδώνονται τίποτε δισφορήσει. (2520) «Το κάλλιον και διαφορικόν, όπου εχομεν ποιήσει, »ενι γάρ να άπέλθωμεν Ιδώ εις τήν Ρωμανίαν »κουρσεύοντα, ζημιώνοντα τοϋ βασιλέως τους τόπους, 50 »κι αν εΟρωμεν τον βασιλέα εΙς κσμπον ν' αναμένη, »μέ του Θεού τήν δύναμιν τον θέλομεν πολεμήσει. »Κ' ει μεν εύδοκήση ό θεός νά μας δώση το νϊκος, »πολλά ελαφρά νά έπάρωμεν τά μέρη Σαλονίκης, »στό στρέμμα μας νά έπάρωμεν ολην γάρ τήν Βλαχίαν 55 »νά εξέχει μάσω μεν εδώ• και πάλε ωσάν ίδοΟμεν )>ότι τό ακούσει ό λαός τών κάστρων της Βλαχίας »τό πώς έπολεμήσαμεν κ' επήραμε τό νϊκος, »δλα τά κάστρη παρευτΟς μας θέλουν προσκυνήσει». [§ 276] Κ' εις τοϋτο έσυμβιβάστησαν οί πρώτοι τοΟ φουσσάτου. 50 Ένταΰτα εχωρίσασιν χιλΙους άλογάτους, και τρεις χιλιάδες γάρ πεζούς νά ύποουν έκεϊ μετ* αύτους διά νά υπαγαίνουν εμπροστεν κουρσεύοντα τους τόπους. Τρεις σύνταξες τους εποικαν κ' έπροφωνεθήσανέ τους• όλη μέραν νά περπατούν τους τόπους νά κουρσεύουν, 65 κι άφών έλθη γάρ τό σπερνό, νά καταλάβη ή νύχτα, του νά περισωρεύωνται είς έναν τόπον όλοι (2340) [§ 277ΐΆπαύτου γάρ έχώρισαν τές σύνταξ» τους δλες κ' έβάλθησαν είς τήν όδόν κι άρχάσαν νά υπαγαίνουν κουρσεύοντα, ζημιώνοντα τόν τόπον της Βλαχίας, 70 καΐ πάντα οί κουρσατόροι τους ομπρός γάρ ύπαγαίναν μιας ήμερου τό διάστημα, έτόσον τους απείχαν. 3644. έσυγκατέβηκαν 46. έκατευόδωναν τιπ. διαφορέσειν. 4 7. Άλ- λα κά/λ',Γν διάφορον που θέλομεν 48. ένι τοϋ νά άπ. 49. τόπους τοϋ βασιλέως 50. τοϋ βασιλεϋ... ένεμείνη 52. νά δώση μας τόν ν. 53. τ6 μέρος Σαλ. 54. και δταν νά στρεφώμεστεν νά πάρωμεν τήν Β. 55. και πάλι 56. το κάστρον της Β. 57. κ' ήπήραμεν 60. Είς τοϋ- το... χίλιους καβαλλαρίους 61. καΐ τρεις χιλί ους... ύπασιν 62. καΐ νά ΰπασιν έπροστεν κ. τίιν τόπον. 63. και έπροφώνεσάν τους• 64. νά περπατούν ολημερίς τόν τόπον 65. έλθη ό εσπερινός καΐ νά κοντεύη 66. περιμμαζώνωνται 67.Άπ'αύτοϋ γάρ έχώρισεν της σ. του 68. είς τήν όδόν έβάλθησαν, άρχισαν νά οδεύουν, 70. εμπρός 71. ημέρας διάστημα 3667 έξ. Είναι περιττόν νά τονισθη δτι αϊ περί διαρπαγης πληροφορίας αύ- ται εΤναι ανακριβείς, καθόσον ό πρίγκιψ εΐοηλθεν εις το κράτος τών Ν. Πα- τρών (Βλαχίας), ώς φίλος καΐ σύμμαχος καΐ ούχΙ ώς πολέμιος. 158 Γουλιέλμος 31λλαρδουι•νος πριγκιψ ΜΟΡΞωι ΚαΙ δσον ζΚο^ρσ£ψα^σίV τά μέρη της Βλαχίας, έττίραα-αν το σάνοροι^ δττου χωρίζςι ό τόπος τοΰ βασιλέΌς έχ την Βλαχίαν, ΚατακαλοΟ τον λέγουν, 3675 κ* έσέβησ-αν στον βασιλέως τοας τόττους νά κουρσεύουν. [§ 278 ' 'ΞκΞΐ έναν κάστρον ηύρασιν, το λέγουσιν τά Σέρβια* ανθρώπους γαρ έπιάσασιν εκ τό καστέλλι εκείνο. Ερώτησαν νά τους είπουν τό τί μαντάτα εξεύρουν κ' εκείνοι άττεκρίθησαν κ' έττληροφόρησάν τους• 80 «Τό πώς ό ΣΞβαστοκράτορας με τά φουσσάτα όλα »κύρ Μιχαήλ τοΰ βασιλέως, δπου σας αναμένουν »σιμά είς την Άνδριανόπολιν είς τους μεγάλους κάμπους• »κ' ετύχαινε νά ερχωνται εδώ γυρεύοντας σας• »έλπίζομεν νά έπέρασαν σιμά στο Σαλονίκι». 85 Άκούσων ταΰτα ό Πρίγκιπας ομοίως και ό Δεσπότης, χαράν μΞ/άλην έδειξαν έτότε του λαοΰ τους (2360) ότι αγαπούν κι ορέγονται του νά έχουν πολεμήσει. Βουλήν επήραν παρευτύς τό τί νά έχουν ποιήσει, καΐ ή βουλή τους έδωκε πάντα νά ύπαγαίνουν 90 όλόρ9α έκεϊ που εύρέσ'κονται εκείνα τά φουσσάτα, νά πολΐμήσουν μίτ' αυτούς, ελπίζουν νά νικήο-ουν κ' εΙ μεν τους έλθη τό ριζ.κόν τόν ττόλεμον κερδίσουν, έλπίζο•υν νά ένεμείνουσιν της Ρωμανίας αφέντες. 3674. Κατα/.τίλοϋ 75. κ' έμ-τηκαν 7^. "Ενχ κάστρο τ,ύ,-ήκν.σιν, το λέγουν ε'.ς τά Σ. 77. κ•.' άν'ίοώ-ους ^π. 78. 'ίΙρ'.Ότησν.ν... ήςεύρουν 79. κι αυτοί τους άτνκρίΟηκ:;^; κκί, έβεβ'ϊίωτάν το•.>ς• Β2. Άντρι-ζνόπο- λιν 83. καΐ ήτον χρεία νά έλ^η 8'». έλττίζομ-: νά έττ. σιμ-ά το 85. Ά- κουσας... ωσαύτως 87. νά έχουν ττολ. 88 ττ^ίσε,, 89. ολόρθα νά ύπάσιν 90. έκεϊ Οπου εύ-ίσκοντχ', 92. κχ'. ζ'. αΐν ελΟγ; ρ.ζικόν... κερ- δίσει 93. ένεμε',νωσιν αφέντες Ρω^^.αννας. ; 3674. Κατακαλοϋ.Οέσι,ς κειμένη παρά τά σύνορα τής Θεσσαλίας και Μακε- δονίας, ού μακράν τοΰ σηυ.ερινοϋ Σα.^^νταπόρου. Τό τοπωνύμιον οφείλει τήν προέλευσίν του εις κτηματικήν περιοχήν μέλους τίνος της αεγάλης [ίυζαντι- νής οικογενείας των Κατακαλών, άπαντα δέ σήμερον και ώς Ινομα χωρίου, (παρά τό Άλ•.;ίέριον της επαρχίας Καρυστίας τοΰ νομοϋ Ευβοίας ). Είναι πολύ πιθανόν μάλιστα νά προήλθε εκ της αύτης αίτιας και τό όνομα τοΰ Κα- τακώλου της ΊΓ/είας, ώς εικάζει ό Μίλλερ. (Βλέπε σχετικώς: Μίλλερ Μο- νογραφία Περιοδεία ανά τήν ΓΤελοπόννησον, τεϋχος 20, οελ. 38 της σειράς των μονογραφιών. Ή Ελλάς έπΙ Ρωπαίων Φράγκων και Τούρκων ήτις ση- μειοϋται έν ττ Ρ.ιβλιογραοία σελ. κγ' υπ* άρ;θ. τίτλον 67, Νέου Έλληνο- μνήμονος ΙΓ' ')' σελ. 375, ΙΣΤ' σελ. 53, ΚΑ' σελ. 230, ώς καΐ Έπετηρ. Βυζ. σπουδών Α' 221. 3676 ές. Σέρβια. Πρόκειται ένταΰθα περί -"ής γνωστής πόλεο^ς των Σερ- βίων κειμένης Β. τοΰ Σαρανταπόρου έν τφ Νομώ Κοζάνης τής Μακεδονίας, δπου κ:•;1 σοιζονται εΙς περίοπτον καΐ λίαν γραφικήν Οέσιν τά ερείπια τοΰ κά- στρου περί ού γί /εται μνεία έν τω κείμενο». ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΕΙ ωΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ 159 Και τόσα εκαβαλλίκεψαν ότι έσωσαν έκεΐσε 5595 στά μέρη της Πελαγονίας τα λέγουν ία ονομάζουν. [§ 279] Εκείνος ό κύρ Θεόδωρος ό ΔοΟκας της Βλαχίας, δστις ήτον Σεβαστοκράτορας δλης της Ρουμανίας, ό έξάκουστος είς την στρατείαν και δόκιμος είς όλα, ώς άκουσε δτι ερχετον ό Πρίγκιττας κι ό Δεσπότης, 3700 ώρθωσεν τα φουσσάτα του κ' έχώρισεν τ' άλλάγια κ' έρμήνεψεν τοΰ καθενός άττό τους κεφαλάδες την ττράξιν γαρ και την στρατείαν δπου εμελλεν ποιήσουν Κουμάνους εΐχεν μετ' αύτοΰ δπου ήσαν δύο χιλιάδες• διατό ήσαν ελαφρότεροι άπ' δλα τά φουσσάτα, 5 ομπρός έκαβσλλίκευαν τόν τόπον νά άποσκεπάζουν. Άπαύτους γαρ απέρχονται οί τριακόσιοι ΆλλαμάνοΓ (2380) τους Ούγγρους γάρ έδιόρθωσεν και ήσαν τό άλλο άλλάγι κι άπ' εκείνους έρχόντησαν οί Σέρβοι κ' οί Βούλγαροι• κι άπέκΞΐ εκείνος ερχετον με τους Ρωμαίους καΐ Τούρκους. 10 Και όσον διεχώρισεν δλα του τά άλλάγια, είκοσι εφτά ευρέθησαν άλλάγια καβαλλάροι. 369Ί. ΚκΙ τόσο 95. το λίγουν 97. ττου ήτο-' Σε,'ι. 98. Πα- ραλείττεται ό στίχος. 99. ό; ήκο^σε ότι έρχονταν ό Ώοί■^,'.^/^ 3700. ώ- ι σε τά φ. του, άλλάγια ζχωρίαχΊ, 1. άπέ τους κ. '2. ζ-ζρεττζΊ νά ποίσουν. 3. κίόν δύο χιλιά-^ες 4. 8ιοΰ ήσαν ελαφρότεροι 5. τμπρος έκα;3χ>.>.ίκεψαν...άποσκεπάσαν. Γ», τριακόσοι 7. τους 0;'5γγ. έδιόρθω- σεν, έτΓΟΪκαν -ϊλλο άλλάγιν 8. και άπ' αυτούς έρχόντεσα. 0. καΐ τότε... μετά Ρωμαίους και Τ. 10. ΚαΙ όσον δε έχώρισεν 369 * ές. ΓΙελαγονία έκαλεΐτο κατά τους μέσους χρόνους, οχι μόνον ή μα- κεδονικ.ί] χώρα 'Αχοίδος και Μοριχό^ίου, άλλα και ή πόλις τοΰ Μονασττ,ρίου (Βουτέλ'.ον — Β,τώλια), κτισΟεΐσα παρά τζ ερείπια τ/;ς άρχαίας'ΙΙρακλείας, της και Πελαγονίας καλούμενης. Τό όνομα Πελαγον•''-^ ι'ί-.ετηρήυη λόγω της Μητροπόλεως. επειδή οί Μητροπολϊται οι εδρεύοντες εν .Μοναστηρίω έτιτλο- φοροϋντο Πελαγονίας, ϊ:5όΟη δε τό Ονομα και είς τή"/ πεοιοχήν της μ.ητροπο- λιτικής αυτών δικαιοδοσίας. Εις τήν περιφέρε.αν Μονασττ^ρίου ευρίσκεται ή θέσις ενΟα συνεκροτήΟ/; ή περίφημος μά^Γ/] της ίίελαγονίας κατ' 'Οκτώ- βριον τοϋ 1259, ονομάζεται δέ Βορίλλα λόγγος. Περί της μ.άχης ταύτης έ- γραψαν εΙς τά σχετικά έργα των οί βυζαντινοί ιστορικοί Γεωργ.'Λκ(^οπολίτης (1217 — 1282), ό και περισσότερον αξιόπιστος, λόγψ της αμεροληψίας του καΐ διότι ύττηρξε σύγχρονος των γεγονότων, Γ. Παχυμέρης, (1242 — 1310), Νικηφ. Γρηγοράς, (1295—1353) και Γ. Φραντζής, (1401—1466). Περί των Ιστορικών έργων τών βυζαντινών τούτων συγγραφέων βλέπε σχετικώς έν τη παρατιθεμένη μετά της Εισαγωγής Βιβλιογραφία, σελ. ιζ'. Βυζαν- τινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι. Προς σύντομον ένημέρωσιν βλέπε λίίλ- λερ Ίστορ. Φραγκοκρ. Α' 162, Γρηγοροβίου 'Ιστορ. Αθηνών Λ' 486, Ζα- ΙίγΙΙιΐηοδ Εβ ϋθδροΐαΐ ζταο Σ. 15, 19, 42, Άδαμ. 473, 512, 514 έξ. 565, 576, 630 σημ. 2. ώς καΐ μελέτην Δένδια.— (Πρβλ. ΰποσημ. στιχ. 3511 και 3608 περί τών δυνάμεων τοϋ στρατηγού σεβαστοκρ. Ιωάννου). 160 Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιτ ΜΟΡΕωι [§ 280]''6)ςφρόνιμοςκαΙ πονηρός δπου ήτον εις τά πάν^ , ώρισΕ εΙς όλα τά χωρία και ήλθαν οί χωριάτες κ' ήφέραν τά φοράδια τους, βοΐδια κι άγελάδισ 3715 κι όσα όνικά κι δίν είχασιν εκεί τά ήφέραν δλα• όλα τά έκαβαλλίκευαν άττάνω έκ τά βουνία, κ' έφσίνονταν άττό μακρά δτ' ήσαν καβσλλάροι. ΚαΙ ττασα έσττέρα άνάβγασιν ό κατά είς ήστιάν του, καΐ φαΐνοντσί σου τά. βουνία κ' οΐ κάμττοι ότι όλοι καίονται. 20 Κι άτταύτου πάλε ώρισεν μικρούς τε και μεγάλους, ούτως καΐ τά φουσσάτα του ωσάν καΐ των χωριατών, ομοφώνως κσΐ μιαν φωνήν στριγγίτσαν κι έφωνάζαν• καΐ φαίνεταί σου ότι βροντές τόν κόσμον έταράττων. [§ 281 ] Άπαύτου πάλε Ιδιόρθωσεν ανθρώπους εδικούς του 25 κ* έπαιρναν ρούχα κι άλογα κ' έφευγαν κ' ύπαγαΐναν έκεϊ είς τόν Πρίγκιπα Μορέως, ομοίως κ'είς τόν Δεσπότην, (2400) κ' έλεγαν τους τά ψέματα, τά ουκ είδαν ούτε άκουσαν. Του βασιλέως γάρ τόν λαόν σφόδρα τόν επαινούσαν κι αύξαίνουσι κ' έλέγασι δ.ά τό ενα πεντακόσια, 30 και τόσα τους άπόσωσαν ψεματικά μαντάτα, ότι πολλά Ιδειλίασσν οι δεσποτάτοι όλοι [§ 282 ] Άπαύτου πάλε εκραξεν άνθρωπον της βουλής του, 3713. χωοία, ήλΟασιν 1Ί. ηφεραν τ' άγελάδια τους, ονιχά καΐ φορά- δια- Ιδ. Παραλείπεται Κ στίχοΓ. 17. κ* έφαΐνοντα άπό μακριά βτ' εί- ναι 18. και κάΟα νύχτα άνάφτασιν.,.ήστίαν 19. κ* έφαίνοντα σου τά βουνά... οτι έκαιόνταν 20. Άτταύτου πάλιν 21. ωσάν και τους χωριάτες, 22. εις μίαν φωνήν έστρίγγιζαν, έφωνάζαν. 23. έοαλεϋαν 2 '♦. πάλιν ώρθωοεν 27. τά ψέματα τά ουκ ήσανε ά5>ήΟεια. 28. Τοϋ β. τόν λαόν είς σφ''>δρα, 29. καΐ ήξευραν και έλεγαν διά τέ, ίνα δέκα, 30. ψεματινά 32. πάλι Ιλάλησεν 3712 ές. Περί των διαφόρων στρατηγικών τεχνασμάτων τοϋ στρατηγού σεβαστοκράτορος Ιωάννου, άδελφοϋ τοϋ Μιχαήλ Παλαιολόγου, ώς κοί των δυσχερειών επισιτισμού, παρενοχλήσεων μικροαιφντδιοσμών και ψεν-Σών δια&ί-σεων, τάς όποιας προεχάλει εις τό άντίθετον στρατόπεδον προς μεΐ- ωσιν τοϋ ήθικοϋ τών αντιπάλων, πληροφορίας παρέχει ό Γ. 'ΑχροπολΙτης. (Χρονική Συγγραφή Σ. 180). 3732 έξ. Τά περί μυστικού απεσταλμένου αναφέρονται καΐ ύττό τοϋ Νικηφ. Γρήγορα, (Ρωμαϊκή Ιστορία, Βιβλ. Γ', κεφ. 5, 36), αλλά κατά τρόπον πολύ διάφορον.'Ο στρατηγός Ιωάννης απέστειλε κατάσκοπον, όστις, μετά πολ- λάς προσπάθειας, κατώρθωσε νά πείση τόν Δεσπότην, Μιχαήλ Β', νά φύγη, διότι διέτρεχε, δήθεν, κίνδυνον έκ μέρους τών συμμάχων του Φράγκων. Οδ- τος δέ τους εγκατέλειψε αίφνηδίως καΐ αδικαιολογήτως. ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΜΙΑι ΜΑΧΗΣ Δ1ΑΤΡΕ5ΑΝΤΑ 161 πρόνοιες και χρήματα τΓολλά τοΟ άτάχθη κ' ύττησχήθη νά φανιστΡ] ότι έφυγεν κ' εδιάβη στον Δεσττότην. 5755 Γραφήν τοΰ έδωκε άττόκρυφα νά δώση του ΔεστΓοτη, ό τι τοΟ είπη εκ στόματος, όλα νά τά ττιστέψη. Έττήρεν τά ττιττάκια του κ' εβάλθη είς τον δρόμον στΓουδαχτικά εττερττάτησεν, ήλθεν είς τόν Δεσπτότην, κρυφώς άιτήλΟεν είς αυτόν και μοναξά τόν κράζει. 40 [§ 282'^ ]Ό κλέφτης ήτον πονηρός και μηχανός είς σφόδρα• ωσάν κλαίοντα άρχισεν νά λέγη τόν Δεσπότην «Αφέντη, εδώ με άπέστειλεν ό κύρης μου ό αδελφός σου »νά σε ειπώ το μυστήριον του, τό τί σε συμβουλεύει. »Άλήθεια ενι, αφέντη μου, κ' εκείνος μαρτυρεί το 45 »ότι άπό τοΰ φτόνου και ζηλείας κι άναγκασίες ανθρώπων »έβάλθητε εις σκάνταλα κ' είς την συνερισίαν (2423) »έσύ έζήτας την Βλαχίαν, κ' εκείνος τό Δεσποτάτο. »Κι άπό ετούτης της αφορμής επλήθυνεν ή μάχη »μέσα είς εσάς τους αδελφούς όπου ήτον ψέγος μέγα, 50 »νά μάχεστε αμφότεροι εσείς οί δύο αύταδέλφοι. [§ 283] »Λοιπόν, αφέντη μου, καλέ, ό κύρης μου ό αδελφός σου, »ώς εδραμες απάνω το^ νά έπάρης την Βλαχίαν, »ούκ εΐχεν γάρ ποΰ νά γενή ουδέ τό που νά δώση »κ' έπρόσφυγεν στον βασιλέαν όπου ενι αντίδικος σου. 55 »Κι ως εμαθεν ό βασιλέας ότι φουσσάτα κάμνεις, »τόν πρίγκιπα γάρ τοΰ Γ^ορέως έποικες άδελφόν σου, »τήν άδελφήν σας του έδωκες διά όμόζυγον γυναϊκαν )>κ επήρες εις βοήθειαν σου με δσα φουσσάτα έχει. »Κακήν βουλήν άπήρετε• και ποίος σας την εδώκεν, 60 »νά αφήστε γάρ τους τόπους σας καΐ την άνάπαψίν σας, »νά ελθητε στην Ρωμανίσν στοΰ βασιλέως τους τόπους; »νά μάχεσαι τόν βασιλέα, τίς είσαι, Δέσποτα μου; 3733. πρόνοιες, χρήματα πολλά έτάχθη κ' ΰποσχέθη 34. νά φα- νηθη... κ* ΰπάγεί 35. τοΰ Δεσπότου 36. νά τόν είπη 37. τ6 πιττάκιν του 38. σπουδαίως έπεριπάτησεν, είς τον Δ. ήλθεν, 39. κρυ- φίως άπηλθεν προς αυτόν... τον λέγει. 41. κι ώς κλαίοντα άρχίνησεν... τοΰ Δεσπότου" 42. μέ έστειλεν ό αφέντης αδελφός σου 43. ειπώ μυ- στήριον τό τ'. σου συμβ. 44. εναι, αφ. μου 45. κι ανάγνωσης ανθρώπων 46. έβάρθητε εις σκάνταλα και εΙς την συνεργίαν. 47. κι αυτός τ6 Δεσποτάτον. 48. ΚαΙ άπ* αυτής της άφ. 49. έσω εΙς εσάς... ψέγος ^έγας 51. καλέ, αφέντης μου ό άδ. σου 53. γάρ πώς νά γένη 54. τρόσφυγεν στον βασιλεΰ 55. ό βασιλεύς 57. τ-Γ^ν αδελφή σου τοΰ έ- δωκες όα'ζυγον γ. 59. έπήρετε* ποίος σ5ς τήν έδώσεν, 60. νά αφή- σετε τους τό-ους σας 62. τις είσαι έσύ, Δέσποτα, νά μάχεσαι βασιλέαν; Χοονιχον ΑΙορέως Η ~ 162 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΐ »ΤΓΟσους τέτοιους ωσάν εσέν έχει οττήν έξουσίαν του; »Λοιττόν, αφέντη μου καλέ, άκου, και ττίστευέ μου, 3755 »ττολλά φου:3•σάτα έρχονται εδώ να σε θέλουν απαντήσει• »εχει Άλλαμάνους εκλεχτούς καλά ττεντακοσίους, (2440) »Ουγγρους χιλιάδες δέκα τρεις όλους με τά δοξάρια, »Βουργάρους, Σέρβους έχει έδώ καν τέσσαρες χιλιάδες, »Ρωμαίους άττό την Ροομανίαν όλους εδώ τους έχει, 70 »έκ την Τουρκίαν κι Άνατολήν άριφνισμόν ουκ έχουν »διά τον έναν όττου έχετε ό πρίγκιπας μετά σε, »είναι γάρ τοΟ βασιλέως 'ς τον έναν σας διακόσιοι. »Διά τοΰτο λέγει. Δέσποτα, ό αφέντης μου ό αδελφός σου »δτι αν έμαχί στητέ άπό φτοράν δαι μόνου, 75 »ούδέν έχει καλλιώτερον φίλον του εις τον κόσμον, »κι ώς άγαπώντα σε πολλά, μεγάλοος σέ λυπάται. »Κ' εξεύρεις κι άλλο, αφέντη μου, το πόσα σέ κακεύει »ό βασιλέας της Ρωμανίας αυτός ό Παλαιολόγος• »κι αν έλθης γάρ εις πόλεμον εις τοσοΟτα φουσσάτα, 80 »πρώτο ημπορεί άπ' αμαρτίας νά χάσης τό κορμί σου, »καΐ δεύτερον, χειρότερον, αν πέσης είς τάς χείρας »τού Παλαιολόγου βασιλέως εκεί όπου σέ κακεύει, »ποτέ την "Αρτα ουδέν θεωρείς ουδέ τό Δεσποτάτο. [§ 284] »Έν τούτω λέγει, αφέντη μου, ό κύρης μου ό αδελφός σου* 85 »σκόπησον μέ όλην σου την βουλήν νά φύγης νά γλυτώσης »έσύ μέ τά αρχοντόπουλα που είναι του Δεσποτάτου, (2460) »κι άγω με είς τον τόπον σου, τά κάστρη σου φύλαξης. »Καί πάλε αν χάσης τίποτε άπό τά πεζικά σου, »άφών έχεις τήν άφεντίαν κ' είσαι 'ς τό Δεσποτάτο, 93 »πάλζ φουσσάτα ου λείπουν σε, νά έχης όσα κι άν θέλης». Εκείνος γάρ ό άσεβης όπου έλεγεν έτοΰτα, 3763. τέτοιους πόσους... τους έχε', εΙς έξουσίαν του; 64. ήκουσον, πί- στεψον με" 65. έδώ νά σέ άτταντήσουν 67. χιλιάδες κίνε τρεΤς, 68. Βουλγάρους 70. Τούρκους εκ τ-ί;ν Άνατολήν οτζου αριθμόν ούκ έχου' 71. διοϋ γαρ καΐ ό πρίγκιπας ερ/εται μετ' εσένα 72. πάλι του β. έν' στον ενα διακόσιοι. 73. Είς τοΰτο... αφέντη μου ό άδ. σου, 74.φτο- ρά 75. ούκ έχει... άλλον φίλον στον κ. 76. κι ώς ήγαπώντας σε πολλά... λυπεί ται. 77. 'Ηξεύρεις πάλιν πώς έσέν κακεύει ό βασιλέας 78. της Ρωμανίας κυρ Μιχαήλ αυτός ό Π. 79. είς τόσα τά 80. πρώτον μπορεΤ 81. αν πιάση σε είς χείρας 82. τοϋ Π. βασιλέως αυτός ποϋ 83. Άρταν... ούτε τό Δ. 84. Είς τοΰτο... αυτός ό άδ. σου• 85. σκό- πησε μετά συμβουλήν νά φύγης νά έγλύσης 86. όμοϋ... όπούν τοϋ Δ. 87. και σΰρε... τόκάστρον νά φυλάττης. 88. και πάλι... τίποτες 90. πά- λιν... δσα θέλεις ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι ΜΑΧΗΣ ΔΙΑΤΡΕ1ΑΝΤΑ 163 όλως κλαίοντα τά ελεγεν και κλαίοντα τά άφηγάτον. [§ 285] Και όσον άττοττλήρωσεν ετούτα κι σλλα ττλέον, εϊδεν καλά κ' εγνώρισεν, έδειλίασε ό Δεσττότης• 3795 άπολογίαν εζήτησεν ήθελε να ύπαγαίνΐ). '(^ι)ς δε ό Δεσττότης τον κρατεί εως ότου νά συντύχτ) άλλήλως με τον πρίγκιπα νά μάθη τά μαντάτα. Κράζει παιδόπουλά του δύο και μοναξά τους λέγει• «Άμέτε εις τόν πρίγκιπα κ' είπέτε του άπό έμεναν 3800 »νά ελθη συντόμως έδώ, βιαστικά τόν χρήζω». Κ' έκεϊνοι έσπούδαξαν,γοργόν στον πρίγκιπα απήλθαν το εΐπεϊ του έκ τον αφέντη ν τους εκείνον τόν Δεσπότην, το είχαν κι ανάγγειλαν του• ευθέως σπουδαίως έδιάβη έκεϊ όπου ήτον ό άσεβης στην τένταν του Δεσπότου. 5 Έξάναρχα λεπτομερώς τόν πρίγκιπα τά εϊπεν, ολα τά άφηγήσετον, ωσάν και του Δεσπότου• (2480) κι αφότου τά άφηγήσετον τοΰ πρίγκιτιος τά λέγει, άπολογίαν του έδώκασιν, έδιάβη οπόθεν ήλθεν. Λεπτώς τά άφηγήσετον τοΰ Σεβαστοκρατόρου 10 τήν πράξιν όπου εποικεν έκεϊσε εις τόν Δεσπότην και πώς του ύποσχέθηκεν νά φύγη τήν νύχτα έκείνην. Τό ακούσει το ό κύρ Θεόδωρος μεγάλως γάρ έχάρη, κράζει το'ύς φρονιμώτατους όπου είχε είς τά φουσσάτα• όλα τους άφηγήσετον, χαράν μεγάλη έποϊκαν. 15 'ίύς δέ ό Δεσπότης σε λαλώ, εκείνος της Ελλάδας ούκ ήτον γάρ χαιράμενος, μεγάλην θλΐψιν είχεν. "Εκραξε τόν ττρίγκιπα- οί δύο βουλήν επήραν τό πώς νά ποιήσουσιν ομού και πώς νά έχουν διάξει. [§ 285] Κράζουν τους κεφαλάδες τους, τους πρώτους του φουσσάτου, 3792. Ορηνώντα ελεγεν, θρηνώντα άφ'ίγεϊτον. 9.'ί. άποπλέρο;σεν αότά 94. καλά, ζγνώριαζ 9.τ. έζήτ^ησεν δ'ΐ νά ΰπ. 96. Ό Δ. τόν έκράτησεν ως νά συντύχη άλλήλως 97. μετά τόν πρίγκιπαν όμοϋ 98. Λαλεϊ παιδ. και μοναςία 99. Σύρετε... ττέτε τον άττό μένα .3800. σύντομα εως έδώ 1. γουργόν...ύπασι 2. τόν λόγον ώς έπλήρωσαν, σι!)ντομα έσηκώΟη 3. ευθέως γουργόν έσέβηκεν στην τέντα τοΰ Δεσπότη 4. άσε- βης αυτός ό δημηγέρτης• 5. τοΰ πρίγκιπος 6. τοΰ άοηγήθηκεν 7. Παραλείπεται ό στίχος. 8. άττηλογίαν εζήτησεν έδιέβην οΟεν 9. Λε- πτομερώς τά έδήλωσεν 10. έκεϊ 11. αύτ-Γ^ν τήν νύχτα. 12. με- γάλως τό έχάρη 13. λαλεί τους γνωστικώτερους όπούχεν τοϋ φουσσάτου. 14. άφηγήθηκεν 15. της Έλ>,άδος 16. μεγάλην ϋλϊψιν εποικεν άπό τόν δημηγέρτην 17. Λαλεί τόν πρίγκιπα γουργόν όμοϋ βουλήν νά έπάρουν, 18. πώς νά ποιήσωσιν όμοϋ και τί νά έχουν πράξει. 3795. Πλην τοϋ Γαλλ. Χρον. ( § 282β— 284 ) τά περί μυστικοϋ απεσταλ- μένου αναφέρονται και εις τό 'Λρχγ. Χρον. ( § 26Γ! — 264 έξ.). 164 Γουλιέλμος βιλλλρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι 3820 έβαλαν τους κι ώμόσασιν να κρύψουν την βουλήν τους. Αφότου γάρ έγένετον ό όρκος των κεφαλάδων κι ώμόσασιν αμφότεροι νά κρύψουσιν τό πράγμα, ότΓου ήθελεν νά τους είττη της "Αρτας ό Δεσπότης, είς τοΰτο άρξετον νά λαλη και νά τους άφηγάται, 25 ό Δεσπότης λεπτομερώς εκείνα τά μαντάτα, τα εΐπεν και άφηγήσετον εκείνος ό δημηγέρτης, (2500) τον ήτον άποστείλοντα κυρ Θεόδωρος ό Δούκας του Δεσπότου, τοΰ άδελφοΰ, όλον με πονηρίαν. Άκούσων ταΰτα οί άρχοντες οί πρώτοι τοΰ φουσσάτου, 50 οί μεν επίστεψαν ευθέως αλήθεια ωσάν τό έλεγαν κ' οί άλλοι έλεγαν, ψέματα εΐπεν ό δημηγέρτης. Ό αφέντης της Καρύταινας ό έξάκουστος εκείνος έντράπη, τό άκούο-ει τό φυγεϊον, μ;γάλως έταραχεύτη και είπεν, δτι ψέματα εΐπεν ό χωριάτης 35 όπου ήλθεν κι άφηγήσετον εκείνα του Δεσπότου• όλα όσα ήσαν λόγια εύκαιρα, καύχημα τών Ρωμαίων όπου επαινούνται όλοστινοϊ και ψέγουν τους έχτρούςτους. «Άλλα ας σταματήσωμεν εδώ εις τους κάμπους τούτους »κι αν έλθουν, νά πολεμήσωμεν ήμεϊς ας τους δεχτούμε. 3820. καΐ ώαοσαν 21. έγίνετον δρκος 22 — 23 Παραλείπονται, οί δύο στίχοι. 24 ιϊρξεται λαλεί... άφηγητα-, 26. καθώς τά άφη- γήσετον 27. ΙΙαραλείπεται ό στίχος. 28. έκ τον Σεβαστοκρά- τοραν, δλον με πονηρία, 29. Ώς ήκουσαν οί αρχ. 30. οί μί:ν εύτύς επίστεψαν άλήΟε'.αν τά έλεγαν 31. οί έτεροι έλέγασιν, ψεΰδος ένι τά πάν- τα. 32. ό έςάκ. στρατιώτης 33. έντράπη τόσο... έταράχθη 36. λό- γοι εύκαιροι, καυχήματα Ρωμ•χίων 39. νά πολεμήσο'ίσιν έμεϊς 3821 εξ. Παραμένει σκοτεινή ή α'φνηδία άναχώρησις τοϋ Δεσπότου "Αρ- τ■^,^ Μιχαήλ, ("ρβ-'- στίχ. 3923 εξ.) και ανεξήγητος ή παρ' αύτοϋ έγκα- τάλειψις τοΰ γαμβρού του Γουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου καΐ τών λοιπών συμ- μάχων του, οϊτινες είχον έλθει προς βοήθειάν του. Αί πηγαί, παρά τήν ά- φθονίαν των, δεν φαίνονται εντελώς ασφαλείς. Ό Παχυμέρης πάντως ισχυ- ρίζεται, (Ιστορία Σ. 83 ), δτι ή δυσαρέσκεια έπηλθεν εις το στρατόπεδον τοϋ Δεσπότου Μιχαήλ Β'λόγω άπρεπους συμπεριφοράς Φράγκων τίνων ιπποτών προς τήν σύζυγον τοϋ νόθου υίοϋ του Μιχαή> Ιωάννου της Β>.αχίας, τ'/.ν ώραιοτάττ,ν θυγατέρα τοΰ Βλάχου άρχοντος της Φθιώτιδος Ταρωνά. Ό Ιωάννης χλευασθε'ις έπι πλέον ώς νόθος, απεφάσισε νά έκδικηθη τους Φράγκους, συνεννοούμενος με τον στρατ-/)γόν τοϋ Παλαιολόγου, τον ά}^.ον Ίίοάννην, τον όποιον παρεκίνησε νά έπιτεΟή κατά τών Φράγκων, με τ->,ν ύπόσχεσιν δτι Οά τον βοηΟήση, έ'λαβε δέ παρά τοϋ στρατηγού τήν ύπόσχε- αιν δτι θά φεισΟή της ζωής τοϋ πατρός του Μιχαήλ και τοϋ άδελφοϋ του Νικηφόρου και δτι Οά τους ελευθέρωση μάλιστα, αν πέσουν εΙς χείρας του. Τήν πλη'οφορίαν ταύτΓ,ν τοϋ Παχυμέρη,καίτοι άνεξακρίβωτον και πάν όίλλο ή δ.αφω'ίζουσαν το ζήτημα, υίο6ετο'~σι οΐ νεο;τεροι ιστορικοί και θεωροΰν ώς αϊτίαν της ηττης της Πελαγονίας. (Πρβλ. Μίλ>ερ, Ιστορία της Φραγκο- κρατίας, Α', σελ. 162). ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι ΜΑΧΗΣ ΔΙΑΤΡΕ1ΑΝΤΑ 165 3840 »Μηδέν σκιαστητε τίποτε αν είναι πλειότεροί μας• »δτι λαός πολιίττλοκος κι άττό διάφορες γλώσσες »ποτέ καλήν συμβίβασιν ούκ εχουσιν αλλήλους. »Ήμεϊς γαρ και αν εϊμεθεν ολίγοι ιτρός εκείνους, »δλοι εϊμεθεν ώς αδελφοί και γλώσσαν μίαν λαλούμε, 45 »κ' έδάρτε θέλομεν φανή αν εϊμεθεν στρατιώτες». Εκείνοι οί περισσότεροι εκ τον φόβον δπου είχαν (2520) τίποτε ουδέν άφκράστησαν τοΟ άφέντου της Καρυταίνου, άλλα εις το τέλος εϊπασιν κι ούτως το άφιρώσαν ότι το έλθει το βραδύ, νά λάμψη το φεγγάρι, 50 νά κο;μηθ?ί ό λίος λαός νά μη τους έχουν νοήσει, τό πλεΐον κρυφώς και σιγαλά δπου νά ημπορέσουν νά ορμηθούν του φεγγαρίου και νά έχουν μισσέψει, νά φύγουν ωσάν ημπορούν διά νά μη κιντυνέψουν. Κι όσον έπλήρωσε ή βουλή δτι νά έχουν φύγει, 55 ό κατά εΙς έδιάβηκεν εις τήν κατοΰνα δπου εΐχεν. [§ 287] Έν τούτω ό άντρικώτατος ό αφέντης της Καρυταίνου, εκείνος ό παράξενος ό επαινετός στρατιώτης, έπόνεσε ή καρδία του κ' εις σφόδρα έλυπήθη, Ό μεν έντράπη τό φυγεϊον, έθλίβη τόν λαόν του, 3840. Μή κροτισ-ήτε... πλεώτεροί μας- -ΊΙ. πολύπλοκος εις διαφόοες γλώσσες 43. είμεστεν λιγώ-Γερο!. νπ' αυτούς, 44. άλλα ε'ίμεστεν ώς αδελφοί 4δ. καΐ τώρα θέλομεν φ. αν εϊμαστεν 46. όκ τον φόβον 4 7. τίποτε γαρ ούκ ήκουσαν.,.Καρυταίνος, 49. νά λάμψη το φ. 50. όλος ό λα^ς νά μήν'τούς εννοήσουν, 52. νά ορθωΟοϋν τοϋ φ. νά εχουσι κ'.νήσειν 53. δσον ήμπ. δπως 54. ή βουλή δ-.ά νά έχουν 55. ό κάθε εΙς έδι,έ- βηκεν εΙς ττ,ν αύτοϋ κατοΰνα 56.ΕΙς τοϋτο ό άντρειότατος αφ. Κ. 57. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 59. το εν δ',ά τήν έντροπήν, άλλο διά τον λ. του 3840 έ;. Το προβχλλόμενον ένταϋΟν. επιχείρημα πτρι ομοιογενείας καΐ ό- μογλοισσίας δεν ήτο πράγματικόν, δεδομένου δτι οΐ Φράγκοι τοϋ ΪΝΙορέως δεν ήσαν μόνοι αλλά σύνωδεύοντο και ύπό Μοραϊτών Ελλήνων κα.ί ίίιότι ήσαν όμοϋ με Έκτος αν παρ φομοιωΟή προ ρήματα προβάλλει και περαιτέρω ό Χρονογράφος, παρουσιάζων αυτά, είτε ώς λόγους τοΰ πρίγκιπος Γουλ. Βιλλαρδουΐνου, (πρβ>. ύποσημ. στ. 3986 έξ. ), εϊτε ώ^. λόνους τοϋ Ιωάννου Κατα3α πρδ της έν Πρινίτση μάχης. (Πρβλ. στ. 4721 'έξ.). 166 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδουί•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωΣ 3850 έσκόττησεν, ώς φρόνιμος, το ττώς να τοΟς βοηθήση νά μη χαΟοΟσιν άδικα κ' Ιχει άμαρτίαν μεγάλην. [§ 238]Στήν τέντα του εστάθηκεν, ραβδί κρατεί στόχέρ•ν, τον στΟλον κρούει με το ραβδί και λέγει προς εκείνον «ΣτΟλε μου, κράτει δυνατά την τέντα όττου με σκέττει 65 »κ' είπες της εκ το μέρος μου, μηδέν το άπιστήση »δτι πολλά την άγαποο, ού χρήζω νά κιντυνέψη. (2540)»Ήμεΐς βουλήν άπήραμεν. ό πρίγκιπας κι ό Δεσπότης^ »νά φύγω μεν άπό σπερού οί πρώτοι τού φουσσάτου »ν' αφήσω μεν τον λίον λαόν νά έχουσιν κιντυνέψει. 70 »Διά τοΟτο λέγω προς έσέν, τέντα μου ήγαπημένη, »μή πιάση κι άπιστήσης το ότι ενι άλλέως το πράγμα• »σκόπησον νά σωτερευτης δπως μη κιντυνέψης». [§ 289]Άκούσων ταϋτα ό λαός πού ήσαν έκεϊ μετ' αύτον το πράγμα τό έξενοχάραγον, το ούκ εϊδασιν ποτέ τους» 75 δλοι εις φόβον έπέσασιν, έταράχτησαν μεγάλως• άπό άνθρωπον εις άνθρωπον έπλάτυνεν τό πράγμα. Ό πρίγκιπας τό άκουσεν, έχόλιασεν μεγάλως• ώρισε ευθέως κ' έκράξασιν τόν άφέντην της Καρυταίνον/ και λέγει τον χολιαστικά• «"Ήτον καλόν τό έποικες; 80 »τόν όρκον όπου έποίκαμεν και την βουλήν ομοίως, »νά τό φαυλίσης φανερά, νά μας άποσκεπάσης; »ούδέν τό έποικες φρόνιμα, σφάλμα γάρ μέγαν ήτον». Ό αφέντης της Καρύταινας τόν πρίγκιπα άπεκρίθη* «Έγώ σφάλμα ούκ έποικα και τίς νά με εχη μέψει, 85 »ετοιμος νά διαφεντευτώ και νά τόν πολεμήσω »όποιος νά ειπη ότι έσφαλα, άνευ της άφεντίας σου, (256θ)»δπου είσαι αφέντης μου λίζιος κι ουδέν σε αντιτείνω. »"Οσνΐ εϊπασιν νά φύγω μεν νά αφήσω μεν τόν λαόν μας, »λουλούς τους εχω κι άτυχους, ού πρέπει νά είναι αφέντες 3860. ώς φ. ττώς νά 61. καΐ έχει άμαρτίαν. 63. στο στΰλο. 64. κράτειε 65. κ' είπε την άπό μέρος μου 66. ού θέλω νά κ'.ντυνέψγι 67. έττήραμεν 69. τόν λίον λαόν ν' άφήσωμεν νά εχ/) 70. Δ•/ αυτό λέγω 71. μή πώς κα1...οτ'. ά)>λέως έναι.• 73. ΚαΙ ό λαός ώς τό ήκουσεν» όποΰσασιν μετ' αυτόν, 74. τόν λόγον δε τον θαυμαστόν, τό ούκ ήκουσαν ποτέ τους, 75. κ' εις ταραχήν με^^άλην 76. έπλάτ'^νεν ό λόγος 78. ώρισε κχΐ έλάλησαν...Καρυταίνος• 79. λέγει του 80. οπού έ- ποικες 81. και μας άποσκεπ. 82. ουδέν έποικες., λάθος μέγα έποι- κες- 83. τον πρ. έλάλε.ε• 86. ει τις είττϊ) 87. όπουσαι... σε άντι- τώμαι 88. Οί δε όσοι λέγουν... και τόν λαόν ν' άφοϋμεν 89. Χω- λούς ^3864 εΐ. Πλ•> τοϋ Γαλλ. Χρον. (§288 ές ) βλέπε σχετ Χρον (§ 269 ές.), ένθα άπαντα ό αυτός μονόλογος. ικώς καΐ Άραγ. ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟΣ ΕΙΣ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑΝ 167 3890 »ή νά βαστάνουν άρματα, στρατιώτες νά τους κράζουν». '63ς τό ήκουσεν ό πρίγκιπας εννόησε, έντράπηκε το, εμετανόησεν σφοδρά εις όσον γάρ εγίνη• κράζει τον πρωτοστράτοραν, ορίζει τον και λέγει, νά βάλτ] τον διαλαλητήν τού νά εχη διαλαλήσει• 95 κανείς μη άκούση τίποτε και φοβηθη κάν όλως τά λόγια όπου είπήθησαν ένταΟτα εις τά φουσσάτα, μη τά πιστέψη γάρ κανείς, ψέματα είναι μεγάλα. Άλλα ας τό κρατοΰσι άλήθειαν, κανείς μη τό άπιστήση, ότι αυριον, αν θέλη ό Θεός, θέλουσι πολεμήσει. 3900 'Ούς τό ήκουσαν οΐ άπαντεο έτότε οί Μοραΐτες τό πώς έδιαλαλήσασιν κι άφίρωσαν τούς λόγους, ότι τά λόγια τά εϊπασιν ψέματα έλαλήσαν, ώς δε την αυριον τό πρωΐ θέλουσιν πολεμήσει, όλοι τό άνεχάρησαν, πολλά τό έπεθυμουο-αν. 5 [§ 290] Κ' οί Δεσποτάτοι, ώς τό ήκουσαν, έθλίβησαν εις σφόδρα* εις τόν Δεσπότη εδιάβησαν όλοι του οί μεγιστάνοι, (2580) κρυφώς του είπαν μοναξά• «Αφέντη, τί εν' τό κάμνεις; »βούλεσαι ν' άποθάνωμεν εδώ άδίκοος μετ' εσου; »ούδέν άκούης τους άτυχους τους Φράγκους του Ι^Ιορέως, 10 »τό πώς ουδέν έδείλιασαν τά πλήθη τών φουσσάτων »όπου έρχονται απάνω τους, αύτοΟ του βασιλέως, »άλλά καλοαφιρώνωνται νά τους έχουν πολεμήσει». Ό Δεσπότης τούς άποκρίθηκεν και λέγει προς εκείνους* «Έγώ κρατώ τά εϊπαμεν και τήν βουλήν που εδόθη* 15 »κ' οΐ ί^ίοραίτες άς λαλούν κι ας ποιήσουν ώς κελεύουν. »Βάλετε έναν άπό εσάς νά διάβη εκ τό φουσσάτο »τού Δεσποτάτου, σας λαλώ, προφώνεσιν νά ποιήση, »τό συσπερώσει, μοναχά νά έξέβη τό φεγγάρι, »όλοι άς κινήσουν παρευτύς μετά ήσυχια', μεγάλης, 3890. στρ. νά τούς λέγουν ΟΙ.έννόησεν οτι έντράπη ΙΐΊ.νά ί^άλγ) διαλα- λημόν είς όλον το φουσσϊτον 96. τους λόγους ττοϋ έλχλήΟν,σαν εις όλον τ6 φουσσατον, 98. Παραλείπεται ό στίχος 99. αυριον, αν Οέλη 3900. τότε οί Μοραΐται, ο9υΐ-ο9()3 Παραλεί-οντίχι οί στίχοι. 4. ό- λοι πολλά το έχάρησαν, 5. δσ' ήσασ'.ν, έθλίβησαν μεγάλως 6. έδιέ- βησαν πάντες οί 7. κρυπτώς τόν είπαν. ((Τί έν' αυτό τό κάμνεις; 8.έδώ όμοΰ μ'έσένα; 10. ουκ έδειλίασαν 11. Παραλείπεται ό στίχος. 12. αλλά μάλλον άφιρώνοντα: του νά τούς πολεμήσουν». ΐ:5.έσύντυχεν 14. τό είπαμε καΐ ει τι βουλή έγίνη• 15. κ• ας ποίσουν 1(>. νά πάη 18. νά εβγγ) ή σελήνη 19. όλοι όμοϋ άς κινήσωμε μετά σιγής μεγάλης, 3905. Δεσποτάτοι ονομάζονται ένταΰΟα οΐ περί τόν Δεσπότ/)ν άρχοντες, άλλαχοϋ δε και οί κάτοικοι γενικώς τοϋ Δεσποτάτου της Ηπείρου. 163 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-ΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΤ ΜΟΡΕωΣ 3920 » ολόρθα άς ύπαγαίνωμεν έκεϊ είς το ί γονικό ν μας• »κι όπου έχει θέλημα καλόν κι όρεξιν του πολέμου, »α•αριο ας ένεμίίντ] έδοο και νά εΟρη τα γυρεύει». Ούτως το έττοϊκαν οί Ρωμαίοι του Δεσποτάτου έκεϊνοΓ το συσπερώσει έδιάβησαν έκ το φουσσάτο εκείθεν. 25 "Εδε άμαρτίαν όπου εποικεν έτότε ό Δεσπότης νά ελθη νά έβγάλη έκ τον Μορέαν τον πρίγκιπα Γυλιάμον (2600) με το άνθος των ευγενικών ανθρώπων του Μορέως, όπου εϊχασιν άνάπαψιν και μονοκρατορίαν, κι άπήγαν εις βοήθειαν του στην μάχην όπου εΐχεν 30 τότε τους έλευτέρωσεν στάς χείρας των εχτρών του κ' εφυγεν και εδισΒηκεν είς την ΘεοΟ κατάραν. Ποίος ν' άκούση πώποτε Ρωμαίου νά εχη πιστέψει δΓ άγάπην γάρ ή διά φιλίαν ή διά καμμίαν συγγένειον; ποτέ Ρωμαίου μη έμπιστευτης διά όσα και σου ομνύει• 35 όταν θέλη και βούλεται του νά σε άπεργώση, τότε σε κάμνει σύντεκνον ή άδελφοποιτόν του, ή κάμνει σε συμπέθερον διά νά σε έξολοθρέψη. 'ύύς ενι γάρ τό φυσικόν τοΰ κόσμου τό συνήθειον. κακόν μαντάτο ούκ ημπορεί κανείς νά τό εχη κρύψει. 40 Γ§ 291 1 Εκείνος ό πανάπιστος ό μέγας δημηγέρτης, όπου τά έμαγέρεψεν έτοΰτα όπου οάς λέγω, τό ίδεϊ ότί εφυγεν ευθέως εκείνος ό Δεσπότης, σπουδαίως έδιάβηκεν γοργόν στού βασιλέως τόν στόλον κ' εϊπεν τόν Σεβαστοκράτορα• εφυγεν ό Δεσπότης 45 με τά φουσσάτα όπου ήφερεν άπό τό Δεσποτάτον, κ' ένέμεινεν ό πρίγκιπας μόνι με τά εδικά του. 3920. κ«, όρΟά... είς τά γονικά μ.ας• 21. θέλημα κι ορεξιν 22. άς μεί- νη αύριον... νχϋρη 23. λέγω τοΰ Δεσποτάτου• 24. έφυγαν 25. την εποικεν 26. καΐ νά έζηβάλη... Γουλ-.άμον 2'.ί. ύττ ?,γαν εις β... εΙς μάχην 80. είς χεΤρας 31. Πχραλε.πετα-ΐ 6 στ'χος. 32. νά ήκού- ση πο•)πετε Ρ. νά π,στέψη 33. διά αγάπη•, καΐ φιλίαν καΐ διά κανέναν πράγμα; 8'ί — 39. Παραλείπονται οί στίχοι. 41. έμαγείρεψεν αυ- τά 42. το ιδεί γάρ... εκείθεν ό Δ. 43. με τά φουσσάτα, τά ήφερεν άπί> τό Δεσποτάτο 44. κ' ένέμεινεν ό πρίγκιπας μόνον με τά δικά του, 44β. σπουδα'ο^ς έδιίβηκεν έκεϊ είς το φουσσατον 45. είς τον Σεβαστο- κράτορα, ο>.α τοΰ άφηγήθ•/; 46. πώς ό Δεσπόττ^ς εφυγεν με τον λαόν του δλον 46β. καΐ άφηκε τον πρίγκιπα μόνον με τους ιδίους. (Διάφορος τα- κτοποίησις των στίχοιν μετά προσθηκών άπό 40 — 46). 4924. ες. Σχετικώς βλέπε ύποσημ. στίχ. 3821 εξ. 3932 έξ. Οί στίχοι 3934—3930 έ•χουν άφαιρεΟη άπό τοϋ Κώδι-κος Π. (Πρβλ. ύποση'ο.. στιχ. 754 εξ., δπου γενική παρατήρησις επεξηγούσα την αίτίαν). Περί άδελφοποιτών και άδελφοποιΐας ε^) Ελλάδι βλέπε αοΟοον Σ.Κυρ•α•κίδη έν Μ. Έλ>.. Έγκ. Άδελφοποιΐα, (τομ.Α', 569—70), και Κ! Ρά>^.η Περί ά- δελφοποιΐας, έ^; Έπιστημ.Έπετηρίδι Γ', (1906—07). ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟΣ ΕΙΣ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑΝ 169 (2520) [§ 292] Το ακούσει το ό Σζβαστοκράτορας, έχάρηκεν μεγάλοος. εύ9έως τ' άλλάγια νου ώρΟο^σεν, έκίνησαν ένταΟτα, ολόρθα στην Πίλαγονίαν ώρμήσαν νά ΰπαγαίνουν. 3950 ■.§295] Σάββατο ήμέραν έκίνησαν, τον πρίγκιπα έπλη- σίάσαν. Την κυριακήν γαρ τό πρωΐ ώρμήσαν νά πολεμήσουν. [§ 294 1 Κι άφών είδεν ό πρίγκιπας ότι έφυγε ό Δεσπότης κ' έγνώοισε είς πληροφορίαν τό έργον τό του έποϊκεν, κ' εμίΐνεν στην Πϊλαγονίαν ούτως άπεργωμένος, 55 μόνον με τα φουσσάτα του όπου είχε εκ τόν Μορέαν, κ' εξευρεν ότι ερχετον του βασιλέως ό στόλος μέ τόν Σεβαστοκράτοραν διά νά τόν πολεμήσουν ώς φρόνιμος κ' εύ/ενικός οπού ήτον καΐ στρατιώτης, κράζει τους κεφαλάδες του, τους πρώτους του φουσσάτου 60 καϊ όλους το^ς καβαλλσρίους, Φρά/κους τε και Ρωμαίους, και άρξετον νά τους λαλή καϊ νά τους συντυχαίνη, γλυκία τους ένουθέτευεν κ' έπαρηγόρησέ τους• «Σύντροφοι, φίλοι κι αδελφοί, ώς τέκνα και παιδία μου, »γινώσκει ό Θ^ός κ' ή δόξα του τό πώς είμαι θλιμμένος 65 »Ξίς τούτο όπου μας εποικεν Δεσπότης ό αδελφός μου »κι άπέργωσέ με ώτάν παιδί καϊ ήφερέν με ένταυτα. (2640)»'Εγώ διά την άγάπην του καϊ πάλε διά την τιμήν μου, »έβλέποντας τόν θάνατον, την άκληρίαν όπου είχεν »άπ' τόν ΣΞβαστοχράτορα αυτόν τόν άδελφόν του, 70 »δπου του άτήρΞ την Βλαχίαν, τό Δεσποτάτο έζήτα, »έπήρα τά φουσσάτα μου, εσάς τους εδικούς μου »κ' ήλθα είς συμμαχεί ον εκείνου διά νά τοΰ έ'χω βοηθήσει. »Καϊ όσον μ' έπροτήφερεν εδώ είς την Ρωμανίαν, »ουτως μας έπαράδωκεν αυτός του αδελφού -ςου 75 »ώσάν ό Ιούδας τόν Χριστόν έκεινών τών Ιουδαίων. »Διά τούτο λέγω προς εσάς, όλους παρακαλώ σας• »άφών μας ή φέρε ή αμαρτία ΐ:δώ είς τους εχτρούς μας 30ί7. Σε3χσ'^'5>ί?άτωρ ώς ή/.ουσεν έχ-χρ•/;κε μεγάλως• 48. τ' άλλάγια, έδ'.ορΟωσεν, έκίντισχν ευθέως, Ί9. Πελχγονίαν ώρι.σεν, ύπαγαίνουν. 51. τό πρωί προς πόλεμον ορθώνουν. 52. πώς έφυγε ό Δ. 53. κχΐ έπληροφορέθηκεν το έργο οπού 54. είς Πελαγ. 55. φουσσάτα του τά εΐχεν τοΰ Μορέως 56. κ' ήξζυρεν δτι έρχεται, τοΰ β. φουσσατον 57. Πα- ραλείπεται, ό στίχος. 58. και ευγενής ποΰ ήτον 50. λαλεί τους κεφ. 62. ένουθέτεψεν 63. ώς τέκνα ήγα-,τ/;μένα, 65. γινώσκει το γαρ ό Θ. τό πώς 66. ώς πα•.8ί... ήφερέ με ώ^ε 70. έπήρεν 72. είς συμ- μαχίαν του τοΰ νά τοΰ βοηΟΙ,σω. 73. μέ έπρόφερεν... Ρουμανίαν, 75. αυτών τών Ίου?αίων. 170 Γουλιέλμος βιλλαρλου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΕωΣ »έξεύρετε ότι μακρέα άττέχουιεν τοΰ Μορέοος, »κι άν θέλομεν νά φύγωμε ουδέν κατευοδοΟμε 3980 »κ' ήθελεν εΐσται άσκημον νά είττήθτ) εις τον κόσμον, »άφών στρατιώτες εϊμεθεν νά φύγω μεν ώς γυναίκες. »Άλλά ας σταθοΟμε ώς άνθρωττοι, στρατιώτες τταιδεμένοι* »τό πρώτον ας φυλάξωμεν ώς πρέπει την ζωήν μας, »και δεύτερον πάλε άπό αυτό το έπαινος τοΰ κόσμου, 85 »τό άγαποΟσιν οί άπαντες όπου άρματα βαστουσιν. »Έκεϊνοι όπου έρχονται εδώ του νά μας πολεμήσουν (266θ)»όλοι είναι πολυσώρευτοι άπό διάφορες γλώσσες• »καΐ θέλω νά τό εξεύρετε, τινάς μη τό άπιστήση, »ότι ό λαός πολύπλοκος καΐ πολυσω ρε μένος, 90 »ποτέ καλήν συμβίβασιν ούκ έχουσιν άλλήλως. »Ήμεϊς γάρ και αν είμεθα ολίγοι προς εκείνους, »όλοι εϊμεθεν έγνώριμοι και μίας ουσίας άνθρωποι, »καΙ πρέπει όλοι ώς αδελφοί άλλήλως ν' άγαπαστε. »ΈπεΙ αν έχωμεν όμου άγάπην ώς αρμόζει, 95 »ό κατά εις γάρ άπό εμάς ν' άξιάζη διακόσιους »άπό όσοι έρχονται εδώ διά νά μάς πολεμήσουν. »Ούδέν φροντί ζω άλλους τινές μόνον τούς'Αλλαμάνους• »τριακόσιοι εΐναι μοναχοί κ' έχουν έναν άφέντην »Δοΰκαν ντέ Καρεντάνε τον λαλούν,ουτως τόν ονομάζουν. 4000 »Καί έχω εις πληροφορίαν τό πρώτον τους άλλάγι »τούς Άλλαμάνους έχουσιν νά έλθουν νά πολεμήσουν. »Λοιπόν αν ποιήσωμεν όρμήν ώς φρόνιμοι στρατιώτες »τών Άλλαμάνων την φοράν τοΰ πολέμου άπαντήσαι, 3978. εϊμεστεν τοΰ Μορέως 79. θέλετε νά φύγωμεν 80. άσκημον, κατηγορία στον κ. 81. ειμεστεν 82. παιδευμένοι• 84. πάλιν άπ' αύ- τοϋ το έπαινον 85. ήγαποϋσιν άπαντες ποΰ άρματα βαστάζουν 86. πον> έρχονται 87. πολυσύναχτοι 88. ξεύρετε 89. και ό λαός πολύ- πλοκος και πολυσυναγμένος 91. όλιγοστοι άπ' αυτούς 92. μιας ουσίας 93. κα: πρέπει ώς φίλοι κι αδελφοί... νά ήγαπαστεν. 9.5. νά χρήζη δεκαπέντε 96. τοϋ νά μας πολεμ. 97. φροντίζω άπ' αυτούς 98.εναι μοναξά καΐ έχουσιν άφ. 99. Δοϋκαν τόν λέγουν τ' δνομα, τό έπίκλην Καρετάνον. 4000. πλεροφορίαν. 2. Λοιπόν νά ποίσωμεν έμεϊς ώς 3. τόν πόλεμο άπαντ-/;σει, 3986 έξ. (Πρβλ. και στ. 3840 έξ. ώς και σχετικήν ύποσημ. ). Έάν εκείνοι είναι περισσότεροι άπό ημάς, είναι απορρίμματα και ψοφοδεείς άνθρωποι άπό διάφορα έθνη, ε^^ω ημείς είμεθα καλόν καΐ έκλεκτόν γένος: 5β Ϊ1 50ηΙ ρΐακ (1β ηουδ, ΐ1 5οη1 ίΓίΐραίΙΙθ θ1 οΐιβίϊνβ ε^βηΐ ι ί 1θ Γηαϊηίοδ §θηβΓειοϊοη3 βΐ ηουδ ηουδ κοηαΓηοδ 1)οηιιβ ^βηΐ βδϋΐθ. (Γα>Λ. Χρον. § 294). 3992. Παρατηρητέον ένταϋθα δτι ό πρίγκιψ απευθυνόμενος προς Φράγ- κους άμα και προς Ρωμαίους δέν λ•'γει πλέον οτι είναι «αδελφοί», ώς ό α- φέντης της Καρύταινας εν στίχ. 3844. 3999. Περί τοϋ Δοϋκα ντέ Καρεντάνε βλέπε ύποσημ. στίχ. 4021 έξ. ώς καί έν ύποσημ. στιχ. 7103. Η ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι ΜΑΧΗ 171 »νά δώστ) ό Θεός κ' ή μοίρα μας κ' ή ευχή γάρ των γονέων μας, 4005 »νά τους στταράξωμεν ττοσώς να επάρωμεν το νϊκος, »τούς άλλους όλους εχομεν ως φάλκονας περδίκιν. (2680) [§ 295] »Διά τούτο λέγω ττρός έτάς τό πρώτο μας άλλάγι »νά τΓΟίήσωμεν καλλιώτερον,όλο εκλεχτούς ανθρώπους, »νά έξεύρουσιν νά πολεμουν,νά έντρέπωνται τόν κόσμον 10 »καΙ νά ενι απάνω εις αυτούς ώς κεφαλή κι αφέντης »ό αφέντης της Καρύταινας αυτός ό ανεψιός μου. »Κ'έλπίζω πρώτα στον Θεόν κι άπέκει στην στρατιάντου. »ότι νά πράξη ώς φρόνιμος, ωσάν καλός στρατιώτης». 'ΟΟς τό εΐπ^ν γάρ ό πρί")'κιπας ούτως και τό εποίησαν* 15 έχώρισαν τά άλλάγια τους τές σύνταξες όπου είχαν. Στην χώρισιν των άλ?Μγιών, στέζ σίνταξες ηον έποϊκεν ό Ι'ονλιάμος ποίγκιπας εις την ΙΙελαγονίαν ηντοϋ και δ?.οι οι ΡομαΙοι έσωσαν εις τόν κάμπον. [§ 297] Τό πρώτο άλλάγι όπου εΐχασιν ήτον τών Άλλαμάνων τό ιδεί τους γάρ ό έξάκουστος ό αφέντης της Καρυταίνου^ ολόρθα εις αυτούς ώρμησεν, έσκυψαν τά κοντάρια. 20 Τόν πρώτον όπου άπάντησεν κ' έδώκεν κονταρέαν ήτον εκείνος πού έλεγαν Δούκα ντε Καρεντάνα• 4004. καΙ 7.ν δώστ^ ή χάρις τοϋ Θεοϋ κ' έπάροιμεν τό νϊκος .5. Πάρα λείπε-χι ό στίχος. 6. ώς φάλκονες κουρούνες 8. ποίσωμεν καλ>ιώτερους 9. νά ήςεύρουσιν 12. Κι όλπίζω ττρώτον στον Θ, δεύτερον στην 13. πρά- ξη φρόνιμα 14. εϊπεν ό πρ... έποϊκαν Κ 4016 και δια καΐ έσΰ και οΐ Ρωμαίοι έδωσαν ε',ς τόν κάμττον (στίχος άσυνάρτ"/;το;, αντικατασταθείς δια τοϋ ταυταρίθμου Π). 17. τό εϊχασι ήταν οί 'Λλλαμάνοί" 18 τ6^ Ιδεϊν τους 21. ήτον αυτός που τόν λαλοϋν Δοϋκας τών Καρεντάνων 4005. Τουτέστι έάν νιι^ήσωμεν τους Άλλαμάνους, οί άλλ'. ι είναι λεία ευ- άλωτος, ώς αϊ πέρδικες δια τους κυνηγετικούς ίέρακας, (φάλκονας. Βλέπε Εύρετήριο,ν). 4021. εξ. Τόν Δοΰκα ντε Καρεντάνα ό Βαοΐιοη, (Κβοίι. ΗΐδΙ. Ι, 135, ύποσημ. 3) καΐ ό δοΗιτιϊΙΙ, (Εύρετ. ), θεωρούν ώς τόν δοΰκα της Καρινθίας Ούλέριχον Γ'. Είναι γνωστόν όμως οτι ό αύθέντης ούτος εζη μέχρι τού 1269. Άλλα καΐ άλλ^χοϋ τοΰ κειμένου αναφέρεται ό Δοϋκας ντε Καρεντάνα, καΐ δη κατά την μάχην τοϋ Ταλιακότσο, ώς σύντροφος τοϋ Κονραδίνου. (Πρβλ. ύποσημ. στ. 7103). Τό πιθανώτερον εΐναι δτι πρόκειται περί πλασματικού προσώπου έκτακτου ανδρείας. Καρεντάνα είναι ή ονομασία ττ^ζ Καρυταί- νης γαλλιστί. Τό Γαλλ. Χρον. πανταχού ονομάζει τόν αύθέντην της Καρυ- ταίνης 8ΪΓ ή δβί^ηοΓ άα Ο&Γ&ϊηΙθιϊηΘ. Ειδικώς δέ εις τό άντίστοιχον ση- μεϊον ενταύθα, (Γαλλ. Χρον. §207 εξ.), υπάρχει σύγχυσις έν τω γαλλ. κει- μέν&) και ό άφέντ-/]ς της Καρύταινας ονομάζεται δΪΓΟ ά& ^^Γ^η^β, ό δέ δούξ της Καρινθίας άυο άβ ίΐΗΓΛΪιιΙϊΐίηθ. Έκ τ-Λ^ς συγχύσεως δέ ταύτης τοϋ γαλ- λικού κειμένου, δεν εμε'.νε άνεπηρέαστον το ελλ. κείμενον ενταύθα, όπως επίσης και τό Άραγ. Χρον. (§ 264 και 274 έξ.). 172 Γουλιέλμος βιλλαρδου-ι-νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι στο στήθος τον έβάρζσεν άττάνω εις το σκουτάριν, με το φαριν τον εοριξεν εις γήν άττοθαμένον άπ(χί}του εδειρϊ άλλους δύο οπού ήσαν συγγενείς του. 4025 Το κοντάρι οτΓου έβάσταζεν εκόττη εις τρία κομμάτια* (2701) κ' ευθέως έγρήγορα εβαλεν το χέριν στο σπαθί του και άρξ=τον να πολεμή εκείνους τους Άλλαμάνους• δσοι τοΟ έρχόντησαν ομπρός δια να τον πολεμήσουν, δλους τους εκατέκοφτεν ώς χόρτον εις λιβάδι. 30 [§ 233 ιΚι ώς έβλεπαν οί έτεροι οπού ήσαν μετ' εκείνον, δλοι άντρειομένα έβάλθησαν και συντροφίαν του κάμνουν, τους Άλ?ναμάνους έσφαζαν κ' έθανατώνανέ τους. [§ 299] Κι ώςεΐδε όΣεβαστοκράτορας άπέκει όπου εθεώρει δτι οί Άλλαμάνοι έσπάραξαν κι άπήρασι το κρότος, 55 γοργόν σπουδαίως έκεϊ εδραμεν δπου ήσασιν οί Ούγγροι, ορίζει τους να σύρνουσιν όλοι με τάς σαγίτας στο άλλά/ι κείνο που έσμιξε μετά τους Άλλαμάνους, και είπεν τους άπόκοτα• «Μη παρατηρηθήτε »τούς Άλλαμάνους τίποτε διατΐ είναι εδικοί μας• 40 »έπεί, ώς Ιβλέπω και θεωρώ, ό δράκοντας εκείνος »ό αφέντης της Καρύταινας κακά τους ύπαγαίνει. »Κι αν θέλετε νά σύρνετε μόνο απάνω στους Φράγκους, 4022. τον εβάρ/,σε γεαάτη κονταρέα 2;>. τον ερριψεν στην γήν άπο- Οααιχένον 2Ί. αε ταϋτα άπόδειρε. . . όπουταν 25. Το κ. τ6 έβάσταξεν έγίνη δύο κομμάτια 26. εύνύς ττολί.ά έγλήγορα ^τυρε το σ-αΟί του 27. καΐ αρξετον ό πόλεμος μετά τοϋ* Άλλαμάνους 28. και όσοι έρχον- ταν όμ-ρος τοϋ να τον πολεμήσουν, 29 εκατέκοφτεν, οϋκ εγλυεν κανένας 30 ήΙ^λετταν. . . όπουσαν 31. ανάρια δλοι έ^ν.λθηκαν και προΟυαίαν τοϋ έκαμναν 32. και έθανάτωσάν τους 33. Ώ; εΐδε ό Σ. εκείθεν δπου ήτον 3ί. πω.- οί Α... κ' ήπήρασ•. το δεϊλος 35. γουργόν. . . που ήσασιν 36. νχ σι!ιρνουσιν έκεϊ 37. Παραλε'.πεται ό στίχος. 38. καΐ εΙπεν τους άπόσκεπα• 39. καν ποσώς διοΰ ενι δικοί μας• 40. έπει ώς βλέπω και θωρώ ό δράκοντας αύτεϊνος 42. μόνον γαρ εις τους Φ. 4025. Το χω•:ί ν τοΰτο ύπενΟυ άζει τάς κονταρομαχίας τάς περιγραφομέ- νας έν πάση αε αλοποεπεία, είΰ τα έμμετρα νεοελλ. μεσαίων, ρομάντζα. (Βλέ-ε έν Άχιλλ-Γμοι στίχ. 1194 εξ. κλπ.). 4029. Πλην τού Γαλλ. Χρον. (■: 297) , βλέ~ε και Άραγ. Χρον. (§ 276). 4038 ε;. Κάτι άνάλογον προς τ' ανωτέρω συνέβη 87 ίτη βραδύτερον, κατά την συμφοραν τοϋ Οποογ, (12 'Ιουλ. 1346), ήτις έσήμανε τ-/;ν εις θάνατον καταο'.κην τοϋ φεουδαλικού στρατοϋ τών ιπποτών και —ής τακτ,κής των, δτε ό βασιλεύς της Γαλλίας Φίλιππος ΣΤ' ό Βαλεσιακός, βλέπων τους Γε- ■νουηνσίους τοςότας του νά έχουν έμπλακή εις τον αγώνα άνευ σπουδαίας δράσεως και αποτελέσματος, έφώναξε προς τους άλλους : «Τί κάθεστε, σκοτώστε το γρηγορότερον αύτα τά παληάσκερα, πού μας εμποδίζουν και μας κρατοΰν το δρόμο μας χωρίς λόγο» — («Ογ Ιθ3ΐ, Ιαθζ ΙοιιΙε 005ΐβ η-~ 1)ειιΐ(1ίΐϊ11β, οαΓ ίΐδ ηοαδ θΐΏρ'-δΓ,ηοηΙ 13 νοϊβ βαηδ Γ&ίζοη». Πρβλ. ΡΓοίδ- δΕΓΐβ!ΐΓθαΐς•ΐ3?, προχείρως, έκυ. ΗαΙίΘΓ και έκδ. ϋΘΐ)ϊ(1ουΓ). Η, ΕΝ, ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι ΜΑΧΗ 173 »ούδέν κατευοδώνετ? νό τούο έχετε δρα?'νήσεΓ »άλλά αμφότεροι σύρνετε μέοα εις τον ττόλεμόν τους, 4045 »νά σφάξετε τους ίππους τους οτγο\; καβσλλικεύουν, (2721 )»νά πέσουν οί καβαλλαροί άπάνοο είς τα φαριά τους »όπως νά τους πατάξοομε μη πρου μας θανατώσουν, »Κι αν αποθάνουν ένομοΰ μ' αυτούς οί '"Αλ?ναμάνοι, »κάλλιο άςχαθουσι μοναχοί παρ' ο^να τά φονοοατα• 50 »καΙ ας έχω την άμαρτίαν, και ποιήσετε ώς το ορίζω». [§ 302] Κ' οί ΟΟγγρο!, ώς ώρίοΊηοαν, ου-ο:ς νοί το εποίησαν, άρχάσαν κ' έδοξεύαοτν Ίοϋς Φράγκους κι Άλλσμάνους• κι άπό την άλλην γάρ μερέαν ήλ€ασ! κ' οι Κουμάνοι κ' έδόξευαν άμφότίροι το γένος γάρ τόον Φρόγκοον. 55 Τί νά σας λέγω τά ϊΓθλ?\ά και πώς νά τά διαλύσω ; όλους τους ίππους και φαρίατών Φράγκων κι Άλλαμάνων ολα τά έκατασφάξο.σιν κ' οί κοβαλλάροι έπεσαν. "Επεσε γάρ κι ό θαυμαοτός, το φούμος των οτρατιώτων, ό αφέντης της Καρύταινας ομού με ιό φαρίν του. 60 Κ' έτότε ό Σεβαστοκράτορας, ώς είδεν κ' έγνώ^ρισέν τον, στριγγήν φωνίτσαν έ'συρεν, εορομε έκεΤσε είς αύιον, μη σύρη είς αυτόν πλεΐον κανείς, απάνω είς το κορμί του. Και λέγει του* «Μισϊρ Ντζεφρέ, αφέντη της Κορυταίνου, »μή προΰ σε σφάξουν, αδελφέ, 'ς έμεναν παρο.δόοου• 65 »άπάνω είς την ψυχίτσα μου δόλον ου μη νά εχης». (2741 )Είς το σπαθί του ώμοσε κ' ένταΰτα έπαρεδό6η. [§ 204] Αφότου έπσρεδόθηκεν ό €αυμο.σιός εκείνος, ό αφέντης της Καρύταινας, ό Ιξόκουστος οτρατιώιης, τό φλάμουρόν του έπεσεν ίν.ίΐ ότι ου τον έπιόοαν 70 ατός του ό Σεβαστοκράτορας τό έοήκωσεν κι άπηρεν, όκάποιον τό έπαράδωκεν από την φο:μελίαν του νά τό βαστςί: προσεχτικά και νά του τό φυλάττη. 4043. ουδέν κατευοδώνετε εις ζά).τ,ν ν/ έί.Οοϋσρ;• 44. ο;>λά όμοϋ ο) οι σύρνετε στον τ:όλεμον απάνω, 4δ. τά α/^^^χα ο•π:ου Ί^. εκ τά φαρία 47. κ* εύτύς. . . μή πριν μας 0. 48. μετά τους 'Λλλαμάνους' 49. κάλ- λ'.ον ας χαΟοΰν μόνοι τους πο'ροϋ ολα τά φ. 50. ΙΙαραλείπεται ό στίχος. 52. άρχισαν κ' έδοξεϋαν τους 53. άλλην τήν μ. ήλθαν χ.αί οί Κ. 55. Τί νά σε λέγω τά π. καΐ πώς νά τό δηλώσω; 50. όλους τους ϊππους έ'σφαξαν των Φ. καΐ Α. 57. δλους εύτιΙ>ς έκρέμνισαν, λέγω τους καβκλλάρους. 58. Και ούτως έπεσε κι αυτός ό θαυμαστός στρατ;ώτης, 59. με τό φαρί του. 60. Τότε ό Σ. είδε κ' έγνο^ρ!.σέν -'■•)■ 01. στριγγέαν. . . και ε- δραμεν είς αυτόν 6ί',. π>έον τινάς απάνω ζ\α τήν ζωήν του. 03. Λ?γει ό Σεβαστοκράτορας «Αφέντη Κο-ρυταίνης, 05. απάνω Γ.ίς τήν •|. μου δεΐλον κανένα μή ενης». 00. ώμωσε ταϋτα και έπαραδόΟη. 70. Σε- βαστοκράτορας αυτός ατός του έσήκωσέν το, 71. όκάτιναν τό Ι'δίυκεν 174 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδου-ι-νος πριγκιυ ΜΟρεωΣ Γ§ 305] 'ύύς εΐδεν γάρ 6 πρίγκιπας την πονηρίαν που έποϊκεν, έτότε ό Σεβαστοχράτορας εις την αρχήν της μάχης, 4075 όταν έσμίξασιν όμου ό αφέντης της Καρυταίνου κ' οί Άλλαμάνοι, σε λαλώ, κ' έσφάζονταν άλλήλως• το πώς τους Οαγ/ρους εβαλεν, ομοίως και τους Κουμάνους, κ' εις αυτούς έδοξεύασιν να σφάξουν τ' άλογα τους• άπήρε άλλάγιν μετ' αυτόν κ' εδιάβη εκεϊσε εις αΟτον 80 νά του βοηθήση, αν ήμπορη, νά μη τον άποδείρουν. Το δε το πλήθος τών Ρωμαίων και το σαγιττολάσι έσφάξασιν τά άλογα κ' οί καβαλλάροι έπεσαν κι αφότου ευρέθησαν πεζοί μέσα εις τά φουσσάτα, το τί ποιήσει ουκ εϊχασιν, ήθελαν κι ουκ ήθελαν. 85 Ι^Ιή προΰ αποθάνουν άδικον θάνατον εις τον κόσμον, (276ΐ)6λοι έπαραδόθησαν κι ό πρίγκιπας ατός του. [§ 305] Ουδέν έγλύτωσαν τινές, μόνη ή φτωχολογία• όσοι ημπόρεσαν κ' έφυγαν κ' ήλθαν εκ την Βλαχίαν, οί μεν έγλύτωσαν πεζοί κ' ήλθαν εις τον Μορέαν, 90 άλλους τινές έπιάσασιν οί Βλάχοι στην Βλαχίαν, τους άλλους πάλε έσκότωσαν κ' έρρουχολόγησάν τους. [§ 305] Κι όσον έπαψε ό πόλεμος κ' έκέρδισαν τους Φράγκους, ώρισε ό Σεβαστοκράτορας κ' έστήσασιν τές τέντες. Ή τέντα της κατούνας του τέσσαρους στύλους εΐχεν 95 κι αφότου τήν έστήσασιν κ' έσέβηκεν άπέσω, 4073. τ/,ν τ:■.Ί■^^ζ['^^^ , τή•; ζΐ/ζ) 77. τονς Ούγγρους .-'όοΟωοεν 78. έδό- ;αζεν νά χάσουν τά άλογα τους• 79. εις αυτούς έκατ-/;;3-Λ/κεν δπως νά τοΰ βοτ,θήση 80. του άφεντος Καρύτα',νας νά μήν τον άτυοκτείνουν. 81. το πλήθος τοϋ λαοϋ και το σαϊττολάσι 82. πίτττουν ο'. καβαλλάροι• 83.κ'/ άφών 84. το τί — Ο'.ήσουν... αν θέλουν και μή θέλουν. 85. ΠρΙν ν' αποθάνουν 87. έγλύτωσεν τινάς, μόνον φτωχολογία• 88. όσοι έ- γλύσαν, έφυγαν 89 — 90. Παραλείπονται οΐ στίχοι. 91. τους 8έ ).οιπούς έσκότωσαν 92. Άοοϋ επαψεν ό π. κ' έττΓ,ρασιν τους Φ. 93. ό σεβα- στοκράτωρ ώρισεν, καΐ έστησαν 94. τέσσερους 95. αφότου... έσέβησαν 4081. σαγιττολάσι. Βλέπε ύποσημ. στίχ. 5087. 4086. Πιόανώτεραι φαίνονται αί ειδήσεις τάς οποίας μας παρέχουν οί βυ- ζαντινοί ιστορικοί Άκροπολίτης, Παχυμέρης και Γρηγοράς. Κατ' αυτούς ό πριγκιψ βλέπων οτι έχασε πλέον τ-/;ν μάχην, έζήτησε νά σωΟν; κρυπτόμενος κάτωθεν σωροϋ άχυρων ή έντος 7Γ^κνοϋ δάσους, άλλ' έκεϊ άνευρέθη και συ- νελήφθη ύπο βυζαντινοον στρατιωτών αναγνωρισθείς, λόγω προεξέχοντος προσθίου οδόντος του. Το γνώρισμα τοϋτο ήτο ίδιαίτερον χαρακττ,ρ,στικόν του πρίγκιπος Γουλιέλμου, διά το όποιον και άπεκαλεΐτο Μακροδόντης. Αλλοι εκ τών Φράγκων ιπποτών συνελήφθησαν εις Πλαταμώνα και άλλα- χοϋ. (Πρβλ. Άκροπολίτου Σ. 170, Παχυιχέρη Α' 86, Γρήγορα Α' 75 ως και υποσημ. στιχ. 3946 έί. ). ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΑΙΧΜΑΛωΤΟΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι ] 75 ορίζει κ' ήλθαν οί άρχοντες όλοι του οι κεφαλάδες, κι άττσύτου ορίζει κ' ήφεραν τον ττρίγκιττα Γυλιάμον, τον άφέντην της Καρύταινας και όλους τους καβαλλαρίους. Τιμητικά τον έπιασε τον πρίγκιττα εκ το χέριν, 4100 γλυκέα τον έχαιρέτησε, σιμά του τον καθίζει. [§ 307 1«Καλώς ήλθες, αδέλφι μου,καλώς ήλθες γαμπρέ μου, »πολλά έπεθύμουν νά σε ιδώ ωσάν σε ί3λέπο3 έδάρτε». Έκ το άλλο χέριν έπιασε τον αφέντη της Κσρυτσίνου, τιμητικά τον έβαλε κ' έκατσε στο πλευρόν του. 5 Κι άφών έκατσαν ένομοΰ κ' έγέμισεν ή τέντα (2781 )τό πλήθος των καβαλλαρίων κι' όλον το άρχοντολόγι, άρξετον ό Σεβαστοκράτορας τοϋ πρίγκιπας νά λέγη• «Μάτόν Χριστόν, καλέ αδελφέ, πρίγκιπα και γαβρέ μου, »πολλά έπρεπε νά εύχαριστας τον Θεόν και τους αγίους, 10 »όταν εδωκεν ό Θεός έσέν και των γονέων σου »νά είστε αφέντες του Μορέως, νά έ'χετε τέτοιαν δόξαν, »κ' έπρεπε νά αναπαύεσαι εκεί στην άφεντίαν σου »καΙ νά μηδέν έγύρευες άλλους νά άκλη ρήσης. »Είπέ με ιό σε έφταισα και τί κακόν σ' έποικα, 15 »κ' ήλθες απάνω εις έμέν νά έπάρης τό ίγονικόν μου; »καί πάλε ουδέν σε άρκησε νά έλθης εις εμένα, »που είμαι μετά σε γείτονας κ' έχεις την αδελφή μου, »άλλά ήλθες στον αφέντη μου τόν άγιον βασιλέα »νά έπάρης τό βασίλειον του, νά γένης βασιλέας, 20 »Έν τούτω έπρεπε νά έγροικας και νά τό άπεικάσης 4097. άπαύτου ορίζει, ήφέρασι, τον πρίγκιτταν Γουλι,άμ.ο 98. τον αφέντη της Κ, τους καβαλλάρους όλους. 99. Τιμητικά έ-ίασεν τον τζ.'χ το /έρι' 4102. ώσά σε βλέπω τώρα 3. Όκ τ' άλλο χέρι 7. εις το -λευρόν του έκάτσεν. ό. Άφών έκάΟισαν όμοΰ 6. και όλων των αρχόντων, 7. άρξε ό σ. τοΰ πρίγκι~α έλάλειεν 8. καλέ γαμπρέ π. αδελφέ μου, 11, νά εΐστεν αφ. τοϋ Μ. νά έχετε την δόξαν, 12. επρεπεν νά άναπεύου- σουν 14. έποΐσα 15. νά έπάρης το δικό μου; 17. που είμαι μ' ε- σένα γείτονας. . . την αδελφή μου. 20. Εις τοϋτο πρέπει. . . . καλά νά το σκοττήσης 4105 έξ. Σχετικώς προς τους λόγους τους αναφερομένους ένταΰΟα ώς, δή- :ννου ως κά- 3537 ές. και 3608 ές.), άντ•, παντός άλλου σχολίου ΰπ<^νΟυμίζομεν την παρα- τήρησιν δτι ό Χρονογράφος έχει τήν διηνεκή τάσιν νά παρεμβάλη μακρούς λόγους. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ.23δ1 ε;.). Πρβλ. επίσης περαιτέρω ανταλλα- γέντας, δήθεν, λόγους μεταξύ πρίγκιπο; Γουλιέλμου και τοϋ Μ. Δομεστίκου, μετά τήν ήτταν τοΰ Μακρυπλαγίου (στ. 5Ί82 — .')575). 176 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΛ0Υ•1•Ν0Σ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ »δτι εν' καλλίων σου άνθρωπος και χρισ'ΐανος μέ άλήθεισν. »Και ό θΕος όπου έ'νι κριτής καΐ κρένει εις το δίκαιον, απάνω »κ' ήφερέν σε εις τάς χείρας του κ' έχει σε είς θέλημάν του• »κι ωσάν έγν'ρευες ίου εκείνον ν' ακ?>ηρ•Γ,σΓς, 4125 »σέ θέλει έβγάλει εκ τον Μορέαν, οπουονδέν εχεις δίκαιον, (280ΐ)»Έκεϊνος ενι γονικός της Ρωμανίας αφέντης- »κ' εσύ αν εβγης'κ την φυλακήν, άγω^με είς την Φραγκίαν, »οπου έ'νι εκεί το φυσικόν τό ίγονικόν οπού έχεις». !"§ 303^ Και ςοον άτιοπλήρωσεν έτοΰτα οπού σας λέγω, 30 ό πρίγκιπας, ώς φ όν,μος, ρωμοίϊκα του όπεκρί€η• «Κύρης μου σεβοστοκράτορα και γυναικάδελφε μου, »πολλά έχεις την προτίμησιν μεγόλην όπό έμεναν »νά λέγης και να πολεμης, διατι είμαι είς φυλακήν σου. »ΈπεΙ δίά τόσο αν έμελλε στον τόπον νό; αποθάνω, 35 »ου μή ν' αφήσω νά ειτώ μέρος εκ τήν αλήθε'αν. »0υ πρέπει τον εύγενικόν άνθρωπον νά καυχάται, »ουτε νά ψέγη αν έ'χη έχτρον και φέρη τον ή τύχη »νά τον κρατή είς φυλακήν ωσάν κρατείς εμέναν. »ΚαΙ πάλε άλλο χειρότερον, νά ψέγη άλλος είς πράγμα, 40 »τό έχει εκείνος τήν αίτιον κ' ένι καταπιασμένος. [§ 309] »Έγώ, αδελφέ, αν έγύρευα νά αυξήσω τήν τιμήν μου, »τό πλούτος καϊ τήν δόξαν μου, πρέπει νά μέ έπαινάτε, »διστό πρέπει τόν άνθρωπον, όπου άρματα βαστάζει, »ν'αύξαίνη γάρτό πλούτος του, ομοίο:ς καϊ τήν τιμήν του, 45 »μόνον νά μή ενι άδικον, νά έπαίρνη συγγενών του (2821)»καϊ νά άκληρα τήν σάρκαν του, τους σαρκικούς του φίλους. 4121. δτι εν:ίΐ καλ/.ίων σο ^ καΐ χριστιανός 'ς άλήΟειαν. 23. σε ήφε- ρέν στάς χείρας του, έχει σε εις Οί λτ,μάν του' 24. έγύρεψες 25. οττου ούκ έχεις δίκαιον, 26. οτι εκείνος εν γονικός άφένττ,ς Ρωμανίας» 27 — 28. Παρα/είπονται οΐ στίχοι. 29. αυτά οπού 30. ρωμαίικα τον λέγει• 31. Κύρη σεβαστοκράτορα 32. άπο μίνα 33. ορεχτικά τοΰ νά >αλτς διοϋ είμαι ε•.ς φ- σου. 3/;. 'Λμμή εις τόσο. 35. Ού μτ,ν αφήσω μήν είτϊώ 36. των ευγενικών άνβρώττων νά καυχώνται, 37. ούτε νά ψέγουσιν έχτρον 38. νά τον κρατούν εΐτ φ. 38. ΚαΙ -άλι. . . νά ν[εγη άλλον εις -ρ5.γμα, 41. αν έγύρεψα '*~• ~^"^ -λοϋτον. . . πρέπει νά με έπαινητε 43 — 44. Παραλείπονται οί στίχοι. 45. μόνον μτ,ν εναι άδι- κον νά έπαίρνω συγγενή μου 46. νά άκληρώ τήν σάρ'κα μου 4130. Ι.ϊ ρΓΐηοβ8 ΟιιΙΙΙθΓΓΠθδ ςυί Βαρεδ θείοϊΐ θΐ ρ^ΓίοίΙ £ΐυςχιβ5 Ι^ΐεη 1θ βΓβο, (Γαλλ. Χρον. § 308). ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΑΙΧΜΑΛωΤΟΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι 177 »Πάντως Ιγώ είμαι πρίγκιπας, ένας μικρός στρατιώτης, »κιΌύδέν με έβλέπεις ότι εδραμα άπάνοο εις σνγγενήν μου »ουτε είς φτοοχόν μου γείτοναν να επάρω το έδικόν του* 4150 »άλλά εδραμα είς βασιλέαν, δπου ε'νι αφέντης μέγας, »όπου έχει κράτος κι άφεντίαν μεγάλην είς τον κόσμον »κ'ενι είς άντρία έξάκουστος άπάνοο είς τους στρατιώτες »κ' ενι τιμή μου κ' έπαινος, να πιάνοομαι μετ' αύτον, »διατι ε'νι εκείνος βασιλέας κ' εγώ μικρός στρατιώτης, 55 »Καϊ πάλιν ενι εκ της φυλής του γένους τών Ροομαίων »κι ουδέν μετέχω προς αυτόν είς τίποτε συγγένειαν. [§ 510] »Έσΰ γαρ όπου ευρίσκεσαι συτάδελφος Δεσπότου »μέ τέτοιον τρόπον κι άφορμήν ωσάν εσύ τό εξεύρεις, »κι ουδέν σε άρκεϊ τό σ' εδωκεν άπό τό ίγονικόν του 60 »τοΰ νά κρατής είς άφεντίαν τόν τόπον της Βλαχίας, »όπου ε'νι τό καλλιώτερον μέλος της βασιλείας του, »άλλά έβουλήθης παντελώς τοΰ νά τόν άκλη ρήσης. »νά έπάρης εκείνο όπου κρατεί, όλον τό Δεσποτάτο, »κ' εκείνος νά ενι τζάγδαρος, έρημος είς τόν κόσμον. 65 »Κ' έποικες άλλο πλειότερον, μεγάλην άμαρτίσν, (2840)»διατΐ ουδέν υπόμενες νά μάχεσαι μετ' αύτον, »ώς γείτονας και συγγενής, ώς τό έ'χει ό κόσμος όλος, »άλ?νά έδραμες στον βασιλέαν όπου ενι αφέντης μέγας, »— διατΐ τόν έχει άντίδικον κ' έχτρεύεται μετ' αύτον— 70 »διά νά σε δώση συμμαχίαν και δύναμιν φουσσάτου, »νά τόν βοθριάσης παντελώς και νά τόν άκληρήσης. »Κι ουδέν σε έπρεπε, αδελφέ, ούτε τιμή σου ενι, »διατι με ήφερε ή αμαρτία κ' ή τύχη της στρατείσς »κ' έπεσα είς τάς χείρας σου κ' είμαι είς φυλακήν σου 75 »νά μέ όνειδίζης άσκημα, άδίκοος, παρά λόγου, »είς πράγματα κ' υπόθεσες, τό ουδέν 'ς έμέ τυχαίνουν, 4148. κ' εϊδετέ με, ούκ ίδραμα απάνω 40. Παραλείπεται '^ στίχος. 52. κ' έναι εις άντρίαν έξάκουστος όίνω τών στρατιωτών, ,54. διοΰ αΰτύς εν βασ'.λεύς κ' έγώ μ'.κρος στρατιώτης. 50. καί ού μετέχω μεΥ' αυτόν συγγένειαν καμμίαν -59. ουδέν άρκεΐ το σ' εδωκεν άπέ τυ γον.κύν του 60. νά τό κρατης. . . τόν τόπον που σ' έδώκεν 61. ήγουν τόν τόπον της Βλαχίας που ενι κάλλιον μέλος 02. νά τοΰ τά άκληρήσ)9ς 63. εκείνο τό κρατεί, Ολο 64. ώς τζάγ.^αρος 67. ώς συγγενής και γείτονας ώς το έχει γαρ ό κόσμος 69. διοϋ τόν είχε άντίδικον κι οχτρεύετ^ν μετ' α-ϋτο/ 70. τοΰ νά σε δώση 71. νά τον |?υΟίαης παντελώς 72. Κι ουδέν σε πρέπει, αδελφέ, 73. διοΰ με ήφερεν ή αμαρτία 7(ΐ. λ\α'.:ι\ζ[- πεται ό στίχος 4164. Τζάγδαρος. (Πρβλ. στίχ. 738), κατά ΣάΟαν, (Έλληνες στρατιώ- ται, έν Εστία, Κ' 1885, σελ. 523) , εκ τοΰ ]&θ1θΓίυ8=ρ'.πτάριος, πεζός στρατιώτη:. ΈνταϋΟα σημαίνει άθλιος. (Πρβλ. και Άδαμ. σελ. 541). Χοονίχόν Μορέως 12 . 178 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωΣ »έδώ ε'ις τόσα πρόσωπα ευγενικών ανθρώπων, »κ' έκδύν:σαι τά πράγματα και τές αιτίες δπου έχεις »καΐ βάνεις τα απάνω μου τά ούδεν με έμέ τυχαίνουν». 4180 [§ 511] Κι ώς ήκουσε ό σεβαστοκράτορας του πρίγκιπας τά λόγια, το πώς τον άποκρίθηκεν με άλαζονείαν μεγάλην κι ουδέν τον έφροντίσετον διατΐ ήτο εις φυλακήν του, μεγάλως το έβαηνβηκρι\ σφόδρα το έλνπήΟην. Πολλά γάο έθνμώΟηκεν. στον 7τρίγκι:τα Γονλιάμον 85 κι άν έλειπε διά εντροπήν τών ευγενών ανθρώπων (2850) δπου εύρισκόντησαν έκεϊ, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, ειπείν και ποιήσειν ήθελεν τοΰ πρίγκιπας άσκημίαν. 'ύύς είδαν γάρ οί ευγενικοί, που ήσαν έκεϊ μετ' αυτούς, την πρόσοψιν και τον θυμόν τοΰ σεβαστοκρατόρου, 90 έβάλθησαν μέ συντυχίες, μέ τρόπους καλωσύνης, κ' έπράϋναν τά λόγια τους κ' εβαλάν τους 'ς αγάπη ν. [§ 512] Κι άφατου άναπαύτηκεν εις την ΓΤελαγονίαν ό σεβαστοκράτορας μέ τά φουσσάτα όπου εΐχεν, τότε ημέρας δύο έποιήσασιν νά θάψουν τους σκοτωμένους, 95 νά θ ραπέψουν τάς πληγάς όσοι ήσαν λαβωμένοι, "ύύρθωσεν τά φουσσάτα του κ' έκίνησαν ύπαγαίνει ολόρθα στην Κωνσταντινόπολιν όπου ήτο ό βασιλέας. Επήρε γάρ τον πρίγκιπα τιμητικά μετ' αυτόν σιμά του έκαβαλλίκευεν, μετ' αΟτον έκοιμάτον 4200 και τόσα ώδηγεψασιν, άπόσωσαν στην ΓΤόλιν. Κι αφότου άπεζέψασιν κ' έπιασαν τές κατοΰνες, 4178. νά έκδύνεσαι 79. καΐ βάνε',ς τες. . . ττοϋ ουδέν '; έμέ τ'^χαίνει»^ ιιΟ.τοΰς 7.όνους 82. καΐ ούκ έδιακρίθηκε διοϋ εν. ε',ς φυλακήν του, Κ4183.μεΛ'άλωςγαρ το ςντράττηκεν κ'είς σφόδρα το έθυμώθη (χντεκατεστάθη δ'.ά τοΰ ταυταρίθμου Π. ) 85. άν έλειπεν δ',' άφορμήν 86. ευρίσκονταν.. Φράγκοίν τε καΐ Ρωμαίων, 87. τοΰ πρίγκιπα άσκημίαν. 88. Άλλ' ώς είδαν 90. έβάλθησαν με λόγια 91. κ' έπράϋναν την κάκωσιν 92. Αφότου άναπαύτ-/;σαν 93. λέγω σεβαστοκράτορας μέ τά φ. του δλα, 94. ήμερες δύο 95. νά θαραπέψουν τάς πληγάς 96. κινάει νά πα- γαίνη 97. ε'ις την Κ. δπου ήτο ό β. 98. Επήρε καΐ τον π. 4200. καΐ τόσον ώδηγέψασιν, έσωσαν εις την Π. 1. Κι' αφότου άποσώσασαν έπέζεψαν έκεΐσε, 4197 εξ. Πρόκειται περί λάθους τοΰ Χρονικοΰ, καθόσον ή Κωνσταν- _. (^^ , ,„., .,. ^.^. ,-. - ,- , ην οι αιχμά- λωτοι προσήχθησαν εις Λάμψακον ενώπιον τοΰ Αύτοκράτορος. (Πρβλ. 'Α- κροπολίτου Α' σ. 73 ^ ΑΙΧΜΑΛωΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ 179 Ιττήρε ό σεβαστοκράτορας τον τΓρίγκιττα Γυλιάμον άττό το χέρι τον κρατεί κ' εις το παλάτι έσωσαν. Ό βασιλεύς έκάθετον ετότε είς το θρονίν του, 4205 τον γΰρον τά αρχοντόπουλα και μέσα ό βασιλέας. (2830) Ό πρίγκιπας γονατιστά τον βασιλέα έχαιρέτα, κι ό βασιλεύς, ώς φρόνιμος κ' ευγενικός όπου ήτον, άπό το χέρι τόν κρατεί κι απάνω τον σηκώνει• «Καλώς ήλθες ό πρίγκιπας μετά την συντροφίαν σου». 10 "(Λ^ρισεν και έκάθισεν μικρόν έκεϊ μετ' αυτόν κι άπαύτου ορίζει ό βασιλέας κι άπηραν τον σπέκει• είς φυλακή ν τόν έβαλαν μετά τιμής μεγάλης. Ό αφέντης της Καρύταινας κ' οί άλλοι φλαμουριάροι έκεϊ μετά τόν πρίγκιπα τους έβαλαν νά είναι 15 διά νά ε;(ουσιν ομότιμα και παρηγόρημά τους τήν φυλακήν δπου εϊχασιν διά φούμος του βασιλέως. [§ 515] Κι όσο εποίησαν είς φυλακήν τήν εβδομάδα έκείνην, ώρισεν γάρ ό βασιλεύς, τόν πρίγκιπαν ήφέραν, ομοίως και τους καβαλλαρίους όπου ήσαν μετ' εκείνον, 20 εκεί όπου ήτον ό βασιλέας απάνω στά παλάτια* και λέγει προς τόν πρίγκιπαν ατός του ό βασιλέας• «Πρίγκιπα, έσυ θεωρείς κ' έβλέπεις το ατός σου »τό πώς είσαι είς φυλακήν κ' εχω σε είς έξουσίαν μου, »άν θέλω νά έλευτερωθής, αν θέλω νά άποθάνης. 25 »ΚαΙ λέγω σε είς πληροφορίαν, και μή τό άπιστήσης* (2900) »άν ήσουν γάρ είς τόν Μορέαν έκεϊ όπου ήσουν αφέντης, »καΙ νά είχες μάχην μετά έμέν ωσάν νά επέχει ρίστης, »ούδέν ημπορείς στά μακρέα μετ' εμε νά ύπομένης »νά μή σε έξη βαλα άπ' έκεϊ της γης και της θαλάσσης, 50 »νά έκέρδισα τόν τόπον σου όπου ενι ίγονικός μου. »Λοιπόν αφότου ευρίσκεσαι εδώ στην φυλακήν μου »έσϋ κι όλος σου ό λαός κ' είναι εδώ μετ' έ'σου, »άν θέλω άρτίως νά στείλω έκεϊ φουσσάτα εδικά μου, »νά στείλω με τά κάτεργα νά υπάγουν της θαλάσσης 4202. άπε τό χερ'. 4. έκάθετον απάνω 7. τοΰ γύρου τ' αρχον- τόπουλα κι ό β. έν μέσω. 6. τον β. προσκύνα' 7. ώς γνωστικός καΐ ευγενής 9. μετά της συντοοφίας σου». 11. έττηραν τον 15. νά έχουσιν όμόνοιαν καΐ νά παρηγορούνται 16. οπού ήσασιν εσω τοΰ β. 17. Κι' ώς εποικεν στ-ί;ν φ. αυτήν τήν εβδομάδαν 4219. οπού ήσασιν μ' έκεΤνον, 20. απάνω στό παλάτι• 21. ό β. ατός του* 22. ατός σου τ6 έβλέπεις 23. πώς είσαι ε',ς τήν φ. εχω σε 24. νά λευτερωθής. . . ν' άπεθάνης 2δ. πλεροφορίαν 27.νά είχες μ... έπιχειρίστης 28. ου- δέν ήμπόρειες εκ μακριά με έμέν 30. νά ήπήρα εγώ τον τόπον μου που 2νι γονικόν μου. 31. έπείν ηύρίσν.εσαι 32. που ενι εδώ μ' εσένα 33. άν θέλω όίρτι νά έστειλα φουσάτα γαρ έκεΐσε, 34. νά πάουν διά θαλάσσης. 183 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΛΡΔΟΥ•|•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ 4235 »κΓ άτταύτου ττάλε άττό της γης νά υπάγουν της στέρεας, »έπεϊ ενι γάρ κι ό τόττος σου γυμνός εκ τά φουσσάτα, »νά τον έττάρουν εύκολα και νά τον εχης χάσει. »Έν τούτω λέγω, πρίγκιπα, καΐ συμβουλεύομαι σε• »διατΐ οι γονείς σου έκόπιασαν κ' έξώδιασαν λογάρι 40 »διά νά κερδίσουν τον Μορέαν, κ' εσύ πάλε άπ' εκείνους, »περΙ νά χάσης τά κρατείς νά μείνης άκληρημένος, »επαρε εκ το λογάρΓ' μου— πολύ νά σε χαρίσω— »έσύ κ' οί καβα/νλάροι σου όπου είναι εδώ μετ' εσου, »νά σας έβγάλω άπ' εδώ, νά σας έ>ευτερώσω• 45 »κι άμέτε κι αγοράσετε χώρες εις την Φραγκίαν, (2920; »νά έχετε παντοτινά εσείς και τά παιδία σας »κι άφήτε έμεναν τον Μορέαν όπου ενι ίγονικόν μου. »ΈπεΙν κι αν σας έξήβαλα εδώ εκ την φυλακήν μου, »και να ήστε πάλε στον Μορέα, καθώς ήστε και πρώτα, 50 »ποτέ σας νά μη έχετε εσείς και τά παιδιά σας »είρήνην ούτε άνάπαψιν νά φάτε τό ψωμί σας». [§ 314] Ό πρίγκιπας άφκράζετοντοϋ βασιλέως τά λόγια κ* έσκόπα πώς ν' άποκριθη όπως νά μη εχη σφάλλει. Κι όσον εΐπεν κ' έπλήρωσεν τά έλάλει ό βασιλέας, 55 άρξετον πάλε ό πρίγκιπας νά λέγη προς εκείνον «Δέσποτα, άγιε βασιλέα, δέομαι σου τό κράτος, »ώς άνθρωπος ξενωτικός κι απαίδευτος όπου είμαι, »νά έχω την συμπάθειον σου άπόκρισιν ποιήσω, »Άφών ορίζει, δέσποτα, της βασιλείας τό κράτος 50 »τόν τόπον καΐ την άφεντίαν όπου εχω στόν Μορέαν »νά σε τον δώσω, αφέντη μου, λογάριν νά με δώσης »έμέν και ιών συντρόφων μου όπου είναι μετ' έμεναν, »κ'ύπάμε ημείς είο την Φραγκίαν όπου εν'τό ίγονικόν μας »καί τόπους ν' αγοράσω μεν νά ή μένω μεν εις αυτούς, 65 »κ' έσέν νά μείνη ό Μορέας όπου ενι ίγονικόν σου* (2940; »τό δύνομαι ν' αποκριθώ και δύνομαι ποιήσαι, 42'ϊ5. άτταύτου — άλι εκ ΤΛν στερέαν της γγς δια νά ~ασιν 36.έπεΙ έναι ό τόπος σου γυμνός άπο φουσσάτα 37. νά τόνε πάρουν εύκολα έοϋ νά τόνε χάστε. 30. ο'.οΰ υ' γονείς σου 40. καΐ σϋγαρ άπ'έκείνους• 41.παρ'ϋύ νά 7άσ7;ς. . . νά εΤσαι άκλη,'ημένος 43. όπούναι μετ' εσένα 45. καΐ σΰρτε αγοράσετε χώρες 47. τον Μορίαν όπούναι γονικός μου. 48. Έ- -ε'ι ά σν.ς έξήβαλα εδώ 4*). νά ήστεν πάλιν στον Μορέαν 52. Ό π. γάρ ήκουσε του β. τους λόγους, 5[). έσκόπν,σε νά άποκριΟή 54. καΙ εΐπεν και έπλήρωσεν 55. "Λρξετο πάλι 56. άγιε βασι/εΰ 57. που είμαι 58. :ήν συμπάθειον άπόκρισιν 59. τό κράτος της βασιλείας σου 61. λογάρι 62. έμέ. . . που ενι μετ' έμενα 4263. κ' ήμεΐς νά ύ- παγαίνωμεν έκεϊσε εις την Φραγκιά 64. νά άγοράσωμεν νά μένωμεν εΙς αϋτους- 65. Παραλείπεται ό οτί/ος 66. δύνομαι καΐ νά ποίσω, ΑΙΧΜΑΛωΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ 181 »σέ θέλω ττοιήσει άττόκρισιν και δέξου το είς άλήθεισν, »εττεί, αν μ' έκράτεις *ς φυλακήν ττενήντα πέντε χρόνους, »τΓοτέ άττό έμέν ούκ ημπορείς να εχης άλλο πράγμα, 4270 »μόνον κ.' έτοΟτοδπου ημπορώ, λέγω την βασιλείαν σου. »Ό τόπος γάρ, αφέντη μου εκείνος του Μορέως, »ούδέν τον εχω ώς γονικόν ούτε παππουδικόν μου »διά να τον εχω είς εξουσίσν νά δώσω καΐ χαρίσω. »Τόν τόπον που έκερδίσασιν οί ευγενικοί έκρϊνοι 75 »δπου ήλθαν γαρ εκ την Φροτγκίαν εδώ είς την Ρωμανίαν »όμού με τον πατέρα μου, ώς φίλοι και σύντροφοι, »Μέ τό σπαθί έκερδίσασιν τον τόπον του Μορέως, »άλλήλως τον εμοίρασαν με ψήφους είς τό ζύγκ »τοΰ καθενός έδώκασιν προς την ούσίαν όπου είχεν, 80 »καΙ μετά ταΰτα έκλέξασιν άμφότεροί τους δλοι, »ώς άνθρωπον τιμιώτερον και φρονιμώτερόν τους, »κ* εποϊκαν τόν πατέρα μου ώς άρχηγόν είς όλους. »Μέ συμφωνίες, στοιχήματα τά έβάλασιν εγγράφως »νά μή εχη δύναμιν καμμίαν νά κρένη μοναχός του, 85 »ουτε νά ποίηση τίποτε πράγμα γάρ είς τόν κόσμον (29δ0)»άνευ βουλής καί θέλημα όλων του τών συντρόφων. »Λοιπόν, αφέντη βασιλέα, εγώ έξουσίαν ούκ εχω »νά δώσω πρά/μα τίποτε άπό τόν τόπον πού εχω »διατι τόν έκερδίσασιν μέ τό σπαθί οί γονείς μας 90 »πρός τά συνήθεια πού εχομεν, τά εποίησαν σμφοτέρως. »Άλλά, ώς ενι τό σύνηθες όπου έχουν οί στρατιώτες, »τόν πιάσουσιν είς πόλεμον και φυλακέψουνέ τον, »μέ ύπέρπυρα και χρήματα έξοτγοράζουνέ τον. »'Άς τό διακρίνη αφέντη μου, της βασιλείας τό κράτος, 95 »πρός την ούσίαν του καθενός όπου εΐμεθεν ένταυτα »νά δώση νά έξαγορασττ) νά εβγη εκ την φυλακήν σου. »Κι άν θέλη ετούτο, δέσποτα, της βασιλείας τό κράτος, »νά βιαστούμε ό κατά εις τό δύνεται και σώνει, 4267. θέλο) ποίήσει Γ)8.έπεί,αν μέ κοαττ,ς οτΛ,ν φυλακήν 09. ^λλο ττι^μα, 70. μόνον τοΰτο που δύνομαι λέγω της βασιλείας σου. 72. το ζγω γονικόν 73. τοΰ νά τόν έ'χω 75 που ήλΟασιν εκ τήν Φ. έκεΐ εΙ", τον Μορέαν 77. μέ τό σπαΟΙ έκέρδισαν 78. καΐ ούτος τόν εμοίρασαν άλλήλως μέ το ζύγι* 79. τήν ούσίαν, τήν εΤχε^^ 80. άφότεροι οί πάντες 83.έγρά- φως 8Ί. νά κρέντ) μοναςός του, 85. νά κάμνη 86. Οέλτ/χαν δλων 87. αφέντη βασιλεΰ 89. όκερδέσασι μέ τό σπαθί οί γονοί μας 00. τά έχομεν, τά εποϊκαν άμφ. 91. Άλλα ώς ^ν' συνήΠειον, τό ϊχουν οί στρα- τιώται, 02. καΐ φυλακίσουσίν τον, 03. μέ πέρπυρα καΐ χ. έΐαγορά- ζουσίν τον, 9Ί. τό κράτος της βασιλείας σου 06. 'κ τήν φυλακήν νά έβγη. 97. Κι' άν θέλης τοϋτο, δέσποτα, άγιε βασιλέα, 98. καΐ σώζει* 182 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙ-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ »νά δώστ] κ' εξαγορσσττ), νά ε'^γτ\ εκ την φυλακήν σον 4300 »εϊτε σε φαίνη, αφέντη μου, νά μη μας το ποίησης ούτως, »εδώ μας έχεις 'ς φυλακήν και ττοίησον ώς κελεύεις». [§ 315] 'Ακούοων ταύτα ό βασιλέας μεγάλοος εθυμώθη και λέγει προς τον πρίγκιπα μετά θυμοϋ μεγάλου• «Πρίγκιπα, φαίνεται καλά ότι Φράγκος υπάρχεις,. ί> »διατΐ έχεις την άλαζονείαν, ώς το εχουσιν οί Φράγκοι* (2980)»έπεΐ τους Φράγκους πάντοτε ή αλαζονεία τους χάνει »καϊ φέρνει τους 'ς άπώλειαν άπό τους λογισμούς τους, »ώσάν σε ήφερεν κ' έσέν ένταϋτα ή αλαζονεία σου, »καΙ ήλθες είς τάς χείρας μου εδώ εις τήν φυλακήν μου. 10 »Και λέγεις και λογίζεσαι εκ τήν άλαζονείαν σου »νά εβγης άπό τάς χείρας μου κι άπό τήν φυλακήν μου. »Διοΰ σε ομνύω, ώς βασιλεύς, και κράτει το είς άλήθειαν, »δτι ποτέ σου άπ' εδώ νά μή εβγης διά δηνάρια, »νά πουληθής διά χρήματα, νά έξέβης διά λογάριν». 15 [§ 316]''6ύρισε ευθέως ό βασιλέας κι άρπαξαν τον άπέκει, εκεί τόν έδιαβάσασιν στην φυλακήν όπου ήτον, καθώς ακούστε τά λαλώ και τά σας αφηγούμαι. Τό ακούσει γάρ τόν βασιλέαν, όσοι εστηκαν εμπρός του οί Βάραγγοι γάρ κ' οί Ρωμαίοι, όπου τόν έφυλάγαν, 20 άρπάξασιν τόν πρίγκιπα ωσάν με άλαζονείαν κ' έκεϊ τόν έδιαβάσασιν στην φυλακήν όπου ήτον. Τρεις χρόνους εποικεν εκεί με όλους τους εδικούς του βιαζόμενος ν' αγοραστή με χρήματα ύπερπύρων. [§ 317] Κι άφών είδεν κ' έγνώρισεν εκείνος κ'οί εδικοί του 4299. Παραλεί-εται ό στ-'/ος. 4300. ει τα κι' ουδέν σε φαίνεται τοϋτο δι-τ νά ποίστ,ς 1. καΐ ττοΐσε ώς κελεύεις»). 2.'Πκούσας ταΰτα ό βα- σιλεύς μεγάλως έΟυμώθην 3. μετά θυμον μεγάλον ο.έπεί έχεις τήν άλαζονείαν ώς ττ,ν έχουν οί Φράγκοι 6. διο τους Φράγκους 7. άπέ τόν λογισμόν τους, 8. ωσάν κ' έσέναν ήφερεν εδώ 10 — 11. Παρα- λείπονται οί στίχοι. 12. Κ'έγώ σε όμνύοο 13. μή έβγής έδώθεν διά δηνέρια 14. νά έβγής διά λογάριν 15. Όρισε εύτιις ό β. κι άρπαξα τον εκείθεν, 17. Παραλείπεται ό στίχος. 18. Τό άκούσουσιν τον βασι- λεϋ 19. οί Φράγκοι γαρ και οί Ρ. 21. Παραλείπεται ό στίχος. 23. μ' ύπέρπυρα και λογάριν 4324 εξ. Ή άνάκτησις της Κ )πόλεως ύπό των Ελλήνων άπεΟάρρυνε τε- λείως τόν πρίγκιπα Γουλιέλμον και τον έξηνάγκασε νά ζητήση τ•Γ/; άπελευ- Οέρωσιν του άντΙ πάσης Ουσίας. Ούτω, κατά τους βυζ. ιστορικούς, ό πρίγκιψ ύπεσχέθη νά παραδο'^ση, όχι μόνον τά τρία κάστρα Μονεμβασίας, Μαΐνης καΐ Μιστρά, άλλ' ακόμη και τό Γεράκι, «και παν τό περί τήν Κινστέρναν θέμα», άνεγνώριζε δε εαυτόν δοΰλον τοϋ βασιλέως και ελάμβανε τόν τί- τλον τοϋ Μεγάλου Δομεστίκου. (Παγυμέρης). Πρβλ. ΖβΙν^^ΙΙΐίηΟδ, 1.β ϋβ- .^ροΐίΐΐ §Γ6ε, σ. 15—25, ώς και Δραγ. σ. 1Α0-148. ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΕΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ 183 4325 ότι ττοτέ διά ύττέρπυρα, ούτε γαρ διά λογάριν (3000) ουδέν τον έλευτέρωναν να έβγη κ' την φυλακήν του, με την βουλήν και θέλημα τοΰ άφέντου της Καρυταίνου και των άλλων φλαμουρσρίων, έσυμβιβάστην ούτως• νά δώση γάρ τοΰ βασιλέως διά την έλευτερίαν τους, 30 το κάστρον της Μονοβσσίας καΐ της μεγάλης Μαΐνης, το τρίτον κι όμορφότερον τοΰ Μυζήθρα τό κάστρον, είς τρότΓον γάρ και συμφωνίαν νά εβγη με τον λσόν του, με ό ους κι αν ήσαν μετ' αυτόν, μικρούς τε και μεγάλους. Κι όσον άττεκατέστησαν τές συμφωνίες εκείνες, 35 έγράφως τές έττοίκασιν κι ώμοσσσιν είς αΟ'ιες. Ό βασιλεύς εΐχεν υίόν μειράκιον νά βαφτίση• τον πρίγκιπαν έ ζήτησε κ' έττοϊκαν συντεκνίαν. Στές συμφωνίες οττου έποικαν ήτον κ' έτοΰτο μέσα• ττοτέ μάχην νά μη εχουσιν, άγάπην νά κρατοΰσιν 40 κι αν έλθη εναντίον τίττοτε τινός άπό τους δύο, νά τον μαδίζη γάρ τινάς και μάχην νά του κάμνη, νά τοΰ βοηθή ό έτερος μέ δλην του την ούσίαν. [§ 318] Κι αφότου άττεκατέστησαν έτοΰτα δπου σας λέγω, τον αφέντη της Καρύταινας έδιόρθωσαν άλλήλως 45 ό ττρίγκιπας κ' οί έτεροι δπου^σαν μετ' εκείνον, (3020) νά άττέλθη γάρ είς τόν Μορέαν σωματικως ατός του, τά κάστρη δττον/ σας γράφω εδώ νά τά εχη τταρσδώσει τοΰ βασιλέως τταιδόττουλα οττου ήφερεν μετ' αύτον. [§ 319] Έτοΰτες γάρ τές συμφωνίες δπου σας αφηγούμαι 50 έποίησε έτότε ό ττρίγκιττας μέ τήν βουλήν δττου ειχεν, είς τέτοιον τρόττον και σκοπόν και λογισμόν τό έττοϊκεν, ότι μεθ' δτου θέλει έβγή έκεϊ εκ τήν φυλακήν του, ήθελεν πράξει τίποτε μέ τρόπον και μέ τέχνην, τά κάστρη εκείνα δπου έδιδε, πάλε νά τά κερδίση• 55 έπεϊ αφότου ουκ ϊσχυσεν μέ τίποτε ολλον τρόπον νά έξέβη άπό τήν φυλακήν εκείνος κ' οί εδικοί του, οί δρκοι εκείνοι δπου εποικαν στην φυλακήν δπου ήτον 4325. ούτε δ'.') λογάριν 26. ού^ϊέν τους δίδει έλευΟερίαν 'κ τήν φ. νά εβγουν, 28. φλαμουριαρίων 29. νά δώσουσιν τοΰ β. 30. καΐ τ7,ς παλαιάς Μάνης 31. έμορφότεοον του ΜεζηΟρά τό κάστρο 32. με τρό- πον 35. ωσαύτως. 38. τές έποικαν ήτον 40. τίνος άπέ τους δύο. 42. νά τόν βοήθα. . . τήν δύναμιν του. 43. έκατιίστησαν 46. του να άπέλβη στον Μορέαν 48. τοΰ β. παιδόπουλου, τό εφερνεν 40. Έτοΰ'.ες δέ τες σ. 50. έποίησεν ό π... βουλήν, τήν εΐχεν, 51. είς τοιούτον τρόπον 52.δτι άοών θέλει έβγή 'κ τ-/]ν φυλακήν που ήτον, 54. τα κά- στρη, αυτά, τά έδιδε, πάλιν νά τά κερδίση• 55. άφών ουδέν έμπόρεσεν 56. νά έξεβή 'κ τ-ήν φ. αυτός 57. τους όρκους όπου έποικεν 184 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β!ΛΛΑΡΔΟΥ•Ι•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ τίτΓοτε ουδέν τόν εβλαβαν νά τόν κρατούν διά άφιόρκον, καθώς το ορίζει ή εκκλησία κ' οί φρόνιμοι το λέγουν. 4560 [§ 320ΊΌ αφέντης της Καρύταινας, ό έξάκουστος έκεϊνος, άπό την Πόλη έξέβηκΞν με αυτούς τοΟ βασιλέως, ότΓου τους άποστέλνασιν τά κάστρη νά τταραλάβουν. Έκ την στερέαν άττήλθασ;ν>6-π•ό την Ροομανίσν, έττέρασαν έκ τήν Β?χαχίαν κβίί ήλθαν είς την Θήβαν, 65 κ* ηύραν έκεϊ ότι είχε έλθει -ετότε ό Μέγας Κύρης (3040) έκ το ρηγάτο της Φραγιάζιος του διά νά γενώ 36. που έχω γονικόν μου, 37. και ίίρματα έβασταζα καΐ έπολέμησά τον. 39. κ' έποικα 40. Εις τοϋτο 41. τοϋ πρίγκιπα δι' αύτο 4432 εξ. Βλέπε σχετικώς ύποσημ. στίχ. 3173 ές. καΐ στίχ. 3173—3403. ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΤωΝ ΚΥΡΑΔωΝ ΕΙΣ ΤΟ ΝΙΚΛΙ 157 »άλλά εις άλήθειαν το λαλώ, κρατείτε το άττό έμεναν »6τι άν έττάρτ) ό βασιλέας αυτά τα τρία κάστρη, »τοϋς όρκους όπου ώμοσεν ουδέν τους θέλει ατέρξει• 4445 »τόσα φουσσάτα και λαόν μας θέλει έδώ άττοστείλει !3120)»δπου μας θέλουν άττ' εδώ έβγάλει κι άκληρήσει. »ΛοιτΓΟν δια νά έγνοορίσετε την πιστοσύνην που εχω, »λέγοο και άφιρώνω το ετούτο νά ποιήσω• »έγώ νά έμποό εις φυλακήν, κι ό πρίγκιπας ας ί^γτ\' 50 »εΊ'τε ένι διά έξαγόρασιν διά χρήματα ύπερπύροον, »νά βάλω εγώ τον τόπον μου σημάδι διά δηνέρια »κι άςπληρωθη ή έξαγόρασιςτου άφέντου μουτουλίζιου». [§ 325] Ένταϋτα έσηκώθηκεν ό αφέντης της Καρυταίνου και λέγει της πριγκίπισσας ομπρός στον Μέγαν Κύρην 55 »Κυρά μου, ετούτο όπου λαλεί εδώ ό Μέγας Κύρης, »δλα τά έλαλήσαμεν εκεί στην φυλακήν μας, »τοΰς τρόπους και τους κίντυνους όπου ημπορούν νά έλθουν. »Άλλά διατι είδαμε άφιρόν του βασιλέως το πείσμα, »εϊπαμεν ούτως ένομου κ' έσυμβιβάσαμέ το• 60 »τό κάστρο της Μονοβασίας, το έξεύρουσιν οί πάντες, »ό αφέντης μας 6 πρίγκιπας το έκέρδισεν ατός του• »τήν Μάϊνην και τον Μυζήθρα, εκείνος γάρ τά έποιήσεν, »κ' ήθελεν εΐσται αμαρτία, κατηγορία μεγάλη, »ν' άπόθανεν εις φυλακήν εκείνος κ' οί εδικοί του 65 »διά κάστρη όπου έχτισεν κ' έκέρδισεν ατός του. (3140)»'Αλλ' ας έβγη 'κ τον πειρασμόν της φυλακής όπου ενι, »καί μετά ταΰτα ό Θεός του θέλει γάρ βοηθήσει »νά έπάρη γάρ τά κάστρη του, νά τά έχη ώς εδικά του. »'Εν τούτω λέγω προς εσάς, κρατείτε το άπό έμεναν 70 »ότι διά άνθρωπον τινάν όπου ενι είς τόν κόσμον, »ούτε διά λόγια κι άφορμήν, τά λέγει πάσα ένας, 4442. κρατείτε άπο μένα* 43. ό βασιλεύς 45. και λαύν έδώ θέ- λει αποστείλει 46. και άπ' εδώ μας Οέλουσιν διώξει κι άκληρήσε'.. 47.•/•ά έγνωρίσετε τήν πίστιν όΊπου έχω• 49. έγώ έμπώ οτήν φυλακήν κι' ό πρίγκιπας νά εβγη 50. εϊτ' είναι διά χρήματα διά χρείαν ύπερπύρων 51. σημάδι διά λογάριν 52. ή αγορά 54. εμπρός 55. που σέ λαλεί 56. δλα τά έσυντύχαμεν 57. τους τρόπους καΐ τά κίντυνα τά ημπο- ρούν 58. είδαμε τόσα άφιρόν 60. ήξείρουν το οΐ πάντες 61. ό αφέντη μας 62. της Μάνης με τον Μεϋτβρά έ^χτισέντα εκείνος 4463. καΐ ήθελεν 64. νά άπόθανεν ε'.ς φ. αυτός 65. τά έκέρδισεν και έχτι- σε εκείνος. 66. "Ας έβγη έκ τήν φυλακήν, τον πειρασμόν, τον έχει, 67.τοϋ θέλει βοηθήσει 68. νά λάβη και τά κ. του νά ένι εδικά του 70. ό- που είναι εις τον ν.. 71 . ουδέ διά λόγους κι αφορμές, τές έχει 188 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ »νά άφήκού τον αφέντη μου *ς φυλακή να αττοθάντ). »Τόν όρισμόν δττου ώρισεν θέλω να τον πληρώσω, »νά δώσω γαρ τα κάστρη του να έβγη 'κ το ττιλατήριον, 4475 »Κ! άφών έβγη 'κ την φυλακήν ό Θ:ός ας του βοη'^ήση». [§ 327] Κι άπαύτου έμΕ^ασύντυχεν ατός του ό Μέγας Κύρης του άφέντου της Καρύταινας, ούτως του άττεκρίθη• «Μα τον Χριστόν, καλέ αδελφέ, με άλήθειαν σε το λέγω, »άν το εμαθεν ό βασιλέας κι άν το έττληροφορέθη, 80 »τό ττώς ουδέν του δίδομεν τά κάστρη όττου γυρεύει, »ούδέν χρήζει τον ττρίγκιττα με το άλας να τον φάγη, »άλλά νά έττάρη υττέρττυρα να τον έλευτερώση. »Καΐ πάλιν λέγω προς έσέ, καΐ κράτει το, ώς το θέλεις, »δτι, άν έσκόπα ό πρίγκιπας το τί ημπορεί νά έλθη, 85 »κάλλιον ήτον νά άπόθανεν εκείνος μοναχός του (316θ)»παρά νά χάσουν οί λοιποί οί Φράγκοι τοϋ Μορέως »τά ίγονικά που έκέρδισαν με κόπον οί γονείς τους, »ώσάν το εποικεν ό Χριστός, τον θάνατον έγεύτη »διά νά λύτρωση τάς ψυχάς τοΰ γένους των ανθρώπων 90 »έκ της. αιωνίου κολάσεως, όπου ύπαγαίναν δλοι. »'Ένας κάλλιον ν' απόθανε παρά χίλιοι διά εκείνον. »Έγώ έξεφορτώνομαι καΐ λέγω τήν άλήθειαν, »κ' εσύ, αδελφέ μου, ποϊσε το εκείνο όπου σε ώρίσαν». [§328] Αφότου γάρ έπλήρωσε το παρλαμάν εκείνο, 95 ό αφέντης της Καρύταινας πού έβάστα τά σημάδια. τά εδωκεν ό ποίγκιπας νά δώστ] των καστελλάνων, 4472. κ'. αφήσω... στην φ. να έναι.• 73. τόν όρ'.σμόν, τον ώρισε θέλω νά τ6ν πληρώσω, 74. κάστρη του 'κ τύν πειρασμών νά έβγη 75. Πα- ραλείπεται ό στ'.χος 76. Άπάυτου. . . πάλιν δ Μ. Κ. 78. άλήθειαν σέ το λέγω 79. ό βασιλεύς νά τό έπληροφορέΟη, 80. τά δίδομε. . . τά γυρεύει, 81. μέ άλας νά τόνε φάγη, 83. ώς θέλεις 85. εκείνος μοναξός του 8δ. Παροΰ να χάσουν 87. τά γονικά, τά έκέρδισαν 88. ωσάν έποϊσε ό Χ. 90. έκ τ-/)ν αίώνιον κόλασιν που ύπάναιναν οί πάντες 91. Κάλλιον εΙς νά άπόθανεν :;αροϋ χίλιοι δι' αύτον. 93. ποιη- σον εκείνο τό σε ώρίσαν. _ 94. την συντ'^χίαν εκείνος 4476. Ή επιμονή τοϋ Δελαρός εις τήν άποψίν του υποκρύπτει τ6 παλαιών μίσος παρά τάς διαβεβαιώσεις του περί τοϋ εναντίου. (Πρβλ. στίχ. 4432 ές. και ταυτάριΟμ. ΰποσημ. ). 4481. Ή εκφρασις «μέ τό άλας νά τον φάγη» άπαντα καΐ εις τό γαλλι- κόν κείμενον, <(^θ δυίί; ΟθτΙ&ίηδ ςυθ, (|αίΐηΙ Η βηιρβΓΓΟΟΓ 53αΓθϊΙ ςαβ ηοιΐ8 ηβ νοαίοηδ άοηηβΓ 005 ο1ΐ35ΐί<ιιιχ ρουΓ δα Γ&βηοΙιοη, οάγ ϊ1 πθ \β πίθη- β-ΡΓίΐ Γπίθ ανι δθΐ, αίηδ 5'αοοΓάβΓ3 ρουρ Γηοηηοϊθ» Γαλλ. Χρον. § 327). 4495 ές. Ττ: σημάδια : (Ιβδ οοζηιη&ηάβΓηβηδ θΐ Ιβδ 56Ϊο:ηϊ3ΐυχ Γαλλ. Χρον. § 328 \ τάς δ•αταγάς και τά συνθήματα. 4496 ( — 4535 ). Ό Κώδις Κ παρουσιάζει κενόν εκτάσεως ενός φύλ>ου, τό όποιον άνεπληοώσαμεν ί-νταϋθα διά της παραθέσεως τοϋ αντιστοίχου κειι.;.ένου τοϋ κωδικός Π. ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΟΥΤΑΙ ΚΑΙ ΦΘΑΝΕΙ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 189 άπέ το Νίκλι εκίνησεν και είχε μετ' εκείνον τοϋ βασιλέως τον άρχοντα, τον εστειλεν μετ' αντον τα κάστρη νά τοϋ όώσονσιν δια τον βασι?.έαν• 4050 έόιέβην εις τον Μιζ7]θρά, (ίύτόν έόώκεν πρώτον, άπέκει την Μονοβασίαν και τρίτον δε την Μάτην. Και δσον έπαρέόωκεν τα κάστρη δπον λέγω, επήρε δια δψιδαν τοϋ βασιλ^ως νά δώση την θυγατέρα εκείνου τον Μπάσαβα τον άψέντον, 5 δπον ήταν πρωτοστράτορας δλον τοϋ πριγκιπάτον, (5180) μισέρ Τζάν τον έλέγασιν, ντε Α^έονλ.η το επίκλη• ωσαύτως και την άδελφήν τον Τσάδρον γάρ εκείνον, πον ήτον μέγας κοντόστανλ.ος τοϋ πριγκιπάτον δλον αντές τ ες δύο έδιάβαζαν όγίδες εις την Πόλιν 10 κ' εξήβαλ,αν τον πρίγκιπα και τονς καβαλλ.αρίονς και δλ.ονς τονς φλαμονριαρίονς μικρούς τε και μεγάλους, κοί η/Μασιν εΐ€ τον Μορέαν μετά χαρές μεγάλες. [§ 329] Ώς ήλθεν δε ό πρίγκιπας ετότε στον Μορέαν, καλ.ά τον άποδέχτησαν μικροί τε και μεγάλοι. 15 'ί^ς εΐχεν γάρ έπεθνμίαν νά ιδί] και νά γνρέψτ) τά κάστρη και τές χώρες τον δπον πολλά επεθνμα, ονδέν ήθέλ,ησεν ποσώς εκεΐσε νά άργήση' επήρε τονς καβαλλ,αρίονς, δπον εΐχεν μετ' εκείνον, κ' νπάγαινεν εβλέποντα τά κάστρη και τές χώρες 20 κι ολόρθα έδιάβηκεν στην Λακηόαιμονίαν. Ωσάν ήγάπα κ ηθελ,εν νά ίδη τον Μορέαν, ονδέν νπήγεν μοναξός ωσάν φτωχός στρατιώτης, άλ.λ' έδιέβη ώς πρίγκιπας, καλά σνντροψεμένος, εκεί δπον τόν αγαπούν κ' έπεθνμοι σασίν τον. 25 ^ Αλλοι έτρεχαν νπάγαιναν εκεί εΙς την σνντροψίο.ν, (3200) άλ.λοι εβαστοϋσαν άρματα, άλΛοι χωρίς αρμάτων. [§330] Και ώς τονς είδαν οι Ρωμαίοι, ποϋ ήσαν τοϋ βασιλέως, εκείθεν εκ τόν Μηζηθράν απάνω άπέ το κάστρο, έλόγισαν, έσκόπησαν δτι μάχην γνρενον 30 οί Φράγκοι γάρ μετ' εκείνους ήγ( νν δέ τονς Ρωμαίονς. Τέον αρχηγών έμήννσαν τοϋ Μιλιγγοϋ τοϋ δρόγγον, 4503 εξ. Α'. όμηροι ήσαν ή Μαργαρίτα Πασσαβα θυγάτηρ τοϋ πρωτο- στράτορος τοϋ Μορέως .Ιββη (Ιθ Νβυϊΐΐ,γ καΙ ή αδελφή τοϋ μεγάλου Κον- τοσταύλου, αύθέντου .Ιβδπ ΟίΐδίκΙθΓοη. (Γαλλ. Χρον. § 328). 4513 1£. Ί 6 Άραγ.Χρον., (§ 309 ),προσϋέτ:ι δτι, ό ΙΙρίγκιψ ή>Οε 8ιΈύρίπου, δπου τον έδέχθτσαν μετά τιμών, κατότοιν δέ έπέρασεν άπο τάς Θήβας, δπου ό αύϋέντ/,ς των Αθηνών τον έπεριποιήϋη και τον συνώδευσε τιμητικώς μέ- χρι τοϋ Νικλίου. 190 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιψ σνμβίβασιν ετιοίησαν και δοκούς νπωμόσαν νά στέκουν δίά τον βασύ^αν^ να. άρνϊίσοηηαι τους Φράγκους. Μαντατοφόρους έστειλαν εΙς την Μονοβασίαν 4555 εΙς κάποιον Καντακουζηνόν όττου ήτον κεφαλή τους. έγραψαν κι άφιρώσαν τον κ' επληροφόρεσάν τον το πώς ήλθεν ό πρίγκιπας με όλα του τα φουσσάτα, την μάχην έπεχείρησεν κατά του βασιλέως. Κ' εκείνος γάρ το έπί(7τεψεν και ξύλον αρματώνει• 40 μαντατοφόρους εστειλεν κι απήλθαν εις την Πόλιν. έκεϊσε είς τον βασιλέαν κ' έπληροφόρησάν τον το πώς ό πρίγκιπας Μορέως, εκείνος ό Γυλιάμος, Ιπάτησε τον δρκον του και άρχισε την μάχην εκεϊ στην Λακοδαιμονίαν, με τά φουσσάτα δλα• 45 τους τόπους γαρ τοΰ βασιλέως άρχισε νά κουρσεύη. (5220) [§ 531] 'Ακούσων γάρ ό βασιλέας ό μέγας Παλαιολόγος, έπίστεψεν τά σε λαλώ, τά τοΰ είχεν μηνύσει άπέκει εκ την Μονοβασίαν ή κεφαλή όπου ειχεν. [νίπγάλως το έθαυμάστηκεν κ' έβάρυνέ το σφόδρα 50 το πώς οΟτως καταγουργΐς ό πρίγκιπα Γυλιάμος έπάτησε τον δρκον του δπου είχα ην μετ' αυτόν τήν μάχην άρχασε ζεστήν έκεϊσε είς τον Μορέαν. 4535. Κατακουζηνον 36.καΙ άς)ίρωσαν κ' έττληροφόρτ,σάν τον 37. ήλ- θε. . . με ολα τ-χ φ. 38. έττιχείρησεν 39. Εκείνος το έπίστεψεν καΐ ξύλο 40. εστε'.λε κι άττηλθον 41. βασ'.λέα 42. Γουλιάμος 44. Λα- κ'-^α;μονί,αν με δλα τά φ. 46. Ήκούσχς. . . βχτίλεϋς 47. έπ-'στεψεν τά λόγια τους τά τοΰ είχανε 48. Παραλείπεται ό στίχος. 50. πρί- γκιπας Γου>.ιάμος 51. που ώμοσεν 52.αρχισεν. . . έκεϊ εις τον Μ. 4533. Περί της συμφωνίας μέ τους Μ-λιγοϋς βλέπε ύποσηα. στιχ. 4591 έξ. 4535. Ό Μ χαήλ Κατακουζην6ς ούτος ήτο κατά πάσαν πιθανότητα ό πάππος του τοΰ κατόπιν αύτοκράτορος Ιωάννου Κατακουζηνοϋ βασιλεύ- σαντος άπο τοϋ 1347 — 1355, ως και τ>ΰ Μανουήλ Κατακουζηνοϋ, Δεσπότου το!3 Μυστρα, επί. της ηγεμονίας τοϋ οποίου το Έλλ.Δεσποτάτον τοϋ Μορέως είδεν έποχήν ευημερίας. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 4629, ώς καϊ ΖαΙίγΙΜηοδ ϋθδροίαΐ'^Γβο Σ. 94—118). 4546 έξ. Άναφορικώς προς τά επακόλουθα της παρασπονδίας τοϋ πρίγκι- πος Γουλιέλμου, τήν έντύπωσιν, τήν οποίαν αϋτη προεκάλεσεν εις τον αυτο- κράτορα, τάς προετοιμασίας αύτοΰ καΐ τόν επακολουθήσαντα -όλεμον παρα- πέμπομεν κατ' αρχήν ε'.ς το και εν τοις προηγουαένοις μνημονευΟέν περι- σπούδαστον έργον τοϋ Καθηγητοϋ τοϋ Πανεπιστημίου κ. Ζακυθινοϋ: Ζα- ΙιγΙΗϊηοδ, Ι^θ Ι)θ5ροΐ3ΐ ε^ΓΟΟ, καΐ δη εις το περί των πολέμων εναντίον των Φράγκων κεφάλαιον (Σ. 25—77), ένθα και πλουσιωτάτ/] βιβλιογραφία μετά παραπομπών και πληροφοριών πολυτιμωτάτων. Βλέπε επίσης σχετικώς και Δραγ. (Σελ.1 49—159: Τά μετά τήν έκ Βυζαντίου είς Μορέαν έπάνοδον τοϋ Αύθέντου ^ ΠΑΡΑΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ 191 ΈνταΟτα ήλθ^ν στην Τον/ρκίαν κ'έρρόγεψε τους Τούρκοι./ς• χίλιους έρρόγεψε εκλεχτούς κι άλλους ττεντεκοσίους, 4555 και ήλθαν κι άνατολ'κοϊ καν άλλες δύο χιλιάδες. Εξάδελφο; του έδιόρθωσεν καΐ κεφαλήν τον θέτει άττάνω εις δλους εκείνους όπου με άκούεις και λέγω, τον Μακρυνόν τον έλεγαν, ούτως τόν ώνομάζαν. [§332] Κράζει τον γαρ και ορίζει τον να έττάρη τα φουσσάτα 50 εκείνα δττου του εδιδεν, να άπέλθη στον Μορέαν να ΤΓολεμτ) και μάχεται μετά τόν σύντεκνόν του, εκείνον όπου έλέγασιν τόν πρίγκιπα Γυλιάμον. Όρίζει γάρ και είπε τον δια τίποτε λογάριν, όπου νά χρήζη, μετ' αυτό φουσσάτα να ρογέψη, 65 νά εύεργετήση γάρ τινές τοϋ νά προσφέρη είς αυτόν (5240) μή άκριβευτή; όκνήση το, μή όλως τό άμεληση, άλλα ας βιαστή με προθυμίαν τόν τόπον νά κερδίστ)" «Έπεΐν άφών ό πρίγκιπας άρχισε γάρ τήν μάχην »όπου Οπωμόσαμεν οί δύο άγάπην νά κρατοΰμεν, 70 »έκεϊνος έχει τήν άμαρτίαν, εκείνος και τό ψέγος». Χαρτία άγραφα του έβούλλωσε με τό χρυσόβουλλόν του, καΐ λέγει του ούτως. «Μάκρυνε, επαρέ τα μετά σε, »κι αν κάμτ) χρεία προνοιάσματα ή ευεργεσίες νά ποίησης, »πρός τήν ούσίαν τοϋ καθενός τό θέλεις ευρει είς αύτον, 75 »όριζε και ας του γράφουσι είς αυτα τά χαρτία». Του Δρόγγου, του Γαρδαλεβου, ομοίως της Τσακωνίας 4553. Ε',ς τΑ,ν Του,-κίαν έ'στε'.λεν 5 Ί. χίλιους έ-?,οεν. . . -εντακο- ιίους 5δ. ήλθαν και ανατολικοί 56. ώρθοίσεν. . . τον βάνει, 57. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 58. και Μακρυνόν τόν έλεγαν 59. Λαλεί τον καΐ ορίζει 60. Εκείνα, τά τον εδειξεν, νά ύπάγη 61. νά πολεμη, νά μάχεται 62. τον έλέγασι πρίγκιπα 63. Όρίζει δε και λέγει τον. . . λογάρι, 65. Παραλείπεται ό στίχος. 66. δλως άμελήση, 67. με προθυμία 68. άρχίνησεν τήν μάχην, 69. οπού ώμόσαμεν 71. ά- γραφα εβούλλωσεν 72. και λέγει οΰτως. . . επαρέ τα [;,' εσένα. 73. αν κάμνγ) χρεία 7ί. είς αυτούς 75. όριζε και ας γράφουσιν 76. Τοϋ δρόγγου καΐ τοΰ Μελιγοϋ χρυσόβουλλ.ον έποϊκεν 4556 έξ. Κατά τον Πχχυμέρην, (Α', σ. 205 — 206), ό Αυτοκράτωρ άπέστει- λεν εύθϋς ές αρχής τόν άδελοόν του Κωνσταντΐνον συνοδευόμενον ύπό τοΰ παρακοιμωμένου Μακρυνοϋ, τοϋ Αλεξίου Φιλή και άλλων. Ή πληροφο- ρία αυτή τοϋ Παχυμέρη φαίνεται πιθανωτέρα της τοΰ Χρονικού. Πρβλ. σχετικώς και εν ΖειογΙΙΐΐηοδ: Ι^ο Ββδροίηΐ {,τοο Σ. 33 και ύποσημ. 3, ώς και περί των Μακρύνω ν, αυτόθι, ύποσημ. 2. 4576 ές. Γαρδαλεβός. Και σήμερον ακόμη σώζεται το όνομα εις τό χωρίον Δραγαλεβός τοϋ Δήμου Τανίας της Επαρχίας Κυνουρίας, ήτοι εις τήν περιο- χήν Τσακοονίας και πλησίον τοΰ Αγίου Πέτρου. Περί Τσακο^νίας πρβλ. καΐ ύποσημ. στιχ. 3167. 192 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔ0Υ1-Ν0Σ ΠΡΙΓΚΙΥ χρυσόβουλλον τους ήφερεν, όλοι νά είναι έγκουσάτοι, άρματα νά βασταίνουσιν, δεσποτικά μη ποιήσουν. Εις κάτεργα έσέβησαν, 'ς καράβια και ταρέτες 4580 καΐ της θαλάσσης ήλ6ο;σιν είς την Μονοβασίαν, [§355] Ουτοος ωσάν σέ το λαλώ κι ωσάν σε το αφηγούμαι, άρχισε ή μάχη στον Μορέαν νά μάχοοντσ.ι οί δύο, ό βασιλέας κι ό πρίγκιπας, οπού ήσαν γαρ συντέκνοι. Κι ώς εσωσεν ο Μακρυνος είς την Μονοβασίαν, 85 έπέζεψεν 'ς τά κάτεργα εκείνος κι ό λαός του. (5250) Όλόρδα είς Λακεδαιμονίαν ήλθεν με τά φουσσάτα• ερώτησε τα ονόματα τών αρχηγών, όπου ήσαν στον δρόγγον γάρ του Μελιγου, ομοίως της Τσακωνίας, όλων απόστειλε γραφάς από τον βασιλέαν, 90 άλλους εποικεν σεβαστούς, τους πρώτους γάρ τζαστάδες. Τά Βάτικα έπροσκύνησαν, ομοίως κ' ή Τσακωνία* ό δρόγγος γάρ του ΜελιγοΟ, τό μέρος της Γιστέρνας, εκείνοι έρροβόλεψαν μετά τόν βασιλέα. 4577. νά ένι καΐ της Τσακωνίας άρματα νά βαστάνουν. 78. Παρα- λεί-εται ό στίχος. 79. ταρίτες, 81. Και οϋτως γαρ ώς τό λαλώ καΐ ώς τό αφ. 82. ίΧρχισε μάχη είς τον Μ. 83. ό [^.ασιλεύς καΐ 85. καΐ ό λαός του 86. 'Ορθά είς την Μονοβασίαν ήλθε 87. ήρώτησεν 88. είς τόν δρόγ-^ον τοϋ Μελι^,Ύίου 89. άπέστειλεν γραφάς άπέ 90. Πα- ραλείπεται, ό στίχος. 92. ό δρόγγος γάρ τοϋ Μελιγοΰ, εκείνοι έρροβελέ- ψαν. 93. Παραλείπεται ό στίχος. 4579 εξ. Ό στρατός ούτος εστάλη είς -ττ,ν Μονεμβασίαν κατά τάς αρχάς τοϋ έτους 1263 διά Γενουατικών πλοίων. Παραλλήλως ό βυζ. στόλος υπό τόν ΦιλανΟρωπινόν, άφοΰ προηγουμένως έλεηλάττ,σε τάς Κυκλάδας, ήλθεν είς Πελοπόννησον και κατέλαβε τάί νοτίους άκτάς της Λακωνίας. (Παχυμέρη Α' 205). 4591 έξ. ΟίΜελιγοί, καίτοι σλαυόοωνοι ήσαν, περιέργους, τελείως άφω- σιωμένοι είς τον αυτοκράτορα και έμε.ναν μέχρι τέλους παστοί ύπήκο<ιΙ του, παρέχοντες πράγματα διηνεκώς ^ί^ τούί Φράγκου^, είς τοϋ^ όποιους ύπέ- κυπτον έξ ανάγκης. Περί Μελιγών βλέπε στίχ. 2992 έξ, 3008 έξ, πρβλ. καΐ ύποσημ. στίχ. 1718, 2985 έξ, 3021 έξ. καθώς και το έπεισόδιον της αλώ- σεως της Καλαμάτας υπό Σλαύων, εν Γαλλ. λρον. § 693 — 754. Περί Γι- στέρνας βλέπε ύποσημ. στίχ. 3035 έξ, ώς και 4324 έξ. (Κ-.νστέρνα). Κατά τόν Γ. Παχυμέρην, (Α' 88), «Πάν τό περί την Κινστέρναν θέμα, πολύ γε δν τό μήκος και πολλοίς βρύον τοις άγαθοΐς», παρεδόθη ύπο τοϋ πρί^ρίίπος Γουλιέλμου είς τόν βασιλέα, όμοϋ μετά τών κάστρων Μονεμβα- σίας, Μαΐνης και Μυστρά, καθώς και τοϋ Γερακίου. Βάτ κα ονομάζεται ή περιφέρεια τοϋ δήμου Βοιών ( έπαρχ. Έπιδ. Λιμηρας, παρά τόν Μαλέαν. Πρβλ. στιχ2960). Περί Τσακωνίας "βλέπε ύποσημ, στίχ. 3167. ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΛΛΗΝωΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚωΝ ΕΙΣ ΚΟΡΕΑΝ 193 [§554] Κι ώς εμαθεν ό ττρίγκητας έτοΰτα τά μαντάτα 4585 το ΤΓΟος ήλθεν ό Μακρυνός και άρχοσε την μάχην, τές χώρες του έκούρσευεν κ' έ ζημίωνε μεγάλοος, μαντατοφόρους έστειλε έκεϊ στον Μέγαν Κύρην, στον Ευριπον κ' εις τά νησία νά έλθουν οί φλαμουριάροι μέ τά φουσσάτα όπου εϊχασιν διά νά τόν συμμαχήσουν. 4600 Κ' έκεϊνοι τοΟ έπαρήκουσαν κι ουδέν ήλθαν ένταΰτα. Ό πρίγκιπας έχόλιασεν μεγάλοος προς εκείνους. [ § 555 ] ' Επη ρεν τά φουσσάτα του όπου εΐχεν στον Μορέαν κ' ήλθεν στο κάστρον του Νικλίου μέ τόν λαόν όπου είχεν. Κι ώς ήκουσε και εμαθεν τό πώς έρροβολέψαν 5 ή Τσακωνία, τά Βάτικα, καί τών Σκλάβων ό δρόγγος, (5280) ουδέν τοΰ εδόθη γάρ βουλή νά ύπάγη εκεϊ προς αυτούς, διατό ήσασιν πολΰς λαός κ' εκείνος είχε ολίγον. Άλλα βουλήν του έδώκασιν τά κάστρη νά γαρνίση, νά σοοταρχίση δυνατά, καλά νά τά άφιρώοη, 10 κι ατός του γάρ σοοματικώς στην Κόρινθον ν' άπέλθτ), 4595. καΐ όίο/ισεν τήν μάχην ί^6. και έζημίωνέν τες, 97.έ'στειλεν έκεϊ 97. στλ)ν Εϋρ'.-ον, εΙς τχ νησία νά έλθουν νά βοηθήσουν 99. μέ τά φ. τά εϊχασι τοϋ νά τον συμμαχήσουν. 4600. Κι αύτοΙ 2. εκείνα τοΰ Μορέως 3. καΐ εις το Νίκλιν έσωσεν. . . τον εΙχεν. 4. έρροβελέψαν 6. ουδέν τοϋ έδωκε ή β. νά πάγη προς εκείνους 7. διοϋήταν. .. κι αύται ήσαν όλίγο!,. 8. τοϋ εδο^καν 4594. Το Άραγ. Χρον., (§ 312 — 331 ), παρεμβάλλει εις το σημεΐον τοϋτο μίαν περίεργον, δσον και ένδιαφέρουσαν διήγησιν περί τών'Ελλήνων της Κα- ρυταίνης, οϊτινες παρέμενον πιστοί εΙς τον φράγκον αύθέντ-/)ν των και χάρις είς τους όποιους ούτος έπροξένει εις τά αυτοκρατορικά στρατεύματα μεγάλην φθοράν. Διά νά τους άναγκάση ν'άποσκιρτΤίσουν, ό αρχηγός τών αυτοκρατο- ρικών στρατευμάτων συνέταξε προς αυτούς γράμματα, είς τά όποια έφαίνετο δτι άπ•/)ντα, δήθεν, είς προη^ουμένην εκκλησιν αυτών, έκαμε δέ τρόπον, ώστε τά γράμματα νά πέσουν εΐξ τό δωμάτιον της κατοικίας τοΰ αύΟέντου της Κα- ρυταίνης. Τά ενοχοποιητικά αυτά γράμματα δεν φαίνεται νά έΟορύβησαν τόν εύφυέστατον Τζεφρέν άντιληφθέντα άσφα>.ώς τ-Γ,ν χονδροειδή παγίδα καΐ βέβαιον περί της πίστεως τών άνθρο'>πων του. Πάντως έκάλεσεν δλους τους "Ελληνας και όταν τους άνεκοίνωσε τό πράγμα, «αύτοι ήρχισαν νά κλαί- ουν καΐ άφοϋ έβγαλα>) τά μανδήλια των μέ τά όποια συνειΟίζουν νά σπογγί- ζουν τό πρόσωπον τά έθεσαν πέριξ τοϋ λαιμοϋ» και διεμαρτύροντο δτι είναι αθώοι. Άπό συμφώνου δέ μετά τοϋ αύθέντου των προσεποιήΟησαν δτι απο- δέχονται τ'Λ,ν πρόσκλησιν τοϋ άρχηγοϋ τών αύτοκρ. στρατευμάτων, δστις ε- πεσεν ούτω είς τήν παγίδα, ύποστάς μεγάλας !:!ημίας. Ή εϊδησις, καίτοι απίθανος, (βλέπε στιχ. 4663), παρουσιάζει ενδιαφέρον άπό λαογραφικής απόψεως. 'Εν συνεχεία τό Άραγ. Χρον. προσθέτει τήν πληροφορίαν δτι ό αύθέντης της Καρυταίνης ερωτευθείς τήν σύζυγόν του λιζίου του Ιω.Καταβα, έφυγε μετ' αυτής είς Ίταλίαν έγκαταλείψας τόν πρίγκιπα, (Άραγ. Χρ. 8332 — 334). Περί τοϋ αντικειμένου τούτου βλέπε περαιτέρω εν στίχ. 5739 — 5911 ώς και ύποσημ. στίχ. 4693 — 94 καΐ 5653. — Χρονικόν Μορέως 13 — 194 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ νά ττοιήστ] νά έρχεται ευθέως ατός του ό Μέγας Κύρης, του Εύρίττου οί αφέντες οί τρεις, ωσαύτως κι ό μαρκέσης της Ποντενίτσας, σε λαλώ, καΐ των νησίων οί αφέντες. Κι ωσάν του εδόθη ή βουλή στην Κόρινθον έδιάβη• 4515 το θάρρος γάρ του πρίγκιπας κι ό λογισμός οπού εϊχεν ήτον νά δώση πόλεμον, εις κάμπον αν τον ευρη, τήν κεφαλήν του βασιλέοος, τόν Μακρυνόν εκείνον. [§ 535] Εκείνος γάρ ό Μακρυνός ως εΐδεν άπό πρώτου το πώς τόν έπροσκύνησαν οί τόποι όπου σας γράφω, 20 καθίζει, γράφει γράμματα, μαντοφόρους στέλνει έκεϊσε εις τον βασιλέα όπου ήτον ε(ς τήν Πόλιν, το πώς ήλθεν εις τήν Μορέαν με τά φουσσάτα δπου εΐχεν κ' ευδόκησε τον ό Θεός κ' ή ευχή τοΰ βασιλέοος, κ' εκέρδισε δίχα σπαθιού το τρίτον τοΟ Μορέως. 25 Λοιπόν, αν Οέλη ό βασιλέας φουσσάτα νά τοϋ στείλη (3300) ά?νλα πλείστα και πλειότερα παρά εκείνα όπου του έδώκεν, ελπίδας εΐχεν στον Χριστόν με εύχήν τοϋ βασιλέως τόν τόπον δλον του Μορέως νά τόν εχη κερδίσει. Άκούσων ταύτα ό βασιλέας έχάρηκεν μεγάλως* 30 τόν Μέγαν γάρ Δεμέστικον, όπου ήτον αδελφός του, κράζει και λέγει του •«'Λδε?\φέ,Οέλω νά ύπάης ένταύτα »έκεΐσε γάρ εις τόν Μορέαν, πάρε χιλίον;ς μετ' §σου, »όλους απάνω στά άλογα θέλεις νά τους έκλέξης* »ρϊξον ρόγαν κ' ύπέρπυρα και δός τους όσον θέλουν. 4611. ο-ίος ν-ϊ'. "οίστ; νά ε/Χ'τ, έκείΟε ό Μ. Κ. 12. οί τρεις αφέντες Ευ- ρυττου κι αύτεΐνος ό μ. 13. Μ&υντουνίτσας,. . . οί άφ. των ντ,σίων 1Ί. ΚαΙ ώς εδόΟν,ν. . . ύ--»γ•/;, 15. το Οάο;ος δέ. . . ποϋ εΐχεν 17. κε- φαλή το\3 β. 18. ώτ εΙδεν άττο πρώτης 20. στέλλει 22. φουσσάτα δλα.. 2'λ. ν.'Δ ό Θεός εύδόκτ,σεν, ή ευχή 2Ί. κ' έκέρδισεν χωρ',ς σπαθί 25. ό βασιλεύς 26. αλλοί ποΏΛ πλεώτερχ παροϋ τά με έδώκεν 27. ελπίδας εχω εις τον Χρ'.στόν, εις τήν άγίαν εύ/ή σου, 28. νά τον έ/ω κ. 20. Ώς το ήκουσεν ό β. μεγάλως το έχάρη 30. τον Μέγαν τον Δεμέστίγον 31. έλάλτ,σαν τον «Αδελφέ, Οέλε-,ς νά ύπαγαίνης 32. επαρ' μ' έσεν χίλιους ;>Ι{. καλούς και εκλεγμένους" 3Ί. ρΐξον και ρόγα, ύπέρπυρα. . . οτα θέλουν. 4629. ΠιΟανώτερ^ν φαίνε-αι οτι ή εκστρατεία εί'/εν νπ'αρ/ής ώς άρχηγον τον Iν^I^νσταντΐνον, -/δελφον του αΰτοκράτορος, ϊσως δε ν' άπεστα}.7,σαν και κατόπιν νέαι έπικουρίαι. Σχετ'.κώς βλέπε ύποσημ. στίχ. 4556 ές. Το δε Ά- ραγ. Χρον. λέγει οτι οί "|•Γλλτ,νε; έζήττ,σαν βοήΟειαν άπο τον αυτοκράτορα, όστις έστειλε τόν άδελφόν του καΐ τόν Κατακουζηνόν «πάππον τοΰ αύτο- κ^άτορος Κατακουζ-/;νοϋ τοΰ βασιλεύοντος σήμερον». (Αραγ. Χο. §335). '() αύτοκράτοιρ Καττίκου'Γ,νός έβασίλευσεν άπό τοϋ 13Ί 7-1355. (Πρβλ. και στ'.χ. 4535 ώ; καΐ σχετικήν ΰπ οσημ. ) ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΛΛΗΝωΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚ03Ν ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 195 4655 »Κι άς ελθη ό Κατακουζηνός νά ενι κι αυτός μετ' εσου, »διατό ενι γάρ έξάκουστος ττα'.δευτικός στρατιώτης• »στΓθύδαξον το γοργότερον τοΟ νά εχης συμμαχήσει »τόν Μακρυνόν δττου έστειλα και τον Μορέαν κερδίσει». Κι ό Μέγας ό Δεμέστικος το ακούσει το μαντάτο, 40 το του ώρισεν ό βασιλέας ατός του ό αδελφός του, έσπούδαξεν κ' έρρόγεψε το άνθος της Ρωμοινίας. Έσέβησαν στά κάτεργα ομοίως εις τά καράβια, και ήλθαν στην Μονοβασίαν εις δεκαπέντε ήμερες. [ § 55/] Αφότου γσ.ρ έττέζεψεν Δεμέστικος ό Μέγας, 45 ό αύτάδελφος του βασιλέως, εις τήν Μονοβασίαν, (5520)έρώτησεν που εΟρίσκετον ό Μακρυνός εκείνος- κ' είπαν του ότι στον Μυζήθρα στέκει με τά φουσσάτα, οπού τήν παρακάθεται τήν Λακκοδαιμονίαν «και καθ' εκάστη έκδέχεται τήν βασιλείαν σου, αφέντη». 50 Κ' εκείνος ως τό ήκουσεν, έσπούδαξεν και ήλθεν έκεϊ στήν Λακκοδαιμονίαν, τον Μακρυνόν ένο^θη- βον;λήν επήραν ένομου τό πώς νά έχουν πράξει. Έμαθαν ότι ό πρίγκιπας ευρίσκεται στήν Κόρινθον κ' έσκόπησαν ότι μέ σύτόν έ'χει γάρ τον λαόν του. 55 Εις τούτο εδόθη ή βουλή νά ύπάν εις τον Μορέαν νά εΰροΟν τόν τόπο άπόσκεπον και θέλουσιν κερδίσει. Τ' άλλάγια του φουσσάτου τους έχώρισαν ένταΰτα* εξι χιλιάδες ευρέθησαν όπου ήσαν καβα?νλάροι• άλλάγια εποίησαν δεκαοχτώ, προς τρία είχε ή χιλιάδα. 60 Τά πεζικά τους εϊχασιν άρίφνητα σέ λέγω, έπει είχαν του ΓαρδαλεβοΟ συν τά της Τσακωνίας, του δρόγγου γάρ τοΟ Μελιγου και της μεγά?\.ης Μάϊνης. [§ 558] Οι Σκορτιν,οι έρροβόλεψαν και ήσαν μετ' εκείνους. ■Ί635. ένί. μετά σένα, 36. διότι ένι έξάκουστος επαινετός 37. καΐ σ-ούδαξον γοργότερον δττως νά 3ο•Λ,0ήσγ]ς 38. τον εστειλχ, καΐ τί<ν Μ. κερδίσης». 39. Ό Μέγας ό Δεμέστιγος. . . τά μαντάτα, 40. τά ώρισεν ό βασιλεύς αυτός 44. Δεμέστιγος εκείνος 45 — 46. Παραλεί- πονται οι στίχοι. 47. κ' είπαν τον ε'.ς τον ΜιζηΟρά στέκεται μέ φ. 48. δπου παρακαΟίζεται τήν Λακιδαιμονίαν 49. εκδέχετον νά έλΟγ; ή α- φεντιά σου». 50. έσπούδαξεν, έ?ίιέβη 51. δαρτος στήν Λακεδαιμονίαν 52. βουλήν έττήρασιν 6μοϋ το τζο-ς θέλουν ποιήσει. 53. πώς 6 πρ. στήν Κόρ'.θον ύπήρχεν 54. οτι μ' αύτον έχει τον λαόν του όλον. 57. Τοϋ φ. τά άλλάγια 59. άλλάγια κάμνουν δεκοχτώ προς τρία ή χιλιάδα. 60. Τά πεζικά τους εΐχασι πλήθος γάρ υπέρ μέτρου 6]. Δραγαλιβοϋ 62. τοϋ δρόγγου καΐ τοΰ Μελιγοϋ και της μεγάλης Μάνης• 63. έρρυβέλεψαν 4663. Άπό τοϋ σημείου τούτου το γαλλ. κείμενον παρουσιάζει κενόν 6 φύλλων αντιστοιχούν προς τους στ•χους 4 66Ί — 5045 τοϋ έλλην. κειμένου. (Βλέπε -και ύποσημ. στίχ. 4853 έ;.). 196 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΤ ΜΟΡΕωΣ Έκίνησαν κ* έρχόντησαν εκ τοΰ ΧελμοΟ τά μέρη• 4555 έσωσαν στην ΒΕλίγοστην, έττιάσασιν κατοΟνες, (3540)έκάψασιν το έμπόριον, το κάστρον μόνι άφήκαν. Την άλλη ήμέραν ήλθασιν στον κάμπον Καρυταίνου, έκεϊ στον τταροπτόταμο έμειναν την έσπέραν έτΓΐ της αύρίου έκίνησαν κ' ήλθαν στην Λιοδώραν, 70 το τταρεττόταμον του Άλφέως ολόρθα έκατεβαϊναν• 4665. Βε?.ίνοστην, ςκεϊσε άπεζέψαν. 66. έκαψαν το έμττόριον. . . άφη- σαν 67. Τήν άλλη μέοαν ήλθασ;. 68. Παραλείπεται ό στίχος. 69. τήν αυρ'.ον έκί^/ησαν, ήλθαν στην Α',δωρίαν, 70. το παρεπόταμον Άλφέως ολόρθα εκατέβη, 4661. Χελμός ενταύθα είναι, ούχΙ τά Άροάνια της Αχαίας, ά>Λ' έτερον ορός χαμηλότερον, κείμενον εις τά δρια Λακεδαίμονος και Αρκαδίας, παρά το χωρίον Πενρίνα τοϋ δήμ.ου Φαλαισίας της επαρχίας Μεγαλοπόλεο^ς. Εις τήν κορυφήν τοϋ ορούς τούτου υπήρχε φραγκικον κάστρον κτισΟέν, έπι των ερειπίων της αρχαίας Βελεμίνης, Ινα δι'αύτοϋ εξασφαλίζεται ή συγκοινωνία ΐ'.εταξύ Λακεδαιμόνιας καί Βελίγοστης. (Βλέπε Γαλλ. χρον. § 813, Ι^β&ΐίβ 'Ρβ!οροηηοϊί&ο& Σ. 150, Δραγ. 71—74). 4666. Έμπόριον ονομάζει ό Χρονογράφος το κυρίως χωρίον της Βελίγο- στης, τουτέστι τον άστικον συνοικισμόν, (Ιβ ΙιθυΓ§[ — το μποΰργον, πρβλ. λ. μ.ποϋρκον, στ. 1687 και 8236), τον όποιον έκαυσαν οί "Ελληνες, κατ' άντιδιαστολήν προς το κάστρον αύτης, το όποιον εμεινεν άθικτον. Πρόκει- ται ένταΰΟα περί μεταφράσεως εκ τοϋ γαλλικοϋ κατά π αρετυμολογίαν οφει- λομένην ε'.ς παρήχησιν της λέξεοίς 1)θυΓ^. Δυστυχώς το γα}Λικόν κείμενον εις το σημεϊον τοϋτο παρουσιάζει κενόν. (Πρβλ. σχετικώς και Δραγ. Σ. 80 — 81 ). Περί τ-ής θέσεως της Βελίγοστης βλέπε ύποσημ. στιχ. 2024. 4667 έξ. Λόγω τοϋ πλήθους των παραποτάμ.ων τοϋ Άλφειοϋ καταντά νά συγχέεται ό κύριος ρους αύτοΰ.'Ο Αλφειός πηγάζων άπο τοϋ Πάρνωνος ακο- λουθεί άνώμ:^λον διαδρομήν και εϊς τίνα σημεία ύπό τ-Γ,ν γήν χυνόμ,ενος εις καταβόθρας, αναφαίνεται δε οριστικώς κατά τήν Ν. εϊσοδον της πεδ. της Με- γαλοπόλεως, οπόθεν προχωρεί διερχόμενος διά Καρυταίνης, δπου μάλιστα υπάρχει ώραιοτάτ-/; παλαιά γέφυρα, ύπενθυμίζουσα τήν τοϋ 83ίηΙ Βεηοζοί. επί τοΰ Ροδανοϋ εις Ανΐ^ηοη μέ το παρεκκλήσιον της. ΕΙςτ/,ν Καρύταιναν οΐ Έλληνες συνήνττ,σαν τον κύριον ρουν τοϋ Άλφειοϋ και ούχΙ τίνα τών πολυα- ρίθμων παραποτάμων του. Τούτων κυριο^τατος είναι ό Λάδων, πηγάζων εκ Καλαβρύτων καΐ συμβάλλων μετά τοϋ Άλφε-.οϋ παρά τήν άρχαίαν Ήραίκν. "Ολόκληρος ή περιφέρε.α τοϋ δήμου Ήραίας ('Επαρχ. Γορτυνίας) ονομάζεται, κοινώς Λιοδώρα, (στ. 4669), αλλά το όνομα τοϋτο εδόθη εσχάτως εις το χω- ρίον Τσούκα τοΰ αύτοϋ δήμου. Ό Λάδων, μακρός και πολύϋδρος ώς εΐναι, αποτελεί τήν ψυχήν τοΰ ποταμίου συγκροτήματος τοΰ Άλφειοϋ, ούτινος έλαβε το δημώδες όνομα αΡουφιάς» και το όποιον είναι προφανώς κοινή παραφθορά τοϋ ονόματος Αλφειός. Ρουφιάς ονομάζεται ολόκληρος ό Λάδων μετά τοϋ κάτω τμήματος τοϋ '.\.λφειοϋ από τοϋ σημείου της συμβολής. Φαί- νεται δτι καΐ κο:τά τους μέσους χρόνους έπιστεύετο δτι ό Λάδων ήτοό κυρίως Αλφειός, οϋτω δε εξηγείται πώς ό Χρονογράφος κάμνει λόγον ένταϋθα περί «παραποτάμου», ένώ πράγματι πρόκειται περί τοϋ κυρίως ροϋ τοΰ Άλφειοϋ. τον όποιον το γα}Λ. κείμενον ονομάζει ΟΙίαΛοη. (Πρβλ. Γαλλ. Χρον. — § 354, 579, 957 ώ^ καΐ Βυοίιοη ΕβοΙι. ΙιϊδΙ. Ι, 176. Βλέπε ωσαύτως Δραγ. - 121-124, 136 και Ν. 'Ελληνομν. ΣΤ 328, Ζ' 92 έ> , Ζ' 479 ές. ΙΔ 244,507). ΜΑΧΗ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΠΡΙΝΙΤΣΑΝ 197 στην "Ισοβαν εδιάβηκεν άλλάγι (5ατό τους Τούρκους, το μοναστήρι έκάψασιν ε'δε αμαρτία ποΟ έγίνη. Άπαύτου έκατέβησαν ολόρθα είς την ΓΤρινίτσαν έκεϊ κατοΟνες έπιασαν, εστήσασιν τές τέντες. 4675 Ίδόντα γάρ οί Σκορτινοΐ το πλήθος τοΰ φουσσάτου, ευθέως όλοι έπροσκύνησαν— σφάλμα μέγαν έποϊκαν— κ' εκείνοι τους ώδήγεψαν κ' έπροβεδίζανέ τους, Έν τούτω γάρ άφίνω εδώ τά λέγω κι αφηγούμαι διά τον Μέγαν Δεμέστικον καϊ τά φουσσάτα όπου εΐχεν, 80 καϊ θέλω νά σε αφηγηθώ καϊ νά σε καταλέξω τον πόλεμον πού έγίνετον έτότε είς την ΓΤρινίτσαν. Τριακόσιοι Φράγκοι έκέρδισαν έκεϊνα τά φουσσάτα, τό πώς το μέλλω άφηγηθή εμπρός είς τό βιβλίον μου. 'Ούσάν εδιάβη ό πρίγκιπας έτότε είς την Κόρινθον 85 (διά νά όρθωση και νά έλθή τών Αθηνών ό δούκας (3360)κ' οί άλλοι αφέντες τών νησίων με τά φουσσάτα όιτου είχαν είς συμμαχίαν τοΰ πρίγκιπας, διά νά έχουν πολεμήσει τον μέγαν γάρ Δεμέστικον με τά φουσσάτα οπού εΐχεν). 4671. στλ]ν "Οσιβαν ένέμεινεν άλλάγ'. εκ τους Τούρκους, 72. το μονα- στηριν έκαψαν εδε άμαρτίαν μεγάλην 73. έκατ•/;βησαν έκεϊσε ε'.ς τήν Πρινίτσαν 74. έκεΐοε έπεζέψασ'.ν, εστήσασιν τές τέντες. 75. 'Ιδόν- τες γάρ 76. εύτύς δ).οι. . . λάθος μέγαν 77. καΐ έπροβόδησάν τους. 78. Έτοϋτο γάρ άφίνω έδώ του Μέγα Δεμεστίκου 79. Ιΐαραλεί-εται ό στίνος. 80. νά αφηγηθώ. . . κατελέςω 81.στ-/;ν Πρινίτσαν. 82.Τρια- κόσοι 83. Ωσάν σε τ6 αφηγήθηκα ά^ίσω είς το βιβλίο 8Ί. πώ; έ- διέβη ό π. στην Κ. έτότε 85. τοΰ νά όρθωση νά έλθη 86. όπούχαν 87. του ττρ. τοϋ νά τοΰ βοηθήσουν, 88. Παραλείπεται ό στίχος. 4671. 'Κίρείπια τοΰ φραγκ.'κοϋ μονασ—/;ρίου της "Ισοβας σώζονται μέχρι σΛ,μερον έν θέσει Πα).άτια και — λησίον τοϋ χωρίου Μπιζμττάρδι τοϋ δήμου Άλιοείρα^ της Έπαρ/ίας 'Ολυαπία^. (Β}1πε και Δραγ. σελ. 134 ). 4681 ες. Περί της μάχης τής Πρινίτσης βλέπε Δραγ. (σελ. 160—178), ^που πολλά σκοτεινά σημεία διευκρινίζονται κάπως, καθορίζονται 8έ και αί ακριβείς θέσεις πολλών τοπ<ονυμίων τή; περιοχής τοϋ Άλφειοϋ,τής Ηλείας και "Ολυμπίας. Πολύτιμος είναι επίσης η συμβολή τοϋ έν ύποσημ. στιχ. 4546 εξ. μνημονευθέντος έργου Ζαΐίγΐΐιΐηο.ς, ί,β Γ)ί^8ροΙηΙ ί^ΓΟΟ, το όποιον όπως και διά τάς λοιπάς έπιχε'ρήσεις τοϋπολέμου'Ελλήνων και Φράγκων παρέχει διαφωτιστικάς κρίσεις και περί της έν Πρινίτση μάχης. (ΛύτόΟ. σελ. 36—37 ). Έάν ή ήττα τοϋ βυζ. στρατού εις τήν Πρινίτσαν είναι γεγονός Ιστορι- κώς έξηκριβο^μένον,αί περιστάσεις τουλάχιστον ύπο τάς όποιας έλαβε χώραν είναι ασφαλώς πολύ διάφοροι τών έν τώ Χρονικώ παρουσιαζομένων. Όπο^σ- δήποτε φαίνεται οτι οί "Ελληνες υπέστησαν αίφνηδιασμόν, κατόπιν πληρο- φοριών κατασκόπων ότι ούτοι «διασκεδάζουν είς τό στρατόπεδον παίζοντες σκάκι καΐ τάβλι, τρώγοντες καΐ πίνοντες». ('Λραγ. Χρον. § 351 — 357). 198 Γουλιέλμος βιλλαρδουί•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι ήτον άφήκοντα εις Μορέαν δίκαιον του δια μττάϊλον 4690 τον μισΐρ Ντζά ντέ Καταβά, έναν του καβαλλάρην άνθρωπος ήτον φρόνιμος, παιδευτικός εις σφόδρα, στρατιώτης γάρ άπόκοτος κ' είς άρματα τεχνίτης. Άστένειον είχε φοβερήν ότι ήτον ρεματιάρης κι ουδέν ήμπόρει νά κράτη σπαΟιν ούτε κοντάριν κι ώς εααόεν πληροφορίαν ότι Ιρχετον το φουσσάτο τοϋ βασιλέοος, το ώδήγευεν Δεμέστικος ό Μέγας, έβιάστη, περιεσώρεψεν 'κ τον κάμπον του Μορέως όσο φουσσάτο ήμπόρεσεν και όσον ήδυνήΟη. Κι όσον τους πΞριεσώρεψεν έγνώμιασεν πόσοι ήσαν 4700 τριακόσιοι γάρ και δώδεκα ευρέθησαν και μόνον. Άπήρεν τους κι άνέβαινεν τά μέρη των Κρεστένων γυρεύοντα κατερωτών, τό που είναι τά φουσσάτα του βασιλέως, όπου έρχονται στον κάμπον του Μορέως. Κι ώς εμαθεν ότι έσωσαν εκεΐσε είς την ΓΤρινίτσαν, 5 στο παραπόταμο του Άλφέως έσέβη διά νά όδεύη. (3380) Κι ώς ηυρ;ν την καρφολασίαν εκείνου του φουσσάτου, εσέβην έξοπίσω τους κ' έρχετο έλάμνοντά τους. Κι όταν ήλθε κι άπέσοοσεν είς όκάτι μικρήν κλεισουραν έκεΐ πλησίον, τό λέγουσιν στό'Αγρίδι Κουνου- πίτσας, 10 κ* είδαν τους κάμπους Ικεινοΰς γεμάτους τά φουσσάτα — ταχύτσιν ήτον άκομή, ώρα άνατελμάτου— 4689.καΙ άφησεν ε'.ς τ^ν Μορέαν δίκαιον του 90. Παραλείπεται ό στίχος, 91.εΙς άκρον 93.'/.στένε•.αν εΐχεν. . . ήτονε 9^. ήμπόρειεν. . . ουδέ κον- τάρι• 95. ?ρ/ετα•, φ'^'-'^σατον 96. Δομέστικος ό Μέγας, 97. έττε- ρισΰναξεν 98. οσα φουσσατα. . . και δσα έδυνήθη 99. Και βσον τους έσύ;αξεν, εΐ?.ν τους πόσοι είναι" 4700. τριακόσιοι και δώδεκα 1.Έ- 7Π)ρε τους 2. κατερωτών που ενι τά φ. 3. που ΐ'ρχονταν 'κ τον κάμπον του Μ. 4. Ώς εμαθεν οτι Ισωσαν έκεΐ 5. στο παραπόταμον. . . έ- βάλθη νά ύπάτ;. 6. Κι' ώς είδεν 7. έοιέβην. . . γυρεύει νά τυϋς ευρη. 8. ήλθε καΐ έίσωσεν σε μίαν στενήν κλεισουραν, 9. δπερ το όνο- μάζουσιν τό Άγρίδι Κουν^υπίτσας, 4693 — 94. Ή ασθένεια αύτη του Ιωάννου Καταβα ύπήρζεν ασφαλώς ή κυριωτάτη αφορμή της ερωτικής περιπέτειας της συζύγου του μετά τοϋ αύ- θέντου τής Καρυταίνης, περί ής βλέπε περαιτέρω (στιχ 5737—5911 ), ώς και ύποσημ. στιχ. 4594 έν τέλει. 4706. καρφ-;λασία. Τά ίχνη τά σχηματιζόμενα άπο τά καρφιά τών ύτΐο- οημάτων τοϋ πορευομένου στρατοϋ καΐ τών πετάλων τοϋ ίππικοΰ. 4708 — 9. Άγρί?ίι Κουνούπι τσας. "Ονομα στενής διαβάσεως παρά τόν Άλ- φει^ν μεταξύ "Ισοβας και κά'χπου Πρινίτσηί. (Βλέπε καΐ Ι_,β3ΐνβ Ρθ1ορο.<;- η^5Ϊβοα Σ. 144 και 155). Αί'περΙ τούτου πληροφορίαι έν Λραγ. (σελ. 133 υποσ-/;μ. 1 ), δ|:ν παρέχουν τίποτε τό διαφωτιστικόν ώς προς την βέσιν. Άγρι- ο-, σημαίνει έξωχοΊριον, ξεμόνι, άπαντα δε συνηθέστατα και ώς τοπωνύμιον. ΜΑΧΗ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΠΡΙΝΙΤΣΑΝ 199 άφνίδια γαρ έξέβησαν εις τά φουσσάτα έκΕΐνα. Ό μ'.σίρ Ντζιά ντέ Κατσβάς, ό φοβερός στρατιώτης, τίποτε ουδέν έδείλιο;σεν διά το ττολϋ φουσσάτο. 4715 Περίχαρος έγίνετον, κράζει την συντροφίαν του, και λέγει οΟτω προς αυτούς με προθυμίαν μεγσ?.ην• «Αφέντες φίλοι κι αδελφοί, σύντροφοι ήγαπημένοι, »όλοι πρέπει νά χαίρεστε και τύν Θεόν δοξάζεη• »ϋταν μας ήφερε ό Θεός 'ς τόσα έτιιδέξιον τόπον, 20 »τόσα φουσσάτα άφαντα νά τά εχοομεν κερδίοίί. »Προσέχετε, καλοί αδελφοί, κάνεις μη τους δειλίόοη »διατό ενι πλήθος γάρ λαοΟ• διά τούτο όπου, σας λέγω, »τούτους νά πολεμήσωμεν ότι κάλλιόν μας ίν\, »παρά νά ήσα όλιγο:)τεροι και μιας φυλής άνθρώπο!. 25 »ΈτοΟτοι είναι άπόξενοι άπό διαφόρους τόπουο, (3400)»άπαίδευτοι νά πολεμούν μετά Φράγκους ανθρώπους• »μηδέν όκνήσοομεν ποσώς νά μας άποσκεπάσου'.', »άφνίδα:ς ας τους δώσοομεν όλοι με τά κοντάρισ. »Τά άλογα, όπου εχουσιν, όλα ύπαρίππια είναι, 30 »ένός φαρίου μας ή φορά νά ρίξη δεκαπίντε. »Καϊ πάλιν λέγοο, αδελφοί, ετοΰτο κ' ενθυμώ σας »τόν κόπον, όπου έβάλασιν ο1 αφέντες οί γονείς μοτ, »τοΰς τόπους, όπου εχομεν, νά τους έχουν κερδίσει. »Κ' έάν ουκ έβάλαμεν βουλήν την σήμερον ήμέραν, 35 »ό κατά είς τό σώμα τουνάτόέχη διαφεντέψει, »νά δείξοομεν είς άρματα ότι εϊμίθεν στρατϊώτίς, »κι άπαύτου νά φυλάξωμεν όυοία:ς τά ΐγονικά μας" 37 Ρ )}}ίΐ άτ οντο)- οιόέν :τοίΥισ(ο//ι-ν ίοσαν :γ(.υ σ(' ; /.ιγο). »ούδέν πρέπει νά μας κρατούν ανθρώπους τών άρμάτοη', »ουτε πρόνοιες νά εχωμεν, ούτε τιμήν στύν κόσμο ν. 40 »Ίδέτε πάλιν δεύτερον, αφέντες και σύντροφο;, »δτ:, αν μας δο:ση ό Θεός κ' ή τύχη μας ετούτο, •Ί7ΐ:ί. Ό μισί-ρ Τζάν τέ Καταβας 14. τίττοτε ού ί^εολίασεν 15. λαλεί ττ,νσυντρ. 16. με ττρόβλεψιν μεγάλην 19. οτι ό Θεός μας τοερεν εις έπ',δέίιον τόττον 21. Προσέξετε 22.8ιοϋ ένι πλ/θος τ'.^ λαοΰ. Παρα- λείπεταί τό δεύτερον ήμισυ τοϋ στίχου 2.'.{. ΐΙαραλείτΓεται το πρώτου ήμισυ τοϋ στίχου, ότι κάλλιο μας ένι, 24. τταροΰ νά ήσαν ολίγοι. .. άν- θρωποι. 26. καΐ είναι καΐ άτταίίευτοι νά μάχονται τους Φράγκους. 28. έξάφνη. . . δλους μέ τά κοντάρια. 29. Τά άλογα τ:': εχο',Όΐν, όλα είναι παρί-ττια 30. ς.αρίου μας φορά 31.κ'έ0υμώ σας :>2. όπου Ιβαλαν οί άοέντε; οί άίελφοί μας, 33. τους τόπους, που μας άί-τκαν, νά έχωμεν κερδίσει. 3). ΚΓ αν ούκ έβάλωμεν Άί}. ό κάθε ε•: "ο σώμα του νά το οιαοεντενη, 36. οτ' ειμεΟεν 37. ομοίως τά γ• νίκα μας• 3!^. ούτε τιμήν καθόλου. 41. ά μας υώση 200 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ•!•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ »τόν άδελφόν τοΟ βασιλέως κ' έτοΟτα τα φουσσάτα »μέ ττόλεμον καΐ με σπαθί νά τους νικήσω με ώδε, »εως δτου στήκει ή κιβωτός στο Αραράτ το δρος, 4745 »μέλλει στήκει το έπαινος της σημερνής ημέρας, (3421)»δπου μας θέλονν επαινεί όσοι το θέλουν (5α<ούσει. »Έγώ γάρ, ως το εξεύρετε χ' έβλέπετε εις έμεναν, »οΟ δύνομαι του νά κρατώ σπαθΐν ούτε κοντάριν' »του νά σταθώ εις πόλεμον, του νά εχω πολεμήσει• 50 »άλλά νά ποιήσω ως διά εσάς τούτην τήν προθυμίαν, »τοΟ πρίγκιπος το φλάμουρον θέλω νά το βασταίνω, »στό χέριν μου το δέσετε νά το κρατώ στερέα. »Τήν τένταν του Δεμέστικου θεωρώ την άπ' έδώθεν, »κι ομνύω σας γάρ εις τον Χριστόν ολόρθα εκεί ν'άπέλθω. 55 »Κι όποιος ίδή ότι νά τραπώ ή τίποτε δειλιάσω, »έχτρόν τον εχω του Χριστού, νά μη με σφάξη ευθέως». Ό Μέγας γάρ Δεμέστικος στην τένταν έκαθέτον, όπου ήτον άνάβολον είς το χωρίον Πρινίτσας. Κι ωσάν έφανερώθησαν εκείνοι οί Φράγκοι άφνίδια, 60 τούτον τον λόγο έλάλησεν, ατός του γάρ τον εϊπεν «προγεματίτσιν γάρ μικρόν έβλέπω ότι μας ήλθεν». Όρίζει, έκαβαλλίκεψαν άλλάγια τρία καΐ μόνον, χιλίους απάνω είς τ'άλογα τού; Φράγκους ν' απαντήσουν ευθέως έκαβαλλίκεψαν κι απήλθαν είς τους Φράγκους, 65 σταματικά τους έσμιξαν όλοι με τά κοντάρια. (3441)Στό πρώτον πού έβαρέσασιν έπεσαν εκ τους Φράγκους 4 742. καΙ τοΰτχ τα φ. 43. σ-αθί να ε/ωχεν κερδ^^ε-,, 44. στέκει ό κιβωτός στοϋ '.\ραράτ 45. στέκει το επαινον τ?,ς σ/;αερον ήμ,έρας, 46. έπαινεΤ δσοι νά το ήκούσουν. 47. ώς το βλέπετε κ' ήξεύρετε 'ς έμεναν, 48. ού δύναααι. . . οϋδε κοντάρ•,ν 49. ε'.ς —όλεμον να έχω πολεμήσει• 50. άλλα νά ποίσω δι' έσας .52. στο χέρι μου 5ίί. τέντα τοΰ Δο- μέστικου 54. ομνύω σα; ε\~ τον Χριστόν ολόρθα 55. Και οΐος ίδή τοΰ νά τοατΐώ ή και νά δειλιάσω), 56. τοϋ Χρίστου, εάν ουδέν με σφάξη.» 57. Ό Μέγας ό Λεμέστικος στ/)ν τέντα του έκαθέτον, 58. οπού ήτον εις άνω βουνόν, 50. έφχνερώόηκαν άφνίδια, οί Φράγκοι, 60. τοιούτον λόγον έλεγεν με προθυμίαν μεγάλην 64. εύτ•!>; έκαβαλλίκεψαν, έσυνα- πάντησάν τους, 65. δλους με τά κοντάρια. 66.- οπού έβάρησαν έπεσαν 4758.— Τό χωρίον Π-.ινίτσα, (γαλλιστϊ Ι» ΒΓΘπνοο, πρβλ. Χρον. § 368, 380, 383, 466) δεν υπάρχει σήμερον. "Εκείτο παρά τό χωρίον Βύλιζα τοϋ δήμου "Ολυμπίων, Νοαου Ηλείας. Βλέπε σχετικώς έρευνας Βαοΐιοη έν Ι-ιΐ αΡΘοβ οοηΐίηθπίαΐθ βΐ Ια Μογθθ σ. 499. ΠΌβλ. καϊ Δραγ. Σ. 136, δστις τοποθετεί την ΓΤοινίτ^αν μεταςύ των κωμών Μπέλεσι και ΠυρΙ τοϋ δήμου Πραίας, της έπ^,ρ/ίας Γορτυνίας, εις τήν περιογήν της Αιοδώρας. (Πρβλ. στιχ. 4669 και ύποσημ. στίχ. 4667. ές). ΜΑΧΗ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΠΡΙΝΙΤΣΑΝ 201 καλά τό τρίτον άπ' αυτούς όλοι άττό τά φαριά τους• διά ενα Φράγκον ήσασιν Ρωμαίων δέκα κοντάρια. Ακούσατε, χάρ;ν του Χρίστου, κάνεις άττό τους Φράγκους 4770 κοντάρι ούοέν έπίασεν, κάνεις ούκ ελαβώθη- εκείνοι γάρ δπου εττεσαν ευθέως καβαλλικεύουν χαΐ τά σπαθία έξήβαλαν καΐ τους Ρωμαίους έσφαζαν. "6ι)ρα έδιάβηκε ττολλή που έχάθησαν οί Φράγκοι κι ουδέν έφαίνονταν ττοσώς μέσα εις τους Ρωμαίους 75 εκείνος γάρ ό μισΐρ Ντζάς, ό Καταβ?ς, σε λέγω. Αφότου έσηκώθησαν οί Φράγκοι έκεΐ δπου έπεσαν, όπου τους άπεδείρασιν τό πλήθος των Ρωμαίοον, έβγαλαν τά σπαθίτσια τους, τόν πόλεμον άρχάσαν, ούτως έσφαξαν τους Ρωμαίους ως φάλκος τό λιβάδι. 80 Άπό τό πλήθος των Ρωμαίων έχάθησαν οί Φράγκοι κι ουδέν τους εβλεπεν ποσώς Δεμέστικος ό Μέγας εκείθεν, όπου έκάθητον στην τέντα του άπέσω. Ό δε μακάριος μισΐρ Ντζάς ό Καταβάς εκείνος ουδέν άνάμενεν ποσώς νά πολεμούν τους Φράγκους• 85 ολόρθα πάντα έσπούδαζεν νά σώση εις την τένταν, (346ΐ)όπου έθεώρει άπό μακρά ότι ήτον του Δεμεστίκου. Τινές, όπου ήσασιν έκεϊ στον πόλεμον εκείνον, είδαν και έμαρτύρησαν ότι είδαν καβαλλάρην άσπραλογάτον είς φαρί, γυμνόν σπαθίν έβάστα, 90 καΐ πάντα ύπήγαινεν ομπρός έκεϊ που ήσαν οί Φράγκοι, Και είπαν κι άφιρώσασιν ότι ό άγιος Γεώργιος ήτον κι ώδήγευεν κι άντρείευεν τους Φράγκους νά πολεμοΰσιν. Οί μέν είπαν ότι έχόλιασεν ή ύπεραγία Θεοτόκος, όπου ήτον; είς τήν "Ισοβαν στό μοναστήρι εκείνο, 95 τό έκαψαν τότε οί Ρωμαίοι είς τό ταξεϊδι έ^εϊνο• καί άλλοι πάλε έλέγασιν ότι ή άφιορκία ποϋ έποιήσεν ό βασιλεύς— δπου ώμοσεν του πρίγκιπα Γυλιάμου καί άνευ φταίσματος τινός νά ποιήστ) προς εκείνον, 4767. όλοι. έκ τά φαρία 68. Παραλείπεται ό στίχος. 69. Κ' ήκουσε χάρι το\3 Θεοΰ 70. ούκ έττίασε'; 7ί.εύτϋς καβαλλικεύουν 72. σ-α- θία Ισυραν. . . . σφάζουν 73. "Ω"* έ5ιέβν;κεν 74. και ούκ έφαίνοντα... μέσα έκ τους Ρ. 75. εκείνος ίέ ό μισέρ Τζ5.ς 76—83. Γ1αρα).εί- πονται οί στίχοι. 8ι. Ού-^ίέν άνέμεινεν -•^σώς νά ττολεμη τους Ρομαί- ους. 86. που έθεώρει έκ μακρέα αύτοϋ του Δ. 88. πώς εΐδαν 91. είπαν άφιρώσασιν, άγιος Γεώργης ήτον 92. Παραλείπεται ό στίχος. 93. "Α>^.οι είπαν δτι ώργίστη τους ή πάναγνος Θ. 94. όπούτον 95. το έκαψαν 96. πάλιν έλεγαν δτι ή φιορκία, 96β. τόν δρκον, δπου έπά- τησεν ό βασιλεύς έτότε — 97. τον οποίον γαρ έποικε του πρίγκιπα Γου- λιάμου 98. καί άνευ τινός φταίσματος νά τόν καταπατ-/]ση, 202 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωζ διά λόγια γαρ ψεματινά και δωριανά μαντάτα 4800 άττόστειλε τά φουσσάτα του τον πρίγκιπα μαδίζει— διά τοΟτο έχόλισσεν ό Θεός κ' ή Οπεραγίσ Θεοτόκος κ' έδωκε νϊκος των Φρα^^κών και των Ρωμαίων ώργίστη. Άπό ώρας πρώτης άρχισεν ό πόλεμος εκείνος κ' οί Φράγκοι (5πτεσώο-ασιν ώρα μεσημεριού 5 στην τένταν, δπου έκάθητον Δεμέστικος 6 Μέγας. - 5481 )Ό Μέγας γάρ Δεμέστικος άπέκει εκ την τένταν τό βλέμμα του είχε άδιάλειπα έκεϊ προς το φουσσδττον νά ίδη τό τί έγίνονταν οί Φράγκοι τοΟ Μορέως• πούπετε Φράγκον ού θεωρεί, μόνον και τους Ρωμαίους* 10 τάς χεΤρας του έσήκωσε και τόν Θεόν δοξάζει, σκοπίζοντα, λογιζόμενος, έχάθησαν οί Φράγκοι. Και οΟτως ωσάν έστήκετον κ' έθεώρει τα φουσσάτα, άφνίδια έφάνησαν εκεϊ τό φλάμουρα τοον Φράγκων έγνώρισεν τά φλάμουρα του φράγκικου φουσσάτου, 1 5 Έκεϊ στην τέντα έρχόντησαν, που εβλέπασιν τό σκήπτρον τοΰ βασιλέως του αδελφού, του Μεγάλου Δεμεστίκου. Στριγγήν φωνίτσαν εσυρεν, μεγάλη ως εδυνάστη, εκείνων των παιδόπουλων, όπου ήσαν μετ' εκείνον «Μωρέ, φέρε τό ίππάρι μου, μωρέ, τόν τουρκομάνον, 20 »θεωρεϊτε φ?νάμουρα Φράγκων, δπου μας έπετρώσαν». Κ' εκείνοι ώς είδαν τά σπαθία γυμνά έξελαμπρισμένα νά έρχόντησαν απάνω τους— τά έβασταϊναν οί Φράγκοι— άπό τό αίμα των Ρωμαίων ήσαν αίματωμένα— ό κατά είς έσπούδαζεν νά σώση τόν ένιαυτόν του* 25 όλοι είς φυγίον έβάλθησαν ένθα ημπορεί ό καθένας. (550ΐ)Όκάποιος ήτον φρόνιμος που αγάπα την τιμήν του, εδραμε, ήφερεν άλογον όπου εστηκεν στρωμένον, 4799. διά λόγους ψεματερινοΰς καΐ δωριανά μαντχτα 4800. άπζστειΧζ φουσσάτα του Ι.δ-.' αυτό τους έγκατέλ'.ττεν Θεός ό Παντοκράτωρ 2. κ* οί Φράγκοι τους έκέρδ'.σαν έκείνην την ήμέραν. 3.Ά— ό ώρας τρίτης ίρχισεν ό πόλεμος έκ. 4. άποσίόσασιν 5. στην τέντα, δττου έκάθετον 6. ε- κείθεν όκ την τένταν 7. είχεν ττάντοτε 9. ού θεωρςί Ί1. σκο- πώντα... έχάθηκαν 12. ωσάν εστεκεν κ' έΟεώρειεν τό φουσσατον, 13.έ- ξάφνης έφανίστΓ,σαν τά φλάμουρα 15. πώς είς ΤΓ,ν τένταν έρχονταν, δπου έβλεπαν 16. τοϋ βασιλέο^ς άδελφοϋ, τοΰ Μέγα Δ. 17. Φωνήν μεγάλην εσυρεν δσον κι άν έδυνέτον 18. εκείνων των πα/.}.ικαρίων όπούσαν 19. Φέρ- τε γοργόν. . . αυτόν τον τουρκομάνον, 21. έκλαμπρισμένα 22. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 24. ό κάθε εις... τόν εαυτόν του, 25. καν είς φυγίον. . . οθε ημπορεί καθένας. 27. Ιδραμεν, φέρνει άλογον, τό έστεκεν στρωμένο, 4802. Λόγφ ττιρπολήσεως τοϋ μοναστηρίου "Ισοβας. (Βλέπε σχετικώς ΰποσημ. και στίχ. 4671). ΜΑΧΗ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΠΡΙΝΙΤΣΑΝ 203 δτΓου ήτον το καλλιώτερον τοϋ Μεγάλου Δεμεστίκου* εβοήθησε του άφέντου του, πηδςΐ κσβαλλικεύει, 4830 ΌκάτΓΟίον ηύρεν έκεΐ άνθρωπον γαρ του τόττου, όπου εξευρε κι άττει'καζεν το μέρος της Πρινίτσας. Εκείνος τον ώδήγεψεν καΙ συντροφίσν τοϋ έποϊκεν εκείθεν εκ την Λέβιτσαν στην Κάττελην άνέβη, αγρίους τόπους έδιάβησαν νά μη τους έγνωρίσουν, 35 και τόσα απήλθαν φρόνιμα μετά έπιδεξιωσΰνης, στον Μηζηθρά τον εσωσεν όπου πολλά έπεθύμα. Τά δε φουσσατα των Ρωμαίων, όπου ήσαν στην Πρινίτσαν, το ιδεί τους Φράγκους ότι έσωσαν στην τέντα του Δεμεστίκου" κι άπέδειραν κ* έρρίξασιν του βασιλέως τό σκήπτρον^ 40 όλοι άποκεφαλίστησαν, εβάλθησαν νά φεύγουν* ό είς τον άλλον ούκ εβλεπεν τό πόθεν ύπαγαίνει, Τί νά σας λέγω τά πολλά και ποίος νά σας τά γράφη; Οί Φράγκοι άποστάθησαν σφάζοντα τους Ρωμαίους• εμποδον μέγαν ηυρασιν τά δάση της Πρινίτσας, 45 τους τόπουςέκείνους τους ο κλήρους και πολλά δασωμένους, (352ΐ)'Εκεϊ έγλΰτωσαν οί Ρωμαίοι, όσοι έδράμαν κ* έμπήκαν έπεί, αν ξλειπαν οί σκληροί οί τόποι όπου σας λέγω, λογίζομαι είς πληροφορίαν ένας μόνος άπ' αυτούς ου μη νά έγλύτωσε άπ' έκεΐ, αν εϊχασιν οί Φρό.γκοι 50 την δύναμιν νά έσφάζσσιν τό γένος των Ρω•μαίων. Οί Φράγκοι άποστάθησαν σκοτώνων τους εχτρούς τους. 4828. καλλιώτερον Μεγ. Δομ. 29. έβόηΟησεν τ(.ϋ αφέντη του» τό Ιδοϋν τους Φράγκους, έσωσαν στές τέντες των Ρωμαίων, 39. Παρα- λείπεται ό στίχος. 40. δλοιέβάλΟηκαν έντδςνάύπανεστά δικά τους. 41— 43. ΙΙαραλείττονται οί στίχοι 45. αυτούς τους τόπους τους κακούς πο)Λά. καΐ δασωμένους. 46. Έκεΐ έγλύσαν οί Ρ. και δλον το φουσσάτον 47 — 50. Παραλείπονται οΐ στίχοι. 51. άπεστάΟτ,σαν εκ τοϋ πολλοϋ τοϋ κόπου- 4833. ΤοποΟετών την ΠρινΙτσαν παρά το χωρίον ΠυρΙ ό Δραγ., (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 4758), εικάζει ίτι ή Λεβιτσα σ>^μπίπτει τοπογραφικώς προς τύ σημερινον χωρίον ΒερβΙτσα τοϋ δήμου Τροπαίων τ7ς Επαρχίας Γορτυ- νίας. Ώς προς την Κάπελην, αΰτη καΐ σήμερον είσέτι εΚαι δασώδης περ.οχή της Ηλείας καΐ έν μέρει της Γορτυνίας, διαρρεομένη χαΐ ΰπο τοϋ παραπο- τάμου τοϋ Άλφειοϋ Ερυμάνθου, δπου τά χωρία Άνδρώνιον. Γιάρμενα,Κα- κοτάρι, Κλειντια, Κούμανι κλπ. τοϋ δήμου λαμπείας, τοϋ νομοϋ Ηλείας. 204 Γουλιέλμος βιλλαρδου-ινος πριγκιυ ΜΟΡΕωΣ κι ώς είδαν πάλε δτι έφυγαν κ' έπιασαν τα ^ουνία, είς τους δρυμώνες έφυγαν έκεϊ προς τον στρατέαν άφηκαν να τους διώχνονσίν, εστράφησαν όπίσα. 4855 ΧίΜα άλογα έκέαδισαν έτότες ών οι Φοάγκοι. Ώζ το έμαθαν οί άνθροίποί έκεΐθε εκ τα χωρία, μικροί μεγάλοι ε<3ρα//αν να εχουσιν κερδίσει, εκ των Ρωμαίων τα πράγματα νά έχουν διαφοοήσει. Οί Φράγκοι γαρ έμείνασιν έτότε εΙς τα Σέρβια' 60 έτιει αν ήθε?.αν νά έλθουν, νά μείνουν παρακάϋου, ουδέν έδννονταν νά ντιάν οτ' ήσαν κοπιασμένοι, καΐ διά το κέρδοζ το ηολ,ν το εΐχασιν κερδίσει" έπι την ανριον ντιάν ορθά εις τό Βλιζίρι. Ό μισέρ Τζάν δέ Καταβάς, ο ποδαγρός στρατιώτης, 65 πιττάκια ορίζει, γράφονσιν, μαντατοφόρους στέλνει έκεΐσε εις τον πρίγκιπα στο κάστρον της Κορίνθου. (55ΑΟ) Λεπτομερώς έδήλωσε την πράξιν και τό πράγμα, τό πίος έγίνη δ πόλ.εμος εκείνος της Πρινίτσας, την πράξιν όπου έπραξεν, τό νΐκος όπου έλαβαν. 70 "Ό πρίγκιπας, ώς τό ήκουσεν, έσήκωσεν τάς χείρας και τον Θεόν έδόξασεν, την πάναγνον Θεοτόκον. Έκ τό εν μέρος έχάοηκεν, έκ τό άλλο έλυπήθη' έχάρη, δίοΰ ένίκ7]σεν. έτότε ό Ααός του, και πάλίν έλυπήθηκεν διοϋ ουδέν εύρέθην 4852. ώς είδαν δέ οτ', έφυγαν κ' ήτττ,ραν 53. Παραλείττεται ό στίχος. 4853 έξ. Πλην τοΰ κενοϋ ένος φύλλου, περί ου έγένετο λόγος εν προηγου- μένη ύποση'χ. η~ν/. 4496, ό Κώδις Κ. παρου^τιάζει κα•. ένταϋθ-χ έτερον κενί)ν ένος φύλλου άποκοπέντος. Το κενόν τοϋτο συαπληροΰμεν μερικώς δια της παραθέσεως αντιστοίχου κειμένου του Κ(οδ. Π.'Π άντικατάστασις δμως εν- ταύθα δεν επιτυγχάνεται πλήρως, καθόσον και ό Κώδις Π παρουσιάζει και ούτος κενόν μετά τον στίχ. 4874 Ούτω ό ερχόμενος κατόπιν στίχος τοΰ Κωδ. Κ ό φέρων αριθ. 4875 δεν άποτελεΤ φυσικήν συνέ/ειαν τ-ϊ^ς εννοίας τοϋ κειμένου, άλλα παρουσιάζει χάσμα. Ό δοΙιιτιίΗ (βλέπε σελ.320— 321 αυτόθι) θέλει ν' άποδώση την άποκοπήν τοΰ φύλλου εΙς κάποιον "Ελληνα τοϋ οποί- ου προσεβλήθησαν τά πατριωτικά αισθήματα έκ της αναγνώσεως των περι- φρονητικών εκφράσεων τοϋ χρονογράφου. Έάν τοϋτο συνέβαινε Οά εΐχον καταστραοΓ; δλοι οί υπάρχοντες ελληνικοί κώδικες τοϋ Χρονικού. Απεναν- τίας τχ κενά α!»τά, κατά περίεργον σύμπτωσιν, παρατηροϋνται ώς προς την μάχην της Πρινίτσης, δχι μόνον εις τους κο')δικας Κ, Π, και Τ τοϋ έλληνι- κοϋ κειμένου και εις τ-» ίταλικον κείμενον, παράγωγον τοϋ Τ, άλλ' ακόμη και εις τό γαλλικόν τοιούτον, δπου λείπουν εξ ολόκληρα φύλλα. (Πρβλ.ύπο- σ-η•λ. στιχ. 4663. ). Το Άραγ. Χρον. έξαλλου τοποθετεί χρονολογικώς την μάχην τ-?;ς Πρινίτσης με-.ά την μάχη> παρά τον "Αγ. Νικόλαον τοϋ Μεσί- σκλη (Σεργιανά), δεν παρέχει δέ και τοϋτο καμμίαν σπουδαίαν διαφωτιστι-- κήν πληροφορίαν. (Πρβλ. 'Αραγ. Χρον. § 348—358). ο ΜΕΓΑΣ ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ ΥΤΤΟΧωΡΕ! ΕΙΣ ΜΥΣΤΡΑΝ 205 4875 όσον τον μαστιχώνει πλέον πρέπει νά τον προσέχτ). "Αν είχε έπάρει ό πρίγκιπας τότε τον Μέγαν Κύρην και τά φουσσάτα των νησίαιν κ' εκείνα του Ευρίπου και νά είχε υπάγει σπουδαχτικά ολόρθα είς το Νίκλι και νά είχε έμπή στην Τσακωνίαν, κουρσέψει όλον τον τόπον, 80 ό Μέγας ό Δεμέστικος αργά νά έφουσσατέψεν ομοος ώς πράξει ό κατά είς, ομπρός του και το ηύρίσκει, Άφίνοο γάρ τον πρίγκιπα νά λέγω περί εκείνου, θέλω νά σε άφηγήσωμαι την πράξιν όπου έποϊκεν ό Μέγας γάρ Δεμέστικος στον Μηζηθρά όπου ήτον. 85 Καθώς σε τό ό:φηγήσομαι οπίσω στο βιβλίον μου την πράξιν όπου εποικεν έκεϊσε στην ΓΤρινίτσαν .'3560)ό Μέγας ό Δεμέστικος με τά φουσοάτα όπου είχεν " όταν ημπόρεσε νά έλθει στοΟ Μηζηθρά τό κάστρον, έκάθητον κ' έθλίβετον, ήμέρσ.ν νύχταν εκλαιεν 90 τό πρώτον διά την έντροπήν όπου εϊχεν τών ανθρώπων, και τό άλλο διά τον βασιλέαν όπου εΙχεν μέγαν φόβον μη πιάση και τύφλωση τον, είς φυλακήν τον βάλη και λάβη άδικον θάνατον καΐ χάση τό κορμί του. Ό βασιλέας τόν εστελνεν με τά φουσσάτα όπου ειχεν, 95 τόν τόπον όλον τοΰ Μορέως νά τόν έ'χη κερδίσει, κι αν μάθη ότι έκέρδισαν τόν πόλεμον οί Φράγκοι μόνοι τριακόσιοι μοναχοί καν είκοσι χιλιάδες, πώς νά τόν άποδέξεται, πώς νά τόν χαιρετήση, ειμή νά λέγη ότι άπιστος και νά τόν θανάτωση; 4900 Όκάποιος Φράγκος ευγενής, άνθρωπος παιδεμένος, άπό τήν Πόλιν είχε έλθει από τόν βασιλέαν μαντατοφόρος είς αυτόν, έπαρηγόριζέ τον «Δέσποτα μου, διά τόν Χριστόν, τί θλίβεσαι τοσούτως; »ού ξεύρεις είς έριζικόν κοίτεται ή στρατεία; 5 »κι όποιος εξεύρει μηχανίαν και πράττει με πονηρίαν »τοϋςάντρειωμένουςκαταλυεϊκ'έπαίρνειτήν άντρίαν τους* »ή μηχανία κ' ή πονηρία κερδίζει τήν άντρίαν. 4875 — 4890. Παραλείποντα!, οΙ στίχοι. Προτάσσοντα!. μόνον τοΰ στίχου 4900 τρεις προηγούμενοι παρέχοντες περιληπτικώς τί^^ έννοιαν του κειμένου τοΰ Κ. τών στ'χ. 4884 — 4900. Οί στίχοι ούτοι έχουσιν ώς έξης: Ό Μέγας ό Δε- μέστικος σφόδρα το έλυπήΟην— και εκ τγ,μ λύπην τ-Γ/; πολλήν ήλΟεν διά ν' ά- ποθάνη. — "Ομως όκάποιος ευγενής άνθρωπος παιδευμένος, — 4900. Φράγ- κος ήτον το γένος του άπέσω έκ τήν Φραγκίαν, 1. απέ τήν Πόλιν. . . άπέ τον βασιλέα 3. Αφέντη, διά τον Χριστόν. . . τοσοΰτον; 4. ή- ξεύρεις οτι εις ριζικόν... ή στρατεία 5. και ογιος πράττει πονηρά καΐ μετά μηχανίαν β.κατελυεΐ καί ^'Ι'^ άντρίαν νικάει 7. Παραλείπεται ό στίχος. 206 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΌΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ <5580)»ΕΙδες εΙς την Πελαγονίαν τήν μηχοχνίοα' ττοΟ έττοϊκεν »τότε ό σεβαστοκράτορας κ* έκέρδισε τον κάμττον -,^10 »ούδέν έτήρησε νά είπτ) πολλά φουσσατα είχεν, »άλλά εβαλ= την μηχανίαν κι άφηκεν τήν άντρίαν. »0ί τΓάντες δλοι εξεύρουν το 'ς δλην τήν οίκουμένην, »εΊς το κοντάρι καΐ σπαθί οί Φράγκοι είναι αντρειωμένοι. »Διά τοΟτο ό σεβαστοκράτορας, ώς φρόνιμος οπού ήτον, 15 »τοΟς Άλλαμάνους εβαλεν κ' έσμιξαν με τους Φράγκους »διά ν' απαντήσουν τον θυμόν, τές κονταρές των Φράγκων »τοΟς Ούγγρους έβαλε άπ' αύτου, τους Τούρκους και Κουμάνους, »δλους έκατεδόξευαν, Φράγκους τε και Άλ?^αμάνους, »καΙ τά φαρία τους έσφαξαν τον πόλεμο έκερδίσαν. 20 »Έάν έλειπαν οί σαγιττές ποϋ έσφαξαν τά φαρία, »ποτέ του ουδέν έκέρδαιναν τον πόλεμον εκείνον. »Εΐδες, δέσποτα, αφέντη μου, πώς έσφαλες εις τούτο, »έκεΐ δίΓου σ' έπολέμησαν οί Φράγκοι στην Πρινίτσαν. »Καθώς μέ το άφηγι^θησαν οί πρώτοι τοΰ φουσσάτου, 25 »δπου μετά σου ήσασιν στον πόλεμον εκείνον, »ή δεσποτεία σου έθάρρησεν στο πλήθος τοΰ φουσσάτου, »δπου έβλεπες ότι ήσασιν μετά τήν βασιλείαν σου, <3500)»τοϋς Φράγκους έκαταφρόνησες, διατό έβλεπες ολίγους, »κι ουδέν έψήφησες ποσώς πώς νά τους πολεμήσης, 30 »τό δποιον πράγμα ού πολεμούν οί φρόνιμοι στρατιώται* »έπεί, δσον ένι ό άνθρωπος στρατιώτης κΓ αντρειωμένος, »άρμόζει νά εχη μηχανίαν καϊ φρόνεσιν εις αυτόν »νά πολεμή προσεχτικά απάνω εις τον έχτρόν του, »διατΙ λέγουν οί φρόνιμοι, ώς ένι γάρ κ' ή αλήθεια• 35 »ή τέχνη γάρ και ή πονηρία νικοΟσι τήν άντρίαν. »"Ας είχες βάλει, δέσποτα, έτότε τους δοξιώτες, »νά Ιδεϊ τους Φράγκους δτι έρχονται έκεϊσε προς έσέναν, »νά εϊχασιν σφάξει τά φαρία όπου έκαβα?>ιλικευαν, 4908. ή μ^χανία τί έττοϊκεν 11. άλλα έβάλθη στί^ν πονηοίαν καΐ τήν άντρίαν άφήκ'εν. 12. Έτοϋτο οΐ πάντες ξεύρουσιν 'ς δλην 13.καΙ ΛϊτταθΙν καλοί είσιν οί Φράγκοι. 14. Αιοϋ ό σεβ. 4916. τοΰ ν' απαντή- σουν, τες κονταρ'.ες 18. Φράγκους καΐ Αλλ. 20. Έάν οί σαΐτες έλειπαν που εσοα^αν 21. ποτέ οϋδέ^^ έκέρδαιναν 22. Είδες, αφέντη μου καλέ 25. όπούσασ',ν έκεΐ με σέν 26. ή άφεντία σου έΟάρρεψε στα πλήθη 27. οτ' ήτασιν μετά τγι αφεντιά σου 28. έπεριφρόνησες, διοΰ ήσαν ολίγοι, 29.καί οΰκ έψ/;οησες ποσώς 30. ού ποιοϋν οί φρόνιμοι 32. πρέπει νά έ'ΧΤ) μηχ• • • μετ' αύτον 34. έπε', λέγουν. . . ένι ή αλήθεια, 35. δτι ή τέχνη κ' ή πονηρία 3ο. βάλει, άφέντ-η μου, έτότε 37. το 18ής τ^ϋς Φράγκους καΐ έρχονταν 38. νά είχαν σφάξει τά φαρία, τά έκαβ. ο ΜΕΓΑΣ ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ ΥΠΟΧωΡΕΙ ΕΙΣ ΜΥΣΤΡΑΝ 207 »εκέρδαινές τους τταρε'ττύς, είχες τους νικημένους• 4940 »άλλά ώρισες κ* έδιάβησαν κοντάρια χίλια 'ς αυτούς, »σκοτΓώντα, λογιζόμενος νά τους έχουν κερδίσει• »τό όποιον ττράγμαν έποικες στό θέλημα σου, αφέντη. »'ύι)ς είπα ιτάλιν λέγω το, ώς ενι γαρ κ' ή αλήθεια, »άξιάζει Φράγκος εις φαρΐ διά είκοσι Ρωμαίους. 45 >Είδες, αφέντη, τί εποικαν οι Φράγκοι στην Πρινίτσαν »ώς φρόνιμοι , παιδευτικοί όπου ήσαν εις στρατείαν, »τό ίδεϊ το πλήθος του λάου και τά φουσσάτα όπου είχες, (5520) »εύθέως στην μέση έσέβησαν μέ τά κοντάρια έδωκαν »κ' έβγαλαν τά σπαθίτσια τους κΓ έσφαξαν τς εδικούς σου, 50 »κ' οί εδικοί σου ούκ εϊχασιν δΰναμιν νά σπαράξουν. »Οΰτως το έποίκασιν αυτοί, ώς πολεμούν οί λύκοι »όπου σεβαίνουν εις μαντρί, τά πρόβατα σκορπίζουν. »Λοιπόν μηδέν το θλίβεσαι ετούτο όπου έγίνη, »διατό ενι, έδές, τό σύνηθες πάντοτε της στρατείας• 55 »ώρα κερδίζει διαφορά κι άλλη πάλιν νά χάνη. »Παρηγορήσου, αφέντη μου, και πιάσε άλλην στράταν »και όρισον νά σωρευτούν όλα σου τά φουσσάτα »καΙ σκόπησον νά τιμηθής και νά εχης διαφορήσει, »τό πράγμα όπου έγίνετον νά τό εχης άμαντίσει. 60 »Έγώ έμαθα ότι ό πρίγκιπας στην Ανδραβίδα εστράφη »καΙ τά φουσσάτα όπου ήφερνεν εστράφησαν οπίσω• »άγωμε ολόρθα εις αυτόν εκεί στην Ανδραβίδα• »κι άν εχη τόσην αμαρτία εις πόλεμον νά έξέβη, »μηδέν βαλθής μέ άλαζονείαν του νά τόν πολεμήσης, 65 »μόνον μέ τέχνην, μηχανίας πολέμησε μετ' αύτον. »Μηδέν του ποίησης πόλεμον ποσώς μέ τά κοντάρια, »άλλά τους Τούρκους όρισε, όπου βαστούν δοξάρια, (3640) »νά τού; δοξέφουν τά φαρία νά πέσουν οί καβαλλάροι. »Κι άν λάχη άπό τού έριζικού τόν πρίγκιπα νά πιάσης, 4939.έκέρδιζές τους. . . νικισμένους• 40. ώρισεν κ^.Ι ΰπήγασιν 41. σκο- πώντας., έχεις το^ς κερδεαένους, 42.πρ5γαα 43. Ώ: το είπαν,... λέγουν το, οΰτως έν' ή αλήθεια, 4Ί. άςίζει Φράγκος 45. στην Πρινίτσα• 46. ήσαν της στρατείας, 47. τό ίδοΰν. . . <^θ'^σσ7.-ΐο^ 48. εΰτύς στην μέση έσέβηκαν 49. καΐ τά σπαΟία εουραν, τους έ5ικούς σου έσφαζα, 50. καΐ οΊ δικοί σου 51. τό εποικαν αϋτοι 52. στό μ.αντρί 54. διότι έναι πάντοτε συνήθειον της στρατείας 55. ώρα κερδαίνει διαφοράν και άλλη πάλιν χάνει. 56. πιάσε ίΧλλην στράταν, 57. δρισε του να συνα- χτούν 58. σκόπησε. . . και νχ διαφορήσης. 59. έγίνετον πάλιν νά τό σκεπάσης 60. ό πρ. ήλθεν στ))ν Άνδραβίδαν 61. τά ήφερεν 62. σϋρε ολόρθα 63. άμαρτίαν εΙς π. νά εβγη. 65. με τέχνην, μηχανήν, πολέμησον 66. τόν ποίσης π. 68. τοϋ νά δοξεύουν τά φ. 69. Κι άν τύχη 208 Γουλιέλμος βιλλαρλου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωΣ 4970 »κι άφών τον πιάντις, έ'χε τον, κερδαίνεις και τον τόπον». Ό Μέγας ό Δεμέστικος έπίστεψεν του Φράγκου* κράζει τους πρώτους άρχοντας όπου είχε έκεΤ μετ' αυτόν, λεπτώς τους άφηγήσετον το τί του ειπεν ό Φράγκος• όλοι το έπαινέσασιν, καλήν βουλήν του εδώκεν. 75 Όρίζει κ' ήλ€αν οί αρχηγοί οί προότοι του φουσσάτου* λέγει τους- «"Αρχοντες γοργόν σπουδάξετε νά ύπσμε »έκεϊ δπου ε'νι ό πρίγκιπας στην χώραν Άνδρο βίδας». Κράζει τον Κατακουζηνόν, τον Μακρυνόν ομοίως, δλους τους άφηγήσετον του Φράγκου γάρ τους λόγους 80 και των αρχόντων τήν βουλήν,τών άρχηγοόν ωσαύτως. Κ* εκείνοι του άπεκρίθησαν καί λέγουν προς εκείνον «Τί ραθυμας, ώ δέσποτα. Μεγάλε Δεμεστίκε; »ούδέν σε φαίνει ότ' ή έντροπή που οί Φράγκοι μας έποϊκαν, »οΰτως έγένετον 'ς εμάς ωσάν στην δεσποτείαν σου; 85 »κ' ήθέλαμεν νά.έποιήσαμεν πράγμα γόρ της τιμης μας, »νά μη μας κράζη ό βασιλέας απίστους δημηγέρτες; »άλλά θεωρουμεν τον καιρόν, το άσΰστατον του χρόνου, (3660)»καϊ κάμνει χρεία νά πράξωμεν ως φρόνιμοι στρατιώτες. »'Ημεϊς ακόμη ού ξεύρομεν το ποϊ' είναι σκοτωμένοι, 90 »τό ποϊ' έγλυτώσαν ζωντανοί, το ποϊ' έχουν σλογά τους. »Άπάρτι το καλοκαιρίον έπλήρωσεν κ' έδισβη, »χειμώνας έκατάλοβεν, σκολάζουν τά φουσσάτα• »άς άποϊδοΟμε τον καιρόν νά ιδούμε τον λαόν μας, »τό ποϊ' μας ένεμείνασεν εκ τον λαόν μας όλον 95 »κι αν θέλη ό Θεός κ' ή τύχη μας νά ζουμεν εως στον μάρτιον, »είς άνοιξιν γάρ του καιρού, που αρμόζει των φουσσάτων »νά Οικονομούνται εις άρματα, νά τρέχουν εις τήν μάχην, »έτότε γάρ, αφέντη μου, ας οίκονομηθουμεν, »δπου ευρωμεν τόν πρίγκιπαν, εις αύτον ας ύπάμε, 5000 »άς άποθάνωμε ένομου ή ας έκδικηθουμεν». 4970. άφών τον πάστας, έ'χεις τον, κερδίζεις 72. λαλεί τοΊς πρώτους 73. λ. των άφηγήσετον 74. τον έτιαινέσασιν 76. νά ύπαμεν 77. Άν- δραβίδος». 79. δλα τους άφηγήΟηκεν δσα τον είπε ό Φράγκος 80. των αρχηγών ομοίως 81. άποκρίθησαν 82. Μη άραβυμας, αφέντη μας, 83. σε φαίνει έντροπή μας έποικαν οί Φράγκοι; 84. έγίνετο εις έμέ ωσάν και εις εσένα, 85. νά έποίκαμεν. . . δια τιμή μας, 86. μή μας λα- λήση ό β. 89. τίνες οί σκοτωμένοι 90. καί τίνες Ιγλυτώσασιν και τίνες άλογα έχουν 91. Τώρα το καλοκαιρίον έπέρασεν, έδΐί'βην, 92. έ- κατέλαβεν 93. ας καρτερέσωμεν καιρόν 94. Παρα>είπεται ό στίχος. 95. εως τον μάρτην 96. τοΰ φουσσάτου 5000. ας άπεθάνωμεν όμοΰ. ΕΠΑΝΑΛΗΥΙΣ ΤωΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΙίωΝ 209 Ό Μέγας ό Δεμέστικος ένταΰτα άττεκρίθη- «Ό Θεός το εξεύρει, φίλοι μου, σύντροφοι κι αδελφοί μου, »τοΰτο σφάζει τον λογισμόν και τήν καρδίαν μου τρώγει, »διοπ•ΐ μας εκατάλυσεν ένας φτωχός στρατιώτης, 5005 »''Αν εϊχαμεν τόν πρίγκιπα μαδίσει ή πολεμήσει, »όπου ενι μέγας άνθρωπος, εξάκουστος στον κόσμον, »κ' ένίκησέ με είς πόλεμον, παρηγορίαν νά τό είχα. (3580) »Τό δε νά λέουν όκάποιος φτωχός και ρεματιάτης »ενίκησεν τοΰ βασιλέως τόν άδελφόν είς κάμπον, 10 »και πάλε άλλο χειρότερον, χείρον των χειρότερων, »μέ τριακόσιους Ικέρδισε χιλιάδες δεκαπέντε!» Καθώς άπήραν τήν βουλήν οί άρχοντες εκείνοι, ό Μέγας ό Δεμέστικος κι ό Μακρυνός ομοίως, μετ' αυτούς Κατακουζηνός ό έξάκουστος στρατιώτης, 15 ούτως και τό έδιορθώσασιν και άφιρώσανέ το. Έπέρασεν γάρ ό καιρός, έδιάβην ό χειμώνας, ήλθεν ό μήνας τοΰ μαρτίου, ή άνοιξις του χρόνου, όπου κινούνται άπαντες είς άρματα και μάχην, και της θαλάσσης και της γης έτότε φουσσατεύουν. 20 Ό αδελφός τού βασιλέως Δεμέστικος ό Μέγας ώρισεν τά φουσσάτα του νά σωρευτούσιν όλοι. Ή ενωσις έγίνετον στου Σαπικού τους κάμπους, είς τά λιβάδια τά πλατέα, στές εμνοστες τές βρύσες. Φουσσάτα έσώρεψεν πολλά από διαφόρους τόπους• 25 τά πεζικά τής Τσακωνίας τοΰ Μελιγοΰ τοΰ δρόγγου και μέχρι στην Μονοβασίαν καί τώνΣκορτών τόν δρόγγον. 5001. είς τοΰτο άπεκρίθη 3. και τρώει τήν καρδί«ν μου 4. διό μας έκατέλυσε ενο-,ς καλός στρ. 6. εξ. στρατιώττ^ς 7. παρ. τό είχα 8. νά λέγουν κάποιος 9. τόν άδ. τοΰ βασ. στον κάμπον, 10. και πάλιν άλλο πλεώτερον, χειρότερο άπ' εκείνο 11. τριακόσιοι έκέρδισαν χίλιους των Ρωμαίων!» 15. έδιώρθοισαν καΐ άφιρώσασίν το. 16. έδιέβην 17. ή άνοιξη 18. Παραλείπεται ό στίχος. 20.το\3 β. ώρισε τά φουσ- σάτα• 21. Παραλείπεται ό στίχος. 23. τά πλατεία 24. έσύναξε.. έκ διαφόρους 25. τό πεζικόν... Μελιγγοϋ 5022 — 23.01 κάμποι του Σαπικοΰ ταυτίζονται προς τήν πεδιάδα της *Α- σέας, δπου τά ερείπια τής αρχαίας ταύτης πόλεως καΐ το όμο'^νυμον σημε- ρινόν χωρίον, (κοινώς Καντρέβα, δήμου Βαλτετσίου, έπαρχ. Μαντινείας). Η κοιλάς της 'Λσέας καλείται καί Σαπολίβαδο, έκ τοΰ έλους τοϋ σχηματι- ν,ομένου έκεϊ, άπό τά ύδατα των πηγών της Φραγκοβρύσεως, ών τό ρεϋμα είναι κατ" ούσίαν ό Αλφειό^. (Βλέπε σχετικώς Δραγ. Σ. 67—69, ΐΐθπΐίθ ΤρΛνθΐ5? ίη ΙΗβ ΜοΓβα Ι, 84, 117; II 45, 46; III 34 ως καΐ ύποσημ. στίχ. 4667 έξ.). Χρονιχύν Μοοέως 14,. 210 Γουλιέλμος β!λλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι Έχώρισαν τά άλλάγια τους, όρθωσαν κ' έκινήσαν, (5700) έκεϊσε στην Κσρύταιναν έμειναν την Ισττέραν, το τταραπόταμον του Άλφέοος ολόρθα έκατεβαϊναν, 5030 εκ την Πρινίτσα άττέρασαν και εΐδασιν τον τόττον, άνάμνησαν το έπάθασιν Ικεϊ στον τόπο εκείνον. Πάντα Οτταγαϊναν, λέγοντα τους Φράγκους φοβερίζουν• το πράγμα όπου άπεργώθησαν ου μη το πάθουν πλέον αν ελθουσιν εις πόλεμον, να δώσουν κονταρέας* 55 με τάς σαγίττας βούλονται όλους νά θανατώσουν. Κατερωτοΰν το που νά εΟρουν τον πρίγκιπα Γυλιάμον, στην Άνδραβίδαν έμαθαν ότι τους αναμένει, την χώραν έτριγύρισεν όλην με τραφοκόπια και στήκει έκεϊ κ' έκδέχεται με τά φουσσάτα όπου έχει. 40 Ό Μέγας ό Δεμέστικος κράζει τους αρχηγούς του* βουλήν έζήτησεν αυτών το πώς οφείλει διάξαι. Κ' εκείνοι όπου ήσαν τοπικοί άνθρωποι, όπου εγνωρίζαν τους τόπους και τά διάβατα, βουλήν του έδωκαν τέτοιαν μή πιάση γάρ και άπελθή εκεί στην Ανδραβίδα, 45 διατΐ είναι τά εμπατα στενά και διά τους τσαγρατόρους. [§ 359] Όλόρθα τον έδιάβασαν στά Σεργιανά πλησίον 5027. άλλάγια, ώρμησαν, ύπαγαίνουν 28. έκεϊ εις τί-^ν Καρ. 30.έπέ- ρασαν 31. θυμήθηκαν το έπαθαν στον τόπον γάρ εκείνον. 32. ύπασιν, 33. δπου έπαθαν 35. με τές σαγίττες 36. που νά εύροϋν...Γουλιάμον• 38. Παραλείπεται ό στίχος. 39. στέκει έκεΤ κι άκαρτερεΐ με δσα φ. έχει. 40. λαλεί 41. β. τους έζεζήτησεν το πώς διά νά πράξγ;. 42. Κ' έκ. γάρ οΐ τοπικοί... ήξεΰραν 43. τοιούτην β. τοϋ δίδουν 44. οτι μή τι3χη και διαβή 45. Σερβιανά 5046 έΐ. Τά Σεργιανά άπετελουν περιφέρειαν κε'.μέν•/;ν προς Α. της Αν- δραβίδας, περί τά χωρία ΛΙαλίκι, Κασνέσι, Κόκλα τοϋ δήαου Βουπρασίοιν και παρά τον Ήλειακον Πηνειόν, ε'.ς τήν άριστεράν οχθην τοϋ όποιου ύπήρ- χεν έκτοτε το χωρίον Παλαιόπολις, κείμενον πλησίον των ερειπίων της αρ- χαίας "Ηλιδος. Κατά το Άραγ. Χρον. (§ 339) οι "Ελληνες προερχόμενοι έκ Λακεδα',μ,ονίας έοΟασαν ζΐζ ΤΓ;^ Παλαιόπολιν, οπόθεν διέβησαν τόν Ήλειακον. Ώς προς τ-^ν θέσιν «το Μεσίκλιν», θά έπρεπεν νά γραφή «τοϋ Μεσίκλη», (πρβλ. ΰποσημ. στιχ. 3260, εΙς τοϋ Καρύδη), καθόσον πρόκει- ται περί τοπωνυμίου προερχομένου ές οίκογενειακοϋ ονόματος, το όποιον επέζησε μέχρι σήμερον εις τήν έσ;(ατιάν τοϋ Μορέως έκ Μέσο: Μάνη, δπου υπάρχει πατριά λΐεσίσκλη, (εις τά χωρία Νόαια, Κυπάρισσος και Τσικαλιά τοϋ δήμου Μέσσης. Πρβλ. ίΐ. Καλονάρου Ηθογραφικά Μάνης, σ. 12 — 14) . Ή εξ οικογενειακού ονόματος προέλευσις τοϋ τοπωνυμίου τεκμαίρεται και έκ των δύο ξενόγλωσσων παραλλαγών (Γαλλ. Χρον. § 339 καΐ Άραγ. Χρον. § 339), Το Άραγ. (§ 346 ) τοποθετοϋν χρονολογικώς τήν μάχην τοΰ Μεσίσκλη προ της Πρινίτσης, (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 4853 εξ.), προσθέτει δτι ή εκκλησία τοϋ Άγ. Νικολάου τοϋ Μεσίσκλη έκτίσΟη μετά τήν έκεϊ νίκην, όμοϋ υ.ετ' άλλων ναών έν Ανδραβίδα. (Βλέπε σχετικώς και Δραγ. 163—167). Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΙΣΚΛΗ (ΣΕΡΓΙΑΝΑ) 211 άττάνω προς ανατολάς έκεϊ τον άπττλικέψαν. (3720) Κλησίδιν ενι έκεϊ μικρόν τό λέουν "Αγιον Νικόλαον, εις τό Μεσίσκλιν τό λσλοΟν τοΰ τόττου γαρ τό εττίκλην, 5050 έκεϊ έστησαν την τέντα του κ' έκατουνέψανέ τον. Τα πλάγια όλα έγέμισαν κ* οί κάμποι τά φουσσάτα• έκεϊ έσπερώσαν κ' έμειναν έκείνην την έσπέραν. [§ 540] Και τό αύριο έξημερώνοντα, ώρα άνατελμάτον, ήλθεν έκεϊ ό πρίγκιπας με τά φουσσάτα όπου εΐχεν. 55 Οί καβαλλάροι και πεζοί όλοι μετ' αυτόν ήλθαν έχώρισεν τά άλλάγια του, τρεις σύνταξες έποϊκεν. Έξέβην εκ τά Σεργιανά έκεϊ προς τους Ρωμαίους κ' έστήκασιν οί σύνταξες έτοιμες τοΰ πολέμου. [§ 341 ] Τό πρώτο άλλάγιν τών Ρωμαίων κ' οί σύντα- ξες όπου εΐχεν €0 ήτον τοΰ Κατακουζηνοΰ, τοΰ επαινετού στρατιώτου. Έξέβη άπό τό άλλάγιν του απάνω εις τό φαρίν τού- τα κούκουρά του έβάσταινε, τό άπελατίκιέκράτει• ανάμεσα γάρ τών Φράγκων καί τοΰ έδικοΰ του άλλάγι ύπάγαινε καί έρχετον φημίζοντα δρομαίως. 65 [§342] Κι όσον άπήλθεν τρεϊς φοράς με τό άλογον έκεϊνο, πεζεύγει, έμετασέλλησε κι άνέβη απάνω είς σλλο, κι άρξετο νά φημίζεται εμπρός άπό τους Φράγκους. <574θ) Έκεϊνο γάρ τό έκαμνεν Κατακουζηνός εκείνος, 5048. Μικρή εκκλησία εναι έκεϊ/Άγιον Νικόλαν λέγουν, 49. είς τό Με- σήσκλι... του τόπου το έπίκλην, 50. άππλικέψασίν τον 51. έγέμασαν 53. Τήν αϋρ',ον ξημερώνοντα 54. φουσσάτα ολα 56. έχώρισαν έποΐκαν. 57. Σερβι,ανά 58. καΐ έστεκαν 59. οί σύνταξες όπουχαν 60. του θαυμαστού στρατιώτη. 61. έκ τό άλλάγιν 62. καί τά ταρκά- σια έβάσταξεν, τό πελατίκι 03. καί άνάμεσον τών Φ. καί τό δικόν του άλλ. 63. ύπήγαινεν 66. πεζεύει, έμετασέλλωσεν απάνω 67. νά εύΟυ- μίζεται ομπρός 68. Παραλείπεται ό στίχος. 5060 έξ. Ό Μιχ. Κατακουζηνός, (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 4535), ήτο άνήρ μεγάλης συνέσεως καί ικανότητος, ώστε αντί τών υπερβολών του έλλην. κει- μένου καί τοϋ γαλλικού, (§ 341 — 343), φαίνονται πιΟανώτεραι αϊ ειδήσεις τοΰ Άραγ. Χρον. (§ 341 — 342), καθ' ας ούτος διαταχθείς νά προχώρηση προς ένέργειαν αναγνωρίσεως τών δυνάμεων τοΰ έχθροϋ,βπεσε μετά τοϋ Ιππου του Γ^τός χάνδακος καί έκεϊ έφονεύθη ύπό τών Φράγκων, μή προλαβών νά σωθη. (Πρβλ. Δραγ. Σ. 168). Τά εν στιχ. 5062, κούκουρά, (κωδ. Π. ταρκάσια, Γαλλ. Χρον. § 341: Οθ- ουΓθ) ήσαν φαρέτραι ή Οήκαι άναρτώμεναι άπό τών ώμων. Τό δέ άπελατίκι, (γαλλ. χρον. ιη&Οθ), ή ματζούκιν ήτο κορύνη σιδηρά. (Βλέπε σχετικώς εν Στρ. Ν. Καλομενοπούλου: Ή στρατ. όργάνωσις της Έλλ. αύτοκρ. τοϋ Βυ- ζαντίου, Άθηναι 1937, Σ. 133—135). 212 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ•|•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΐ κ' ύττηγαινοέρχετον έκεϊ φημίζων το φαρίν του, 5070 εις καταφρόνησιν τόον Φράγκων, διατό ήσαν γό:ρ ολίγοι, κ' εις ετταρσιν κι άλαζονείαν, διατό ήσαν οί Ρωμαίοι πλήθος λαοΟ και ττλειότεροι παρά το ήσαν οί Φράγκοι. [§ 343] Λοιπόν ύπηγαινοέρχετον τρέχοντα τό φαρίν του* τό άλογο θυμώθηκε, τόν καβαλλάρη επήρε 75 έκεϊ σιμά στον πρίγκιπα σπέσω εις έναν βάτον έπεδουκλώθην τό άλογο, έπέσασιν κ' οί δύο. Τό ίδεϊ ό λαός τοΟ πρίγκιπας έδράμασιν έκεϊσε, τόν καβαλλάρη έσφάξασιν, τό άλογον άπήραν. [§ 544] Τό ίδεϊ ό Μέγας Δεμέστικος κι ό Μακρυνός ομοίως 80 τό πώς έχάθη ή κεφαλή όπου είχαν στά φουσσάτα, έφάνη τους όλοστινοϊ άπέθαναν κ' έκεϊνοΓ έδράξασιν κι άπήραν τον ούτως άποθαμμένον έδωκαν τά σαλπίγγια τους, άπήραν κ' ύπαγαίνουν. [§ 345]Ή6έλησεν ό πρίγκιπας νά ύηάγτ\ στους Ρωμαίους, 85 κι όλοι τόν άνασκόν|>ασιν, συνεμποδίσανέ τον, λέγας, δτι αν μετασταθουν έτότε οί Ρωμαίοι καϊ τριγυρίσουν τά άλογα μέ τό οΌγιττολάσι, (3760) πολλά ελαφρά τους θέλουσιν σκοτώσει τά αλογά τους* κι άφών ψοφήσουν τά άλογα και πέσουν οί καβαλλάροι, 90 ωσάν γυναίκες και παιδία τους θέλουσιν κερδίσει και θέλει χάσει ό πρίγκιπας πρώτα τόν ένιαυτόν του, κι άπαύτου γάρ τόν τόπον του καϊ τόν λαόν του όλον. 5069.ύπηγαινοέρχετ&ν φημίζοντα ;0.ε'ς κατεορύνιον. ..οίου ήσαν ολίγοι 71. καΐ εις επαρσιν των Ρωμαίων, διότι πολλοί ήσαν 72. ό λίος λαός και φαίνετον πλέον πΓ^ά τους Φράγκους. 76. και έπεσαν οί δύο. 78. ΐ'σφα- ξαν. . . έτΓΓ,ραν. 80. τά φουσσάτα, 81. απόθαναν εκείνοι• 82. έττη- ραν τον 83. έ— ?,ραν, ύπαγαίνουν. 84. νά δράμη εις τους Ρ. 8ο. καϊ άλλοι τον άνάκοψαν και έμποδίσασίν τον, 86. Λέγουν, ... . γυρίσουσι έτότε 87. σαϊττολάσι, 88. σκοτώσει και κερδίσει 89— 90. Παραλεί- πονται οί στίχοι. 91. τον έμαυτόν του, 92. άπαύτου 5087. Σαγιττολάσι. Μέγα πλήθος πεζών τοξοτών ώ.- και βελών. Σχετι- κώς βλέπε λέξιν εις Εύρετήριον. (Πρβλ. και εν στίχ. 4081). Το δεύτε- ρον συνΟετικόν δ:ν προέρχεται εκ τοϋ έλαύνω, ως πιστεύει ο δοΐίπιϊΐΐ, (πρβλ. 8θΙΐιη)Ιί, Ιικίρχ: λέξ. σαγίττα, σελ. 617 ), άλλ' είναι μάλλον έπισυν- όετική κατάληξις φραγκικής προελεύσεως μέ περιφρονητικήν σγ;αασί&.ν και ταυτοχρόνως πλήθους, (π.χ.' ρορυΐ30β, ρ9ρβΓει.«;.ςρ ΓϋβδίίΟ). Τοιαϋται συνθέσεις φραγκικής επιδράσεως παρατηρούνται ενίοτε εις τήν μεσαίων. Έλ- ληνικήν τοΰ Μορέως, ώς π. χ. εις τ-},ν λεξιν γυναικολάσι. (Πρβλ. Λες. Δημτ,- τράκου: Γυναικολάσι, ώς και εν Αθήνας ΚΒ 245, ΚΕ 54). Πιθανώς καΐ εις τήν λέξιν καρφολασία τό δεύτερον συνΟετικόν νά είναι τήί αύττς προελεύσείος. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 4706). Βλέπε επίσης και εν Γ. ΕτυποΙ ΟΓαπιπιαίΓί" 1ΐ).= {θΓί{ΐυθ (Ιο Ια ΐ3η§υρ ίΓαης3Ϊ56, ΡΗΓΪδ 1899, Σ. 158, § 111: 8υΓίίχ6? ρορυΐ3ΪΓβ5). Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΙΣΚΛΗ (ΣΕΡΠΑΝΑ) 213 Άκούσων ταΰτα ό πρίγκιπας ύπόμεινεν έντοα/τα, κ' εστράφη είς το όσπίτι του έκεϊ στην Ανδραβίδα. 5095 Ό Μέγας ό Δεμέστικος με τά φουσσάτα όπου εϊχεν ολόρθα έδιάβη κ' εσωσεν είς του Νικλίου τους κάμπους. Το κάστρον έτριγύρισεν κ' επσρακάθισέ το. [§ 346] Έκεϊ τον ηύρε έριζικόν, το ουκ ήλπιζε νά τοΰ ελθη. Οί Τούρκοι, όπου ήσαν μετ'αύτόν,δπουήσαν μία χιλιάδα, 5100 έζήτησαν την ρόγαν τους, εξι μηνών έλεγαν. [§ 547] Κι ό Μέγας ό Δεμέστικος— ωσάν ήτον θλιμμένος νά λάβη νϊκος και τιμήν απάνω είς τους Φράγκους κ' έδιάβη κ' έλαβε ζημίαν κ' εστράφη με άτιμίαν— των Τούρκων άλαζονικήν άπόκρισιν έποϊκεν. 5 [§ 348] Και λέγει των μετά χολής. «Ουκ είστε ^γάρ άνθρωποι »νά έντρέπεστε κ' αίσχύνεστε ρόγαν νά με ζητάτε >6κεϊ όπου έπλουτύνετε 'ς τοΰ βασιλέως τον τόπον (3780) »μέ των Φρα7Τ<ών τά πράγματα και με τοΰ βασιλέως; »*Εσεϊς γάρ όταν ήλθετε εδώ είς τον Μορέαν, 10 »€ΐστε γυμνοί, τετράχηλοι, όλοι έξεγυμνωμένοΐ' 5093. Ήκούσας τοϋτο. . .άπόμε-.νεν έκεϊσε ΟΊ.εΙς το σπίτί,ν του. . .εις την Άνδραβίδαν. 95. φουσσάτα δλα 96. έδιέβηκεν 98. ηύρε ρ-.ζικον το «ύκ έλπιζεν νά Ιίλθη. 99. όπούσαν μετ' αυτόν καμμία χιλιάδα, 5101. Δε- μέστιγος 2. σκοπών νά λάβη το ήθελε κέρδος χαράν και νϊκος ΙΊ.κ^' έστράφηκεν μέ άτιμίαν, μάλλον 8έ και ζημίαν 4. αλαζονικά 5. μετά χαράς και μετά αύστ•/)ύίας 6. «"Ανθρωποι ούκ είστεν νά έντρέπεστεν ρόγαν 10. είστεν φτωχοί και τράχηλοι και 5099 έξ. Το Άραγ. Χρον. τοποθετούν χρονολογικώς τήν μάχην τοΰ Με- σίσκλη πρώτην και κατόπιν της Ποινίτσης, (πρβλ. ύποσημ. στίχ. 4853 έξ. και 5046 έξ.) παρέχει τήν πληροφορίαν δτι μετά τήν εν Πρινίτσα ήτταν ?- λαβον χώραν αϊ προστριβα', τοΰ άδελφοϋ του βασιλέως Σεβαστοκρ. Κωνσταν- τίνου καΐ των Τούρκων, έξ ών 1500 ύπο τον Μελικ απεχώρησαν άναλαβόντες Άραγ. Χοον. δεν αποκλείεται νά είναι άκριβέστεραι, αλλ* ή έν αύτώ ακολου- θούμενη χρονολογική σειρά των πολεμικών επιχειρήσεων ελέγχεται άτακτος και εσφαλμένη, παοά τους αντιθέτους ΙσχυοισμίΜ^ς τοΰ Δραγ. (σελ. 167). Φαίνεται δε οτι μετά την άποσκίρτησιν τών Τούρκων ό Σεβαστοκρ. Κοινσταν- ΐ/ελήφΟη αΐχμάλω" . ώς ισχυρίζεται τ^ 'Αοαγ. Χρον. (§ 372), ά>νλά διότι δεν εΰρίσκετο εις τον Μοοέοτν και συνεπώς δτν έλαβε μέρος εις τήν μάχην. (Πρβλ. Παχυμέρους Α' 207, Μίλλεο Ίστ. Φραγκοκρ. Α' 180, Ζ^ΙίγΙΙιΐηΟδ 39-40 και ΰποσημ. 1 ). 214 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωζ »κι αφότου ήλθετε εδοο στοΰ βασιλέως τον τόττον, »έκ της ευχής του βασιλέως κι άττό της άφεντίας του »κι άττό τα κούρση τά πολλά, τά έποίκαμεν στους Φράγκους, »έσεϊς γάρ έττλουτύνετε κι ό βασιλέας τί έχει; 5115 »είπέτε μου το διάφορον κ' έπάρετε την ρόγαν, »εΐτε ττοτέ σας άττ' έμου ρόγαν ού μη σας δώσω». [§ 349] Οί Τούρκοι γαρ ώςτό ήκουσαν, στρι γγήν φωνή ν έβαλαν* «Τί εν' το μας λέγεις, δέσποτα, τί μας κστονειδίζεις; »'ς ποϊον πόλεμον μας έβαλες κι ουδέν έποιήσαμε έργον; 20 »είς τήν Γΐρινίτσα ύπήγαμεν, εκεϊ όπου ήλθαν οί Φράγκοι, »κι ουδέν μας άφηκες εμάς νά εχωμεν πολεμήσει, »άλλά έβαλες τους άρχοντες δπου έχεις, τους Ρωμαίους, »τοϋς Φράγκους έπολέμησαν κ' έδωκαν κονταρέας* »ιδές το τί έδιαφόρησαν και τί τιμήν σε έποϊκαν. 25 »Ποϊον ακούσετε Ρωμαϊον με Φράγκον πολεμήσει, »μέ το κοντάρι ή μέ σπαθί νά τον εχη νικήσει; »0ί πάντες όλοι εξεύρουν το, ως ένι γαρ κ' ή αλήθεια• (5800) »είς το κοντάρι κ'είς σπαθί οί Φράγκοι είναι στρατιώτες. »'Όμως ημείς διά τους Ρωμαίους έτράπημαν έτότε, 30 »κ' έφύγαμε εκ τον πόλεμον άνευ φταισίματός μας• »διά συντροφίαν το έποιήσαμεν,τίποτε ουδέν το φταίομεν. »Καΐ πάλε μας έδιάβασες έκεϊ στην Ανδραβίδα* »τόν πρίγκιπα έφοβέριζες διά νά τον έξαλείψης, »κι αφότου έδιάβημαν έκεϊ κ' ήλθαν 'ς εμάς οί Φράγκοι 35 »έτοιμασμένοι εις πόλεμον όσον σύρει δοξάριν, »διά σκοτωμόν ανθρώπου ενός όπου έχάθη μέ φταίσιμόν του, »ώρισες και έστράφημαν κ' έφύγαμε ώς γυναίκες. »Πότε μας ώρισες ποσώς νά εχωμεν πολεμήσει, »κ' έπαρατρέψαμεν ποσώς κ' έπαρακούσαμέν σου; 40 »όπου κρατεί του δούλου του τήν ρόγαν, τον μιστόν του, 5113. χαΐ έκ τά κούρστ^ 14. κι ό βασιλεύς 15. ε'.ττετε με 16. άλλα. . . ρόγαν μηδέν δεχτητε». 17. ώς το ήκουσαν... έσυραν 18. «Τί εν* τ6 λέγεις, αφέντη μου, 19. κι ουδέν έττολεμοϋμαν; 20. όποΰσασιν 21. άφη- σες ποσώς ναχωμε 22. όπουχες 24. τί τιμήν έλαβαν. 25. Και ττοϊον ήκούσετε ποτέ Φράγκον νά πολεμήση 27 — 28 Παραλείπονται οΐ στίχοι. 29. εμείς... έντράττημαν τελείως 30. πόλεμον έκείνην τήν ήμέραν. 31. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 32. πάλιν... εΙς τήν 34. άφόντου έδιέβημαν κ* ήλθαν 35. ήτοιμασμένοι.. . ώς σύρμα δοξαρίου, 30. διά ενός άνθρ. σκο- τωμόν που έχάθη 37. έστράφημαν, έφύγαμε 39. και πότε έπαρατρέ-' ψαμε κ' έπαρηκ. 40. "Οσων κρατούν την ρόγαν τους, λέγω καΐ τον μι- στόν τους, 01 ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΑΣ 215 »άπηλογίαν του δίδει ευθέως νά ύπάγη δττου θέλει. »Κ' ημείς, αφέντη, άττό του νΟν άπολογίαν μας δίδεις, »άφο5ν την ρόγαν μας κρατείς, ημείς σε προσκυνοϋμεν »κ' ύττάμεν νά εΟροομε άλλαχοΟ νά ζοΟμε ωσάν στρα- τιώτες». 5145 Εις την κατοΟναν ήλΟασιν, ευθέως βουλήν άπήραν ώρθώσαν την κατουναν τους, ττηδοΟν, καβαλλικεύουν. Άττό το Νίκλι ίξφτ\σαν έπιασαν την όδόν τους, (5820) εις τά οπίσω έστρέφονταν εις την Καρύταινα ήλθαν, εκεϊσε έκατουνέψασιν έκείνην την έσπέραν. 50 [§ 350] Κι ώςτό έμαθε ό δεμέστικοςκι ώς το έπληροφορέθη ότι έμίσσεψαν άπ* έκεϊ οί Τούρκοι κ' ύπαγαίνουν, όπου ήσαν οί καλλιώτεροι όλου του του φουσσάτου κ' ύπήναιναν στον πρίγκιπα όπου ήτον γάρ εχτρός του, μεγάλως το έβλαστήμησεν, ήθέλησεν νά άπέλθη 55 ατός του εξοπίσω τους διά νά τους εχη στρέψει. Οί δε οί φρονιμώτεροι, όπου ήσαν μετ' εκείνον, τον είπαν κ' έσυμβούλεψαν, ουδέν ήτον τιμή του νά Οπάγη εξοπίσω των Τούρκων αύτάδελφος βασιλέως, διατό είναι οί Τούρκοι είς θυμόν μεγάλως χολιασμένοι, 60 «κι' αν τύχη νά επιμεληθούν και νά σε πολεμήσουν, »πολλάκις κ' είς τον πόλεμον νά σε έχουν νικήσει »κ' ήθελεν εϊσται άπρεπον πράγμα κατηγορίας• »άλλά ας διόρθωσης άρχοντας ανθρώπους γάρ φρονίμους »νά απέλθουν νά τους σώσουσιν, νά τους καλολογήσουν, 65 »νά τους ειπούν κ' υποσχεθης νά τους εχης πληρώσει »τήν ρόγαν και φιλοτιμίαν όσην χρεωστεϊ νά έχουν». [§ 351] Δύο άρχοντες έδιόρθωσεν, όπου ήσαν εκ τήν Πόλιν, (3840) ι^ο^ΐ συντροφίαν τους εδωκεν κ' έδιάβησαν ένταΰτα. Είς τήν Καρύταινα έσωσαν έκείνην τήν έσπέραν 5141 .άπολογίαν τους δίδουσιν εύτύς νά ύπαγαίνουν. 42.Κ'έμας, αφέντη 43. κι άφοϋ τήν ρόγαν... έμεΐς 44. καΐ ύπαγαίνομε άλ).αχοϋ νά ζιουμε ώς στρ. 45. εϋτϋς 46. ορθώνουν 47. Καί οΰτοος έδιόρΟωσαν και τήν όδόν πιάνουν* 48. εστράφησαν ήλθαν της Καρυταίνου' 49. έκατούνεψαν 50. πληροφορέΟη 51. οί Τούρκοι έκίνησαν εκείθεν 53. καΐ είς τον πρίγκιπαν ύπαν που εναι καΐ εχτρός του, 54. έ3αρέθηκε, ήθελε 55. ώς διά νά τους στρέψη. 56. ΚαΙ άλ>Λΐ. όποϋσασιν έκεϊ έτότες 57. είπαν καί... ουδέν έ'ναι 58. νά πάγη 59. έπεί έ'νι... πολ}.ά χολιασμένοι, 60. νά όρμήσουσιν και νά τόν π. 61. νά τον έχουσι νικ. 63. όρθωση άρχοντες νά πάγουσιν εις αυτούς 64. όπως νά. τους συντύχουσιν, νά τους καλ. 65. ύπόσχεσιν οπο^ς νά τους πλήρωσης 66. δση χρωστούν νά έχουν. 67. έξώρθωσεν.. . όκ τήν Πόλιν 68. έδιάβησαν εις αυτούς. 216 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙ'ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ 5170 τους Τούρκον/ς ηύρηκαν έκεϊ ττοΰ ήσοα; κοττοιη/εμένοι. Εις τον Μελϊκ έδιά(3ησαν δττου ήτον κεφαλή τους, Ιττέζεψαν κ' έδιάβησαν στην τέντα του ολόρθα. [§ 352]Χαιρετισμόν του εϊπασιν εκ μέρους του δεμεστίκου του βασιλέως τον άδελφόν κι από το άρχοντολόγι• 75 ττολλά θαυμάζονται οί άρχοντες τούτο ττόος έγινέτον «κι άνηχωρήσετε άίτό εμάς δια λόγια γάρ και μόνον »κι άφίνετε τον δρκον σας και την δουλότητά σας, »οπου έχετε είς τον βασιλέα κ' ήλθετε διά εκείνον. »Στραφάτε οπίσω, οί άρχοντες, στον όρκον σας απάνω, 80 «νά πληρωθήτε παρευτΰς την ρόγαν σας άκέραιαν». [§ 555] Ένταυτα τους άπεκρίθηκεν ατός του ό Μελίκης ωσαύτως και οί πρότεροι του τούρκικου φουσσάτου και είπαν κι άπεκρίθησαν έτέτοιους γάρ τους λόγους* «Ού πρέπει αύταδέλφου βασιλέως νά έβγαίνη άπό τον λόγον 85 »δπου είπη κ' επισχεθτ) ανθρώπου γεννημένου. »Έν τούτω λέγομεν ημείς, άρχοντες και σύντροφοι, »ό Μέγας ό Δεμέστικος ατός του γάρ μας είπεν (3860) »κι άφίρωσε τόν λόγον του ποτέ μη μας πλήρωση. »Στραφάτε, είπέτε του άπό εμάς ττοτέ νά μη στραφούμε 90 »ουτε νά τόν δουλέψωμεν ήμέραν της ζωής του, »διατϊ ποτέ του ουκ ηΟραμεν καμμίαν αλήθεια είς αύτον, »Τούς Φράγκους γάρ ήκούσαμεν ότι κρατούν άλήθεκχν, »κ' ύπάμε νά τους ευρωμεν, νά ζήσωμεν μετ' αυτούς». [§ 554] Οί άρχοντες ήθέλσσιν οπίσω νά στραφουσιν 95 κι όκάποιος Τούρκος φίλος τους είπε, έσυμβούλεψέ τους νά μείνουν εκεϊσε με αυτούς έκείνην την έσττέραν, κι ά λάχη νά,μετανοήσουσιν οί Τούρκοι νά στραφοΟσιν. Οί Τούρκοι γάρ ως εϊχασιν έπιθυμίαν μεγάλην νά απέλθουν είς τόν πρίγκιπα, να τόν έχουν δουλέψει, 5170.ηυρασιν. . .δπου ήσαν πεζευ'ΐένοι. 71. ΕΙς τόν Μελική έδιέβηκιιν 72. έ8ιέ3ησαν 73. τόν εϊπχσιν έκ μέρος δεμ. 74. κχΐ έκ τ' άρχ. 75 «Πολλά γάρ καΐ θαυμ. έτοϋτο -ώς έγίνη 76. και έχωρίσετε άπ* έμας διά λόγια καΐ μόνον 77. άφήκετε 78. στον βασιλέαν καΐ ήλθετε δι' εκείνον. 79. Στραφητε όπίσοι, άρχοντες, στον δρκον μϊς απάνω 80. την ρόγαν άκεραίαν 82. προεστοί 83. είπαν και άποκρίθησαν τοιού- τους 84. αΰτάδελφος β...έκ τους λόγους 85. κ* ύποσχεθη 86. Είς τοϋτο. .. έμεΐς 87. ατός του μας το εΙπεν 88. κι άφίρωσεν τόν λ. του τοΰ νά μή μας πλ. 89. Σΰρτε,.. άπό μας ποτέ νά μην στραφοϋμεν 90. της ζωής μας, 91. διοΰ ποτέ ούκ ηΰραμεν αλήθεια 92. αλήθεια, 93. κ' ύπαμεν 95. όκάποιος. .. έβούλεψέν τους 97. κι άν τιυχη νά μ^- τανώσο\,σι οί Τ. 98. έπεθυμίαν 99. ν' άττέλβουν εις τοΰ πρ. δπως νά τόν δουλέψουν, 01 ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΠΟΣΚΙΡΤΟΥΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ 217 5200 άττό ταχέα γαρ το ττρωι έδωκαν τα σαλπίγγια, τα τούρκικα τά βούκκινα, δπου είχαν μέγα πλήθος, σηκώνουν τές κατοΰνες τους, έβάλθησαν στον δρόμον ολόρθα στο τταραπόταμον του ποταμού του Άλφέως. [§ 555] Στο Περΐγάρδη ήλθασιν έκεϊ προς το Βλυζήρη. 5 Αφότου γαρ έσώσασιν έκεΐσε εις τά Σέρβια. [§ 556] Κράζει 6 Μελΐκ δύο Τούρκους του τους φρονιμώτερούς του, δπου ?ξευραν την λογικήν γλώσσαν γάρ των Ρωμαίων, (5880) κ* έδωκε αυτών και συντροφίαν άλλους δώδεκα Τούρκους. Στον πρίγκιπα τους εστειλεν έκεϊ στην Ανδραβίδα 10 νά τον είπουν διά τί άφορμήν απέρχονται προς αύτον. Κι όταν έσώσασιν έκεϊ στον πρίγκιπα Γυλιάμον, εκείνος τους έδέξατο μετά τιμής μεγάλης. [§ 557] Ένταυτα του άφηγήθησαν διά τί τρόπον άφήκαν τρν άδελφόν τοΰ βασιλέως και έρχονται προς αύτον 15 διά την καλήν του άφεντίαν, το έπαινος δπου είχεν στην μάχην δπου έμάχετον μετά τον βασιλέαν νά του βοηθήσουν ώς ημπορούν κατά την δύναμίν τους, διατΐ έχουν εϊδησιν καλήν κ' εξεύρουν με άλήθειαν ότι με τρόπον αδικίας τον μάχεται ό βασιλέας, 20 και πρέπει πάσα άνθρωπος όπου άρματα βαστάζει, με τήν άλήθειαν τοΰ Θεού νά μάχεται τον έχτρόν του. «Λοιπόν, αφέντη πρίγκιπα, αν χρήζης τήν δουλείαν μας, »ήμεϊς νά σέ δουλέψωμεν χρόνον έναν σωζάτον. 5200. άπο ταχία το πρωί 1. βούκκινα τά είχαν πολλά καΐ πλήθος, 3. ορθά... τοϋ πόταμου τ' Άλφέως, 4. 'κ το Πεοιγάρ^ιν. . . ΒλιζΙρι. 5. Κι αφότου άποσώσασιν 6. λαλεί 6 Μελίκης Τούρκους δύο φρονίμους δπου 7. δττου έσυντυχαίνασιν ρωμαίικα τήν γλώσσαν, 8. ίδωκέν τους 9. πρίγχχίΓΟΕν. . . στην Άνδραβίδαν 10. τήν άφορμήν οτι έρχονται 11. Και όταν έσωσ<χν.. .πρίγκιπαν Γουλιάμον, 12. πολλά τους ύποδέξετο 15. άφεν- τία, τό έπαινον 16. «Σ-ήν μάχην δπου μάχεται μετά τήν άφεντία σου, 17. νά σοϋ βοηθήσουν ώς δυνηθούν 18. διοΰ εχουσιν... τήν άλήθειαν, 19. σέ μάχονται οί Ρωμαίοι 21 . άλήθειαν τον έχτρον νά μάχεται τοΰ πρέ- πει. 22. δουλεία μας, 5204—5. Τά Σέρ[ϊια δέν είναι δυνατόν νά ταυτισθούν με το χωρίον Σέρ- βοι τοϋ δήμου 'Ηοαίας της Γορτυνίας, (Πρβλ. Δραγ. σ. 171. 172), άλλ' ούτε καΐ μέ ττχ Σεργιανά (ή Σερβιανά κατά τον Κωδ. Π στιχ. 5046. Πρβλ. και όποσημ.), ή τά Σέρβια τά υποδεικνυόιχενα έν ί^οΙιΐΏΪϋ (Ιη^ίοχ. Σελ. 640). Πλησί οναύτών ό ΒαοΙίοη τοποθετεί το Περιγάρδι (ΒίααΓβ3•αΓΐ, Γαλλ. Χρον. § 355) και τ6 Βλιζίρι (1& ΟϋδϊΟΓβ, -Γαλλ. Χρον. § 356), το όποιον καΐ ταυτίζει μ= τί> χωρίον Μπεσερέ τοϋ δήμου Πηνε-.'ίων της Ηλείας, (Πρβλ. Βυοίιοη, Ιίβ. Ογ^^οθ Οοηΐϊηβηίαίε βΐ !& ΜοΓΟβ σ. 506 έξ. τοϋ αυτού ΚθοΙι. Ηίβί. Α' 170, ώς καΐ ύποσημ. στιχ. 2280 τοϋ παρόντος Χρονικού). 218 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι'ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ »Εϊ τε κι ου χρήζεις μας ποσώς κι ουδέν σου κάμνει χρεία, 5225 »ώς πρίγκιπας κι αφέντης μας, δέομεν, παρακαλουμεν, »νά όρίσης να μας δώσουσιν στράταν δια να ύπάμεν »είς τόπον ποΰ να εχωμεν πέραμα νά διαβούμε (3900) »στόν τόπον της Ανατολής, νά ύπάμεν στά εδικά μας». Κι ό πρίγκιπας ώς φρόνιμος και καλοπαιδεμένος 50 κράζει τον μισιρ Άσελήν, ντε Τοϋθ εΐχεν το έπίκλην— του Καίσαρη ήτον αδελφός, μισΐρ Φίλιππος άκω, στην φυλακήν εΟρίσκετον έτότε είς την Πόλιν— διατό ήτο ό μισΐρ Άνσελέτ άνθρωπος παιδεμένος, τές τάξες εξευρε ακριβώς, τήν γλώσσαν των Ρωμαίων, 35 τον ώρισεν του νά άπελθή 'ς άπάντησιν των Τούρκων. Άπήρεν γάρ καβαλλαρίους μετ' αύτον και σιργέντες είς αριθμόν τριακοσίων κ' έδιάβη στο Βλυζήρη. [§ 358] Έκεΐ ηύρε γαρ τους άρχοντες του τούρκικου φουσσάτου. Χαράν μεγάλην εποικεν εκείνος ό Μελικής• 40 «Πολλά έπεθύμουν νά σε ίδώ, κύρης μου κι αδελφέ μου, »διατό είσαι άπό τήν Ρωμανίαν άνθρωπος παιδεμένος »κ' εξεύρεις εκ τά τούρκικα νά μας τά συντυχαίνης». Κι άπαύτου άρχισε νά λαλή και νά του άφηγάται τον τρόπον και τήν άφορμήν το πώς ήλθεν ένταυτα. 2224. σε κάμνε'- χ;:είοο^, 25. ώς αφέντη καΐ πρίγκιτταν παρακαλουμεν ούτως• 26. στράταν τοϋ νά ύπαμε 27. Παραλείττεταί ό στίχος 28. *Α- ι/ατολης, στον τό-ον τον δικό ν μας». 30. λαλεί τον μισέρ Άσελή, ντέ 3οΰθ είχε 31 — 32. Παραλείπονται οι στί•χοι. 33. διότις ητον άνθρωπος ζξιος, παιδευμένος. 34. ήξευρε καλά 35. νά ύπα εΙς άπαντήν των Τ. 36. Έπηρεν δε... σεργέντες 37. τριακόσιους και ήλθε στο Βλιζίρι* 38. ηύρε τους άρχοντες 41. διοΰ είσαι εκ τήν Ρ. 42. κ' ήξεύρεις καΐ τά τούρκικα 43. Άπαύτου άρξε... και νά τον συντ^υχαίνη 44. ήλθαν ένταϋτα. 5229 έξ. Περί της εγκαταστάσεως τοϋ Άνσελή τ, Αηοβίϊη (1β Τουογ εΙς τον Μορέαν βλέπε ύποσημ. στιχ. 1308. Το Γαλλ. Χρον. (§ 357 ) λέγει οτι ό Πρίγκιψ έστειλε τον Άσελήν προς τους Τούρκους μετ' ακολουθίας, •καθ6 ά- νατραφέντα έν Κωνπόλει και γνωρίζοντα τά ήθη καΐ τήν γ/.ώσσαν των Ελ- λήνων. Το έλλην. κείμενον είναι ώς προς το σηιζεΐον τοϋτο άκριβέστερον και σαφέστερον, καθόσον, ωΓ διαπιστούται έν στιχ. 5242, ό Άσελής έ-Γνώριζε πλην της Ελληνικής καΐ τ'Γ,ν Τουρκικήν, ήτις έν προκειμένω ήτο χρησιμω- τέρα. Ή συνάν~Λσις του Άσελή μετά των Τούρκων έγένετο είς το Βλιζίρι. Κατόπιν ήλθε και ό Πρίγκιψ προς προϋπάνττ,σίν των είς τον Ήλειακόν Πηνειόν, (στιχ. 5252 ), παρά τήν Παλαιόπολιν ίσως. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 5046 έξ. ).Το 'Αραγ.Χρον. λέγει ότι ό ΜελΙκ έγνώριζε τον Άσελήν εκ Κων/- πόλεως και οτι εΐχον συνεννοηθή προηγουμένωΓ δι' επιστολών. (Πρβλ. Ά- ραγ. Χρον. § 360—61 ). 01 ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΠΟΣΚΙΡΤΟΥΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ 219 5245 Κ' εκείνος τοΟ άττεκρίθηκεν μετ' εύσττλ(χγχνίας μεγάλης* «Καλώς ήλθες, ό φίλος μου, καλώς ό αδελφός μου, «ττολλά έπεθύμουν να οέ ιδώ εδώ στην συντροφίαν μου»^ [§ 559] Κι αφότου έκαταχάρησαν έκεϊσε εΙς το Βλυζήρι, 1^3920) στην Ανδραβίδα έδιάβησαν έκείνην την έσττέραν. 50 Ό ττρίγκιττας έξέβηκεν στην άτταντήν τών Τούρκων, όλοι μετ' αύτον ένομου οί καβαλλάροι του όλοι* στον τΓοταμόν τον Ήλειακόν εκεϊ συνατταντάται. Οί Τούρκοι γάρ εττέζεψαν, ώς το εχουσιν συνήθειαν, τον πρίγκιπα έπροσκΰνησαν μικροί τε και μεγάλοι, 55 άνευ ό Μελίκ κι ό Σαλΐκ όπου ήσαν οί προεστοί τους, τους όποιους γάρ έκράτησεν μισϊρ Άνσελής εκείνος κι ουδέν γάρ άπεζέψασιν ωσάν οί άλλοι Τούρκοι. Τιμητικά τους χαιρετά ό πρίγκιπας ατός του. [§ 550] Άπό τάς χείρας τους κρατεί κ' έβάλθησαν νά οδεύουν. 60 Οί Τούρκοι ουδέν άνάμε.νσν εως ου νά κατουνέψουν, άλλα καβαλλικεύοντα άρχάσαν συντυχαίνει και λέγειν προς τον πρίγκιπα την παραπόνεσίν τους, τον τρόπον και την άφορμήν το πώ•ς ήλθαν έκεϊσε, το πώς γάρ τους έκράτησεν Δεμέστικος ό Μέγας 65 την ρόγαν και οίκονομίαν, όπου είχεν έξεδουλέψει, κ' εκείνοι ουδέν τού έποίκασιν τίποτε πονηρίαν, ούτε άνυπολήπτησαν τόν βασιλέαν κάνόλως• «Άπολογίαν επήραμεν άπ' αύτον ώς στρατιώτες• (5940) ^^ήί^Φ•^^ γάρ καΐ φανερά έξέβημαν άπ' αύτον 70 »κ' ήλθαμε εδώ, αφέντη μας, νά σέ έ'χωμε δουλέψει »μέ τ' άρματα, αληθινά, ώς το έχουν οί στρατιώτες. '5245.μετά πιδεξιωσύνην. 48. Κι άφών έκαταχάρησαν... Βληζ-.ρι, 49. στην Ανδρ. έσώσασιν 50. εις άπαντ-ί^ν 51. ένομοΰ ολοί του οί καβαλλάροι* 52. τον Έλειακον έκεϊ συναπαντοϋνταΓ 53. έχουν συνήθεια, 54.έπρο- σκύνησαν ώς πρέπει και τ'^χαίνει, 55. όπουσαν προεστοί τους, 56. τους οποίους έκράτ•/;σεν μισέρ Άσελής 57. και ουδέν έπεζέψασι ωσάν κ' οΐ άλ?,οι Τ. 58. χαιρετά ό πρίγκιπα Γουλιάμος• 60. ουκ άνέμειναν ώς ού 61. άρχισαν συντ'^χαίνουν 62. νά λέγουν 63. πώς ήλΟασιν έκεϊσε, 65. οίκονομίαν, όπερ έξεδουλέψαν, 66. κι ουδέν τοΰ εποικαν ποτέ καμ- μίαν πον. 67. βασιλέα 68. ώς στρατιώται, 69. ήμέραν δέ... έξή- βημαν 70. και ήλθομεν εως εδώ νάμεθεν εδικοί σου 71. νάσε δουλέ- ψωμεν πιστά ώς το εχουσι οί στρατιώτες. 5252. Περί τοΰ ποταμού Ήλειακοϋ, (Πηνειοϋ), βλέπε ύποσημ. στίχ. 5046 έ;. Το Γα>νλ. λρον., (§ 355), ονομάζει τοϋτον Κίνίι;Γ6 ά' ΑπίΐΓβ- νϋΐο. 223 Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιυ ΜΟΡΕωι »καί δταν σε δονλέγωμεν εις θέλημα εδικόν σου, »δί' άνταμοίβήν κ' ενεργεσίαν έτοϋτο σε ζητοϋμεν, »νά εχωμεν την αδειαν νά νπαμεν την όδόν μας. 5. 75 »Ήμεΐς, αλήθεια, αφέντη μου, ουκ ηλΟαμεν ειταϋτα »δίά νά σκολάσωμεν ποσώς, νά χάνεται 6 καιρός μας. » Σήμερα, αφέντη, δρΟωσε δλα σου τα φονσσάτα, »καΙ το πρωΐ ας κινήσωμεν νά νπαμεν στους Ρίομαίονς^ »στοΰ βασιλέως τον άδελφόν τον άπιστον εκείνον θΟ »ποτέ άλήθειαν εις αυτόν τόν ουκ 7;ύν>α«ε?' ουδόλως" »Μ= λόγια μας έδιάβαζεν, την ρόγαν μας άττήρεν. »ΈτοΟτο, αφέντη, θέλομεν κ' έτοΟτο σέ ζητοΟμεν »ελα μετ* εμάς εως εκεί και στέκε σίγερόν σου, »κ' ημείς νά ττολεμήσωμεν το γένος των Ρωμαίων». 85 Άκούσων τα(/τα όττρίγκιτταςέχάρηκεν μεγάλως, ώταάτως κ' οί φλαμουριαροΐ κι όλοι τοα οι καβαλλάροι. [§551] Κράζει τόν μισΐρ 'Ανσελήν τόν πρά^τοσάμβουλόν του, παρακαλεί κι ορίζει τον νά όρθωση τά φουσσάτα θ960) διά νά κινήσουν τ:) ττρωϊ νά πιάσουν την ό5όν τους• 90 όλ6ρ3α νά ύπα/αίνουσι, εκεί όπου είναι οί Ρωμαίοι, ό Μί/ας ό Δ-μέττικος, στην Λακκοδαιμονίαν. 'Ούς τό ώρισεν ό πρίγκιπας, ούτως γα.ρ έγενέτον, και τό πρ Λ εκίνησαν άπό την Ανδραβίδα. Οί Τούρκοι επληροφόρησαν τόν πρίγκιπα άλήθειον 95 τό πώς έμάθασ^ν αυτοί είς την μαντείαν που έξευραν, δτι είς τόν πρώτον πόλεμον ποΰ ή3έλαν πολεμήσει με τόν Γ^Ιί^^αν Δ^μέστικον, τόν ήθελαν κερδίσει. Λοιπόν, ώτάν έξέβησαν άπό την Ανδραβίδα, οί Τούρκοι υπα/αίνασιν πάντα είς τήν έμπροστέλαν• 5500 προβόδο^ς είχαν τοπικούς όιτου τους ώ5ηγεΟγαν, και τόσον ώ5η/=ψασιν μετά ημερών τεσσάρων, Κ 5272 — 80. Οί στίχοι ούτοι είναι δυσανάγνοιατο'. κα; παοουτιάζουν κενά. Αντικαθίστανται δια των ταυταρίΟμων τοΰ κωδ. Π.. 81. ιιέ λόγους... έπηρεν. 82. Έν τούτω 83. και στέκου κι' -^ναπαύο'^, 8'+. κ* εμείς 65. Ήκούσας τοϋτο... μεγάλως το έχάρην, 87. λαλεί τον μισέρ Άσελήν 88. παρακαλεί, ορίζει τον 89. τοΰ νά κινήσουν, νά ύπάσιν 90. νά ύπά- γουσι δπου ήσαν Λ Ρ. 91. Λακιδαιμονίαν. 92. οΰτως καΙ έτελέστη. 93. ατ.ϊ τήν Άνδραβίδαν. 9Ί. αΛή )εια 95. ΙΙχραλε^πεται ό στίχος. 96. στον πρώτον πολ. τϋν θέλουν πολεχήσει 97.Δεμέστιγον, Οέλουσιν τον κερδίσειν. 98. έξήβησαν άπό τ-Λ,ν Άνδραβίδαν, 99. πάντα ύπάγαιναν προστέλαν τοϋ φουσσάτου• 5300. ώδηγεϋαν. 5295. Έν σχέιε•. πρϊς τ^ν μαντείαν, ε'ς τί)ν ότοίαν οί Τοΰρκοι έπεδί- δίδοντο, βλέπε ύποσηχ. στίχ. 5302 ες. 01 ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΠΟΣΚΙΡΤΟΥΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ 221 στην Κοττρονίτσαν έσωσαν πλησίον της Αρκαδίας• οί Τούρκοι γάο άττέσωσαν κ' εττιάσασιν κατοΟνες, όπου το λέγουσιν Μουντράν, έχει πανώραιαν βρύσιν. 5305 [§ 362] Κι αφότου εκατουνέψασιν έπιασαν τές μαντείες τους^ κ' ηύραν, ώς το έφανέρωσαν κ' ήτον γαρ και ή αλήθεια, ότι τό αυριον σάββατον ήθελαν πολεμήσει έκεϊ πλησίον εις τά βουνά όπου έβλέπουν άπέκει. 3980) Κράζουν τους Φράγκους, που εί'χασιν διά πρόβεδους μετ' αυτούς, 10 και λέγουσί τους• «"Αρχοντες, σμετέ μας έκεϊσε »όπου ενι γάρ ό πρίγκιπας, χρήζομεν του συντΰχει »διά δφελές του και τιμήν όπου του μέλλει να εχη». Κι ώς τό ήκουσσν οί πρόβεδοι, πηδούν καβαλλικεύουν, άπήρασιν του: άρχοντας του τούρκικου φουσσάτου, 1 5 τον Μελικ και τον Σαλΐκ καΐ άλλους δεκαπέντε κ' έδιάβησαν στον πρίγκιπα έκεϊ στην Κοπρινίτσα. Τό ίδεϊ τους γάρ ό πρίγκιπας έπροσηκώθηκέν τους• «Καλώς ήλθαν οί Τούρκοι μου, καλώς οί αδελφοί μου». Κ' εκείνοι γάρ τον προσκυνούν και λέγουν προς εκείνον. 20 »Γίνοοσκε, αφέντη βασιλέα, κράτει το άπ' έμεναν »ανρίον^ σάββατο πρωί θέλομεν πολεμήσει. 5302. Κοπρινήτραν 3. Τοΰρκοι άπεσώσασιν κ' έπιασαν κατο'3νες 4. Μουντράς 5. Κι ο'φών έπέ^εψαν έκεϊ κ' έπιασαν κατοΰνες, 6. ηύ- ραν... καΐ ήτον ή αλήθεια, 7. τί» αυριον, το σάββατον, θέλουσιν πολε- μήσει 8. τά έβλεπαν άπέκει. 9. Λαλούν τους Φ. έρχονται βπου ε?- χασιν προσόδους, 10. «"Αρχοντες, σύρετε μας έκεϊσε 11. ένι ό πρίγ- κιπας 12. δφελός του... τό μέλλει διά νά εχη». 13. τδκουσαν οί πρ^- βοδοι 14. έπήρασιν τους άρχοντες τους Τούρκους μετ' εκείνους, 15. τ6• ΜελΙκ 16. έδιέβησαν... εκείνον τον Γουλιάμον 17. Το ϊδεϊν τους 19. Κ' έκεϊνοι έπροσκύνησαν 20. αφέντη πρίγκιπα, από εμάς τό κράτειε, 5302 εξ. Ή Κοπρονίτσα ταυτίζεται προς τό σημερινόν χωρίον Κοπανίτσα, (ή Κοπάνιτσα α\'ω),τοΰ δήμου Φιγαλίας, επαρχίας Όλυμπίας,ΝΔ τοϋ οποίου ευρίσκεται τό χωρίον Μουνδρα τοϋ αύτοϋ δήμου, διατηρούν άναλλοίωτον το δνομά του. (Πρβλ και Δραγ. 261 — 64 ). 'Αναφορικώς προς τές μαντείες (στ. 5305 και 5295, Γαλλ. Χρ. § 362, ΙουΓΡ βογ5), των Τούρκων, οί όποΤοι έκατούνεψαν έκεϊ, τό 'Αραγ. Χρον. (§ 365 ) προσθέτει την χαρακτηριστικήν λεπτομέρειαν οτι «ό αρχηγός των Μελίκ, δταν ήλθε ή νύκτα επήρε δύο βέλη καΐ με αυτά έκαμε της μαγικές του τέχνες, εΰρήκε δέ οτι θά γίνη μάχη καΐ οτι θά είναι νικηταί». 5321 έξ. Εις τον Κοιδ. Κ. τό χωρίον τοϋτο ελλείπει λόγωκενοϋένόςφύλλου, ήτοι μέχρι του στίχου 5354. Τό κενόν τοϋτο συμπληροϋται ένταϋθα πάρα- θετομένου τοϋ αντιστοίχου κειμένου τοϋ Κωδ. Π. 222 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι »ΕΙς τοϋτο ήλθαμεν εδώ δια νά σε τη εϊπονμεν». Εις τοϋτο ουτεχαιρέτησαν, εστράφησαν οπίσω. Ό πρίγκιπας, ώς το ηκονσεν, λαλεί τους κεφα?.άδες, 5325 δλθ)ν βουλην εζήτησεν πώς θέλονσιν ποιήσει. [ § 364] Έν τούτω 6 μισέρ Άσελ7)ς έδωκε την βον?.ήν του και λέγει προς τον πρίγκιπαν «^Αφέντη., νά ΐ/ξενρης, «εγώ έμαθα από άνθρωπον και καταπατητήν μου, (4000) »ό άδε?.φός τοϋ βασιλέως, Δεμέστικος 6 Μέγας., 30 »'ήλθεν εις την Βελίγοστην με όλα τον τά φουσσάτα, »διοϋ εμαθεν έρχόμεθα νά ύπάγωμεν έκεΐσε » τον πιάσειν τά διάβατα και δλες τές κλεισονρες »έκεΐ εις την ράχην την ψηλήν, Μακρύ Πλάγι το λέγουν. [ § 355] »ΕΙς τοϋτο θέλω, αφέντη μου, οι Τούρκοι δπου νπάσιν 35 » ομπρός εΙς τά φουσσάτα μας νά υπάγουν εις την μέσην, »μή τύχη γάρ και κροτιστοϋν και στο φυγίον βαλθοϋσιν »καΙ χάσωμεν τον πόλεμον κι όλον τόν λογισμόν μας. »ΕΙς τοϋτο λέγω, αφέντη μου, αν ενι ορισμός σου, »τό πρώτο άλλάγι νά εχω εγώ απ όλα τά φουσσάτα, 40 »και εις την μέση οι Τούρκοι ας εΐν' κ' εσύ στην όπιστέλαν, »έγώ νά υπάγω έμπροστεν άπ δλα τά άλλάγια- »όλπίζοί εις έλεος Χριστού νά ποίσο) τέτοιαν πράξιν, »δπου ν' άρέση τού Θεού και συ νά το ηγαπγ}σγις». [§ 356] Ώς το ήκονσεν ό πρίγκιπας, μεγάλως το άπεδέχτη' 45 «Αρέσει μου, σερ Άσελή, νά γέντ) ώς τό είπες, »χώρισον τά άλλάγια κι ας είναι μέσο οι Τούρκοι». [§ 553] Εις τούτο 6 σερ Άσελής έδιέβη εις τους Τούρκους κ' έκαλολόγησεν αυτούς ώς φρόνιμος δπου ήτον (.Λ020) ?,έγει τους' «Φίλοι, αδελφοί, ό πρίγκιπας ορίζει, 50 «δτι εΐστεν απόξενοι, τόν τόπον ου γροικάτε, »τό πρώτο άλΧάγι νά έχω εγώ ομπρός νά ύπαγαίνω, » εσείς νά έρχεστε απ' έμέν κι ό πρίγκιπας άπαύτου' 5326 ές. Ό αδελφός το3 βασιλέως Σεβαστοκρ. Κωνσταντίνος εΐχε π)έον απομακρυνθώ, τοϋ Μορέως. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 5099 έ;. έν τέλει ). Συνεπώς δεν έλαβε μέρος εις τήν μάχην τοϋ Μακρυπλαγίου, Τ5' οέ γραφόμενα έν τω Χρονικω περί αιχμαλωσίας του καΐ περί σ'^ζητήσεων μετά τοΰ Πρίγκιπας άφορώσι τόν 7Λ'Τ',καταστάτην του Μ. Δομέστικον Φιλήν, τόν ΛΙακρυνόν και τόν Άλεζ. Καβαλλάριον, (ή Καβαλλαρίτσην ). (Πρβλ. στιχ. 5430 έξ. 5457 έξ. 5Ί82έ£, 5578 έξ. Ζίΐΐίνίΐιΐηοί; σ. 39 — 42). Έν σχέσει προς τήν διάταξιν των Φραγκικών στρατευμάτων καΐ τών Τούρκων ό πρίγκιψ απεδέχθη τάς άπό•!/εΐί τοϋ Άσελ»; ΰποδείξαντος δτι δέν πρέπει νά έχουν ακόμη μεγάλην έμπιστοσύνην εις τους Τούρκους, (στ. 5339—40. Γαλλ". Χρον. § 365). Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ 223 και δτιον και αν κάμτ} χοεία, εσείς να βοηθήτε». Κ' οΐ Τούρκοι, ως τό ήκουσαν εις επαινον το ήπήραν. 5355 ^§ 357] Έν τούτω έκαβαλλίκεψαν, έβάλθησαν κι οδεύουν. Εκίνησε ό μισϊρ Άνσελής με τό έδικόν του άλλάγι, έκ τό Καλάμι άνέβηκεν κ* ύπάει στό Μακρύ Πλάγι. Έστάθην όλιγούτσικον και λέγει του λαού του* «^Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, νά εξεύρετε 'ς άλήθειαν, 60 »δτι ό αδελφός του βασιλέως μέ τα φουσσάτα, όπου , ~ , ^ ^χει, »εδώ είς τούτα τά βουνία κ' εις τούτες τές κλεισουρες, »δπου ύπαγαίνομεν ημείς, εδώ μας αναμένει. »διά τούτο σας παρακαλώ νά τό έχετε στον νουν σας, »μή έλθουν άφνίδια απάνω μας, τίποτε κροτιστήτε, 65 »άλλά ως άνθρωποι φρόνιμοι όπου είστε και στρατιώτες, »στερέα σταθήτε είς πόλεμον ως άνθρωποι αντρειωμένοι, »νά έπάρετε τό έπαινος άπ' όλον τό φουσσάτο* »έπεΙ— ό Θεός μη τό έ'ποικεν Ι— εάν μας παρατρέψουν, (4040) »έχάναμεν τόν πόλεμον κι όλον τό πριγκιπαττον». 70 [§ 368] Κ' εκείνοι γάρ, ώς τό ήκουσαν, ύπόσχεσιν του έποϊκαν τού ν' αποθάνουν ένομού διά την τιμήν του όλοι. _^ 5355. Ε'.ς τοϋτο... έβάρΟησαν νά 56. ώρμησε ό μισέρ Άσελής μέ τό δικ-'-ν του^ 57. άνήβηκεν ύπάει 58. λέγε-, τόν λαόν του• 59. αδελφοί, ήξεύρετε 'ς αλήθεια 60. φουσσάτα, τά έχει 61. βουνά, εΙς τοϋτες τές κλεισοϋρες, 62. ύπάγομεν εμείς 63. νά ^χετε τόν νοϋ'σας, 64. αν έλθουν ξάφνης εις ήμας ποσώς μή 65. άλλ' ώ; άνθρωποι φρόνιμοι πού- στεν και στρατιώται, 66. στερέως σταθήτε. . . ωσάν αντρειωμένοι, 67. τό έπαινον 68. μή έδωκεν δτι νά μας νικήσουν Ι 70. εκείνοι, ώς τό ήκ. ύπό- σχεσιν έποϊκαν 71. τιμήν τους όλοι. 5357 Καλάμι ή Κοιλάς τοϋ Καλαμίου, (Υαΐ (1θ Ο&Ι&Γπγ. Γαλλ. Χρον. § 367, 736, 743, 830), ώνομάζετο κατά τους μέσους χρόνους τό Β. τμήμα τοϋ Μεσσηνιακού κάμπου, οπού εύρίσκοντο τοϋ Λάκκου τά χωρία, ( πρβλ. στιχ. 1719), μεταςΰ των οποίων συγκατελέγετο και τό σήμερον εισέτι υπάρχον χωρίον Λουτρό τοϋ δήαου Οιχαλίας τής Επαρχίας Μεσσήνης, (Ια ΙιυίΓα. Γαλλ. Χρον. § 736). Υπάρχει και χωρίον Καλάμι εις τόν δήμον Καλαμών παρά τό 'Λσπρόχωμα, άλλα τοϋτο δεν έχει καμμίαν σχέσιν προς την άνω περιφέρειαν, ήτις ταυτίζεται προς τό Β. τμήμα της Μεσ- σηνιακής πεδιάδος τής καλούμενης Μακάριας καΐ ήτις σήμερον ανήκει εΙς - την Έπαρχίαν Μεσσήνης. 224 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιτ ΜΟΡεωΣ Έδωκαν τά σαλττίγγια τους κι άρχισαν ν' ανεβαίνουν το άνήφορον Μακρυπλαγίου κ' ήλθαν οττόν Φονεμένον. [§ 369] Κι ώς εττροσκύψαν κ'εσωσαν απάνω είς την ράχην, 5575 έττήδησαν τά έγκρύμματα εκείνα των Ρωμαίων, με ταραχήν και ττροθυμίαΐ' έδράμαν γάρ είς αύτα* διατΐ ήσαν εκείνοι πλειότεροι, έσπάραξαν τους Φράγκους, έναν δοξόβολον καλόν του κατήφορου απήλθαν. έσφαζαν και έδιωχναν τους το αλλάγι των ΡωμαίοΛ'. 80 [§ 370]Φωνήν μεγάλην εσυρεν μισίρ Άνσελής εκείνος• «Παιδία, σύντροφοι, επάνω τους• μηδέν τους έντραποΰμεν» Κ' οί Φράγκοι έ μετά στάθη σαν, στρέφονται είς τους Ρωμαίους, με τά κοντάρια και σπαθί α έδράμασιν είς αυτούς• στην ράχην τους ανέβασαν έκεϊ είς την Φονεμένην. 85 Κι άπό της τόσης ταραχής, το έκαμναν οί Ρωμαίοι, άκούσασιν τον θόρυβον τά άλλα τους άλλάγια κ' έδραμεν κι άλλη σύνταξις κ' ήλθεν νά τους βοηθήση. Κι άπό του πλήθους των Ρωμαίων όπου εδραμαν στους Φράγκους, 5372. Έδωκαν τά σαλπίγγια, άρχισαν ν' αναβαίνουν 73. το άνήβα τοϋ Μ. ήλθαν στην Φονεμένη, 74. κ' έττρόκυύαν και ίσωσαν απάνω 75. εκεί- νων των Ρ. 76, προθυμίαν έπήδησαν εις αυτούς 77 διοϋ και πλειό- τεροι, 80. Φωνή μεγάλην... μισέρΆσε/ής 82. ΟίΦ... στρέφοντας τους Ρωμαίους 83. προς αυτούς• 85. Και οκ της τόσης... την έκαμναν 86. ήκούσασιν 87. εδραμε άλλη σύνταξις, ήλθε νά βοηθήση. 88. Και έκ το πλήθος των Ρ. 5372 ες. Το στενών τοϋ Μακρυπλαγίου είναι σπουδαιότατον σημεϊον διαβάσεως και αληθής κλείς συγκοινωνίας μεταξύ της κεντρικής Πελοπον- ντσου και τής Μεσσηνίας. Άπέ/ει μίαν περίπου ώραν άπό τοί3 χωρίου Κούρ- τανα, (Παραδείσια). τοϋ δήμου Αυκοσούρας τής'Επαρχ. Μεγαλοπόλεως και αρχίζει κυρίωε άπό το Χάνι Μακρυπλαγίου, περατοϋτ.αι δε παρά τό Χάνι Τσά- κωνα, 1 ό'ιραν άπέχον τοϋ πρώτου, οπόθεν φαίνεται πλέον ό Μεσσηνιακός κάμπος. Άπό τοϋ σημείου τοΰτου και είς άπόστασιν 1 ώρας και 45' ευρίσκε- ται τό Παλαιόκαστρυν Κόκλα ή Κόκαλα, τό όποιον θεωρείται ώς ή αρ- χαία "Αμφεια καΐ ταυτοχρόνως τό μεσαίων, κάστρον του Γαρδικίου, (Πρβλ. ύποσημ. και στίχ. 5429), τό όποιον κατέστρεψεν ό Μωάμεθ ό Β' τω 1460. Μεταξύ σωρών ερειπίων αρχαίων και μεσαιωνικών μνημείων υ- πάρχουν καί τινε^ βυζαντιναί έκκλησίαι, έξ ων ή της Φανερω[.ιένης ταυτίζε- ται προς τήν Φονεμένην. (Πρβλ. Π 5373, Κ 5384 καί Δραγ. σελ.187,188 ). Περί τής μάχης τοϋ Μακρυπλαγίου έ*.» γένει καΐ τών συνεπειών της παρέ- χονται σαφείς καί περιεκτικοί πληροφορίαι έν Ζ3ΐί}^ίΗίηθ5, (Σ 40 — 43), οπού διορθοϋνται πολλαΐ έσφαλμέναι και ασαφείς ειδήσεις τοϋ Χρονικοϋ καΐ διαφόρων συγγραφέων παλαιών καί νέων, έν αΐς καί τοϋ Δραγούμη. (Πρβλ. καΐ Δραν. Σ. 177, και ΰποσημ. 1, 2, 3. ώς και τά περί Μακρυπλαγίου καΐ Γαρδ'.κίόυ σελ. 178-196). (.4060; Οευτίρυν ιυυι, ΐ:Κ.ρυτησαν, του καιιιψυρυν ον. '^^^,γ 5390 ενα δοξόβολον καλήν^ με άλήΟείαν σε το λέγο), και οντω^ τους έσνντριβαν ίος ψάλκονες κονροννες. Ένταΰτα ό μισϊρ Άνσελής έστρίγγιζεν μεγάλοος και λέγει των συντρόφων του• «"Αρχοντες, τί ενι ετοΟτο; «ουδέν έντρέπεστε ποσώς να τταίζωμε ως κοπέλια; 95 »ώσάν παιγνίδιν παίζομεν, το λέγουσιν αμπάρες• »σήμερον ας (5ατοθάνωμεν παρά να Ιντραπουμεν »δλοι μετ' εμού δράμετε οπτάνω εις τους εχτρούς μας». Έν τούτω οι Φράγκοι έντράπησαν άπό εκείνους τους λόγους κι όλοι όμου έπροθύμησαν, εις τους Ρωμαίους έδράμαν* 5400 με τα σπαθία τους άρχισαν κ' έκατεκόβανέ τους. Κ' ίδών ετούτο οί Ρωμαίοι ετέθησαν εις κρότος, φεύγοντα γάρ σνφησαν μέχρι είς την ράχη απάνω. [§ 372] Κ' οί Τούρκοι όπου έρχονταν στό δεύτερον άλλάγι, ώς ήκουσαν τόν θόρυβον πού έκαμναν οί Ρωμαίοι, 5 σπουδαίως τόν άνήφορον εδραμαν κ' έσώσασιν έκεϊσε* κι ώς ηύρασιν ότι οί Ρωμαίοι άπήρασιν το κρότος, έβάλθησαν με προθυμίσν κ' έσφαξαν, έδιώχνανέ τους. Κι ώς ήκουσαν τόν θόρυβον, το κρότος τού φουσσάτου. (4080) [§ 371] Τά έτερα άλλάγια των Ρωμαίων όπου ήσαν χωσιο;σμένα, 10 όλα είς φυγίον έβάλθησαν, έφευγαν όπου έφτασαν. [§ 373] Κ' έτότε ό μισϊρ Άνσελής κράζει τούς εδικούς του* έπεί εΐχεν έναν άδελφόν, Καίσαρην τόν έλεγαν^ στην Πάλιν τόν έβάσταξαν στην φνλακήν άπέσω — και λέγει• «Τί εναι ή αμαρτία Άοϋ γένεται είς εμένα, 15 «νά μή πιαστή άπ' τούς άρχοντες, από τούς κεφαλάδες »ενας ή δύο διά ν' άλλσχτή ό αφέντης ό αδελφός μου, 5389. κ'. οπίσω τούς έστρεψαν 02. μισέρ Άσελής.. . μεγάλα 93. τΐ ένιτοϋτο: 94. έντρέπεστεν. . . νά παίζετε 95. αμπάρα• 90. ν' άπο- θάνωμεν παροΰ 98. άπο έκεινοϋ τον λόγον 5400. -ϊρχισαν κ' έκεϊνοι πάλι ετούτους. 1. Κ' εΙΧον έτοΰτο 2. μέχρι ττ,ν άνω ράχην. 3. 01 Τοϋρκοι... δεύτερον άλλάϊ, 5. άνήφορον ανέβηκαν, έσωσαν 6. και οί Ρωμαίοι όπ'ε'ίδασιν έπήρασιν 7. προθυμίαν και έδιώχνασίν τους θ.όποΰ- σαν χωσιασμένα. 10. ολα έβάλθησαν είς φυγίον, φεύγουν έ'νΟα •λ;θλέπουν, 11. Τότε ό μισέρ Άσελής λαλεί 15. έκ τους άρχ. άπέ τούς Κ. 5411 ίξ. Καίσαρης ήτο το άςίωιια του αδελφού τοϋ 'ΑσεΛ•7(, όστις ώνομά- ζετο Φίλιππος (1θ Τοίΐον. Ο'ϋτος ήτ•'> μεταξύ των σημαντ'.κωτέρων προσωπι- κοτήτων ττς λατ. αυτοκρατορίας, διατελέσας βάϊλος καΐ κυβερνήσας εν Κων) πόλει κατά την άπουσίαν τοΰ Βαλδουίνου Β' είς την Δύσιν. Ό Φίλιππος γ1« Τοίαογ έκρατεϊτο αίχμάλωτο_ς ένΚων)πόλει και άντηλλάνη πιΟανώτατα άντι. τοΰ Μακρυνοΰ, όστις έπ•.στρέψας είς την Κ )πόλ'.ν έτ','φλώΟη ύπο τοΰ αύτο- κράτορος. (ΓΙαχυμέρη Α' σ. 208—9. Πρϊ^λ. •κα• 'λ-Αίγίΐήηο^. Σ. ΊΟ και 42). 226 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΕωι »ό Καίσαρης της Ρωμανίας, δττου κρατούν στην ΓΤόλιν »άττέσω εις την φυλακήν, είς τά παλαιά παλάτια;» [§ 574] Ένταΰταώςτό ήκουσενόκάποιοςτουσιργέντης, 5420 Περήν Κουμάϊν τον έλεγαν, ούτως τον ώνομάζαν «Τί νά εχω, αφέντη, άπό έσέν νά σου τους εχω δείξει;» και λέγει του ό μισίρ Άνσελής• «"Οσον κελεύεις νά εχης, «άνευ το σώμα μου κι αυτό και πρά/μα της τιμής μου». Το ακούσει την ύπόθεσιν εκείνος ό σιργέντης, 25 το του εΐπεν κ' ύπησχήθη του μισιρ Άνσελής εκείνος. [§ 575] Λέγει του• «"Ελθεμε τά με και νά σε δείξω ποϋ είναι». Επήρε τον κ' έδιέβησαν απάνω είς ενα σπήλαιον, δπου ήτον μέσα είς δύο βουνία, είς μίαν λαγκάδα άπέσω έκεϊ δπου ενι σήμερον, το κάστρον Γαρδικίου• 30 «Θεωρείς, αφέντη, κάτω εκεί μέσα είς τήν λαγκάδα (4100) »τόν Μέγαν τον Δεμέστικον καΐ τον Καβαλλαρίτσην, »άπαύτου και τον Μακρυνόν έδώθεν τού σπηλαίου. »Όχτώ γαρ Τούρκοι τους κρατούν και συντυχαίνουνέ τους, »πολλά τους όνειδίζουσιν καΐ κατακρένουνέ τους• 55 »τήν ρό/'αν τους έκράτησαν, εχτρούς τους τους έποϊκαν». [§ 575] Αφού ήλθε ό μισίρ Άνσελής άπένω είς το σπήλαιον, κ' έτήρησεν κ' έγνώρ'.σεν τους άρχοντας εκείνους, εκ τά άρματα δπου έβάσταζαν, καλά τους έγνωρίζει. Στριγγήν φωνήν ελάλησεν και λέγει προς τους Τούρκους• 40 «Καί τί ενι αυτό πού κάμνετε, σύντροφοι κι αδελφοί μου; »προσέχετε μη ποιήσετε πράγμα της απιστίας• »έδώ γουργόν τους φέρετε με φύλαξιν μεγάλην». Οί Τούρκοι, ως τόν έγνώρισαν εκ τ' άρματα πού έβάστα, «ό μισίρ Άνσελής είπαν ενι δπου μας κράζει». 5417. ποϋ τόν κρατοϋν 19. Έτοϋτο... σεργέντης, 21. «Τί ναχω. . . άπ' έσέν νά σε 22. λέγει του 6 σερ Άσελής' «"ΟσονΟέλεις 23. άνευ τά σώμα μου αύτο καΐ -ραμα 2'*. Το άκούσειν... σεργέντ•ί;ς, 25. το τί τόν ν.ποσχέθ/,κεν σερ Άσελής 26. λέγει τον. «"Ελα αετ* έμέν ποϋ έναι νά σε δείξω». 27. Έ-ήρε τους, έ^',ήβηκεν άνω εΙς σπήλαιον ένα•» 28. ποϋ ήτον είς δύο βουνά, έσω εΙς μίαν λαγκάδα 29. τόκάστρο το Γα- ρδίκιν 30 — 81. Παραλείπονται άπαντες οί στίχοι. 5429 έ;. Περί τοϋ κάστρου τοϋ Γαοδικίου, (Ο&ΓάϊοΙιν. Γαλλ. Χρον. § 375, 830 καΐ ΟίΐΓάϊδΟΟ. Άραγ. Χρον. § 714-722), πρβλ. ύποσ-,α. στίχ. 5372 έζ. Βλέπε επίσης και εν Λοαγ. σελ.186-188ίδίως δε σελ. 190-196, λεπτομέρειας περί των διαφόρων πιθανών θέσεων τοϋ Κάστρου τοϋ Γ7ρδικίου. Ιδιαιτέρως έ>;διαοέρουσα είναι ή εν Δραγ. (σελ. 194—195) παρεχομένη περικοπή συγ- γράμ. \ν. νίαΚβι•: ΕΓΪηηΡΓ. αηά ΕϊγκΙγ. &ιΐ5 Οπροΐίθηίαηά, Βη5ο1 1875 περιγράφοντος Οέσιν απολύτως συμφωνούσαν προς το ένταϋθα τοπεΐον μέ λαν.,άδαν και σ7Γ/;Λαιον. ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗΝ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ 227 5445 Εύτύς έξαρματώσαν τους, έκεϊ τους ανεβάζουν εμπροοττέν του τους ήφεραν κρατοόντς τους οι Τούρκοι. [§ 577] Τάς χείρας του έσήκωσεν και τον Θεόν δοξάζει, επεί έττληροφορέθηκεν κι άληθινόν το εκράτει, τον άδελφόν του άττ' αυτούς θέλει εξαγοράσει. 50 "ύΟρισεν κ' ελσλήσασιν το ϊδιον του σαλττίγγι, (4120) έττήραν τους κ' έδιάβησαν μετά χαράς μεγάλης• έκεϊσε είς την Βελίγοστην, του πρίγκιττος τους δίδει, μέγα κανίσκιν του εδωκεν, πολλά τον ευχαρίστα, [§ 578] Άφοΰ γάρ εσυνάχτησαν το φράγκικον φουσσατο 55 έκεϊσε είς την Βελίγοστην άγνώμιασιν εποΐκαν νά ίδοΰν καΐ νά έγνωρίσουσιν το τί λαόν έπιασαν. Έν τούτω έγνωμιάσασιν καί ηύραν την άλήθειαν δτι έκρατοΰσαν ζωντανούς έκεϊσε είς φυλακήν τους τον Μέγαν γάρ Δεμέστικον, τον Μάκρυναν εκείνον, 60 ωσαύτως έκρατούσασιν και τον Καβαλλαρίτσην ομοίως έκρατούσασιν άρχοντες, σεβαστάδες, τριακόσιους γάρ πεντήκοντα και τέσσαρους ωσαύτως, ώνομασμένοι άρχοντες ήσαν έτοΟτοι όλοι• ηύραν καϊ αρχοντόπουλα κι άλλον λαόν μετ' αυτούς, 65 ήσαν πεντάκις χίλιοι τριάκοντα και πλέον. 'Ούρισεν γάρ ό πρίγκιπας νά αναπαυτούν έκεϊσε στην χώραν της Βελίγοστης όλα του τά φουσσάτα. Άφών γάρ άναπαύτησαν έκείνην τήν ήμέραν. [§ 379] Έπ' τήν αυριον ήλθασιν όλον το άρχοντολόγι, 70 όπου ήσαν άπό τά Σκορτά, όλοι ροβολεμένοΓ (4140) έλεημοσύνην του ζητούν συμπάθειον νά τους ποιήση. Έν τούτω τόν παρακαλούν όλοι του οι καβαλλάροι όπως ποιήση προς αυτούς συμπάθειον, έλεημοσύνην. Κι ό πρίγκιπας, ώς φρόνιμος, καλός αφέντης ήτον, 75 γλυκύς, πραύς, ανάδοχος, είς πάντας τέτοιος ήτον, εύτύς τους έσυμπάθησε, ώρισε νά του όμόσουν νά απέχουν έκ τές πονηρίες, νά είναι πιστοί προς αύτον. [§ 580] Μεθαύριον γάρ το πρωί ό πρίγκιπα Γυλιάμος 5457 εξ. Οί συλληφθέντες αΐχιχάλωτοι ήσαν ό Μ. Δομέστικος Φίλης, "ιστις μεταγενεστέροις απέθανε εΙς το κάστρον τοϋ Χλουμουτσίου, ένθα έφυλα- κίσθη, (ττρ'ϊλ. στίχ. 5581 ), ό Άλεξ. Καβαλλάριος ή Καβαλλαρίτσης άπε ες,. ),ώστε, θ'",τε τά έν τω *Λραγ.( § 372 ) περί φυγαδεύσεο^ς αύτοϋ ύπο Τούρ- κων μισθοφόρων είνα', χκριβή, οΰτ-:, κατά μείζονα λόγον, τά έν τω παρόντι Χρονικω καΐ αϊ έπακολουθοΰσαι φανταστικαί συζητήσεις, (στίχ. 5488 'έξ.). 228 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ μορε^ς ορίζει νά τοΰ φέρουσι έμττρός του τους Ρωμαίους 5480 νά τους ίδη όφθαλμοφανώς και νά συντύχη με αυτούς, τον άδελφόν τοΰ βαοτιλέως κι δλους τους κεφαλάδες. ΈνταΟτα ήφέρσσιν όμττρός, Δεμέστικον τον Μέγον, τοΰ βασιλέως τον άδελφόν, δττου ττολλά εττεθύμα νά τον ίδτί, ώς ε'τυχεν νά ενι εις φυλακήν του. 85 Το έλθει τον έττροσ-ηκώθηκεν, γλυκέα τον έχαιρέτα, -•■ ■ από τό χέρι τον κρατεί, σιμά του τον καθίζει. Μετά ταΰτα έκάθισαν ομοίως κ' οί κεφαλάδες όλοι κ' ένταΰτα άρχισε νά λαλη, τοΰ Δεμεστίκου λέγει• τό πώς ήτον όμόσοντα μετά τόν βασιλέαν 90 νά στήκουν πάντοτε ένομοΰ, άγάπην νά κρατοΰσιν, (4160) την συντεκνίσν όπου εποικαν ποτέ νά μη την σφάλουν κ' εκείνος γάρ τό εσφαλεν κ' έξέβη άπό τόν όρκον, την μάχην έπεχείρησεν κι άπέστειλεν φουσσάτα. τόν τόπον του έκατέλυσεν με κούρση και με μάχην, 95 τό όποιον πράγμα έσφαλε ώς βασιλέας όπου ήτον ένταΰτα έβλέποντα ό Θεός, ό εκδικητής τών πάντων, τήν άμαρτίαν όπου εποικεν καϊ τά φονοκοπεϊα, έχόλιασεν και ώργίστη του. «Ίδές, τό τί έγινέτον, »τοΰ βασιλέοος ή αμαρτία 'ς έσέν έκατεστάθη. 5500 »Ίδές, κύρη μου, αδελφέ, πόσα φουσσάτα είχες, »καβαλλαρίους γάρ και πεζούς καν δέκα οχτώ χιλιάδες »είς τήν ΓΤρινίτσαν, ποΰ ήλθες με παρρησίαν μεγάλην, »είς θάρρος γάρ και λογισμόν νά έπάρης τόν Μορέαν «τριακόσιοι Φράγκοι ευρέθησαν όπου ήσαν εδικοί μου, 5 »τόν πόλεμον έκέρδισαν κ' εσάς έκατεσφάξαν. »Κ' έδάρτε πάλιν, αδελφέ, είς -^ό Μακρύν τό Πλάγι »ϊδετε τό τί έπάθετε με τά φουσσάτα όπου ε^ς. ■)482. Λεμέστ',γ'Λ• 8Ί. ώ; έτύχχινεν 85. Το έλΟείν έττροσΛ,κώΟΓ τ'//,.,. /-'.'..- ε τ'. ζει, ί!Γ). κ', άττέ το χέρ:ν 87. ΚαΙ εις αύτο έκάθισαν όλοι Ά κεο. Νίί.κα'. ούτως ήοςεν 8'..'. πως γάρ τον ορκ'•ν εττοικεν 90. νά στέκουν., .όμοϋ νά εχουσιν άγάτΓΛ ν. 91. τήν εποικαν... λάΟουν 92.έξέ- βην έκ τον '.''ί. Τον τόπον έκατέλυσεν... καΐ με μάχες, 95. οποίον εσφαλεν π' λλά ώς βασιλεύς ποϋ 90. θωρώντα ένταΰτα ό Θ. 97. ττ,ν εποικεν 98. έχόλιασε, ώργίστη τον... τί έγίνη, 99. 'ς εσένα κατε- 'στ-Λ,Οη. .')500. κύρη και αδελφέ 1. καβ.καΐ πεζούς στον κάμπον τήςΠρι- νίτσας• 2. με παρρησίαν ήλΟετε νά έπάρης τον Μορέαν 3. Παραλεί- πεται ό στί/'-ς. 6. Κ<1 τώρα πά>ιν 7. ίοέτε... φουσσάτα εΤχες. 5488 έ;. Λί άπο τοΰ σημείου τούτου έκτιΟέμ.εναι συζητ/,σεις αϊ γενόμεναι δήθεν μετα'ςύ τοΰ ΙΙρίγκιπος Γουλιέλμου καΐ τοΰ Χεβαστοκράτορος Κων- σταντίνου όοείλονται έξ ό/.οκλήρου είς την φαντασίαν τοΰ Χρονογράφου,, ώστε πεοιττε'.ει παν σ/όλιον. (ΐίρβλ. ΰποσημ. στίν. 2;ί51 ε;, 4150 ες. 532<> έξ.). ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗΝ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ 229 «Έγώ γάρ ούτε καυχοϋμαι το, ούτε επαινούμαι ατός μου, «άλλα τον Θεόν ευχαριστώ, τον δικαιοκρίτην ττάντων, 5510 «αφότου με έξεδίκησεν, ώς το εϊδετε ατοί σας». [§ 381] Αφότου άποηλήρωσεν 6 πρίγκιπας Γονλιάμος (4180)τά όσα άφηγήΟηκεν κ' είπεν τον Δεμεστίκον^ "Αρχισε πάλιν να λαλη Δεμέστικος ό Μέγας και λέγει προς τον πρίγκιπα άπόκρισιν έτέτοιαν 15 «Ουδέν εχομεν, αδελφέ, πρίγκιπα τοΟ Μορέως, »ίσοπορίαν δια να λαλώ δσον διαφέρνει εις τούτο, »διατί είμαι γάρ είς φυλακήν κ' έ'χεις με δεσμωμένον. »"Ομως, αν μου ήθελες ευθέως κόψει την κεφαλήν μου, »ού μή νά άφήσοο και νά ειπώ κι άπόκρισιν νά δώσω 20 »μέρος άπό όσα ελάλησες, διατΐ εν' κατηγορία μου. »0ύ πρέπει γάρ ευγενικού άνθρωπου νά καυχάται, »δταν τοΰ δ ώση ή τύχη του είς πόλεμον το νϊκος »καί φέρη τον στάς χείρας του, νά έ'χη είς έξουσίαν του »έκεϊνον όπου μάχεται και έχει τον έχτρόν του* 25 »τής μάχης τά έρι ζικά κοινά είναι είς τους πάντας. [§ 582] »Κ' ετούτο όπου έλάλησες διά τον έμόν άφέντην, »τόν βασιλέα γάρ τών Ρωμαίων, άδικον μέγαν έχεις• »έπεί οί πάντες εξεύρουν το, ώς ενι γάρ κ' ή αλήθεια, »ότι ό τόπος τού Μορέως ουδέν ενι εδικός σου 50 »μέ δικαίαν κληρονομίαν με δυναστείαν τον έχεις, »τού βασιλέως της Ρωμανίας ενι γονικαρχία• (4200) »και με άμαρτίαν τυραννικήν ήλθασιν οΐ γονείς σου »κ' έπιάσασιν τού βασιλέως τον τόπον και κρατείς τον. »"1δες το πού σε ήφερεν ό φτόνος κ' ή αμαρτία σου 35 »στάς χείρας γάρ τού βασιλέως τού αφέντη μου τού αγίου* »κι αν ήθελεν, ώς βασιλέας, εΐχεν την έξουσίαν »νά ποιήση όσον ήθελεν έτότε εϊς έσέναν. »Πολλά ενι ελεήμονας και χριστιανός είς πάντας• »μετά τιμής σ' έξήβαλεν άπό τήν φυλακήν του, 5508. Έγώ ούτε καυχ. 9. ευχαριστώ, τον μέγαν δικαιοκρίτην» 10. έττείν μέ έδικαίωσεν Κ. 11. Έτοϋτα τά άφηγήσετον κ' είπεν τοϋ Δε- μεστίκου (άντΙ τών 8ύο στίχων 5511 — 12 τοϋ κωδ. Π.). 14. τοιάδε 16. ϊσοπορία νά >αλώ οσα συμφέρει 17. διοϋ εΐμαι στ-Γ,ν φ. και έχεις με δεμένον. 18.ΙΤλήν νά μου ήθ. εϋτύς 19. ού μή αφήσω νά ειπώ 20. μέ- ρος δσα... διοϋ εν' 22. δο^ση εις πόλεμον ή τύχη νά κερδίση 25. δτι της μάχης τά ριζικά κοινά 'ναι εις τον κόσμον. 26. Κ' έτοϋτο το έλαλ. 27. βασιλέα τών Ρ. 28. δτι οί π. ξεύρουν το, 31. έ'ναι γονικαρχία* 34. κ' ή αμαρτία 35. εκεί στάς χ. τοϋ β. τοϋ αγίου μου άφ. 36. ήθελεν ό βασιλεύς 38. Άλλα ώς ενι ελεήμονας 39. άπέ τήν φυλ. 230 Γουλιέλμος βιλλλρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωΣ 5540 «με συμφωνίες σέ έξήβαλεν και δρκον τοΟ εττοΐκες, «ποτέ σου με άρματα μη ύπάτις 'ς αΟτον και στον λαόν του* »και σύντεκνον σέ έττοικεν νά στερεωθή ή φιλία σας. »Κ! αφότου έξέβης άττ' έκεϊ, άττό την φυλακήν του, »κ' ήλθες έδόο εις τον Μορέαν, ποτέ ου και άναπαύτης. 45 »Εύθέοος φουσσάτα έσίόρεψες κι ατός σου άρματώθης, »έδιάρης στην Λακκοδαιμονίαν δια νά φανης εις κόσμον »ευκαιρην δόξαν έδειξες διά νά φανη ή άφεντία σου, »τόν βασιλέαν άπίστησες, έπάτησες τον δρκον, »τό εναντίον γάρ τοϋ έποικες εΙς δσον τοΟ έπισχήθης, 50 »τήν μάχην έπεχε'ρησες αφότου άρματώθης. »Κατ' αύτοΰ έδιάβης κ' έσφαλες έπάτησες τον δρκον. (4220) [§ 583] »Κι αν έ9υμάσου τά έπαθες εις την Πελαγονίαν, »ποτέ σου ού μη έκαυχήσεσουν κι άλλον νά έκατηγόρας. »Έπεΐ του κόσμου τά ενάντια και της στρατείας ομοίως -55 »ούδέν υπάρχουσιν όμοΟ, ου πρέπει νά έχουν κσυχος. »°Ομως, αν τό ήφερε ό καιρός, της φυλακής μου ή θλίψη, »κ' έλάλησα περισσότερα, τά ουκ έπρεπε νά εϊπω, »συμπάθειο ας έχω άπό σου κι άπό τους κεφαλάδες». [§ 384] Ό πρίγκιπας, ώς φρόνιμος, ούτως του άπεκρίθη• 60 «Έσύ, αδελφέ Δεμέστικε, γινώσκω, άπό πικρία σου »είπες κ' έλάλησες πολλά, κ' εγώ σέ τά ύπομένοο, »ώς άνθρωπος ευγενικός, διατό είσαι εις φυλακήν μου. »Εί δέ και αν ήτον άλλαχοΟ, νά εΐχες έλευτερίαν, »νά είπες, δτι άφιόρκησα στον δρκον δπου έποικα, 65 »άν ήτο ατός του ό βασιλέας, νά έσφάγηκα μετ' αυτόν, »Διατό είσαι γάρ εις φυλακήν, είσαι συμπαθή μένος• »οί πάντες γάρ έξεύρουσιν έγώ σφάλμα ουκ έποικα. »Ό βασιλέας διά ψέματα, δπου του απόστειλαν »έδώθεν οι άπιστοι Ρωμαίοι έκ την Μονοβασίαν, 70 »έπίστεψεν τά λόγια τους κι άπόστειλεν φουσσάτα, 5540 — 43. Παραλείπονται οι στίχοι 44. ποσώς ούκ άναπ. 45. έσ'^να- ξες 46. έδιέβης σττν Λακιδαιμ. 47. νά άποφαντ,ι: εις τοΰτο, 49. το εναντίον το έποικες εις δσον ύποσχέθης• 50—51. Παραλείπονται οι στί- χοι. 52. έθυαάσουν 53. ποτέ νά μή έκαυχάσουνε, ά>^,ον 55. Παρα- λείπεται ό στίχος. 56. σάν το ήφερε... Ολϊψις 57. καί είπα περισσό- τερο 58. άπό σου και έκ τους κεφ. 59. τον άπεκρίθη 61. σοϋ τά ύπο|'.. 62. στην φυλ. 63. και ήτον άλλαχοϋ, 64. νά εΐπες, έφιόρκη- σα... τον έποικα, 65. ό βασιλέας, νά έσφάζομουν 66. Διότι είσαι εις φ. 67. ήξεύρουν το.. . ούκ έχω. 68 ό βασιλεύς, διά ψέματα_ τά του έστει- λαν εδώθε 69. οί Ρωμαίοι οί άπιστοι 70. κ' επίστεψε τά λόγια τους καΐ έστειλε φ. ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗΝ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ 231 »καΙ άρχισε να μάχεται κ' έποίησεν άμαρτίαν. (4240)»Κι ό Θεός ό παντοκράτορας νά τοΟ εχτ) συμτταθήσει, »γιατό εχω γαρ πληροφορίαν, άλλοι τον άττεργώσαν, »κ' έττίστεψε τά λόγια τους κ' έστειλε εδώ φουσσάτα, 5575 »καΐ άρχασαν την μάχην μας κ' έγίνετον ζημία μας. Άτταύτου γαρ έσιγησαν αμφότερα τά μέρη κ' έρρίξαν την κατηγορίαν εις τους Μονοβασιώτες. [§ 585] Μετά ταΟτα ό ττρίγκητας έκείνην την έσπέραν μετά βουλής έοιόρθωσε τές φυλακές όπου είχεν, 80 το που νά βάλη τον καθέν προς την οΟσίαν όπου εΐχεν. Εις τό Χλουμοΰτζι άπέστειλεν Δεμέστικον τον Μέγαν κ' είς την αύτούνην συντροφίαν και τον Καβαλλαρίτσην τους άλλους γάρ άπέστειλεν στά ετερά του κάστρη. Κ'. όσον άπέστειλεν αυτούς, ωσάν σε τό αφηγούμαι, 85 ώρ'.σεν και έκράξασιν όλους τους κεφαλάδες, ομοίως τους φρονιμώτερους όλου του τοΰ φουσσάτου. Βουλή ν άπήρεν μετ' αυτούς τό πώς θέλουσιν πράξει, τό που νά απέλθουν, που νά ύπάουν, που νά καβαλλι- κέψουν οί μεν έλεγαν νά απέλθουν στό σπίτι του ό καθένας, 90 νά άναπαοΰσιν κάμ ποσώς διατί ήσαν κοπιασμένοΓ οί δε οί φρονιμώτεροι κι όπου ήσαν πονεμένοι, (4260) ίσιάστησαν του νά απέλθουν στην Λακοδαιμονίαν, διατό ήτον χώρα εύκολη διά άνάπαψιν φουσσάτου, καί εϊχασιν τά πράγματα πλήθη διά τήν ζοοήν τους, 95 οπωί και νά διακρατονν τον Μιζηθρά τό σέντζιο. Κι άν τνχγι νά εύρονσιν όδόν νά πιάσονσιν τό κάστρον^ 5571. και εττοι,κε άμαοτία. 72. Κ', ό παντοκράτωρ ό Θεός νά του το συμτταθήσ•/), 73. οτι εχω είς πληροφ. 74. κ' έπίστεψεν τά λ. τους κι άρχίνησεν τ-/)ν μάχην». 7 5. Παραλείπεται ό στίχος. 79. ώρισεν, έδιόρ- θωσεν τές φ. δπου εΐχεν, 80. καΐ τον καθέναν εβαλεν προς τήν ούσίαν, τήν είχεν, 82. καΐ τοΰ αύτοΰ τήν συντροφίαν 84. Και οΊσάν τους άπέ- στειλεν ωσάν το άφ. 85. ώρισε και έλάλησαν δλους 86. ομοίως τους ννωστικώτερους τους εΐχεν στο φ. 87. Βουλήν έπηρεν. . . θέλουσιν πρά- ξειν, 88. ποϋ νά απέλθουν, που νά πάν κα! πώς διά νά ποιήσουν 89. ν απέλθουν ε'.ς τά όσπίτια τους, 90. ό κάθε εις νά άναπαυτη οτ' ήσαν κο- πιασμένον 92. ώρθώσασι νά απέλθουν στην Λακιδαιμονίαν 93. έπεί- ήτο ή χ. εύκολη 94. πλήΟ-.α διά τ-^ν ζωήν τους. 5581. Περί τής τύχης των αιχμαλώτων των φυλακισΟέντων είς τό κάστρον τοΰ Χλουμουτσίου βλέπε ύποσημ. στιχ. 5457 έξ 5595 έξ. ΕΙς τον Κο^ο. Κ. παρουσιάζεται από του σημείου τούτου νέον κενόν ενός ο'')λλου μέχρι τοϋ στίχου 50Ι^>5. Τό κενόν τοϋτο συμπληροϋμεν ένταϋθα παραΟέτοντες τό άντίστοιχον κε^μενον τοΰ κιοδ. Π. 232 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ•|•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ άη δσο ήμπορέσουσι τον τύπον να κερδέσουν. [§ 385] Ευτύς τον μισέρ "Ασελη ο τιοίγκιπας έλάλεί. ότίουτον πρώτος αρχηγός εις δλα τα φονσσάτα• 5600 τον μισέρ Τζάν ντε Καταβά τον προηοστράτοράν του ορίζει αύτοι να όρθώσονσιν, να έξέβονν τα φονσσάτα να πάν στην Λακιόαιμονίαν καθό)ς το έσυμβουλέψαν. Κι αυτοί, ώς προθυμότατοι, ώρθώσαν, έκινήσαν έπι την ανριον το πρωί έσώσασιν έκεΐσε. 5 [ § 387] Κί άφών γαρ άποσώσασιν, τάδε μαντάτα ηύραν Ρωμαίοι γαρ οι ηλεώτεροι της χώρας γάο εκείνης έδιέβησαν σνφαμελοι στον Μεζιθρά το κάστρον. Κι άφών ηνρε ό πρίγκιπας ενκαιρην δε την χώραν από τοϋ κάστρου τόν λαόν, τους τοπικούς εκείνους, 10 μεγάλως τό έβαρέθηκεν, πολν κακόν τον έφάνη. Ευθέως έδιόρθίοσεν, τα σπίτια τονς έδοχκεν, (4280) άλ?.ο^1' τινών ποΰ εβαλεν να μένουσιν άπέσω, που ήσαν Φράγκοι τοπικοί, άνθρωποι της αλήθειας, δπου είχε θάρρος εις αύτονς'πλέο παρόν 'ς εκείνους. 15 Άπαύτου ορίζει τόν λαόν νά τρέχουν να κουρσεύουν τές χώρες, τα περίχωρα πούσαν ροβελεμένα, Την χώραν έσωτάρχισεν της Λακεδομανίας' λαόν εθεκεν εις αυτήν, ορίζει νά την χτίζουν και νά την δυναμώνουσιν εξ δ,τι κάμνει χρεία. 20 [§ 383] Έδράμαν τά φονσσάτα του τα Βάτικα, τό "Ελος, και μέχρι ώς στην Μονοβασίαν έκονρσεψαν τόν τόπον άπαντον τόν Δραγάλιγον κι δλην την Τσακωνίαν έκονρσεψαν κι αφάνισαν, τονς τόπονς ερήμωσαν τήν χώραν έσωτάρχισαν, έπλοντννάν οι άνθρωποι, 25 δπου εβαλ.εν ό πρίγκιπας νά μένουν εις τήν χώραν, έπει και έλογίζετρν νά ξεχειμάση έκεΐσε. Γ§ 389] Ώς δε είναι τά έριζικά κ' ή τύχη τών ανθρώπων, Δ?.?Λ σκοπονσιν νά γενονν και άλλα τους ευρίσκουν, πολλά εμποδίζει ό κίντυνος πον έρχεται τοϋ ανθρώπου" 50 ονδέν έπέρασεν ποσώς σώος γόιρ ίνας μήνας, μαντάτα τόν ήφέρασιν τοϋ πρίγκιπας Γουλιάμου, (4300) οι ΣκορτινοΙ έρροβόλ.εψαν κ' ύπάν με τονς Ρωμαίους, έβαλαν παρακαθισμούς στό κάστρο τοϋ Άρακλόβον, 5600 ές. Το Τα70^. Χρον. ί§ 38Γ>)-^ζ "^^-^ επιχειρήσεις της Λακεδαιμόνιας, άντΙ τοΰ Τζάν ντέ Κατχβα, αναφέρει εσφαλμένως τον 'Ιωάννην Σαίντ 'Ομέρ, όστις μόνον ά-ο της έ-οχης τοϋ γάμου του μετά της Μαργαρίτας τοϋ Πασ- σαβά, (στι/. 7370 έξ. ), ήλθεν εις έπαφήν με τόν Μορέαν. (Βλέπε και Ηορί, Οθδοΐι. αι•ϊοο!ΐί?Γ.1ί\η(ΐ5 Α' σ. 289 ). ' ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗΝ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ 233 ομοίως στην Καρύταιναν έβάλασιν φονσσάτα 5635 εις λογισμόν να τα κρατούν δια τον βασιλέα. Το ακούσει το ό •π-ρί•).-κιπας καΐ ττληροφορεθεϊ το, τήν χώραν εσωτάρχισεν της Λακοδαιμονίας άττό λαόν και πράγματα νά έχουν δια ζωήν τους, κι άττήρεν τά φουσσάτα του και στην Βελίγοστη ήλθεν. ^0 [ § 390 ] Τους κεφαλάδες εκραξεν όλου του του φουσσάτου* βουλήν άττήρασιν όμοΰ το ττόΟεν νά σεβουσιν στον δρόγγο εκείνον τών Σκορτών, διατϊ εΐν' σκληροί οί τόποι άπό βουνία και εμπατα κι όατό σκληρές κλεισοΰρες. "Εκραξε τον μισίρ Άνσελήν τον φρόνιμον στρατιώτην 45 και λέγει του ό πρίγκιπας με είλικρινήν τήν γνώμην. [§ 391] «Έσύ, αδελφέ και σύντροφε, πολλά έποικες διά έμεναν »μέ τήν βουλήν και φρόνεσιν δπου εχω άπό έσέναν »μεγάλα κατορθώματα, στρατιωτικές δουλείες, »έποίησα που ωφελήθηκα, οί πάντες το έγνωρίζουν, 50 »στήν μάχην δπου εχομεν μετά τον βασιλέαν. »Διά τοΰτο πάλιν, αδελφέ, φίλε και συγγενή μου, (4320) »άξιώ σε και παρακαλώ νά ποίησης γάρ ετούτο »διά το δεσπέττο και χολήν, τήν μέ έποικε ό ανεψιός μου, »ό αφέντης της Καρύταινας, ό μέγας δημηγέρτης, 55 »— δπου άφηκεν τόν τόπον του κ' έμέν, δπου είμαι θείος τόυ, 5636. γάρ ό ττρ. έτοϋ τα τά μαντάτα, 37. Λακιδαι;Λονίας 38. έχουν τήν ζωήν τους, 39. έπηρεν... Βελιγ. ύτΓ?^γεν. 40. λαλεί τους κεφ. του, τους πρώτους τοΰ φ. 41. βουλήν έττήρασιν. . . το πώς θέλουν ποιήσει 42. νά σέβουν στον δρόγγον των Σκ. οτι ενι σκληρός τόπος 43. βουνά... στενές κλεισ. 44. Λαλεί τόν μισέρ Άσελή... στρατιώτη 45. καΐ λέ- γει τον 6 π?. μετά πο)λήν άγάττην 46. ^ιά μένα• 47. όποχω άπο σένα 49. έποικα κι ωφελήθηκα, 52. νά ποίσης και έτοϋτο 53. δϊά το κακόν καΐ τήν χολήν πού μοΰ έποικε 55. πούμαι θείος του 5642. Ό δρόγγος των Σκορτών, ή τά Σκορτά, (ρ.ΐγ5 άο ΓΕδΟΟΓίβ. Γαλλ. δέ^ κάστρα ή "Ακοβα (Μ:ιίο»Γίίοη ) καΙ τό Άράκλοβον, ίΡ,υΓβΙοΙ). Περί τοίν Ελλήνων της Καρυταίνης καΐ των κατοίκων των Σκορτών εν γένει βλέπε ύποσημ. στιχ. 4594, ώ^ καΐ σχετικάς ύποσηα. στίχ. 1759 καΐ 3151 περί των Κάστρων "Λκοβας, Άρακλόβου καΐ Καρύταινας. ι^,εφρε, βλέπε υποσημ. στιχ. 4594, ως και περαιτέρω, έν στιχ. 5739—5911. 234 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β1ΛΛΑΡΔ0ΥΙΝ0Σ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ »κι δττου κρατεί την άφεντία, δττου έχει άττό έμεναν, »κ' έδιάβη, να ττομττεύεται είς το ρηγάτο ΓΤούλας— »ώα•αύτοος δια την κάκωσιν και την δημηγερσίαν »τών Σκορτινών των άτπστων, αυτών των δη μη γερτών, 5660 »δπου άπιστήσαν είς εμέν Οττέρ φορών γαρ δύο. »Το\!/ς Τούρκους, δπου εχομεν άρτίως εδώ μετ' εμάς, »νά τους διόρθωσης νά σεβοΟν είς τών Σκορτών τον δρόγγον, »νά κάψουν κ' έξαλείψουσ-ν τα όσττίτια και χωρία, »κι όσους άνΟρώττους ττιάσουσιν ευθέως νά αποθάνουν• 65 »κι δσον κερδίσουν άττ' αυτούς ας ενι έδικόν τους». [§ 392] Ένταΰτα ό μισιρ Άνσελής, ώς φρόνιμος δπου ήτον, έγνώρισε τον πρίγκιπα το πώς ήτον θλιμμένος, και είπεν κ' ύποσχήθη του το ορίζει νά πλήρωση, γλυκιά τόν σποκρίθηκεν «Αφέντη μη χολιάζης• 70 »κ' εγώ νά ποιήσω το άγαπας, όπου σε θέλει αρέσει». Τους κεφαλάδες έκραξε, πρώτον γάρ τόν (νίελίκην, (4340) του πρίγκιπας τόν όρισμόν λεπτώς τού άφηγήθην το πώς ορίζει νά σεβοΰν είς τών Σκορτών τόν δρόγγον δσον κουρσον και διάφορον θέλουσιν γάρ κερδίσει, 15 νά τό εχη με τους Τούρκους του, νά ενι έδικόν του. [§ 395] Κι ό Μελίκ, ώς τό ήκουσεν, μεγάλως τό άνεχάρη, άπόκρισιν του εδωκεν πρόθυμα νά τό ποιήση• χαιράμενοι έγίνησαν μικροί τε και μεγάλοι Είς τρία άλλάγια τους εποικεν νά είναι χωρισμένοι• 80 ό μισΐρ Άνσελής τοΰ εδωκεν πρόβεδους εκ τόν τόπον. Έσέβησαν είς τά Σκορτά οί Τούρκοι κ' έσκεπάσαν, έκαψαν κ' έξηλείψασιν τόν τόπον και τές χώρες- δσους έπιασαν με άρματα, όλους έκατεκόψαν, κι όσοι έπροσπέφταν είς αυτούς είχαν έλεημοσύνην, 5656. όποχει άπο μένα, 57. έδιέβη... ρηγάτον 60. άπο με υπέρ φορών γάρ 8ύων. 61 εχομεν εδώ στην σ^ντροφίαν μας, 62. νά τθ'!>ς όρ- θωσης 53. νά έςαλείψουσον όσπίτια 64. εύτι^ς ας αποθάνουν 65. κερ- δέσουν... ας ενα», δ'.ά δικό τους». 66. Έν τούτω ό μισέρ Άσελής 67. έναι θλ. 68. κ' ύποσχέθη του 69. γλυκέα τόν άπ. 70. νά ποίσω, τό ήγαπχς, οπού σου θέλει αρέσει». 71. Τους αρχηγούς έλάλησεν, πρώτον δε τόν Μελίκην, 72. τους άφηγήΟη, 73. ορίζει νά ύπαν 74. και δσο κοϋρσον... τοϋ νά διαφορέσουν, 75. νά έχη μετά τους Τ... έδικόν τους. 76. Ό Μελίκ... έχάρηκεν μεγάλως• 77. ποίση• 79. τρία άλλάγια τους έποισεν 80. ό σερ Άσελής τοϋ έδωσε πρόβοδους 81. Έδιέβησαν... κ' έκουρσέψαν. 82. καΐ εξάλειψαν... τάς χώρας- 83. όσους μέ άρματα έπιασαν 84. κι όσοι έπρόσπεσαν 'ς αυτούς έλεημοσύ^/ην ηύραν, τίΜωρίΑ τωΝ ΚΑΤΟΐκωΝ τωΝ ΣΚΟΡτωΝ 235 5685 του πρίγκιπας τους ήφερναν κ' έπαραδίνανέ τους. [§ 594] Κι όταν είδαν οί άρχοντες οί Σκορτινοΐ έτοΰτο, στά δρη επροσφύγασιν και στά υψηλά βουνία* βουλήν άπήραν ένομου το πώς θέλουσιν διάξει. Στον πρίγκιπαν απέστειλαν έναν μαντατοφόρον, 90 ελεημοσύνη ν του ζητούν και νά τους συμπαθήση, λέγοντα και αρνούμενοι, ουδέν έρροβολέψαν (4360) εκείνο γάρ δπου εποικαν ήτον δι' άλλον τρόπον. Βουλήν άπήραν ένομου το πώς θέλουσιν πράξει άπό τήν μάχην τών Ρωμαίων, αύτοΟ του βασιλέως, 95 διατό ελειπεν ό αφέντης τους τής Καρυταίνου εκείνος. '6ύς τό ήκουσεν ό πρίγκιπας ουδέν τους αποδέχτη. [§ 395] Τό δέ οί μεγάλοι άνθρωποι, οί κεφαλάδες όλοι, όπου είχαν σπλάχνοςκαί φιλίαν στον άφέντην Καρυταίνου τόν πρίγκιπα παρακαλούν, γονατιστά τον δέονται, 5700 νά συμπαθήση του ?αοΰ, αφότου έπροσπέσαν. Κι ό πρίγκιπας ως φρόνιμος, με προθυμίαν τό έποϊκεν. Εις τόν Μελϊκ άπέστειλεν σπουδαίως μαντατοφόρον, νά άφήση γάρ τό κουρσό του καί νά άπέλθη εις αύτον. Κ' εκείνος, ώς τό ήκουσεν, εις τήν Βελίγοστη ήλθεν, 5 τόν πρίγκιπα έπροσκύνησεν καλά τόν αποδέχτη. Ένταΰτα άπηλογίασεν ό πρίγκιπας τόν λσόν του κ' έδιάβηκεν ό κατά είς είς τήν άνάπαψίν του. Κι αυτός έδιάβη στόν Μορέαν μετά τήν φσμελίαν του, κι όσοι ήσαν άπό τόν Μορέαν έδιάβησαν μετ' αύτον. 10 [§ 396] Όμοίως έδιάβησαν έκεϊ οί Τούρκοι μετ'έκεϊνον κι αφότου έσώσασιν έκεϊ άπηλογία ε ζήτησαν (4380) τού πρίγκιπος, καθώς ήτον ή συμφωνία όπου είχαν έτότε, όταν ήλθασιν αρχήν στην Ανδραβίδα, Πολλά τού έφάνη βαρετόν ό αποχωρισμός τους• 15 ώρισεν κ' έπληρώσαν τους τήν ρόγαν τους άκέραιαν, και τόν ΜελΙκ φιλότιμα και ξένια τού έδώκεν. Παρακαλεί και λέγει του τού νά σταθή μετ' αύτον 5685. καΐ έκαράδιδάν τους. 87. έφεύγασι, εις τα ψηλά βουνία• 88—92. Παραλείπονται οί στίχοι. 94. αυτών τοϋ β. 95. διοΰ ελειπεν... αυτός της Καρ. 97. οι δέ μεγάλοι... όλοι κεφ. 98. ύπούχαν σπλάχ... αφέντη Καρυταίνος, 99. τον πρίγκιπαν παρ. και δέονται προς αΟτον, 5701. Ό πρ. τους ήκουσε, θέλημα τους έποϊκεν, 2, άπόστειλεν .3. τα έκούρσευεν και προς αυτόν νά ελθη. 5. άποδέχτην. 6. Ε;ς τοϋτο άπη- λογίασεν ό πρίγκηψ 7. και εδιέβην ό καθείς 8. αυτός ύπήγεν τοϋ Μο- ρεο^ς 9. Παραλείπεται ό στίχος. 10. Οί Τούρκοι επηγασιν όμοϋ έκεϊσε 11. κι άφίΤιν άπόσωσαν έκεϊ, άπολογίαν ζητοϋσι 12. οί συμφ. τές είχαν 15. ώρισεν, έπληρώσαν τους τήν ρ. άκεραίαν, 16. τόν έδώκεν. 236 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-ΓΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ έξαμηνιαϊον και μοναχά και τότε να ύτΓαγαίντ]• κ' έκεϊνος τοΟ άπεκρίθηκεν, Οποκλιτά τον λέγει* 5720 «Αφέντη μου και βασιλέα, ελττίζω ή δούλεψίς μου »δφελον σε έποίησεν και διάφορον ομοίως. »''Οταν έσυμβιβάστηκα, με τον έχτρόν του Θέου, »αύτουνον τον Δεμέστικον, έκεϊσε είς την Πόλιν. »χρόνον του υποσχέθηκα μετ* αυτόν να ποιήσω* 25 »καΙ τώρ3 εδιχρόνισε που λείπω εκ τα εδικά μου, »Κ' ετούτοι δπου είναι μετ' έμέ όλοι μου οί σύντροφοι »ούδέν με άφίνουν να σταθώ εδώ στον τόπον τούτον. »Καΐ δέομαί σε, αφέντη μου, μηδέ με το βιάσης, »δτι δρκον εχω τα στραφώ έκεϊ εις τα ίγονικά μου». 30 Μδών έτοΰτο 6 πρίγκιπας, ουδέν τον πολυβιάζει* χαρίσματα του εδωκεν, φιλοδωρίες μεγάλες (4400) με πρόβεδους τον εστειλεν κ' έδιάβη της Βλαχίας. [§ 397] Αλήθεια τοΰτο έγίνετον δτι τινές άπ' αυτούς ένέμειναν με προθυμίαν έτότε είς τον Μορέαν 35 και ώρισεν ό πρίγκιπας κ' έβάφτισαν τους όλους. "Εποικεν δύο καβαλλαρίους, εδωκέν τους πρόνοιες, γυναίκες γαρ τους εδωκεν, κ' έποιήσασιν παιδία, όπου είναι ακόμη είς τον Μορέαν, στου Βουνάρβη, στην Ρένταν. [§ 398] Έν τούτω άφίνομεν εδώ ετούτο, όπου αφηγούμαι, 40 και θέλω να σε αφηγηθώ δια εκείνον τον στρατιώτην, τον αφέντη ν της Καρύταινας, την πράξιν όπου έποϊκεν, πού ήτον εκείνους τούς καιρούς στου πρίγκιπος την μάχην, 5719. άττοκρίθηκεν 20. Άφένττ, μέγα πρίγκι-α, ολττίζω ή δούλεψη μου 22. μετά τοΰ Λεμεστίκου 23. Παραλείπεται ό στίχος. 2Ί. τον υπο- σχέθηκα να ποίσω μετ' τκεΤνον 26. κι αύτοΙ 6— ούνα',... ολη ή συντρο- φιά 29. έττεί ορκον ϊχω να στραφώ 31. τον εδωκεν 32. με ττρόβο- δους τούς εστε'.λεν κ' ύπασι 33. έγένοτον 34. εΙς τον ^Ι. με προθυμίαν έτότε• 3"^. καΐ έβαοτίσασίν τους 37. καΐ ^ποικαν παιδία, 38. όπού- ναι... Βούρναβον κ" εΙς ττν Ρένταν 39. ταϋτα τα άφηγοϋμαι 40. να αφηγηθώ δι' αύτον 41. ττν έποϊκεν. 42. ήταν 5738. Το Βουνάρβη ή Βούρναβ^ν και ή Ρέντα ταυτίζονται προς τα '/ο:>ζ[(χ Βούναργον τοΰ δήμο') Αετρίνων και Ρετεντοϋ τοΰ δήμου Ώλένης τοΰ Νομοΰ Ηλείας. Εις τα χωρία αυτά δπου έγκατεστάΟησαν οί έκχριστιανισθέντες Τοΰρκοι, θά ήδύνατο ίσως νά προστεΟη και το Μαλίκι τοΰ δήμου Βουπρα- σίων, εκ τοΰ Μελίκ,αν όντως παρέμεινε και ούτος εις τον Μορέαν, ώς βέβαιοι το 'Αραγ. Χρον. (§ 363). Πρβλ. σχετικώς ύποσημ. στίχ. 5009 ές. Περί Μελίκηδων, άπογόνίον ϊσως τοΰ Τούρκου ΜελΙκ μαλ>.ον και ούχΙ Παλαιολό- γων βλέπε: Μελίκης, έν Έγκ. Λες. Έλευθε^ουδ. τομ. 9, σελ. 286 και Μεγ. Έλ). Έγκ. ΙΣΤ' σ. 874. Βλέπε επίσης καΐ έν φωτογρ. έκτος κειμένου παρά την σε>. 209 τοΰ παρόντος έπιγραφήν γέφυρας Άλφειοΰ, έν ή αναφέ- ρεται Μανουήλ Μελίκης ώς (θ;έος δομήτωρ» αύττς. Η ΕΡωΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ 237 κι ουδέν ήτον εις τον Μορέαν στην μάχην των Ρωμαίων είς τον καιρόν όπου λα?νώ, κι ακούσετε τά λέγω. 5745 [§ 399] Στην μάχην δπου είχασιν ό πρίγκιπα Γυλιάμος με των Ρωμαίων τον βασιλέα και με τον άδελφόν του, ό αφέντης της Καρύταινας, (δπου τον έκρατοϋσαν διά έναν εκ τους καβαλλαρίους τους πρώτους γαρ τοΟ κόσμου, στρατιώτης ήτο εξάκουστος είς δλα τα ρηγάτα), 50 άπό αμαρτίας δαιμονικής, διά γυναικός ά>'άπην — τόέπάθασιν κι άλλοι πολλοί φρόνιμοι καί στρατιώτες!— (4420)όκάποιου του κσβαλλαρίου γυναίκα έρωτεύτη, του μισίρ Ντζά ντε Κατσβά, ούτως τον ώνομάζαν. [§ 400] Έπτίρε την εκ τόν Μορέαν κ' έδιάβη είς την ΓΤούλιαν, 55 λέγας να προσκυνήσουσιν έκεϊ στά μοναστήρια, είς τόν "Αγιον Νικόλαον είς τό Μπαρ, νά σώση κ' είς την Ρώμην, είθ' ούτως στον Άρχάγγελον, στο μέγα μονσστήριν, δπου ενι είς όρος και βουνι πλησίον τής Μαφρεδόνης. [§ 401] Ό ρόϊ Μαφρές εύρίσκετον έτότε είς την ΓΤούλιαν 60 ρήγας, αφέντης Σικελίας, κι δλου γάρ του ρηγάτου• κι ώς ήκουσεν άπό τινές δπου ήλθαν κ' είπανε του ό αφέντης τής Καρύταινας ήλθεν έκεϊ είς τήν ΓΤούλιαν, ό έξάκουστος είς τά άρματα 'ς όλην τήν Ρωμανίαν, 5743. Παοαλει'.-εταί ό στίχος. 'Ί5. τιτίγκιπας Γουλιάμος Αδ.Ρωμαίω^ βθίσι)έαν 49. ήτον ξακουστός 51. καί σλΐ^ι πολλοί φρ/,νιμοι στρατιώ" ται ! — 52. όκάτινος καβαλλαρίου 53. μισέρ Τζάν 54. έδιέβην εΙς τήν Π• 55. λέγουν νά 56. στον "Αγιον... νά σώστ) ε!ς τήν Ρ. 58. ενι άνω είς το βουνίν πλησίον Μαφρηδόνιας. 60. καί ^:;/.ου τοϋ ρηγάτου• 61. πο{> ήλθαν κ',' εΐττασίν του 63. στά ό''ρματα 5749. Βλέπε σχετικώς ύπΓ.σηι,ι. στιχ. 4594, 4693—94, ηαΟως καί 5653. 5759 έξ. Πςρί τοΰ βασιλέων των Δύο Σικελίών Μαμφρέ^υ, (1233—1266),, νόθου υίοϋ το'ΰ αύτοκρ. τη^ Γερμανίας Φρειδερίκου Β' ί)Γθϊΐρη?ίίΐυΓβη και συζύγου τής Ελένης, Ουγατρος τοΰ Δεσπότου τής ΉπεΙ^ου Μιχαήλ Β', έ- Εποχην των περιπλανήσεων έν 'Απου>.ία τοϋ αΰΟέντου τής Καρυταίνης μετά τής ερωμένης του. "Ολίγον βραδύτερον, (26 Φεβρ. 1266 ), ό Μαμφρέδος έφονεύθη κατά τ-)•,ν μάχην τοϋ Βενεβέντου (Μπονιφατ. ). Γλέπε σχετικώς έν στίχ. 6230 έξ, ώς καί προηγουμένως, έν στιχ. 5955. εξ. ένθα γίνεται λόγος νατ' αρχάς περί τοϋ πατρός του Φρειδερίκου Β'. καί τών προστριβών του μετά τής Εκκλησίας, κατόπιν δε περί τοϋ Μαμφρέδου καί τοΰ πολέμοι> του εναντίον τοϋ Καρόλου τοϋ Άνδεγαυϊκοϋ, (Μισίρ Κα'ρλου ντέ Άντζώ κόντου τής Προβέντσας), έν στιχ. 5971 και εφεξής. 238 Γουλιέλμος βιλλαρδουι-νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι ΤΓολλά το έθαυμάστηκεν ερώτησε τον τρόπον 57ί5 νά μάθη και την άφορμήν, το τί ήθελεν έκεϊσε. Τινές όττου το άκούσασιν άττό την φαμελίαν τον; νά ττροο-κυνήση, λέγουν του, εις τά άγια μοναστήρια, δτΓου είναι εις το ρηγάτο του, ν' άπέλθη κ' εις την Ρώμην και όχάττοιος άλλος φρόνιμος (όπου ήτον παιδεμένος, 70 όπου ήτον έρωτήσοντα όκάποιον συγγενήν του, όπου ήτον εκ την φαμελίαν του αφέντη της Καρύταινας, (4440) και του είχε είπεϊ την άφορμήν, τον τρόπον, τήν άλήθειαν) λέγει τον ρήγαν μυστικώς κ' έπληροφόρησέ τον τον τρόπον και τήν άφορμήν καΐ όλην τήν άλήθειαν 75 ό αφέντης της Καρύταινας ό έξάκουστος στρατιώτης όκάποιου του καβαλλαρίου γυναΐκαν έρωτεύτη, κι άπήρε την εκ τον Μορέαν κ' ήλθαν εδώ εις τήν Πούλιαν διά νά τήν έχη ερωτικήν, νά χαίρεται μετ' αυτήν. |"§ 402] Το ακούσει το ό ρόϊ Μαφρόϊς, μεγάλως το έβαρύνθη, 80 έθλίβηκε τήν έντροπήν του ευγενικού στρατιώτου• καβαλλάρην άτόστειλεν καλά συντροφεμένον, κ' έδιάβη εις τον μισΐρ Ντζεφρέ της Καρυταίνου άφέντην. Έκ το ίμοιράδιν του ρηγός λέγει, παρακαλεί τον, νά ελθη εκεί νά τον ίδή, χρήζει νά του συντύχη. 85 Κ' εκείνος γάρ το ακούσει το, πηδά, καβαλλικεύει, με όλην του τήν φαμελίαν άπήλθεν εις τον ρήγαν. [§ 405] Το ίδεϊ τον ό ρόϊ Μαφρές, έπροσηκώθηκέν τον, άπέ το χέρι τον κρατεί, σιμά του τον καθίζει, άρξετον νά τον έροοτα το πότε ήλθεν ένταΰτα. 90 Κ' εκείνος άποκρίθηκεν ήλθε νά προσκύνηση στά μοναστήρια, όπου εταξεν έτότε εις τήν ΓΤόλιν, (4450) στην φυλακήν του βασιλέως της Κωνσταντίνου Πόλης. [§ 404] Κι ό ρήγας του αποκρίθηκε, τά ετέτοια τοΰέλάλει. 5765. άφορμήν τί ήθελεν 66. τ6 ήκουσαν 67. τον, στο αγιον μονα- στήρι, 68. ένι ε'ς το ρηγατον του, νχ ύπϊ καΐ εις 69. 'Οκάποίος 70. καΐ εΐχεν έρωτήσει,νε. . . συγγενή του, 71. καί ήτον έκ τήν φ. τοϋ άφέν- του Καρύταινας 72 — 75. Παραλείπονται οι στίχοι. 76. όκάτινος... γυ- ναίκα 77. επήρε την. . .κ'ήλθεν έί^ώ μετ' αϋτην, 78. τοϋ νά κρατή καΐ χαίρεται καΐ στέκεται 79. ρόϊ Μαφρές μεγάλως έβαρύνθη, 80. τοϋ με- γάλου στρατιώτου' 82. ύπ^ πρ•*): τον μισέρ Τζεφρέ άφέντην Καρυταίνου" 83. άπέ το μέρος τοϋ ρηγ6ς λέγει, παρακαλεί τον, 84. νά τον συντύχη 85. ώς το ήκουσεν, 86. έδιέβη εις τ6ν ρ. 87. Το ίδεϊν τον γάρ 89. τί» πώς ήλθεν 91. τά εταςεν έκεϊσε 92. ότανήτονστοϋβ. τήνδύναμιν άπέσ^^ 93. άπεκρίθηκεν, ούτως τον συντυχαίνει• Η ΕΡωΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΚΑΡΥΤΑ1ΝΗΣ 239 «θααμάζομαι είς την γνώσιν σου, εις το ετταινος όπου 5795 »οτι είσαι εις τα αραατα εξακουστος στρατιώτης, »κι άφηκες τον άφέντην σου τον πρίγκιττα Γυλιάμον »£ίς τέτοιαν μάχην δυνατήν και χρείαν άπό φουσσάτο, »δττου έχει με τον βασιλέα της Κωνστατίνου Πόλης, »0ύ πρέπει νά ενι ευγενικός άνθρωπος ψεματάρης, 5800 »ούτε στρατιώτης, ώς έσΰ όπου είσαι επαινεμένος, »καΙ πάσα άνθρωπος ευγενής πρέπει νά το βαρειέται »καΙ νά το θλίβεται πολλά όταν άκούση ότι σφάλλει. [§ 405] »Άφέντη της Καρύταινας, θέλω νά το έγνωρίσης, »καΙ κράτει το είς πληροφορίαν, εξεύρω την άλήθειαν, 5 »τόν τρόπον και την άφορμήν το πώς ήλθες ένταΰτα, »και θλίβομαί το, μά τον Θεόν, διά το έπαινος όπου έχεις. »Τό πράγμα ενι άσκημον, βαρειώμαι νά το λέγω. »'Όμως διά τήν σγάπην σου θέλω νά το φαυλίσω »νά το έγνωρίσης καθαρά, το σφάλμα όπου έποικες. 10 »Έσύ άφηκες τον πρίγκιπα, τον κύρην σου τον λίζιον, »όπου έχει μάχην δυνατήν μετά τόν βασιλέαν, (4480) »κ' έπάτησες τόν όρκον σου, όπου έχεις γάρ είς αυτόν, »κ' είσαι άφίορκος, άπιστος στον λίζιον σου άφέντην. »Καΐ πάλε, άλλο άσκημον, δημηγερσίαν μεγάλη ν, 15 »έπήρες του καβαλλάρίου του άνθρωπου σου του λίζιου »τήν όμόζυγον του γυνήν και περπατεΐς μετ' αύτην, »όπου έχεις όρκον μετ' αυτόν κ' εκείνος μετά σέναν. »Λοιπόν, διατό ενι έξάκουστον τό έπαινος όττου έχεις, » σε δίδω τέρμενον μακρύν, ήμερες δεκαπέντε, 20 »νά λείπης εκ τόν τόπον μου κ' είς τόν Μορέα νά ύπάγης 5794. στή γνώτη σου, στο 2παινον, το εχε-.ς, 96. Γο•χ'.ιά;Λον 97. •/■^ζΊο.μ τοϋ φουσσάτου, 09. ευγενής 5800. παινεμένοΓ, 1. πας άνθρωπο: 2. ακούσει σφάλμα. 3. «Αφέντης της Κ., .νά έγνωρίσης, Γ). επα•,νον, τό 9. ακριβά 10. "Αφηκες τον αφέντη σου στην μάχην, οπού ενι, 11. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 12. όπου είσαι ώμοσμένος, 13. άπιστος, έφίορ- κος στον λίζιον σου αφέντη. 14. Και πάλιν... μεγάλη, 15. καβαλλά- ρίου όδεϊνος τήν γυναϊκαν, 16. τήν οποίαν είχε ό(λόζυγον 17. μετ' έσέναν. 18. Λοιπόν, διοϋ ενι... έπαινον, τό έχεις, 20. νά ύπας είς τόν Μορέαν. αμοφαιον σεΰασμον τιμής και η παραβασις τιμωρείται με την αυστηρότερο ποινήν. Δέν επιτρέπεται νά κάμνουν Ά. 13 ί1οη& ηί 3 Ια Πα νϊίπηΐ» (ΙρΙ «ο οοΓρο, ηϊ ζαχβΓ οιιιη ςιΐθΠθ θίΐΓη3ΐπιβηΙο. (Πρβλ. καΐ ΒυοΗοη ΟΙίΓοη. βίΓδη^. Σ. 133, 174. τοϋ αύτοϋ ΚοοΙι. ΙιϊςΙ. Λ'. 195 σημ. 3 καΐ 'Α.8αυ.. Σ. 656 ).' ^ 240 Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιψ ΜΟΡΕωΣ »τοΰ ττρίγκιπος τοΟ αφέντη σου εις μάχην νά βοηθήσης »οπου έχει με τον βασιλέα εκείνον των Ρωμαίων. »Εΐτε εΟρεθης στον τόπον μου διαβών ο! δύο εβδομάδες, » ομνύω σε εις το στέμμα μου, κ' είς την ψυχή ν μου άττάνω, 5825 »όρίσει θέλω τταρευτύς νά κόψουν την κεφαλήν σου». [§ 406] Το ακούσει το ό μισίρ Ντζεφρές της Καρυταίνου ό αφέντης, το πώς τον άποσκέπασεν ό ρήγας άπ' ατός του, και εΤπεν του τό φταίσιμον, το σφάλμαν όπου έποϊκεν, σπ' της αισχύνης κ' έντροπής, όπου εΐχεν έκ τον ρήγαν, 30 ή συντυχιά του εκόντεψεν, τό τί λαλήσει ουκ εΤχεν. "Ομο>ς, ωσάν ήμπόρεσεν, τον ρήγαν άποκρίθη• (4500) «Αφέντη ρήγα, δέομαι, προσπίπτω, προκυνώ σε• »δσον με είπες και λαλείς, ώς ό Θεός τό λέγεις, »έπεΐ άπ' ατός μου γνώθω το τό φταίσιμον που έποίκοτ 35 »και προσκυνώ κ* ευχαριστώ την βασιλείαν σου είς τούτο »κ* εγώ κάταυτα νά διαβώ κι άπέδω νά μισσέψω, »νά υπάγω είς τόν άφέντην μου τόν πρίγκιπα Γυλιάμον». Άπηλογίαν έζήτησεν, ό ρήγας του τήν δίδει. [§ 407] Εστράφη είς τήν κατουνσν του,τήν φαμελίαν του σπήρε, 40 σπουδαίως άπέκει έμίσσεψεν, έκίνησεν κ' έδιάβη. Είς τό Βροντήσι εσωσεν σπέσω είς εξι ήμερες κάτεργον ηυρεν ετοιμον κ' έσέβηκεν είς αύτο κ' εΙς τήν Κλαρέντσαν ίσοχτεν άπέσω είς τρεις ημέρας. Τόν πρίγκιπα έρωτησεν ποΟ νά τόν εχη εΟρει. 45 κ' εκείνος πού τό εξευρεν έπληροφόρησέ τον στην Ανδραβίδα ευρίσκεται ό πρίγκιπας Γυλιάμος. Σώρεψιν έχει δυίΌτήν με όλους τους κεφαλάδες, τους αρχιερείς και βουργισέους, και τους καβαλλαρίους. 5821. Άφέντου σο^3 στην μ. 22. βασιλέαν 23. ΕΙ 8έ ευρέθης... ίια- όντα τοϋ τερμένου, 2Ί. είς το στέμμα μου, ε'ις τήν ψυχήν 25. τήν ''•εφαλή σου κόψουν». 26. μισέρ Τζεφρές ό άφ. Καρυταίνου 28. καΐ είπεν τό τό φτ. . . δπου εΤχεν, 29. κ' έκ της αισχύνης 30, συντυχΙα 31. δσον ήμπόρεσεν... άπεκρίθη• 32.7:ί7ΓΓω καί προσκυνώ <ιε' 33. ίσα με είπες... ώρισες τα με δίκαιον, 34. έπεί ατός μου έγροικώ... τό έχω• 35. προσκυνώ, ευχαριστώ τό στέμμα της βασιλείας σου* 36.έγώ τταρευ- τϋς νά διαβώ, σ'^ντομα νά ύπαγαίνω 37. έκεϊ ε'ις τόν... Γουλιάμον.» 38. ΆπολογΙαν 39. παίρνει τήν φαμελίαν του, 40. υπάγει εΙς τό Βρον- τήσι* 41. Παραλείπεται ό στίχος. 42. έσέβησαν άττέσω, 43. εΙς τήν Γραρέντσαν. . . μέσα εις τρεις ήμερες. 44. έρώτ•/)σε ποϋ διάνα τόν ευρη, 45. δπου ήξευρεν έπληροφόρησέν τον 46. πρίγκιπα Γουλιάμος. 47. Σύ- ναξιν έχη 48. βουργισέους, μικρούς τε και μεγάλους, επάνοδος και ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ 241 βουλήν έτταίρνουν ένομοΟ διά μαντάτα όπου έχουν 5850 μαντάτα τους ήφέρασιν, πολλά καλά ουκ εϊναι. Λαός μέγας έπέζεψεν είς την Μονοβασίαν (4520) ό βασιλεύς τους εστειλεν όποος νά συμμαχήσουν τον τόπον του και τον λαόν όπου εϊχεν κπ^τυνέν|;ει. [§ 403] Κι ώς το άχουσεν το σε λαλώ ό αφέντης της Καρυταίνου, 55 ότι ό πρίγκιπας ευρίσκεται έκεϊ είς την Άνεροβίδα με όλους τους κεφαλάδες του και τους καβαλλαρίους, μεγάλοος το έχάρηκεν είς τούτην την έλπίοα ότι όλοι θέλουσιν βαλθή, διατΐ τον αγαπούσαν, στον πρίγκιπα της Αχαΐας διά νά τοϋ συμπαθήση. 60 "Αλογα τοΰ έδανείσαοην οί φί?νθΐ του έ!:εϊσε• εύτΰς έκαβαλλίκεψεν στην Ανδραβίδα έδιάβη, [§ 409^ ^^°^ ''"°^ σπαντήσασ:ν, χαράν αεγάλην κάμνουν. "Ολους έπαρακάλεσεν, ώς αδελφούς και φίλους• λέγει• «Έδάρτε ας ιδώ το ποϊ με άγαποΟσιν 65 »άπό εσάς τους συγγενείς και φίλους κι άοε?,9θύς μου, »νάεχωτήν βοήθειανσας στο φταίσιμον, το έποικα- »έπεΐ εγνωρίζετε καλά ότι έσφαλα μεγάλως »είς τον άφέντην λίζιον μου, τον πρίγκιπα Γυλιάμον». [§ 410] Όλοι του έπισχήθησαν, μικροί τε και μεγάλοι, 70 νά εϊναι είς βοήθειαν του στην δύναμίν τους όλην. Έπτίραν τον κ' ύπήγασιν στον πρίγκιπα ολόρθα (4540) έκεϊ όπου ήτον κι άππλίκευεν είς την 'Αγίαν Σοφίαν. [§ 411] Ένταΰτα έπροσκύνησε τον πρίγκιπα Γουλιάμον 6 τιτρίγκιπας εύρίσκετον είς αυτόν χολιασμένος, 75 όργήν μεγάλην του εδειξεν, μέγα δίκαιον το είχεν, έπεΐ είς εκείνον ήλπιζεν και πλέον τό θάρρος εϊχεν, βοήθειαν νά εχη άπ' αυτόν είς όλες του τές χρείες, κι αυτός τόν έλευτέρωσεν στην βίαν του τήν μεγάλην. Ό αφέντης της Καρύταινας ό επαινετός στρατιώτης. 80 φρόνιμος ήτον κ' εξευρεν τό φταίσιμο όπου έποϊκεν, κι τό ζωνάρι ν του εβγαλεν, στον σφόντυλά του βάνει• εύτύς χαμαι έπέσατο, έλεημοσύνην κράζει και λέγει προς τόν πρίγκιπα ενώπιον τών πάντων «Έγώ, αφέντη, εφταισα και ήλθα νά με κρίνης». 85 Γονατιστά τόν ελεγεν ετούτα, τά σε λέγω. [§ 412] Οί αρχιερείς κ' οί έτεροι όλοι οΐ κεφαλάδες 5849. βουλήν έτταίρνασιν όμοϋ δ',' εκείνα τά μαντίτα• 50. καΐ εϊχον, έσυντύχαιναν, το πώς ί$ιά νά πράξουν, 5851 — 5934. Παραλείπονται άπαν- τες οΐ στίχοι. Χρονικόν Μορέως 16 . . 242 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΞωι κ' οί καβαλλάροι σϋν αΰτω εύτύς έγονατίσαν, δεόμενοι έλέγασιν τοΰ πρίγκιπας έτοΟτο• «Διά τον Χριστόν, αφέντη μας, έδά συμπάθησε του 5890 »κι αν πέση πλέον εις φταίσιμον, την κεφαλήν του κόψε. »Έσϋ εξεύρεις, αφέντη μας, την μάχην που έχεις τώρα* (4560)»επρεπεν άλλους νά εϊχαμεν του νά μας βοηθήσουν». [§ 41 5] Κι ώς ήτον πάντα ό πρίγκιπας φρόνιμος, ελεήμων, ούτως τους άποκρίθηχεν, τούτους τους λόγους εΐπεν 95 «"Αρχοντες, έγνωρίζατε, καλά το επινοείτε, »ό αφέντης της Καρύταινας ανεψιός μου υπάρχει »καΙ άνθρωπος μου λίζιος ευρίσκεται και πρώτος. »καΙ δσον πλέον εσφαλεν είς πλέον θλίψιν το εχω. »'Όμως, διά την άγάπην σας καΐ παρακάλεσίν σας, 5900 »πάλε κ' ετούτη ν την φοράν ας είν' συμπαθή μένος». "Ολοι τον επροσκύνησαν, εύχαριστήσανε τον, χαι εστρεψεν τον τόπον του ωσαύτως και τά κάστρη. ΕΙπεν γάρ ό πρίγκιπας ενώπιον τοΰ λαού του* «"Αρχοντες, όλοι εξεύρετε το σφάλμαν όπου έποϊκεν 5 »είς τον καιρόν πού έγύρισε μετά τον Μέγαν Κύρην »μέ άρματα έπολέμησε είς κάμπον μετ' εμένα. »Έγώ του έσυμπάθησα, καθώς το εξεύρετε δλοΓ »τόν τόπον του τόν έστρεψα, ώς νέο δόμα του έδωκα »οπως τά πάντα νά κράτη αυτός κσΐ τά παιδία του, 10 »έπε1ν έξακληρήθηκεν με φταίσιμο έδικόν του• »θέλωδέπάλι άπότούνυννάτόεχη είς τοιούτον τρόπον», (4580) [§ 414]Άφώνέσυμπαθήστηκεν όάφέντηςτήςΚαρυταίνου, είς την βουλήν έκάθισεν αυτός κ' οί κεφαλάδες, ό πρίγκιπας όπου λαλώ κ' οί καβαλλάροι όλοι. 15 Ό πρίγκιπας τους έρωτα, διά νά τόν συμβουλέψουν διά τόν λαόν όπου εμαθεν τοΰ βασιλέως ότι ήλθεν.— 5892. Έν σχέσει μέ ΤΓ,ν ταπεινωτικήν έκ^ήλωσιν τοΰ αύθέντουΚαρυταίνης ( στίχ. 5881-82 ) ττρός έξασοάλ•,σιν ύττέρ αύτοϋ της συγγνώμης τοϋ πρίγκιπας Γουλιέλμου, πρβλ. και προηγουμένην περίπτωσιν εν στίχ. 3351, καθ* ην ό αύθέν—Λ,ς ούτος παρουσιάσ'^η ((με το καπίστρι εις τον λχιμίίν» ϊνα τύχη συγ- γνώα,ης διά τήν άποστασίαν του. Επίσης πρβλ. έν Άραγ. (§ 321 ) καΐ έν ύποσημ. στιχ. 4594, άνάλογον περίπτωσιν, καθ' ην οί ύπο τ6ν αύΟέντην Κα- ρυταίνης "Ελληνες έθεσαν τά μανδήλια των περις τοΰ >αιμοϋ δηλούντες οτο είναι αθώοι. (Βλέπε σχετικώς καΐ Άδαμ. Σ. 630, 656 — 657 ). Άνάλογον περίπου έμφάνισιν και στάσιν έλάμβανον εις παλαιοτέρους χρνους έν Μάνη οί κατόπιν έχθρας ζητοϋντες συ'ϊ'^/νώμην (ψυχικό), και καλούμενοι περιφρο- νητικώς έπΙ τούτίο ((ποοσκυνιστάδες» ή ((τοϋ ψυχικοϋ». 5904 ές. Σχετικώς βλέπε στίχ. 3222 ές, 3350 εξ. ώς καΐ ύποσημ. στιχ. 3363 ές. περί φέουδων ((εις νέον δόμα», κατ' άντιαιαστολήν προς τά φέουδα γονικαρχίας ή αρχικής κατακτ/;σεως. ΔΙΑΜΑΧΑΙ ΑΥΤΟΚΡ. ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΥ ΠΡΟΣ ΠΑΠΑΣ 243 »Έ•ττεϊν ηθέλησε ό Θεός κ* ή ύπεροτγία Θεοτόκος, »ό αφέντης της Καρύταινας εστράφη εδώ μετ* εμάς, »δός του φουσσάτα και λαόν νά απέρχεται εις το Νίκλι 5920 »νά στέκη εκεί νά μάχεται, τον τόπον νά φυλάσση, »καΐ πάλε όταν κάμνη χρεία νά του βοηθοΟμεν όλοι», [§ 415] Έν τούτω άφίνω εδώ λέγειν και άφηγάσται διά τόν Γουλιάμον πρίγκιπα ομοίως και τόν λαόν του, και θέλο^ νά σε αφηγηθώ, όπως νά τό έγνωρίσης, 25 τό πώς ήλθεν ό αδελφός του ρηγός της Φραγκίας, μισΐρ Κάρλον τόν έλεγαν, ό αφέντης της ΓΤροβέντζας, (ό Πάπας γάρ τόν εστεψεν ρήγαν της Σικελίας) και πώς έσυμπεθέρεψεν, και πώς έσυμβιβάστη μετά τόν πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τόν Γυλιάμον, 30 κι άπήρεν του ρηγός ό υίός 'ς όμόζυγον γυναϊκαν τοΰ πρίγκιπος την θυγατήρ, την μαντάμα Ζαμπέα, (4500) μέ συμφωνίες, συμβίβασες, τές έποϊκαν άμφοτέρως, νά κληρονομήση του ρηγός ό υίός τό πριγκιπάτο, κι ό πρίγκιπας του νά κράτη τόν τόπον του εκ τόν ρήγαν. 35 [§ 416] Εις τόν καιρόν όπου λαλώ και λέγω κι αφηγούμαι, ό κόντος, ντ' Άντζώ τόν έλεγαν, ό αφέντης της Προβέντσας είχεν μέ την γυναϊκαν του έκείνην την κουντέσσαν τρεις θυγατέρες έμορφες όπου ήσασιν παιδία τους. Την πρώτην γάρ υπάντρεψεν (όπου ήτον κληρονόμος), 40 μετά τόν δεύτερον άδελφόν του ρηγός της Φραγκιάς, 5935. τον σε λαλώ ποϋ λέγοί 36. κόντον ντ' Άντζώ... άφέντην 37. την κοντέσσα 38. όττούσασιν παιδία του. 40. μέ άίίελφον τον δεύ- τερον τοΰ ρηγός δέ της Φράντσας, 5935 εξ. Πρόκειται περί τοϋ ΚβνιηοηίΙ-ΒθΓθηπ^ίΓ IV, (1198—1245), κόμιτος της Προβηγκίας και ΓοΓΟβΙςυϊοΓ, ούχΙ δε και τοΰ Αη]θϋ, ώς εσφαλ- μένως αναφέρει τό κείμενον τοϋ Χρονικού. Ούτος άττέκτησεν εκ τη:; συζύνου του Βεατρίκης της Σαβοΐας τεσσάρας θυγατέρας, αϊτινες ήσαν αί έξης κατά σειράν: 1 ) Μαργαρίτα, ύπανδρευθεϊσα (1224) τόν βασιλέα της Γαλλίας Λου- καΐ κόμις της Προβηγκίας. Ό Κάρολος 'Ανδεγαυϊκός νικήσας τόν Μαμορέ- δον έν^ Βενεβέντω έγένετο βασιλεύς της Νεαπόλεως και ιδρυτής της 'Ανδε- γαυικής δυναστείας, ήτις έκυβέρνησε έπΙ μακρόν καΐ τόν Μορέαν διά Βαΐ- λων. (βλέπε στιχ. 6230 έξ. 6770 εξ.). 244 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡεωΣ μισΐρ Κάρ?νον τον έλεγαν, ό εξάκουστος στρατιώτης Εκείνος έκληρονόμησεν με την όμόζυγόν του του κόντου ντ' Άντζώ την άφεντίαν κι δλον του το κοντάτο. Την δεύτερην γάρ άδελφήν του κόντου την θυγάτηρ 5945 έττήρε ό ρήγας της Φραγκιάς όμόζυγόν γυναϊκαν. Διαβόντα ολίγος ό καιρός, ό ρήγας της Άγγλετέρρας έπήρεν την τρίτην άδελφήν τών δύο δττου σε λέγω στεφανικήν γυναϊκαν του, ρήγαιναν την έποικε, [§ 417] Κι αφότου γάρ ύπάντρεψεν ό κόντος τής Προβέντσας 50 τές θυγατέρες του τές τρεϊς, καθώς σε το αφηγούμαι, διαβών ολίγος ό καιρός, άπόθανεν ό κόντος (4620) κ' ένέμεινεν στον τόπον του αφέντης κληρονόμος ό μισΐρ Κάρλος αδελφός του ρηγός τής Φραγκίας, διατΐ εΐχεν την πρώτη άδελφήν άπό τές τρεις εκείνες. 55 [§418] Λοιπόν, εκείνον τον καιρόν κ' εκείνους γάρ τους χρόνους ό Φρεδερίγος βασιλέας, εκείνος τής Άλλσμάνιας, άφέντευεν τήν Σικελίαν εκείνο το ρηγάτο συν τά τής Πούλιας, σε λαλώ, εΐχεν τήν άφεντίαν. Τόν ΓΤάπαν έδυνάστευεν, του άπήρεν τήν Καμπάνιαν, 60 τήν Ρωμανίαν άλλα δή, τήν άφεντίαν τής Ρώμης• 5941. μισερ Κάολον 42. Αυτός έκληοον. 43. "Αντζω... κοντατον 44. Τήν δεύτερην έηηρεν την ό ρήγας δε της Φράτσας" 45-46. Παραλείττονται. οι στί/οι. 47. τήν τρίτην και τήν ϋστερην ό ρήγας Έγγλ'.τερας. 48. 11α- ραλείτϊεται ό στίχος. 49. Πρεβέντσας δΟ. καΒώς το άοηγοΰμαι 5)1. άπέ- θανεν 52. και, έμεινε 53. μισέρ Κάρλος ό αδελφός τοϋ ρήγα δέ της Φράντσας, 54. δ',οϋ ήτον τ:ρο';τη 55. κ' εκείνες τες ήμερες 56. ό Φερδερΐγος βασιλεύς, αύτος 58. είχε τήν άφεντίαν. 59. έδυνάστεψεν κ' έττήρε τήν Καμπάνιαν, 60. ακόμη γάρ έ— ήρε του τήν άφεντίαν τής Ρώμης• 5956 εξ. Περί το~ί Φρειδερίκου Β' Ηο1ιοη.';{αυΓβη (1194— 1250) βασιλέως της Σικελίας καΐ αυτοκράτορας τής Γερμανίας και τ^ερί των διαμαχών του -ρος τους Πά-ας, αϊτινες έπΙ μακρόν άνεστάτωσαν όλόκληρον ττ,ν Ίταλίαν και εσχον άντίκτ^υπον και έττί τής λοιττής Ευρώπης, καθώς καΐ περί τοϋ νό- θου υίοϋ του Μαμφρέδου, πρίγκιπας του Σαλίρνου και αύθέντου τής Κα- πούης, όστις μετά τόν θάνατον τοΰ πατρός του έγένετο βασιλεύς τής Σικε}ίας (στίχ. 5972 έξ. πρβλ. καΐ ύποσημ. στίχ. 5759 έΐ. ) βλέπε ακριβείς πληροφο- ρίας έν Ι^ανί?8Ρ βΐ ΗΛΓη1)αιΐ(1, ΗΐδίοίΓΟ §όηΟΓ&1ο Β' σελ. 173—232 καΐ Γ' σελ. 507 εΐ, έν Οΐίο. ΐηίΓοά. £ΐυχ όΐυάρδ 1ιΪ5ΐοηςυθ5 τομ. Δ' ίιΘ Μοηάβ Κόοά&ΐτού 03ΐιηβ11β (σελ. 271— 290) και τομ. Ε', ΕΈ1&1)0ΓαΙ. άυ Μοηάο ΐΏΟίΙβΓΠβ τοϋ αΰτοΰ (σε>.. 22 έ;) ώς και έν ν3δίίΗθν, ΗίδΙοΪΓθ άο^ΓΕιηρίΓθ, Β^/.αηϋη, γαλλ. μετάφρ. ΒοαΓ^αίπΕ, Ρ3Γί5 1932, σελ. 267 έξ. ΔΙΑΜΑΧΑΙ ΒΑΣΙΛΕωΣ ΜΑΜΦΡΕΔΟΥ ΚΑΙ ΠΑΠΑ 245 τον Πάτταν γαρ εξώρισε κ* έμίσσεψε Ικ την Ρώμην, στην Βενετίαν έκατέφυγεν να μη τον θανάτωση. Άπέκει τον άφώρισεν ό Πάττας κ' οί Εκκλησίες εκείνον και τους τόττους του κι όπου ήσαν μετ' εκείνον. 5965 Καμμία εκκλησία ούκ έψάλλετον, άλλα ούτε έλειτουργάτον, παιδία ούκ εβαφτίζονταν, νεκρούς ουδέν έψαλλαν, άλλα πο'Ύέ άντρόγυνον ουδέν τους ευλογούσαν. Πάντα τον άφωρίζασιν 'ς όλες τές εκκλησίες, είς τά ρηγάτα πανταχού εις την χριστιανωσύνην, 70 στα μοναστήρια κ' οί αρχιερείς όλης της οικουμένης. Ό Φρεδερίγος ό βασιλεύς εΐχεν υίόν γαρ νόθον. 4540 Μαφρόϊ τον ώνομάζασιν, πρίγκιπα της Σαλέρνου• της Κάπουας και των εν αύτη είχε τήν άφεντίαν. Άπόθανεν ό βασιλεύς εκείνος ό Φρεδερίγος 75 κ' έστέψασιν τον ρόϊ Μαφρέ ρήγαν της Σ.κελίας, όστις άφέντευεν κι αυτός τά έκράτει κι 6 πατήρ τού- τους τόπους και την άφεντίαν^ τά έκράτει και εκείνος" τήν έκκλησίαν έμούρτευεν ώς τύραννος όπου ήτον. [§ 419] Και ώς έπέρασεν καιρός καμπόσος^ ώς εΙκάζω, βΟ χοϋ Πάπα έσνγκρότησαν κ' εστράφη εις τήν Ρώμην. Κ' εξευρεν και έγνώριζεν ότι ό μισίρ Κάρλος ό κόντος (ντέ Άντζώ τόν έλεγαν, αφέντη ν της ίΤροβέντσας, αύτάδελφος ήτον του ρηγός, εκείνου της Φραγκίας), ήτον στρατιώτης φοβερός, έξάκουστος στον κόσμον. 85 Μέ τήν βουλήν των αρχιερέων και των γαρδινσρίων μαντάτα απόστειλε είς αυτόν, ομοίως στον άδελφόν του, ευχή ν και παρακάλεσιν κ'ύπόσχεσες μεγάλες, αν θέλη να ελθη προς αυτόν τήν μάχην νά καταπιάση 59Γ)1. κα'. εουγεν εκείθεν 62. στΛ]ν Βενετία... νά μήν τον 0. 03. Κ* εΙς αύτο γ-κρ άφώρ'.σεν... '/.' ή Έκκλτ,σί:'. 64. τό— ους των καΐ ό~ούσαν 65. ού ψάλλετον, άλλ' οϋδε έλειτουργατον, 66. τΐαιίία υύδέν έβάφτιζαν 67. καθόλου ευλογούσαν. 69. στα μοναστήρια, σε λαλώ, οί χριστιανοί γαρ δλοι. 70. αρχιερείς και προεστοί όλης της οικουμένης. 71. Φερδερί- γος.. . υίον τταστάρδον, 72. Μαφρόϊς ήτον το όνομα, πρίγκιπας 73. τ7)ς Κ. τήν κράτησιν είχε 74. ό βασιλεύς εκείνος Φερδερίγος, 25. και έστεψαν τον ρόϊ Μαφρέ 76. όποιος άφέντευεν κι αυτός, ωσάν και ό 78. έμούρτεψεν Κ.5980.Έν τούτω ό ΙΙάπκς έποικεν κ' εστράφη εις τ-ί;ν Ρώμην. (Λόγω παρουσιαζομένου ενταύθα κενού ε'ις τόν κωδ. Κ ό στίχος ούτος παρουσιάζεται άνευ ειρμού. Αντικατεστάθη δια τού ταυταρίΟμου τού κωδ. Π.). 81. Κ' ήξευρεν... αυτός ύ μισέρ 82. (κόντο ντ' "Αντζω τόν έλε- γαν αφέντη 83. γαρ τού ρηγός, καθώς σε το άφηγήΟην ), 85. και των γαρ- διναλέων 86. μ. στέλνουν... τοιώδε τού μηνούσιν 87. ύπόσχεσιν με- νάλην. 246 Γουλιέλμος βιλλαρδου ι νος πριγκιυ ΜΟΡεωΣ μετά του ρόϊ τον Μαφρόϊ (τον τύρσννον εκείνον 5990 όστις κρατεί της εκκλησίας τους τόττους και τά δίκαια), νά ττολεμήση μετ' αυτόν, νά τον εχη εξαλείψει• (4560) τοΟ Αγίου Πέτρου τόν θησαυρόν κι όλον του τό λογάριν νά τό εχη εις έξουσίαν του, φουσσάτα νά ρογέψη. Και τόν σταυρόν νά έττάρουσιν όσοι εις Χριστόν ττιστεύουν 95 να έλθουν δλοι μετ αντόν δσοι είναι βαφτισμένοι• τό σκήτττρον γάρ της Εκκλησίας νά τοΰ τό παραδώση, νά τό εχη κ' είς κληρονομίαν αυτός και τά παιδία του, πήγαν νά τόν φημίσουσι, τό στέμμα νά του βάλουν, νά ενι ρήγας της Σικελίας καΐ τοΰ ρηγάτου Πούλιας. 6000 Κι ώς τό ήκουσεν ό θαυμαστός εκείνος ό αντρειωμένος, ό μισιρ Κάρλος, σε λαλώ, ό κόντος της Προβέντσας, τό τοΰ ύπισχίετον κ' εγραφεν ό άγιώτατος ό Πάπας, ουδέν ηθέλησε ποσώς τοΰ νά τό καταπιάση, 5 λέγας και λογιζόμενος, ότι αν τό καταπιάση, τόν ρήγαν εκείνον τής Φραγκίας, όπου ήτον αδελφός του, ήθελεν βάλει είς ταραχήν κ' είς μάχην γάρ μεγάλην με τους Άλλαμάνους άλλα δη και με τους ί^ημπηλίνους• κ' ήθελεν έχει αμαρτία διά τά φονοκοπεϊα 10 τής μάχης και τοΰ έξηλειμοΰ 'ς τών Χριστιανών τό γένος. 5989. τον ρόϊ ντε ^νΐαφρέ, τ!/ραννον Έκκ).ησίας, 90. ΓΙαραλείττεται ό στίχος 91. καΐ νά τον έξαλείψη 93. φουσσατο νά συνάξη" 97. νά έχτ) 98. ρήγαν νά τον τιμήσουσιν. . . νά τον βάλουν 99. ρήγας τής Σικιλίας καΐ δλου τοΰ ρηγάτου 99'^. οσο εν ή διακράττ,σ',ς, ομοίως και τής Πο\')λιας. 6000. Ώς το ήκουσεν 1. μισέρ Κάρλος ό αδελφός του ρήγα δε τής Φράντσας 2. τό τοΰ ύποσχέθη κ' εγραψεν 3. ττοσώς νά τό καταττιάση 5. Παραλείπεται ό στίχος 6. τής Φράτσας τε όπούτον 7. τόν θέλει βάλει καΐ μάχην δε 8. μετά τους 'Αλ>.-<μάνους τε και με τους Γγιττιλί- νους 10. τής μ. τών χριστιανών, έςαλεισμόν και φτόνουΓ 5999. Κατά τό μακρόν διάστημα τών διαμαχών του Φρειδερίκου και τοΰ Μαμφρέδου ττρος τους Πάττ ας, έγένοντο έττανειλημμέναι άττόπειραι — ροσελ- κύσεο^ς τοΰ Καρόλου Άνδεγαυϊκοΰ εις Ίταλίαν. 'Ιί ττροιτη χρονολογουμένη άπό τοΰ 1240 — 41 έ-ί Πάπα Γρηγορίου Θ', έματαιώΟη λόγω εναντιώσεως τοΰ βασιλέως τής Γαλλίας Λουδοβίκου Θ', άδελφοΰ τοΰ Καρόλου, καθώς και ή δευτέρα τώ 1253. Ό Κάρολος απεδέχθη τελικώς την ττρόσκλησιν γενομέ- νην τ^ο 1263 ύπο τοΰ Γάλλου ΤΓ,ν καταγωγήν Πάπα Ούρβανοΰ τοΰ Δ', ά>λ' ό Πάπας ούτος απέθανε τώ 1264 και τόν διεοέχΟη ό επίσης γά>.>Λς ττ,ν κατα- γωγήν και πρώην σύμβουλος τοΰ βασιλέως Λουδοβίκου Πάπας Κλήμης Δ', έπ'ι τής Ιεραρχίας τοΰ οποίου ό Κάρολος έπραγματοποίησε την εκστρατείαν κατά τοΰ Μαμορέδου εΙς Ίταλίαν τώ 1266 (βλέπε περαιτέρω στίχ. 6117 εξ.) . Περί τοΰ ζητήματος τούτου, καθώς κα•. γενικώτερον, περί τοΰ Άνδε- γαυϊκοΰ βασιλείου ττ,ς Νεαπόλεοος και τοΰ ΛΙορέως, βλέπε σύντομον άλλ* άςιόλογον έργον, τοΰ ,Ιοαη Ι,οησηοη: Κο5 ΓΓ?ιης3ί.<; (Ι' ΟυίΓβ — ιηβΓ 3ΐι. ηιογοη — α^ο. Κεφ. ΥΠΙ: Γθ Γογπαιτιβ ηηρονίη (Ιο Ναρΐ65 (σελ. 26ϋ έξ.). ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΊ-ΚΟΣ ΚΑΙ ΠΑΠΑΣ 247 Έν τούτω έξήλθεν ή ΰττόθεσις, ετούτο δπου σε γράφω, [ § 420 ] Ό ρήγας εκείνος της Φραγκιάς ώρέχτη νά ποιήστ) (4680) χαράν και κάλεσμα λαμπρόν μετά τους εδικούς τού- τον σΟγαβρόν του έμήνυσεν,τόν ρήγαν της Άγγλετέρρας, 6015 φιλιτικώς του το εγραψεν, άξιοτταρακαλεϊ τον νά ελθη με τήν ρήγσιναν, έκείνην την άδελφήν του, εις το ΤΤαρΙς νά έσμίξουοην, νά ττοιήσουν τήν χαράν τους* Κ' εκείνος το εδέξατο 'ς ειλικρινήν άγάττην όνόστιμον του έφάνηκεν νά έσμίξουν και χσρουσιν. 20 Επήρε γάρ τήν ρήγαινα καλά συντροφεμένην κ* εις το Πάρις άττήλθασιν, χαράν μεγάλη έποϊκαν στην ενωσιν ττου ένώθησαν οι ρήγαινες οί δύο. [§ 421] Και μίαν ήμέραν κυριακήν, είχον χαρές μεγάλες, οί δύο αδελφές οί ρήγαινες νώθησαν άλλήλως• 25 ή δεύτερη ήτον τής Φραγκιάς κ' ή τρίτη της Άγγλετέρρας. Κι ωσάν έκαθεζόντησαν 'ς τής ρήγαιναςτήν τσάμττρα, ήλθεν κ' ή ττρώτη αδελφή, ή κουντέσσα τής Προβέντσας, δπου είχεν γάρ το Ιγονικόν εκείνο του πατρός τους. Το ιδεί την 6τι ερχετον, έπροσηκώθησάν της• 30 έκάθισαν γάρ ένομοϋ, ώς το έχουν οί γυναίκες. Κι όσον έπεριεγίνησάν καθήμεναι άλλήλως, 6012. της Φράντσας τε ορέγεται νά ποίση 14. <ρ!)γαμπρόν. . . ρηγαν της Έγγλιτέρρας, 15. τοϋ έγραψεν, άξίως παρακαλεί τον, 16. την γυναικάδελφήν του 17. νά κάμουν τήν χ. 20. Έπηρεν τήν γυναΐκαν του τ-.'^ν ρήγαιναν έκείνην 21. κ'είς το Παρίσι, άπόσωσαν καλά συντροφε- μένοι* 22. χαρές μεγάλες ^ποικαν ώς το έχουν οΊ ρηγαδες. 23. ήσαν χαρές μεγάλες 25. ή δεύτερη της Φράτσας έν, ή τρίτη της Έκλιτέρρας. 28. δπου ήτ(^ κληρ»>νόμιο•σα 'ς όλον το γονικόν τους. 29. το Ιδοϋν την δτι έρχεται 30. έπεριγίνετον καθόμενες 6011.έξ. Το έπεισόδιον τοϋτο διηγούνται πανομοιοτύπως σχεδόν και άλλοι παλαιοί χρονογράφοι, όπως ό ΜυπΙδηβΓ εις το Καταλανικον Χρονικόν του (Κεφ. 32, έν ^. Λ. Βυοίιοη, ΟΗΓοηϊςυοδ βίΓβησβΓεδ, σελ. 217—564, ή έν τη έκδ. ί\ Μοίδό ΟγοπβοΙιο 03ΐ3ΐηη8 τομ. Λ' σελ. 112 Ιταλ. μετάφρ. Ρΐ- Γβηζθ 1844 ), καθώς οί ΚίΓΟΓίΙαπο Μαΐβδρϊη» και Υϋΐ^ηϊ εΙς τάς Φλωρεντι- νάς ιστορίας τοιν (έν τη Συλλογή ΜιΐΓ&ΙΟΓΪ ΚοηΐΓΠ ΙΙ.ι1ίθ3Γΐιπι δοπρΙΟΓβδ τομ. 8ος σελ. 998 και 13ος, βιβλ. 6ον, κεφ. 90). Φαίνεται δε δτι έχει κά- ποιαν βάσιν αληθείας, μολονότι ό Κάρολος ό Άνδεγαυΐκός αναφέρεται ώς Ισχυρότατου χαρακτηρος καί, συνεπώς, δυσκόλως δυνάμενος νά ύποστη έπίδρασιν εκ μέρους της συζύγου τί-υ. 6025 έξ. Ή βασίλισσα τής Γαλλίας (Μαργαρίτα) ήτο ή πρεσβυτέρα καΐ ούχΙ ή μεσαία, ή οέ σύζυγος τοϋ Καρόλου 'Λνδεγαυϊκοϋ (Βεατρίκη) δέν ήτο ή πρωτότοκος άοελοή,άλλ' απεναντίας ή ι:ικροτέρα. (Ελέπε σχετικώς ύποσημ. στιχ. 5935 έξ. ). 248 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙ-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΖ ή ρήγαινα γαρ της Φραγκιάς, όπου ήτον ή μεσαία της, (4700) λέγει της πρώτης αδελφής, όπου ήτον ή κοχΆπίσσα• «Ού πρέπει σε, καλή αδελφή, νά κάθεσαι μετ' εμάς 6035 »ϊσως ωσάν εμάς τές δύο δπου εϊμεσταν ροΐνες• »είς άλλην δόξαν και βαθμόν εϊμεσταν παρά εσένα», [ § 422] Κι ώς το ήκουσεν ή ευγενική εκείνη ή κουντέσσα, άπό πικρίας και έντροπής άπέκει έσηκώθη- εύθέοος σπέκει έμίσσεψεν, στο όσπίτι της άπήλθεν, 40 έσέβην εις τήν τσάμπραν της μετά πολλών δακρύων. [§ 423] Και μετά ταΟτα άνέφανεν ό κόντος της Προβέντσας* ερώτησε ν άπ' έξωθεν το που ήτον ή κουντέσσα, κι όκάποιος του άπεκρίθηκεν και λέγει του* «Αφέντη, »έκεϊ άπ' εσω στην τσάμπραν της, λογίζομαι, κοιμάτοη». 45 [§ 424] Ό κόντος γάν ελεύτερα έσέβηκεν άπ' εσω• το νοήσει δε ή ευγενική ότι ερχετον ό κόντος, τα ομμάτια της έσφούγγισεν μετά τό άναπετάριν. Ό κόντος γάρ έγνώρισεν τά ομμάτια της κουντέσσας από τά δάκρυα τά πολλά τό πώς ήσαν πρησμένα, 50 και λέγει της μετά θυμού' «Τί ενι τό κλαίεις, κουντέσσα;» κ' εκείνη ηθέλησε νά άρνηθή, νά μή τό φανέρωση. Κ* εκείνος ώμοσεν ευθέως δρκον φριχτόν και είπεν (4720) «Έάν ού τό εΐπης σύντομα αλήθεια, τί εν' τό κλαίεις, »ποιήσει σε θέλω τιμωρίαν νά κλάψης εις άλήθειαν». 55 Κ' εκείνη φοβιζόμενη είπεν του τήν άλήθειαν, τό πώς απήλθε διά νά ίδή τες δύο της άδελφάδες κ' έκάθισεν όμου με αυτές διά νά παραδιαβάσουν «και διατ' ότι έκάθισα ίσόπυρα μετ' αυτές, »κι ουδέν τές άκριοετίμησα διατό ήσασιν ροΐνες, 60 »ή αδελφή μου ή ρήγαινα εκείνη της Φραγκίας 6032. της Φράτσας δε ή ,ι. ή δεύτερη εκείνη 33. εκείνης της κουν- τέσσας• 34. καλή αδελφή; άλλα καΐ πρώτη αν είσαι 35. μετ' έμας νά καΟεζεσαι, έττ είν κουντέσσα εΐσα',• 36. ήμεϊς ροίνες ήμεστεν κι άλλη δόξα μας ττρέπει. 37. Ώς το ήκουσε 38. εκείθεν έσηκώθη 39. εύτύς καί έδιέβηκεν, στο σπίτι της άπ. 41. Πρεβέντσας• 42. ήρώτησεν άπ' έξωθεν ((ίΙοΜ εναι ή κοντέσσα;» 43. όκάτις άπεκρίθηκεν δτι εις τήν τσάμπραν ενι. 44. Παραλείπεται ό στίχος. 47. έσφόγγιζεν με το 48. *0 κόντος δέ εννόησεν, εκλαιεν, ή κουντέσσα;» 49. Παραλείπεται ό στίχος. 50. μετά χολής' «Τί κλαίεις. ή κουντέσσα;» 51. νά μή τ' όμολογήση 52. Εκείνος ευθέως ώμοσεν δρκον φρικτον έποϊκεν 53. «"Αν ούκ είττης το σύντομα τό τί εναι τό κλαίεις, 54. αληθινά νά κλάψης 55. Εκείνη γαρ φοβούμενη 56. άπηλθεν νά ΐδη...•άδελφαδες• 57. «και έκατσα ..νά παραδιαβάσω• 58. και δικτΐ έκάθισα ίσόπορα 59. και ουδέν τές έτίμησα διοϋ ήσ:•;ν ρηγϊνες, 60. ή άδ. μου ή δεύτερη, ή ρήγαινα της Φρά- τσας, ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΑΠΑΣ 249 ^άρξετον τοΰ να μέ λαλή καΐ λέγει ττρός έμεναν »0ύ ττρέττει σε, καλή αδελφή, νά κάθεσαι μετ' εμάς >{σόττυρα εις ενα βαθμόν, ούτε εις άξίαν έτέτοιαν, »διότι αρμόζει νά έχωμεν δόξαν κι άξίαν πλειοτέραν, 6065 »παρα κουντέσσα ή δούκισσα ή άλλη καμμία γυναίκα.» »Κ' Ιγώ, το ακούσει το, εύτύς έθλίβηκα τοσούτως, »δτι όπτ' της θλίψεως κ* έντροπής έμίσσεψα άττέκει »και ήλθα έδώ είς τήν τσάμττρα μου και έκλαψα εΙς σφόδρα». [§ 425] Ό κόντος δε το ακούσει το, δρκον φριχτόν έποϊκεν 70 καΐ είπεν τήν εαυτού γυνήν, έκείνην τήν κουντέσσα* «Όμνύω σε ετούτο είς τον Χριστόν κ' είς τήν εαυτού μητέρα, »ποτέ μου νά μή άναπαώ, μήτε χαράν νά §χω, (4740) »εως ού νά ποιήσω νά γενης ρήγαινα μέ τό στέμμα». [§ 426] Ευθέως έξέβην άττ' έκεϊ και ήλθεν είς'*ΓΟν ρήγαν, 75 στον άδελφόν του, σε λαλώ, τον ρήγαν της Φροτγκίας, Ικεΐ δτΓου έτταραδιάβαζεν μετά τον σύγαβρόν του, τον ρήγαν, δπου λέγουσιν τής Άγγλετέρρας ρήγαν. Έτταίρνει τον είς μίαν μερέαν κι άρχισε νά τού λέγη• «Αφέντη ρήγα κι αδελφέ, καλά ττρέπει νά έξεύρης, 80 »τό πώς δ άγιος μας ό πατήρ, ό Πάπας γάρ τής Ρώμης, »διά πλείστων και πολλών φορών απέστειλε είς εμένα »εύχήν και παρακάλεσιν νά απέλθω έκεϊ είς τήν Ρω μην, »άν θέλω είς μάχην νά πιαστώ μετά τον ρόϊ Μαφρόϊ, »νά πολεμήσω μετ' αυτόν είς κάμπον μέ φουσσάτά, 85 »ρήγαν μέ στένψ'η Σικελίας, τό σκήπτρον νά μέ δώση. »νά είμαι γάρ διαφέστορας τής Εκκλησίας τής Ρώμης, »Κ' έγώ ποτέ ούκ ηθέλησα νά τό εχω καταπιάσει, »ό θεός τό εξεύρει, ώς διά έσέν, νά μή σε βάλω είς μάχην 6061. άρξετο δτι νά λαλη ούτως μέ συντυχαίνεΐ" 62. Ού πρέπει σου 63. ίσόπορα... ουδέ εις άξίαν τοιούτην, 64. διοϋ αρμόζει νά έχωμεν άξίαν πλειοτέραν, 6.5. παροϋ κουντέσσα. 66. εύτύς έθλίβη το μεγά- λως, 67. Παραλείπεται ό στίχος. 68. έκλαψα πολλάκις.» 69. ώς τί) ήκουσεν, 70. κ' εΐπεν προς την γυναϊκαν του., κοντέσσα• 71. σε ε'ις τόν Χριστόν... μητέραν, 72. ποτέ μου νά μή κοιμηθώ άμάδι μετ' ε- σένα, 73. έως νά ποίσω νά γεν^ς 74.έξέβη άποκεΐ κ'ύπηγεν 75. τόν ρήγαν δε της Φράτσας, 76. συγγαμπρό του, 77. όπερ λέγουσιν αυτόν της Έκλιτέρρας 78. Έπαίρει τον εϊς μιαν μερίαν, όίρχισεννά τον λέγη• 79. ήξεύρης, 80. ό άγιώτατος, ό Πάπας ό της Ρ. 81. πολλές φορές άπ. μαντάτα εΙς έμενα, 83. ρ. Μαφρόεν, 85 καί ρήγαν μέ υπόσχε- ται νά γένω Σικελίας 86. και διαφέοτορας 87 ούκ ήθελα νά τό κα- ταπιάσω 88. ήξεύρει, δι' έσέν 250 Γουλιέλμος β:λλαρλου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωΣ »καί κόλασιν, νά μάχεσαι τον ρήγα Άλλαμανίας, 6090 >εΐθ' ούτως και το μέρος του με δλους τους Γημπηλίνους. »Λοιπόν, αφέντη, σρτίως βουλή μου ήλθεν νά το ποιήσω* »διου σε δέομαι, προσκυνώ, ώς άφέντην κι αδελφό μου, (4760) »νά εχω πρώτα όρισμόν άπό τήν άφεντίαν σου »κι άπέκει και βοήθειαν, λογάριν και φουσσδττα, 95 »νά απέλθω γάρ τιμητικά, ώς πρέπει της τιμής σου». [§ 427] Ό ρήγας δε το ακούσει το, μεγάλως το αποδέχτη, και λέγει ούτως προς αυτόν τον άδελφόν του εκείνον «Ευχαριστώ τον Βασιλέα όπου έπλασε τον κόσμον, »όταν σε εδωκεν βουλήν ετούτο νά ποίησης, 6100 »διατϊ ενι πράγμα τής τιμής και σωτηρία του κόσμου. »Κ' εις τούτο έβγάνω μάρτυρα τον Κύριον τής Δόξης »τό πώς είχα τήν δρεξιν νά σε το συμβουλέψω, »νά το ποίησης με όρεξιν και νά το καταπιάσης. »ΚαΙ πάλι έπροσεγγιζαίνομουν, μή πιάση και σκοπήσης 5 »δτι ήθελα νά λείπεσαι άπό τήν συντροφίαν μου. [§ 428] »Λοιπόν, άφών σε εδωκεν τήν δρεξιν ό Θέος »κι ορέγεσαι άπό λόγου σου νά τό εχης καταπιάσει, »επαρε εκ τό λογάριν μας ομοίως κ' εκ τόν λαόν μας, »φουσσάτα ρόγεψε καλά νά εχης μετά σέναν, 10 »καί ό Θεός και ή ευχή του άγιωτάτου εκείνου του πατρός μας »κ' εϊθ' ούτως κ' ή έμή ευχή όπου είμαι αδελφός σου, 6089. τον ρηγαν'Αλλαμάνιας, 90. Γγιπιλίνους. 91. ήλθε μου βουλή νά 92. δέομαι σε και πρ... αφέντη κι αδελφό μου, 9.3 νά έ'χω ομ- πρός μου τον όρ•.σ|Αον αυτόν της άφεντόας σου. 95. νά ά— έλθω τιμητικά 96. ώς τό ήκουσεν, καλώ τό άττεδέχτ•/;, 97. αυτόν, λέγω τόν άδελφόν του* 98. όπου εποικεν τόν κ. 99. Οπου σ' έδώκεν τήν β. έτούτην νά τό ποίσης, 6100. διοϋ ενι πράγμα 1. μαρτυρίαν 3. Παραλείπε- ται ό στίχος. 4. έπροκρένομου, μή τ^ίχη και σκοπήσης 5. δτι θέλω νά λείπεσαι δ.άφοΰ σε ώδήγησε ό Κύριος της Δόξης 7. και θέλεις... νά τό καταπιάσης, 8. έ'παρον 'κ τό λογάρι μου καΐ άπό τόν λαόν μου, 9. μετ' εσένα, 10. ή ευχή εκείνου 11. εΐθ' οΰτως... όπούμαι 6000. Γημπηλϊνοι ή Γιβελϊνοι (Οΐιΐΐΐθΐΐίηί, βλέπε και στίχ. 6008) έκα- λοϋντο οι οπαδοί του αύτοκράτορος, κατ' αντίθεσιν προς τους οπαδούς τοϋ Πάπα, οϊτινες ώνομάζοντο Γουέλφοι ή Γέλφοι (Οιΐοΐίϊ, βλέπε και στίχ. 6201 ). Οί πρώτοι ήσαν άρισ-οκρ-^τικοι τν^ν τάσιν, ένω οί δεύτεροι ήσαν δημο- κρατικοί και οπαδοί τής εθνικής ιταλικής ιδέας. ΑΙ διακρίσε•.ς αύται ήρχισαν ν' άναφαίνωνται τό πρώτον έπΙ Φρε.δερίκου Βαρβαρόσσα (1152—1190), έλαβον δέ όλην των τήν Ιντασιν κατά το μακρόν διάστημα των διαμαχών τοΰ Φρειδερίκου Β' προς τους Πάπας και έξηκολούθησαν νά υφίστανται και μετα- γενεστίρως ώς δηλωτικαί των κομμάτων των διαφόρων ιταλικών πόλεων. ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΙΚΟΣ ΕΙΣ ΙΤΑΑΙΑΝ 251 »νά ΕΪναι εις βοήθειαν σου ένθα κι άν ύτταγσίνης• (4780) »έπεΙ εχοο έλττίδα εις τον Θεόν κ' εις την άγ(σν Θεοτόκον, »στήν φρόνεσιν κ' εις την στροπτείαν, όττου ενι είς εσένα, 6115 »νά ποίησης ττραγμα της τιμής ττρώτα της Εκκλησίας »καΐ μετά τσΰτσ εμέν κ' εσέν κι όλων των εδικών μας». [§ 429] Ό κόντος γάρ, ώς φρόνιμος όπου ήτον κ' επιδέξιος, τον ρήγσν εύχαρίστησεν ώς άφέντην κι άδελφόν του, και μετά τσΟτσ έδιόρθωσε, άπήρε γάρ λογάριν, 20 φουσσάτα ερρόγεψεν πυλλά, ανθρώπους παιδεμένους, καβαλλαρίους γάρ και πεζούς στρατιώτες αντρειωμένους, τον ρήγα άπεχαιρέτησεν, σπήλθεν στην ΓΤροβέντσαν, [§ 450] Τά πλευτικά του έδιόρΟωσεν, εσέβηκεν είς συτα, καΐ είς την Ρώμην εσωσεν άπέσω είς έναν μήναν. 25 Δώδεκα μίλια ευρίσκεται ή θάλασσα εκ την Ρώμην κι αφότου έξέβηκε είς την γήν, έβγήκεν ό λαός τού- τα άλογα κσϊ τά φαρία και τές αρματωσιές, και την φαγοΟραν αλλά δη και τές οικονομίες, ώρισεν κ' έφορτώσσσιν 'ς αμάξια καΐ μουλάρια, 30 κ' έκίνησεν κι άπέρχετον ολόρθα είς την Ρώμην. [§ 431 ] Το ακούσει ετούτο ό άγιώτατος τής Ρώμης γάρ ό Πάττας, ό μισϊρ Κάρλος ερχετον, ό κόντος τής Προβέντσας, (4800) με τά φουσσάτα τά λαμπρά, τό άνθος τής Φραγκίας, έσήκοοσε τάς χείρας του και τον Θεόν δοξάζει, 35 τον άγιον Πέτρον άλλα δη ομοίως τον άγιον Παυλον, 6112. νά ένι είς β. 13. καΐ εχω όλπίδαν... στΓ,ν γνώσιν οττου έχεις, 14. Παραλείπεται ό στίχος. 15. νά ποίσης... πρώτον 18. ώς αφέντη 19. ώρΟωσεν έπηρεν και λ. 20. φουσσάτα έσύναψεν πολλά... παιδευμένους, 21. καβ. και πεζούς ανθρώπους αντρειωμένους 22 άποχαιρέτησεν, έδιέ- βη είς τ-Γ,ν Προβέντσα, 23 ώρθωσεν κ έσέβηκεν 24. έσωσε έ'σω είς έναν μηναν 26. κι άφών έπέζεψεν στην γήν έξέβην ό λ. του• 27. και οί αρ- ματωσιές, 28. και όλες τές οικονομίες, όσες κι άν εβασταΐναν, 29. ώ- ρισε και έοόρτωσαν 30. κ* έκίνησαν ν' απέρχονται 31. ακούσει είς πληροφορίαν ό Πάπας έκ τΙτ,μ Ρώμην, 32. 6 μισέρ Κάρλος έρχεται, ό αφέντης 35. άλλα δη και τον άγιον Παΰλον, 6124. έξ. Δια τ-Λ,ν άκρίβειαν ό Κάρολος έπεβιβάσθη ΤΓ.ν 15 Μαΐ.υ 1265, έφθασε δέ ττν 21 τοϋ αύτοϋ μηνός είς Ρώ>μην, οπού και εϊση/Οε την 24ην. 6131 έξ. Ό διάδοχος του Ούρβανοϋ του Δ', Πάπας Κλήμηο, Δ', Γάλλος την καταγωγήν καΐ κατά κόσμον ονόματι Ουγ Γουίςιιοδ ή Ουγ 1θ Ογο8, νομομαθής και πρώην σύμβουλος τοΰ βασιλέ6^ς τής Γαλλίας Λουδοβίκου Θ', άδελφοϋ τοΰ Καρύλου. Διετέλεσε Πάπας άπο τοϋ 1265—1268. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 5999). 252 Γουλιέλμος βιλλαρδουί•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι ότΓου τον έγκαρδιώσασιν νά ελθη εΙς την βοήθειαν της άγιωτάτης Εκκλησίας στους τύραννους άττάνοο• διοΓΓΟ είχε άρτίως πληροφορίαν κ' είς τον Θεόν ελπίδα νά λείψουσιν οί τυραννίες κ' οί εχτροί της Εκκλησίας, 6140 κ* εκείνος ν' αναπαύεται είς το σκαμνί της Ρώμης. [§ 432] Έν τούτω ό Πάπας *κ την χαράν όπου είχε από τον κόντον καΐ δίά νά δώστ] προθυμίαν τον κόντον, καθώς πρέπει, ατός τον έκαβαλλίκεψεν με τους γαρδιναλίονς, ομοίως με τονς ευγενείς άνθρώπονς εκ την Ρώμην, 45 κι άπήλθεν εις σνναπαντήν τον κόντον της Προβέντσας' τιμήν μεγάλην του εποικεν στην ενωσιν έκείνην. Κι αφότου άπεσώσασιν και ήλθαν είς τήν Ρώμην, ό κατά είς επέζεψεν εις τήν κατουνα όπου εΐχεν. Κι όσον έκατουνέψασιν, ωσάν σε το αφηγούμαι, 50 ό Πάπας γάρ σπέστειλεν πέντε γαρδιναρίους, μητροπολίτες τέσσαρους κσΐ δώδεκα επισκόπους, στον κόντον τους άπόστειλεν άξιοπαρακαλώντα (4820) νά ελθη ίκεϊ, νά τον ίδή διά καί νά τού συντύχη• έντσυτα τόν ήφέρασιν μετά τιμής μεγάλης. 55 [§ 433] Ό Πάπας γαρ 6 άγιώτατος έπρσηκώθηκέν του, άπό το χέρι τον κρατεί, σιμά του τόν καθίζει• «Καλώς ήλθεν ό ευγενικός, το αίμα τής Φραγκιάς, »τών χριστιανών διαφέστορας, ό υιός τής Εκκλησίας». "Αρξετον νά τόν έρωτα μαντάτα άπό τόν ρήγα, 60 τόν άδελφόν του, σε λαλώ, εκείνον τής Φραγκιάς- κι αφότου άφηγήσετον του ρήγα τά μαντάτα, τότε τόν εύχαρίστησεν καί μυριοεπσινα τον, διατί ήλθε έκεϊ κ' έκόπιασεν στης Εκκλησίας τήν χρείαν, το όποιον πρά/μα θέλει είσται τιμή καί δφελός του. 6136. δπου τον έγκαρδίωσαν καΐ ήλθεν εις β. 37. εις τους τυοάννους και εχτρούς δλης της Εκκλησίας, 38. Παραλείττετα!, ό στίχος. 39. τά σκάνταλα, οί τ'^ρ:(ννίες που κάμνει,. 40. ν'άναπεύεται εις το σκαμνίν 41. Εις τοϋτο. Κ 6142. καΐ διά νά δώση προθυμίαν τοΰ κόντου της Προ- βέντσας (οί επόμενοι στί/οι τοΰ Κ μέχρι 6145, παραλείπονται). 47. ά- ποσώσασιν στην Ρώμην εις το κάστρο, 48. ό κάθε εΙς έπέζ. είς ττ,ν αύτοΰ κατοΰναν. 49. Κι αφότου έπεζέψασιν 50. γαρδιναλί'ΐυς 51. μητροπολίτας τέσσερους 52. άπίστειλεν, άξιοπαρακαλοϋν τον 53. ΐδη μετ' αύτον νά συντ'ΰχη" 55. Ό Πάπας το νά τον ΐδη έτ^ροσηκώ- θηκέν τον. 56. απέ το χέρι τον κρατεί 57. ό ευγενή; 58. διαφέ- στορας, υιός της Έκκ. 59. νά τον έρωτάη 60. εκείνον δ; τ-?;ς Φρά- τσατ" 63. διότι εσυνέργησεν στης Έκκ. 64. του νά έν τιμή ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΙΚΟΣ ΣΤΕΦΕΤΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΣ 253 6165 των χριστιανών άνάτταψις κι όλης της Εκκλησίας. Κι αφότου έσυντύχασιν κ' εϊπαν όσον ήθελαν, ό κόντος γαρ εστράφηκεν εις την κατοΟνα όπου είχεν. Καϊ μετά ταΰτα ώρισεν ό άγιώτατος ό Πάττας κ' έκάλεσεν τους άτταντας, μικρούς τε και μεγάλους• 70 κάλεσμα εττοικεν φοβερόν καϊ κούρτην γάρ μεγάλην, έκάλεσεν εκείνους όπου ήλθσσιν έτότε με τον κόντον, όμοίως,καϊ τους ευγενικούς ανθρώπους γόρ της Ρώμης. (4840) [§ 454]ΣτοΟ άγιου Πέτρου την έκκλησίαν έλειτοΰργησεν ό Πάπας* κι αφότου έλειτούργησεν κ' έξέβη άπό το βήμα, 7ί> τον μισΐρ Κάρλον εστεψεν ρήγαν τής Σικελίας μετά χρυσίου του στέμματος ατός του γάρ ό Πάπας• ευφήμησάν τον οί όπταντες, μικροί τε και μεγάλοι. Κι αφότου έστέφτη ό κόντος ντε Άντζώ ρήγας τής Σικελίας, ουδέν ηθέλησε ποσώς νά χάνη τόν καιρόν του• 80 ήλθε στον Πάπα, λέγει τον «Αφέντη, πάτερ άγιε, »έγώ ουδέν ήλθα εδώ νά κάθωμαι ώς γυναίκα, »άφότου έκσταπιασα την μάχην με τόν ρήγαν, »αύτόνον γάρ τόν ρόϊ Μσφρέ και με τους Γημπηλίνους,. . »όπου είναι εχτροί τής Εκκλησίας κ' είναι άφωρισμένοι. 85 »Έγώ ού καυχώμαι, ου δύνομαι μόνος νά πολεμήσω »τούς τύραννους και τους εχτρούς όλης τής Εκκλησίας. »Άλλά άφών σύ καθέζεσαι εις το σκαμνί τής Ρώμης »καΐ έποικες διαφέστοραν έμέν τής Εκκλησίας, »όρισε, στείλε πανταχού εις όλα τά ρηγάτα, 90 »όσοι πιστεύουν εις Χριστόν και είναι στον όρισμόν σου, 6165. ανάπαψη 66. καΐ είτταν τά έχρηζαν 07. ό κόντος δε εστράφηκεν εκεί είς το πίζενμ.άν του. 68. ώρισεν ό Πάπας γάρ της Ρώμης 70. έ'- ποικεν ορικτον καΐ κούρτ"/) δε μεγάλην, 71. κ'έκά)εσεν όσοι ήλΟασιν 72. κι δλους τους ευγενείς άνβρ.έκ την Ρώμην. 74.κ'£:έ:^ηκεν το βήμα 75. τόν μισέρ Κάρλον 76. μετά χρυσοϋ 78. Άφοΰ έστέφϋη ό σέρ Κά- ρουλος ρήγας τής Σ. 81. εγώ εδώ ουδέν ήλθα 82. άφών έκαταπίασα 83. αύτεϊνον δε τον ρόε Μαφρέ καΐ με τους Γγιπιλίνους, 84. και ένι ά- φωρεσμένοι. 86. ΙΙαραλείπεται ό στίχος 87. έσϋ κάθεσαι είς το σκα- μνΐν τής Ρο'^μης 88. έμέ τής Εκκλησίας 90. κ' ένι στ6ν όρισμόν σου, 6173 έξ. ΊΙ αρχική στέψις τοΰ Καράλου Άνδεγαυικοϋ ώς βασιλέως τών δύο Σικελιών έγένετο την 28 Ιουλίου 1265 έν τη βασιλική τοϋ Λατερανοϋ υπό δύο καρδιναλίων. Μεταγενεστέρως ίλαβε χώραν νέα έττίσημος στέψις αύτοϋ μετά τής συζύγου του (6 Ίανο^ΐί^ίου 1266 ), ήτοι ολίγας ημέρας προ της., μάχης τοϋ Βενεβέντου, καΟ' ην ένικήθη καΐ έφονεύθη ό αντίπαλος αύτοΰ- Μαμφρέδος (Πρβλ. ύποοημ. στίχ. 6230 έξ.). 254 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β1ΛΛΑΡΔ0ΥΙ-Ν0Σ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ «δλοι νά σε βοηθήσουτιν με τα φουσσάτα που εχον/ν, »νά τΓολεμήσης τους εχτρούς που είναι της Εκκλησίας», (4850) Άκούσων τούτο ό άγιώτατος ό Πάπας γαρ της Ρώμης, όνόστιμον τοΰ εφάνηκεν το έλάλησεν ό ρήγας 6195 Ευθέως ορίζει, γράφουσι, στέλνει μαντατοφόρους εις τά ρηγάτα άλλα δη κ' εις όλην την Ίτάλιαν, εύχήν και παρακάλεσιν νά Ιλθουν νά του βοηθήσουν νά έβγάλη άπό τής Εκκλησίας την άφεντίαν καϊ τόπους τους τύραννους και ασεβείς όπου τήν έμουρτεΰαν. 6200 [§ 455] Φουσσάτα ήλθασιν λαμπρά άπ' δλα τά ρηγάτα, κ' είς τήν Ίτάλιαν ήλθασιν όσοι ήσαν γάρ Γέλφοι. Κι αφότου έσωρεύτησαν όλοι εκεί είς τήν Ρώμην, ό ρήγας έδιεμέρισεν τοΰ καθενός το άλλάγιν καΐ ώρισε του νά έξεβοΰν άπό τήν πόλιν Ρώμης. 5 Κ' εκείνος άρματώθηκεν ώς του επρεπεν ώς ρήγας• άρματο^μένος τά άρματα ήλθε έκΕϊ είς τον Πάπαν, γονατιστά του έζήτησεν νά δώση τήν εύχήν του. Κι ό Πάπας τόν εύλόγησεν καϊ τόν σταυρόν του έποϊκεν ώρισεν καϊ έθεσαν τον στό άριστερόν πλατάριν 10 του αγίου σταυρού τήν τύπωσιν, νά τόν βαστά μετ' αύτον ομοίως καϊ τά φουσσάτα του, μικροί τε καϊ μεγάλοι, τους απαντάς εύλόγησεν, εύχήθηκεν και είπεν (4880) «"Οσοι αποθάνουν 'κ τό σπαθί είς τό ταξεΐδι εκείνο, »νά έχουν συμπάθειον 'κ τόν Χριστόν ομοίως κ' έκ τόν Πάπα 15 »άπό δσα αμαρτήματα εποίησαν στήν ζωήν τους, »ώσπερ γάρ νά απόθαναν στά μέρη τής Συρίας »διά νά έξή βαλαν τοΰ Χριστού αυτόν τόν άγιον τάφον »άπό τάς χείρας των εθνών, τό γένος των βαρβάρων». 6192. νά — ολεμήσουν,.που εν. της Έκκ. 93.Ήκούσας τοϋτο ό άγιος ό Πάπας ό της Ρ. 94. καλόν πολ>.ά τοϋ έφ. 95. Εύ-Γ!>ς... στέλλε• 96.ε1ς τά ρηγάτα πανταχού, είς δλην τ-/]ν Φραγκίαν 97. παρακάλεσιν νά τοϋ Ιχουν βοηθήσει 98. Παραλείπεται ό στίχος. 99. εις τους τ-^ράννους καΐ εχτρούς δπου τόν έμουρτέψαν 6201. γάρ οΊ Γέλφοι 2. έσυνάχτησαν 3.έ8ιεμοίρασεν 4. νά έςηβοϋν άπό της πόλεως Ρώμης. ο.ώς έπρεπεν κι αρμόζει" 6. αρματωμένος τ' άρματα έδιέβη είς τόν Πάπα, 9. στό άριστερόν του πλάγι 10. νά τήν βαστά 14. νά έχουσιν συμπάθειον εΙς τόν Χριστον τόν ζώντα 16 — 18. Παραλείπονται οι στίχοι. 6201. Περί Γέλφων, οπαδών τοϋ Πάπα και Γιβελίνων, οπαδών τοϋ αύτο- κράτορος βλέπε προηγουμένην ύποσημ. στιχ. 6090. 6208. Ό Πίπας έφρόντισε νά δώση χαρακτήρα σταυροφορίας είς τόν πόλεμον κατά τοϋ Μαμφρέδου δν έθεώρησεν έχθρόν της Εκκλησίας, κα- θώς άλλοτε τόν πατέρα του Φρειδερϊκον. ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΜΦΡΕΔΟΥ ΕΙΣ ΒΕΝΕΒΕΝΤΟΝ 255 [ § 456] Κι αφότου άπήρε την εύχήν ό ρήγας εκ τόνίΤάττα,— 6220 οΟτως τό εποικεν ομοίως απάντων των φουσσάτων,— έξέβησαν κι άπέρχονταν ολόρθα εις την Πούλιαν. [§ 457] '^ςτό εμαθεν ό ρόϊ Μαφρές αύτοΰνα τά μαντάτα, ότι ερχετον άττάνω του ό ρόϊ Κάρλος ατός του, άπέστειλεν και ήλθασιν άττό την Άλλαμάνιαν 25 φουσσάτα ττλεϊστα και καλά, όλοι ήσαν αντρειωμένοι, είθ' οΟτως έκ την Λουμπαρδίαν ομοίως κ' εκ την Ντουσκάναν, δτΓου ήσαν έκ τό μέρος του, όσοι ήσαν ΓημπελΐνοΓ έκ την Σικέλιαν ήλθασιν κ' εκείνοι της Καλαβρίας, τόσα φουσσάτα έσώρεψεν, δτι αριθμόν ούκ είχαν, 50 στο Μπονιβάντ έστήκετον κι ανάμενε τον ρήγαν και τόσα τόν άνέμεινε, ότι εσωσεν κ' εκείνος. Έκεΐσε έπολεμήσασιν με όλα τους τά φουσσάτα• (4900) κι ώς ενι θέλημα Θεοΰ δττου έχει γάρ καί δίκαιον, του δίδει ό Θεός την εύτυχίαν, έτταίρνει και τό νΐκος, 35 έκέρδισε τόν ττόλεμον ό μέγας ρόϊ Κάρλος. Γ§ 458]Έκεϊ έσκοτώθη ό ρόϊ Μαφρές, τόν πόλεμον έχασε, κι όσοι ένέμειναν άττ' αΟτοΰ, λέγω άττό τόν λαόν του, όλοι έπροσκυνήσαίΐιν τόν μέγαν ρόϊ Κάρλον, κι οΟτως ένέμεινεν αυτός με άνάπαψιν κ* είρήνην 40 ρήγας αφέντης Σικελίας καί του ρηγάτου Πούλιας. [§ 459] Έν τούτω άφίνω νά λαλώ αυτό τό σέ αφηγούμαι, και θέλω πάλε νά στραφώ στον πρίγκιπα Γυλιάμον, νά είπώ καΐ νά άφηγήσωμαι τές πράξες, τές έποϊκεν. [§ 440] Έδώ άρξομαι νά λαλώ και νά σας αφηγούμαι 6219. Κι άφών Σ-πτίρζ 20. Παραλείπεται ό στίχος. 21. καΐ ήλθασιν 22. Ώ; τά ήκουσεν... έτοϋτα 23. δτι έρχεται... αυτός ό ρήγας Κάρλος, 24. φουσσάτα Άλλαμάνων 25. δλα αντρειωμένα, 26. ωσαύτως έκ την Λ. καΙ άπέ την Τοσκάναν, 27. εις τό μέρος του...γκιπειλϊνοι• 28. Σικί- λιαν ήλθασι κι δλοι έκ την Καλαβρίαν 29.έσύναψεν 30. Στον Μποννιβάτ έστέκετονκ' έπάντεχεν 31. και τόσον τόν άνάμενεν, δτι ήλΟεν κ' εκείνος. 32. Έκεϊ έπ. με δλα τά φ. 33. κι ώς ήτον Οελ. Θ. καΐ ήτον καΐ τό δίκαι- ον, 34. τόν δίδει ό Θ... έπ. καΐ τό δίκαιον 35, ρήγας Κάρλος. 37.καΙ δσοι ένεμείνασι, 38. οί πάντες έπροσκύνησαν... ρήγαν Κ. 39. άπό- μεινεν.,,.'ς άνάπαψιν 41 — 43. Παραλείπονται οΊ στίχοι 6230 έξ. Κατά την μάχην, ήτις συνεκροτήθη παρά τό Βενεβέντον (Ββ- ηβνβηΐο) τής ιταλικής Καμπανίας την 26 Φεβρουαρίου 1266, ήμέραν Πα- ρασκευήν,τά σικελικά στρατεύματα συνετρίβησαν καΐ ό Μαμφρέδος έφονεύθη^ ούτω δέ ό Κάρολος παρέμεινεν αδιαφιλονίκητος κύριος τής Ιταλίας, εγκατα- σταθείς έν Νεαπόλει ώς βασιλεύς. (Πρβλ. και ύποσημ. στίχ. 6173 έξ. ). 256 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ 6245 ττερι τοΰ πρίγκιπα Μορέως, εκείνου τοΟ Γυλιάμου, το πώς εποίησεν κ' επραξεν εΙς τον καιρόν εκείνον, όταν εστράφη ό ευγενικός της Καρυταίνου ό αφέντης εκ τό ρηγάτο Σικελίας εκείθεν εκ την Πούλιαν. Καθώς σε τό άφηγήσωμαι οπίσω είς τό βιβλίον μου, 50 δχί τον έσνμπάΟησεν 6 πρίγκιπας ατός τον τόν τόπον του τοΰ εστρεψεν, όπερ έκράτει άπ* αύτον είς τρόπον γάρ και συμφωνίαν, καθώς τό έπεριεστησσν, (4920) να τόν κράτη είς κληρονομίαν μόνη και τοΰ παιδίου του, ώσπερ και τοΰ τόν εστρεψεν και πρώτα είς τό Νίκλι 55 ποΰ έμάχετον ό πρίγκιπας μετά τόν Μέγαν Κύρην. 'ύύς τό έχει και τό σύνηθες της μάχης ένθα ενι, τα μεν καιρούς κορδαίνουσιν, τά δε έχουν ζημίες, τό όποιον πράγμα με ήθελεν κολάσει γάρ μεγάλως όλα νά σοΰ τά έγραφα είς τοΰτο τό βιβλίον. 60 Άλλα διά τό έλαφρότερον έμέν, όπου τό γράφω, κ' έσέν, όπου τό άφκράζεσαι κι όπου τό άναγινώσκεις, έβιάστην κι άθολόγησα, έγραψα κι αφηγούμαι τές πράξες καϊ υπόθεσες δπουκαρπόν βαστοΰσιν. Έν τούτω άρξομαι άπ' έδώ κι άφκράζου νά μαθαίνης. 65 [§ 441 ] Ό πρίγκιπας, ώς τό ήκουσεν κι ως τό έπληροφορέθη 6245. περί τον πρίγκιπαν... Γουλιάμον, 46.ε-οι.κΐ. 47. ό ευγενής ό αφέντης Κ. 49. άφτ,γήσαμουν... βιβλίον 51. τόπον του γάρ εστρεψεν 52. 8έ καΐ συμο. καθώς καΙ το έστησαν, 53. μόνον καΐ στο κορμίν του, 54. εστρεψεν έκεϊσε εί,ς τό Νίκλιν, 56. έχουν -Λχ συνήθεια. ..είναι, 58. τό δποιον εΐσται ήθελεν κόλαση δέ μεγάλη, 59. εάν όλα νά έγραφα εΙς τ6 βιβλίον έτοΰτο• 60. Άλλα διά τό λαφρότερον 61. κ' εσένα, που άφ- κράζεσαι κι όπου άναγ. 62. ανθολόγησα καΐ εγραψά το ούτως, 63.καρ- — όν βαστάζουν. 64. Ε"ς τοΰτο ήκουε άπό 'δώ και μ.άθε τά συμβάντα. 65. ώς ήκουσεν καΐ έπληροφ. 6265 έξ. Ό Γουλ. Βιλλ-αρδουϊνος διέκειτο συμπαθώς προς τόν σύγγαμβρ6ν του Μαμφρέδον (πρβλ. ύποσημ. στιχ. 3111), άλλα μετά τήν έπικράτησιν τοΰ Καρόλου τοΰ Άνδεγαυϊκοΰ ευρέθη εις τήν ανάγκην νά προσαρμοσΟη προς τήν νέαν κατάστασιν. Ούτω είς τήν συνθήκην τοΰ Βιτέρμπου (27 Μαΐου 1267), καθ' ην ό τελευταίος λατϊνος αυτοκράτωρ της Κ)πόλεως Βαλδουί- νος Β' παρεχώρησε τά πλείστα των δικαιωμάτων έπΙ της Ανατολής εΙς τύν Κάρολον τόν 'Ανδεγαυϊκόν, μεταξύ των οποίων καΐ τήν έπικυριαρχίαν τοί Μορέως, ό Γουλιέλμος Βιλλαρδουϊνος, ώς υποτελής πλέον τοΰ βασιλέως τη^ Νεαπόλεως, προσυπογράφει διά τοΰ αντιπροσώπου αύτοϋ Ι^οη&Γά (1β Υβ ΓΟΐΐ, άναγνωρίζων τό γεγονός. "Εκτοτε ό Μορέας τίθεται υπό τήν έπικυ ριαρχίαν τοΰ βασιλέως της Νεαπόλεως, όστις παρακολουθεί πλέον λίαν ενερ- γώς τάς υποθέσεις και τήν διοΐκησιν της χώρας 8ι' Ιδιαιτέρων αύτοϋ άπε σταλμένων, των λεγομένων βαίλων. (Βλέπε σχετικώς καΐ έν Ζ&1^^^ι11^ηοί Ι^β ΌβδΓοΙαΙ §Γβθ. Σ. 45 — 52, Μύλλερ Ίστορ. Φραγκοκρατίας Α', 182— 184. Τό κείμενον της συνθήκης ευρίσκεται έν Βυοίιηη ΡΙβΓν>«>ΐ"ί"ίΐβδ βί Μ&- ΙέΓΐ&υχ, Ι σ. 30—37). ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΡΟΛΟΝ 257 τύ ττοός ό ρήγας Κάρουλος ενίκησεν ετότε το ρόϊ Μαφρέ εις ττόλεμον, την κεφαλήν του εκόψε, κι άττήρεν του την άφ<=ντίαν όλου του τοϋ ρηγάτου, μεγάλως το έχάρηκεν, εις σφόδρα το αποδέχτη, 6270 διατΐ το γένος των Φρσγχοον, όττου ήτον γάρ κ* εκείνος, έπλήσιασεν εις τον Μορέαν, στην έδικόν του τόττον. [§ 442 ]Έν τούτω έσκόττησεν καλά εσω στον λογισμόν του (4940) καΐ εΐττεν κ' έδιακρίσετον οΟτως, ωσάν το λέγω• ότι αφότου ό βασιλέας της Κωνσταντίνου Πόλης 75 έρρίζωσεν εις τόν Μορέαν κ' έττλήθυνε ή άφεντία του, ττοτέ του ουδέν τόν ήθελεν έβγάλει άττό τόν τόπον εκείνος μόνος μοναχός με τόν λαόν όπου εΐχεν, εάν ουκ είχε δΰναμιν άπό άλλης αφεντιάς. Λοιπόν, αφότου ό Θεός επρόσταξεν και ήλθε 80 τοΰ ρόϊ Κάρλου ή άφεντία έκεϊ πλησίον στην ΓΤούλιαν, (κι ό Θεός ουδέν του εδωκεν υίόν διά κληρονόμον • ' ά άφήκη εις τόν τόπον του άφέντην γάρ δίκαιον του, όταν του ελθη θάνατος, στην ώραν της θανής του, μόνι και θηλυκά παιδία έχει διά κληρονόμους), 6267. Μαφρέν. . . έκόψεν, 68. κ' έπηρεν τον... και δλον το ρηγάτον, 69. καΐ σφόδρα το έδέ^την, 70. 8ιά τί) γένος των Φ... γάρ εκεί- νος, 71. στον Μορέαν 73. εΐπεν, έδιακρίθηκεν ούτως ωσάν σέ λέγω* 74. άφών ό βασιλεύς 75. άπλωσεν ή άφ. του 76. ττοτέ ουδέν., εκ τόν τόπον 77 μοναξός... τόν έχει 78. ούκ εΐχεν 8ύ- ναμιν άπό άλλην άφ. 80. τοΰ ρήγα Κάρλου... Πούλια 81. (ό Θεός 82. νά άοήση... διά φυσικόν αφέντη 83. όταν τοΰ έλθη το κοινόν, ή ώρα τοϋ θανάτου, 84. μόνον και θηλ. 6284 εξ. Άναφορικώς προς τάς διαπραγματεύσεις καΐ τόν έπακολ^-υθτ,σαν- τα γάμον τοϋ υίοΰ τοϋ βασ',λέωςττς Νεαπό}εως Φιλίππου μετά της θυγατρός τοϋ πρίγκιπος Γουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου Ίσοβίλ/ο^ς, το έλληνικόν κείμεν,ν, καθώς καΐ το γαλλικόν περιέχ' υν πλτ,ρίφ'ρίας έσφα}μένας χρονολογικο,ς. Λί σχετικαι διαπραγματεύσεις μεταξύ βο:σι}£ως Καρόλου και Πρίγκ'.ντος έγένοντο άπ' ευθείας κατά τ•Γν συνάνττσιν αυτών εν Ιταλία, οτε ό τε)ευτοιϊος προσήλθεν ώς υποτελής και έλαβε μέρος εις τόν κατά του ΚονραδίνΓυ πό)εμ<.ν (πρβλ. στίχ. 6781 έξ. ). Τά τοΰ γάμου έκανονίσΟτ,σαν φαίνεται κατά το διά- στημα της παραμονής τοΰ πρίγκιπος εν Νεαπόλει (στίχ. 7038 — 71 οΟ), τ^> χρονολογούμενον μετά τήν μάχην τοΰ Ταλιακότσου, ήτις έ')οβε χο'. ραν την 2;_> Αυγούστου 1268, ενώ 6 γάμ^ς έτελεσίη τρίσ έτν βραδύτερων, ήτ' ι τήν 28. Μαΐου, 1271, έν ΤΓίΐηί τνς Ιταλίας. (Πρβλ. Η( ρ! Οβίοίικ^ιΐε ΟιΓΪίοΊκ η- ΙηηοΙβ .\', σελ. 291). Τό 'Λραγωνικόν κείμενον (§ 411 — 414) ε'ναι πολύ άκριβέστερον ο'>ς προς το σημεϊον τοϋτο, ενώ τό Έλληνικόν κείμεν,ν μετά τοϋ Γαλλικού εκθέτουν τά γεγονότα της περιόδου ταύττ,ς έν γένει ανακριβή χρονολογικώς και μετά μεγάλης αταξίας και συγχύσεως. (Πρβ>.κα', έν Ζα- 1<>"ΙΙιίηο.'ί Γο ϋί-δροΐίΐΐ ί^ΓΟΟ, Σ. 50 έξ. καΐ σελ. 53 ύποσημ. 4, ώς και Βπ- οίιοη ΚβοΗ. ΙιίδΙοΓ. Α' σελ. 213, ύποσημ. 2 και σελ. 215 ύποσημ. 1 ). Χοονιχόν Μορέως 17 . 258 Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πρίΓΚίψ ΜΟΡΕωι 6285 ει ήμττορέση δυνηθτ) συμπεθερίαν ποιήσει μετά τον ύψηλότατον εκείνον τον ρόϊ Κάρλον, την θυγατέρω\ σι. λαλώ, τοΰ ττοίγκιτίοζ Γονλιά/ιου, να επαιονε όίά νυφην του αυτός ό ρήγας Κάο/.ος, ήθελεν έχει δύναμιν, φουσσάτα αντρειωμένα, 90 νά έβγαλε τον βασιλέα άττό το πριγκιπάτο. [§ 443] Κι αφότου έσκόπησεν καλά ό πρίγκητας ατός του, ώρισεν κα'ι έκράξασιν τους κεφαλάδες δλους, ποϋ ήσαν οί φρονιμώτεροι κ' οί πρώτοι της βουλής του, κ' εϊπεν τους κι άφηγήσετον έκείνην τήν βουλήν του. 95 Και όσον τόν άφκράστησαν, έσύντυχαν ά?\λήλως• ( 4951 ) πολλά έδιακρίναν κ' εϊπασιν τές αφορμές και τρόπους τό πώς ήμπόρει νά γενή νά πληρωθή το πράγμα, διατί ήτον ευγενικός κ' είς πλούτος υπέρ φύσιν, κι ό πρίγκιπας ήτον μικρός προς τήν ουσίαν όπου εΤχε, 0300 πολλάκις μή τό έδέξατο κι ού μή τό έκαταδέχτη. [§ 444] Λοιπόν, εις τοϋτο έσύντυχεν ό φρονιμώτερός τους, όστις ευρέθη στην βουλήν του πρίγκιπος έτότε, τόν έλεγαν κι ώνόμαζαν μισΐρ Νικόλα ντέ Σαΐντ 'Ομέρ. Αφέντης ήτον της Θηβοΰ, γνώσιν είχεν μεγάλην, 5 και εΐπεν προς τόν πρίγκιπα, τέτοιαν βουλήν τοΰ δίδει* «Εί μεν θέλεις, αφέντη μου, έτοΰτο νά πλήρωσης, »έγώ τό έπαίρνω απάνω μου, αν κάμης τήν βουλήν μου, »νά πληρωθή ή συμπεθερία μετά τόν ρόϊ Κάρλον. »Άλήθεια έ'νι, τό έξεύρουσιν οί πάντες, τό έγνωρίζουν, 10 »ό αφέντης ό πατέρας σου μετά και τους γονείς μας, »δπου εκέρδισαν τόν Μορέαν, τό λέγουν πριγκιπάτο, »μέ τό σπαθί έκερδίσασιν, όσον ύποκρατοΟμε. 6285. εΐ μεν Ιδη καΐ δυν. συμπεθερία νά ποίαπτ; 86. ύψηλότατον αύτ^ν τόν ρήγαν Κ6287. νά έπάργ) ό υιός γαρ τοΰ ρηγός τήν θυγατέρα έκείνην ( Δέν ύττκρχει εις τον Κ στίχος αντίστοιχος τοΰ Π6288 ) 90. ν-'. εβγαλεν τόν βασιλέαν ' άτυέ τό πο. 91. άφών 92. καΐ έλάλησαν όλους τους κε- φαλίδες, 93. Παραλείπεται ό στίχος. 94. εΐπεν κι άφηγήΟηκεν 95. Και δσοι τύ ήκούσχσιν, κ' έσύντυχαν 96. έδιακρίνασιν τές άφ'•>ρμές εκείνες 97. τους τρόπους πώς νά ήμπορη 98. διοΰ ήτον ό ρήγας ευ- γενής καΐ πλούσιος είς άκρον, 99. ούσίαν, τήν εΐχεν. 6300. Παρα- λείπεται ό στίχος 1. έσύντυχεν εϊς γνωστικός άπ' αυτούς, 3. μισέρ Νικόλαον τόν έλεγαν ντέ Σατομέρ τό έπίκλην. 4. μεγάλην γνώσιν εΙχεΛ 5. ούτως τόν συμβουλεύει" 6. θέλησης πρίγκιπα,... νά ποίησης^ 7. «ν πιάσης τ-ήν βουλήν μου, 8. πλερωΠή... ρήγαν Κάρλον. Ο.'ΛλήΟ^ια εν, τό ξεύρουσιν πάντες, 11. έκέρδισεν γάρ τόν Μ. 12. τό έκέρΙ^ιπ^ν ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΡΟΛΟΝ 259 »Κι ό αφέντης και πατέρας σου τόν τόττον του Μορέως »ούδέν τόν εΤχε (χττό τινάν νά τόν κράτη άττ' εκείνον 6515 »μόνι εκ τόν Θεόν κ' εκ τό στταθϊ είχεν την άφεντίαν. (4981 )»Κι δσον έμεταστάθηκεν ό αφέντης και πατήρ του, »κι άφέντεψε ό μισϊρ Ντζεφρές, ό αφέντης κι αδελφός σου. »κ* έκράτησεν του βασιλέως εκείνου του Ρομπέρτου »τήν θυγάτηρ του, δπου εστελνεν του ρόϊ Ραγγου εις γυναίκα, 20 »κ* ένταυτα εύλογήθηκεν καθώς τό έξεύρομε όλοι. »' άνταμοιβήν του βασιλίοος, διατϊ εσφαλεν προς αΟτον, »νά έ'χη άγάπην μετ' αυτόν, τό πράγμα νά πραύνη, »έποίησε την συμβίβασιν κ' έγίνη σνβρωττός του, »του νά κράτη τόν τόπον του άπό τόν βασιλέα. 25 »Λοιπόν, καθώς τό εποικεν έτότε ό αδελφός σου »κ* έγένετον του βασιλέως ό άνθρωπος του λίζιος, »ούδέν ημπορεί άλλον κανεϊν εκείνος νά δούλεψη, »μόνι κι αυτός όλοστινός εις αυτόν νά τό ποίηση. »Λοιπόν, ωσάν τό εποικεν διά διάφορόν του εκείνος, 30 »διά νά πλήρωση δρεξιν και νά έ'χη διαφορήσει, »οΰτως τό ποίησε και άρτίως έσϋ εις τόν ρόϊ Κάρλον, »διά νά πλήρωσης δρεξιν και νά έχης διαφορήσει. »Κ* εί μεν τό ποιήσεις, ως λαλώ, απάνω μου τό έπαίρνω, »ό ρήγας μετά προθυμίας μετά σε συγγενέψει». 55 [§ 445] Τό ακούσει το ό πρίγκιπας κ' εκείνοι της βουλής του, (5001)δλοι τό άγαπήσασιν κ' εις σφόδρα τό επαίνεσαν. Κι αφότου εδόθη ή βουλή, καθώς σε τό αφηγούμαι, τό πρα/μα Ιστερεώθηκεν κ' έστάθησαν εΙς αυτό. Τόν έπίσκοπον της 'Ούλενας μετά τόν μισΐρ Πιέρη 6313. Κι άφέντ/)ς 14. ουδέν τον εχε. 15. έκ τον Θ. κ* εκ το σπαθίν 16. έμετεστάΟηκεν 17.ά9Γντεψεν μισέρ Τζεφρές 18.έκράτΓ(σεν...Ρου- μπέρτου 19. την θυγατήρ, τήν έστειλεν τοΰ ρόϊ Ραγοΰ γυναϊκαν, 20. €ΰτύς την εϋλογ. . ήξεύρομε 21. Δ',' άνταμοι[ΐήΛ..διοϋ έσφα>εν εΙς αυ- τόν, 22. προς αυτόν 24. άπέ τ6ν βασιλέα. 25. Λοιπόν έτότε εποι- κεν ό αδελφός σου έκεϊνο 26. κ' έγίνετον... ώς άνθρωπος του 27. κι ουδέν ήμπόρει άλλον τινάν.. .νά δουλώση, 28. μόνον κι αυτός. ..εις αυτόν νά ποίηση. 29. διά συμφέρον του εκείνος, 30. καΐ νά διαφ^ρήση, 31. τό ποϊσε καΐ έσύ μετά τόνρήγαν Κ. 32. πλήρωσης ορεξιν καΐ νά δια- φορήσης 33. σέ λαλώ,... παίρνω, 34. μετά προθυμίαν μέ έσέ νά συγγ. 35 Ώς τό ήκουσεν ό π. 36. ήγαπήσασιν, πολλά τόν έπ. 37. Κι' άφών... καθώς τό άφ. 38. και εις αυτό έστάθη. 39. μέ τόν μισέρ Πιέρην 6339. Ή μεσαίων. "Ωλενα έκειτο παρά τό όμώνυμον χωρίον τοϋ δήμου Ώλένης, έπαρχ. Ηλείας, άλ>.ά τοϋ Λατίνου Επισκόπου "Ωλενας ή έδρα ήτο βίς τήν Άνβραβίίβεν. 260 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ•|•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ 6340 (τό επίκλην του ήτον ντε Βάς, ούτως τον ώνομάζαν, τον έκρατοΰσαν φρόνιμον 'ς όλον τον πριγκιττάτον), αύτοΟς έκλέξαν νά απέλθουν στον ρήγα άττοκρισάροι. [§445] '60ρθώ9ησαν κ' έττέρασαν ολόρθα εις τό Βροντήσι-• κι αφότου άττοσκάλωσαν, ά?νθγα αγόρασαν, 45 ώδέψασιν κι άπήλθασιν έκεϊ δττου ήτον ό ρήγας. Τον ηύραν στην Άνάττολιν κ' έπροσκυνήσανέ τον ΤΓίττάκια του εβασταίνασιν κ' έττροσκομίσανέ τα, τα έγράφασιν κ' έλέγασιν, ολα νά τους ττιστέψη, τα θέλουσιν άφηγηθή κ' εκ στόματος λαλήσει. 50 Κι αφότου επαράλαβεν ό ρήγας τά πιττάκια κ' έγνώρισεν την δήλωσιν ότι νά τους ττιστέψτ), ορίζει ό ρήγας, κράζουν τους είς τόπον κατ' ιδίας, κι άρξετον νά τους έρωτα τό τί θέλουν νά είποϋσιν. [§ 447] Κ' εκείνοι, ώς ήσαν φρόνιμοι, άρχισαν νά τοΟ λέγουν• 55 λεπτομερώς του εϊπασιν τό τί ήθελαν έκεϊσε, (5021 )τήν ορεξιν του πρίγκιπας, αν θέλη ό Θεός κι ό ρήγας συμπεθερειόν νά ποιήσουσιν, τό ενα νά γενουσιν. Κι αφότου άφκράστηκεν καλά ό ρήγας τά του είπαν, άπόκρισιν τους εδωκεν νά έπάρη την βουλήν του 60 κ' ένταυτσ ποίηση άπόκρισιν, ώς πρέπει κο ι λαχάνει. [§ 448] ΈνταΟτα ό ρήγας ώρισε, κράζουν τους κεφαλάδες, τους πρώτους και καλλιώτερους όπου ήσαν στην βουλήν του• λεπτώς τους άφηγήσετον τοΰ πρίγκιπος Μορέως, τό τί εμήνα κ' εγραφεν νά ποιήση μετ' εκείνον. 65 Κ' ένταΟτα άρχασαν νά λαλούν κ' έπαίρνουν την βουλής τους" κι αφότου έσυμβουλεύτησαν εϊπασιν και ετούτο• νά κράξουν κ' έρωτήσουσιν τους άποκρισαρίους Ο.'νιΟ. (ντε Ντέβας το έπίκλτ,ν του, 41. στο πριγκιττατον όλον), ^ι',ί.Ώρ- Οώσαν... εκ τό Βροτήσ;., 44. Παραλείπεται, ό στίχος. 45. ώδέψαν., ολόρθα είς τον ρηγοτ;. 4 6. τον τ,'';ρασ!.ν καΐ έπροσκύνησάν τον. 47. πιτ- τάκια έβάσταζαν και έπροσκόμισάν τα, 48. και έλεγαν ολα νά τά πιστ. δΟ. 'Λφών γάρ 51. Παραλείπεται ό στίχος. 52. φέρνουν τους... κατ' ΐοίαν, δΠ. τί θέλουν νά ποιήσουν; 54. Κι* αυτοί, 55. το εϊπασιν τί ήθελαν 57. συμπεΟερίαν νά ποίσουσιν 58. Και άφών ήκουσεν καλά 60. Παραλείπεται ό στίχος. 61. λαλεΐ τους κεφ. 02. τους εΐχεν της βουλής του" 63. λεπτομερώς τους έδειξεν τοΰ π. τους λόγους, 64. το εϊτι τον έμήνυσαν 65. έδικολύγησαν απάνω στην βουλήν τους" 60. κι άφών συμ.βουλεύτηκαν ε'.'πασι γάρ 67. νά έλθουν νά έρωτ. ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΗΟΛΟΝ 261 νά μά^ωσιν κι άκούσωσιν δλα τους τά κεφάλαια. [§ 449] Έν τούτω τους έκράξασιν, άρχασαν κ' ερωτούν τους, 6370 ό ττρίγκιπας γαρ του Μορέως, εκείνος ό Γυλιάμος, το ττώς κρατεί τον τόττον του καϊ ττοϊον αφέντη ν έχει, και τί τόπος ενι ό Μορέσς και τί ημπορεί νά άξιάζη; Ένταΰτα άποκρίθηκεν αυτός ό μισίρ ΓΤ.έρης, όπου εξευρεν κ' έγνώριζεν τά πάντα του Μορέως. 75 τά πάντα τον άγηγήθηκεν από αρχής εις τέλος. (5041) Κι αφότου ό ρήγας ήκουσεν ωσαύτως κ' ή βουλή του το πριγκιπάτο του Μορέως τό τί κρατεί κι άξιάζει, όλοι τόν έσυμβούλεψαν νά πληρωθή τό πράγμα, διατι εϊδασιν κι άπείκασαν ότι ήτον διάφορόν του. 30 Κ' έν τούτω ό ρήγας εστερξεν νά πληρωθή ή βουλή τους• κι αφότου ό ρήγας εστερξεν συμπεθερία νά ποίηση μετά τόν πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τόν Γυλιάμον, επίσκοπον έδιόρθωσε καϊ δύο φλαμουριαρίονς καϊ άλλους δύο καβαλ?ναρίους όπου ήσαν μετ' εκείνον, 85 άποκρισάρους νά απέλθουν στον πρίγκιπα Γυλιάμον, νά στρέψουσιν άπόκρισιν μετά τους εδικούς του τό θέλημα κι άπόκρισιν, τό του μήνα ό ρήγας. Ένταυτα έμισσέψασιν κ' ήλθαν εις τό Βροντήσι• τά πλευτικά ηύρήκασιν, τά ήσαν ώρθωμένα. 90 [§ 450] Έσέβησαν αμφότεροι, ήλθαν εις τήν Κλαρέντσαν, στην Ανδραβίδα ηύρασιν τόν πρίγκιπα Γυλιάμον. Ό επίσκοπος τής 'ίλίλενας μετά τόν μισιρ Πιέρην τόν πρίγκηπα έλάλησαν και μονσξά τόν είπαν τά όσα έπερίστησαν κ' εποίησαν με τόν ρήγαν. 95 Και μετά ταΰτα, έκράξασιν και τους μαντατοφόρους, (5051 )όπου ήλθασιν μετ' εκείνους άπό τόν ρήγαν Κάρλον. 6368. νά (χάθουν... τά μαντάτα. 69. Καί ούτως τους έλάλησαν 70. Γουλιάμος 71. έχει άφέντ-^ιν 72. τί τόπος ένι ό Μ. καΐ τί ημπορεί νά χρήζη; 73. Εις τοϋτο 74. ήξευρεν 76. Κι άφών... τό ήκουσεν ο- μοίως καΐ ή β. 77. τό πριγκιπάτον τοΰ Μ. τί ημπορεί νά χρήζη 79. διότι, έγνωρίσασιν Ινι διάφορόν τους 80. Εις αύτο ό ρήγας ώρισε... ή βουλή του• 81. κι άφών ό ρ. έστρεξεν σ. νά γένη, 82. Παραλείπεται ό στίχος. 83.φλαμουριάρους 84. δπου ήσαν μετ' εκείνους 8δ. άπο- κρισάροι νά ύπάν στον πρίγκιπαν Γουλιάμον, 86. άπόκρισιν τό θέλημα τοϋ ρήγα. 87. Παραλείπεται ό στίχος. 88. Εκείθεν γάρ έκίνησαν, ήλθαν εις τό Βροτήσι• 89. και ήσαν ώρθωμένα, 90. έσέβηκαν άμφ. κ' ήλθαν εις τήν Γλαρέντσαν, 91. ηΰρήκασιν... πρίγκιπαν Γουλιάμον 92. με τόν μισέρ Πιέρην 93. καΐ μοναχά τόν λέγουν 94. τά οσα έδιόρθωσαν κ' έποϊκαν 95. Μετ' αύτα έλαλήσασιν 262 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι Κι ενταϋτα έσνντύχασιν τά εϊχασιν να είττοΰσιν όπτό τον ρήγαν Κάρουλον του πρίγκιπα Μορέως• το πώς αρέσει του ρηγός, ορέγεται και θέλει 6400 νά πληρωθτ] ή συμπεθερία στάς συμφωνίας εκείνος, όπου εϊπασιν γάρ του ρηγός εκείνοι οί άποκρισάροι, τους εστειλεν ό πρίγκιπας έτότε εις τον ρήγαν, ήγουν νά έπάρτ) ό πρίγκιπας την θυγατέρα όπου είχεν, όπου ήτον κληρονόμος του, την έλεγαν Ζαμπέα, 5 νά απέλθουν στην Άνάπολιν, νά έσμίξουν με τον ρήγαν, νά εύλογηθοΰσιν τά παιδία, νά έπάρη ό υίός του ρήγα την θυγατέρα, σε λαλώ, του πρίγκιπα Γυλιάμου, καΐ μετά ταύτα ό πρίγκιπας νά ποίηση και το όμάτζιο, του νά κρατή τον τόπον του άπό τον ρήγα Κάρλον. 10 [§ 451] Κι ώς το ήκουσεν ό πρίγκιπας, μεγάλως το αποδέχτη, μεγάλοος γάρ έτίμησεν, δωρήματα έδώκεν εκείνων όπου ήλθασιν άποκρισάροι εις αΟτον, Και ώρθωσεν κ' εστράφησαν έκεϊσε εις τον ρήγαν του νά στρέψουν άπόκρισιν, νά τον πληροφορέσουν, 15 το πώς ό πρίγκιπας Μορέως, οί συμφωνίες του αρέσουν (508ΐ)κ' οίκονομάται διά νά έλθή το πράγμα νά πληρώσουν. Κι ό πρίγκιπας άπέστειλεν στον Ευριπον ευθέως, κ' ήφέρασίν του κάτεργον καλά άρματωμένον, κ' εις τήν Κλαρέντσαν ώρθωσεν κι άλλο του αρμάτωσαν. 20 Οίκονομήθη ώς επρεπεν τέτοιου μεγάλου άνθρωπου• έσέβην εις τά κάτεργα μετά τήν θυγατήρ του, τήν ώνομάζασι ή Ζαμπέα, μετά τήν φαμελίαν του, 6397. Εις τοϋτο έσυνΉ^χασιν 98. άπέ τον ρ. ειπασιν τοϋ πρίγκι- πας Μορέως• 6400. στές συμφωνίες εκείνες 1 — 2. Παραλείπονται οΐ στίχοι. 3. δπως νά έπάρη... αύτοΰτΛ^νθυγατέραν, 4. κληρονόμισσα 5. νά ύπάγη... νά έσμίξη 6. νά λάβη ό υίός 7. πρίγκιπος Γουλιάμου 8. νά ποίση το όμάντζιο, 9. άπό τον ρήγαν Κ. 10. Ώς το ήκουσεν 11. μεγάλως καΐ έτίμησεν τους άποκρισαρέους 12. δωρήματα τους έ- δωκε, φιλοτιμίες μεγάλες. 13. ΚαΙ ώρθωσεν, εστράφησαν 14. τά πάν- τα άφηγήΟησαν, τές συμφωνίες εκείνες 15. πώς αρέσει τοϋ πρίγκιπα νά ποιήση με τον ρήγα, 16. κ' οικονομείται νά έλθή νά πληρωθή τό πράγμα. 47. στην Ευριπον 18. ήφέρασίν του 19. εις την Γλαρέντσαν .. και άλλο 20. τοιούτου 21. έσέβη εις τά κάτεργα μετά της θυγατρός του, 22. ώνομάζασιν Ζαμπέαν και με την φ. 6404 έξ. Περί τοϋ γάμου τής Ισαβέλλας Βιλλαρδουΐνης μετά τοϋ Φιλίπ- που Άνδεγαυϊκοΰ καΐ τών σχετικών διαπραγματεύσεων ώς καΐ της χρονο- λογίας τελέσεως αύτοΰ βλέπε ύποσημ. στίχου 6284 έξ. ΓΑΜΟΣ Ισαβέλλας βιλλαρδ. με βαςιλοπαιδα ΝΕΑποΛΕωΣ 263 Ιπήρεν και καβαλλσρίους όσους τοΰ έκαμναν χρεία, εκ την Κλαρέντσα έμίσσεψαν, εις το Βροντήσι έσωσαν. Κι αφότου άττεσκάλωσαν εκεί εις το Βροντήσι, 6425 ά?.ογα εύτνς άγόοασεν και την όδόν επίασεν. Και όντως όπεσώσασιν έκεΐσε εις τον ρήγαν, ήγουν εις την Άνάτιολιν που ήτον κατοικία του. [§ 452] Ό ρήγας γάρ, ώς το ήκουσεν κι ώς το έπληροφορέθη, ότι ερχετον ό πρίγκιπας έκεϊ πλησίον της χώρας, 30 ατός του έκαβαλλίκεψεν, έξέβη εις άπαντήν του. Έκεϊ δπου τον άπάντησεν γλυκέα τον χαιρετίζει, άπό το χέρι τον κρατεί, ώδεύασιν οι δύο• τιμήν μεγάλην τοΰ εποικεν, οί πάντες το έθαυμάσαν. Και μετ' αυτόν επέζεψαν εις τοΰ ρηγός το όσπίτι* 35 ώρισεν, άππλικέψαν τον τιμητικά εις τήν χώραν, (5100) Έκάλεσε τον να γευτή επί τής αύρίου μετ' αύτον και διά τιμήν τοΰ πρίγκιπας έκάλεσεν τους πάντας όλους τους ευγενικούς, όπου ήσαν εις τήν χώραν. Κούρτην μεγάλην εποικεν, χαρές μεγάλες ήσαν. 40 [§ 455] Και αφότου έχάρησαν καλά έκείνην τήν ήμέραν, ό κατά εις έδιάβηκεν εις τήν κατούνα όπου εΐχεν, Έπϊ τής αύρίου το πρωί ό πρίγκιπας έδιάβη, στον ρήγαν έκατέλαβε νά τον εχη συντύχει. Όρίζει ό ρήγας κ' ήλθασιν όλοι του οί καντάδες• 45 έκάθισαν εις τήν βουλήν, άρξαν νά συντυχαίνουν. Ένταΰτα ήλθασιν έκεϊ εκείνοι οί άποκρισάροι. 6424. Παραλείπετα•, ό στίχος. Κ642ο-26. Κι' αφότου άπεσκαλώσα- σιν άλογα αγόρασαν, ώδέψαν κ' έπερττάτγσαν στην Άνάπολιν έσωσαν. ('Ε- προτιμήΟη το άντίστοιχον χωρίον του Π ώς πληρέστερον). 28. ό ρ. ώς το ήκ. καΐ έπληροφορέθην, 29. πώς έρχεται ό π. έκεϊ πλησ. της πόλης 30. ήλθεν είς άττ. 31. Παραλείπεται ό στίχος. 34. 'Ομοϋ γαρ άπεζέ- ψασιν... τους οίκους• 35. κι άππλικέψαν... ώς πρέπει. 36. την αύριον 38. δλους γαρ... όπουσαν είς ττ,ν πόλιν. 39. μεγάλη 40. κι άφων 41. ό κάθε εις έδιέβηκεν είς το άττπλίκεμάν του. 42. Τήν αΰριον ό πρ. έδιέβην είς τόν ρήγαν 43. Παραλείπεται ό στίχος. 44. ό ρήγας, ήλθα- σιν δλοι οί 46. ΕΙς τούτο... έκεϊ κ' οί άποκρισαρέοι 6428 έξ. Περί τής σειράς των ταξιδιών τοΰ πρίγκιπος Γουλιέλμου είς 'Ιτα - λίαν καΐ των αλλεπαλλήλων συναντήσεων αύτοΰ μετά τοϋ βασιλέως Καρό- λου, ακριβείς και λεπτομερείς ειδήσεις παρέχονται εν Ζ3ΐ<γ11ιίηθ5 σελ. 46 — 47, αντί των έν τω παρόντι κειμένω παρεχομένων ειδήσεων, αιτινες δέν εΤναι χρονολογικώς άκριβεϊς. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 6290 έν τέλει, ώς καΐ έν Ζ&ΙίγΙϊΐϊηοδ. Σελ. 53 ύποσημ. 4). 264 Γουλιέλμος βιλλαρλου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΕωζ ότΓου ήσαν εις τον ττρίγκιττα διαβόντα είς τον Μορέαν και άρξασιν νά λέ/ουα•ιν νά θέλουν άφηγάσται, το ττώς άττήλθαν στον Μορέαν, στον πρίγκιπα Γυλιάμον, 6450 με του ρηγός τον όρισμόν δια την συμπεθερίαν, κ* είς τί (αποκατάστησαν κ' είς τί ποσόν ήφέραν το πρα/μα, την Οτό^εσιν ένω ήτασιν σταλμένοι. «Λοιπόν, ά|)ίον έπρ6τταξεν ό βασιλέας της Δόξης »κ' ήλ9εν ό πρίγκιπας εδώ είς το κράτος της βασιλείας σου, 55 »ένέμεινεν ή ύπόθεσ;ς 'ς εσάς τους δύο άφέντας, (5120) »νά ποίήτε κ' εκπληρώσετε τό πρά/μα είς τέτοιον τρόπον, »δπου νά ενι είς τιμήν εσάς των δύο άφέντοον, »κ' είς δόξαν και άνάπαψ ν εσάς και τού λάου σας». [§ 454] Και όσον αποπλήρωσαν εκείνοι οί άποκρισάροι 53 τό όσον εϊχασιν νά ειπούν διά τήν συμπεθερίαν, άρχασεν τότε ό πρίγκιπας νά λέγη κι άφηγάται τήν πράξιν γάν και τήν αρχήν, τό πώς τό πράγμα άρχάστην και πώς άπό τοϋ όρισμοΰ και θέλημα τού ρήγα ήλθεν εκείθεν κ* τ^φερεν με αυτόν τήν θυγατήρ του, 65 κ* ήτον νά ποιήση έτοιμος τό όσον έπεριστήσαν οί άποκρισάροι τού ρη/ός με αυτόν είς τόν Μορέαν, στές συμφωνίες όπου εποικαν κ' είς δλα τά κεφάλαια. Κ' ένταύτα άποκρίθηκ ν ό ρήγας άπ' ατός του* ότι όσον λέγει ό πρίγκιπας αλήθεια ούτως ενι, 70 καΐ θέλει γάρ κι ορέγεται νά πληρωθή τό πράγμα, καθώς τό έσυμβ.βσσαν κι ωσάν τό έπεριεστήσαν. [§ 455] Κι αφότου έπληρώσασιν κ' εϊπασιν τά κεφάλαια, ώρισαν καΐ ήρέρασιν έκεϊσε τά παιδιά τους. Της Άνάπολης ό άρχιερ^ύς, μητροπολίτης ενι, 6447. πρίγκιπαν έκεϊσε εΙς τόν Μορέαν 48. καΐ οΰτως νά λαλοϋ- σιν, 49. Γουλιάμον 50. διά το σ'^μπεθέρ'.ν, 51. ποσόν τό ήφέραν 52. ήσαν 53. ό βχσιλεϋς 54. καΐ ήλθεν γάρ ό π. εδώ στην β. σου, 55. άνέμεινεν 56. τό πράγμα νά πληρώσετε εις τρόπον γαρ τοιούτον 59, τους λόγους γάρ εκείνους 60. είχαν νά είποϋν 61. ό π. αρχίνη- σε...ν' άφηγήται 62. πραξιν δε καΐ... τό πράγμα ήρξεν 64. ήλθεν έκεϊ καΐ ήφ. 65. τά δσχ έπερ, 67. Γ[χ-;αλείπεται ό στίχος. 68. Κ' είς τοϋτο 60. όσον είπεν 70 καΐ θίλει κχΐ όρέγ. 71. έσυνήβασαν κχΐ δσον γάρ έστησαν. 72. Κι' άφϊον άττπληοώσασιν καΐ είπαν 73. ώ- ρ'.σε καΐ ήρέρασι... τά παιδία, 74. Ό άρχιερεύς της Άνάπολης, μη- τροπ. ήτον, ΓΑΜΟΣ Ισαβέλλας βιλλαρδ. με βαςιλοπαιδα ΝΕΑΠΟΛΕωΣ 265 6475 εκείνος άρρεβώνιασεν έτότε τα παιδία* (5140) κι αφότου άρρεβώνιασεν κ' εττοίησεν τον γάμον, έτΓοίησε γαρ ό πρίγκιττας το όμάτζιον ττρός τον ρήγα τοΰ να κρατή τον τόπον του άπό τον ρήγα Κάρλον. Έκδύθη και τον τόπον του και τοΰ ρηγός τον δίδει, 80 κι ό ρήγας έρεβέστισεν ένταυτα τον υίόν του, εκείνον τόν μισΐρ Λωΐς άπό το πριγκιπάτο• και εκείνος το εστρεψεν πάλε τοΰ πεθεροΰ του, να το κρατή, νομεύεται εως ότου ζή εις τόν κόσμον. [§ 455] Κι αφότου έκαταστήσασιν έτοΰτσ όπου σέ λέγω, 85 άργησε ό πρίγκιπας εκεί ημέρας δεκαπέντε μετά τόν ρήγαν Κάρουλον χαρές μεγάλες είχαν. Ένταυτα ήλθαν εκ τόν Μορέαν τοΰ πρίγκιπας μαντ5τα τό πώς άπό τοΰ βασιλέως ήλθε είς Μονοβασίαν όκάποιος του ένας άνεψίος και ήφερεν φουσσάτα, 90 Κουμάνους, Τούρκους καΐ Ρωμαίους εκ τής Νικαίας τα μέρη, κ' εχουσιν φόβον στον Μορέαν οί άνθρωποι τοΰ τόπου, τόν πρίγκιπα παρακαλοΰν να καταλάβη έκεϊσε. Άκούσων ταΰτα ό πρίγκιπας, άπήγεν είς τόν ρήγαν καΐ είπεν του λεπτομερώς εκείνα τα μαντάτα, 95 κ' έζήτησέ του άπολογίαν ν' άπέλθη στόν Μορέαν (5160) διά συμμαχίαν καΐ δύναμιν τοΰ τόπου και λαοΰ του* 6475. άρραβώνιασεν 76. κι άφών άρρεβωνίασαν και. έποικαν 77. έ- ποίησεν ό πρ. όμάντζιο τοΰ ρήγα 78. άπέ τόν ρήγαν Κάρλον. 79. Έ- κδύθηκεν τόν τόπον του 81. μισέρ Λωήν. . πριγκιπατον 82. εκείνος πάλιν τό έστρ. άπέ τόν πεθερόν του 83. είς την ζωήν του δλην. 84. Κι άφών άπεκατέστησαν αυτά δπου σας λ. 85. έποικε έκεΐ ό πρ. ημέρας 87. Μορέα 88. τό πώς ήλθεν τοϋ βασ. 89. όκάποιός του ανεψιός 90. έκ τής Λυκίας τα μέρη, 91. καΐ έ'χουν φόβον στόν Μ. οί άνθρωποι τοϋ Μορέως, 92. συντόμως νά ύπάγη 93. 'Ως τό ήκου- σεν ό π. άττήλθεν 95. άπολογίαν έζήτησε νά ύπάγη τοϋ Μορέως 96. τοϋ λαοΰ του 6475 έξ. Έν σχέσει προς τά τοΰ γάμου βλέπε ακριβείς ειδήσεις έν ύποσημ. στίχου 6284 έξ. Ώς προς τά τής ύποτελείας πρβλ. ύποσημ. στίχ. 6265 έξ. περί τής συνθήκης τοΰ Βιτέρμπου συνεπεία τής οποίας ό Γουλιέλμος Βιλ- λαρδουϊνος κατέστη έκτοτε λίζιος τοΰ βασιλέως τής Νεαπόλεως Καρόλου. Επομένως ή υποτέλεια τοϋ πρίγκιπος τοϋ Μορέως δέν επήλθε συνεπεία τοΰ γάμου Φιλίππου — Ισαβέλλας άλλα προϋπήρχεν ήδη. Ή Ισαβέλλα, κατά τήνέποχήν τής τελέσεως τοΰ γάμου της (28 Μαΐου 1271 ), ήτο 11 μόλις ετών. 6489. Πρόκειται κατά πασαν πιθανότητα περί τοΰ Αλεξίου Φιλανθρω- πινοϋ(Πρβλ. Ο65θ1ιίο1ι1ο αΓΪβοΐΊοηΙαηάδ Α' σελ. 292 ώς καΐ στίχ. 8710 έξ. τοϋ παρόντος Χρονικοϋ). 266 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιτ είς τά κάστρη του νά άπελθτ) δια νά τά σωταρχίστι. Κι ό ρηγσς, ώς το ήκουσεν, είπε ότι καλόν ήτον νά άττέλθη είς τον τόττον του δια νά τον συμμαχήστ], 6500 κι άπό τους αντιδίκους του νά τον εχτ] φυλάξει, Έν τούτω άττηρε ό ττρίγκητας άττολογίσν 'κ τον ρήγαν [§ 457] σττουδαίως έκαβαλλίκεψεν, εσοοσε είς τό Βροντήσι, ηύρεν τά κάτεργα έτοιμα, ^σέβηκεν άπέσω, εις δύο ημέρας εσωσεν έκεΐσε είς την Κλαρέντσα 5 κι όπέκει έκαβαλλίκεψεν κ' ήλθεν στην Άνδραβίδαν. Τό ακούσει το οί άπαντες του τόπου του (ΥΙορέως, τό πώς ήλθεν ό πρίγκιπας, έχάρησαν μεγάλως• θάρσος επήραν δυνατόν άπάνοο είς τους εχτρούς τους. [§ 458 ι Καταπαντόθεν εστειλεν γραφές των κιβιτάνων 10 νά έχουν μεγάλην φύλαξιν όλοι με τόν λαόν τους, έπεΐ κ' εκείνος ερχετον διά νά τόύς συμμαχήση, τά κάστρη νά σωταρχίσουσι και τόν λαόν σωρέψουν, νά στήκουν και φυλάττουσιν τόν τόπον και τές άκρες. [§ 459 Και δσον άναπαύτηκεν καν τέσσαρες ημέρες, 15 των κεφαλάδων εγραψεν και των καβαλλαρίων, (5180) κ* ήλθαν έκεΐσε είς αυτόν κ' εύθέο:)ς καβαλλικεύουν. Επήρε τους κ' έδιάβησαν από τά κάστρη όλα και ώρθωσε νά εχουσιν φύλαξες κατά τόπον, ώς νά διαψνλάττο^νται απέ τους αντίδικους. 20 [§ 460] Έν τούτω παύω εδώ μικρόν νά γράφω και νά λέγω άπό τόν πρίγκιπα Μορέως εκείνον τόν Γυλιάμον και θέλοο νά άφηγήσωμαι άπό τόν ρήγαν Κάρλον, την πράξιν δπου έ'ποικεν, τό σπλάχνος όπου έδεϊξεν έτότε προς τόν πρίγκιπα εκείνον τοϋ Γ^ορέως. 25 [§ 461 ] Ό ρήγας ώς πανφρόνιμος, οϋτος ό ρόΐ Κάρλος, απέ τό σπλάχνος τό πολν^ την ζέσιν δπου εΐχεν προς τόν αύτον συμπέΟερον τόν πρίγκιπαν Γουλιάμον, κι ώς ήτον καΐ παιδευτικός της μάχης των φουσσάτων, 6497. στα κάστρη... τοϋ νά τά σωτ. ^ 98. εΐττεν «Καλώς ύπαρχε^, 99. νά ύπάγης... σου καΐ ορθωσιν νά ποίησης 6500. άττέ τους άντι8. σου δπως νά τον φύλαξης». 1. άπελογίαν 2. σ-ουδη... ήλθεν είς τό Β. 3. έσέβησαν 4. 'είς δέκα ημέρες 5. άπέκε•. έκαβ. ήλθεν 6. Ώς τ6 ήκουσαν 8. θράσος... απάνω των εχτρών τους. 9. εστε•λαν.., των κιβιτάνω ΙΟ.' φύλαξιν καλήν 11. διά νά συμμαχήση 12. νά γαρνί- σουσι καΐ τον λ. φυλάξει, 13. νά στέκουν 14. τέσσερις 16. ήλθαν έκεΐσε εις αυτόν, ευθέως καβαλλικεύει. 17. Έπηρεν τους, έδιέβηκαν 18. και ώρθωσεν... φύλαξιν 20— 24. Παραλείπονται οΐ στίχοι ΕΠΑΝΑΛΗΥΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 267 αφότου έξέβη ό πρίγκιπας κ* έμίσσεψεν άπ' αύτον, 6550 έσκόπησεν, έλόγιασΈν ότι αφότου ό βασιλέας άπέστειλεν εις τον Μορέαν φουσσάτα εδικά του νά μάχωντσι τόν πρίγκιπα που ενι συμπέθερός του, του πρίγκιπα κάμει ήθελεν χρεία νά εΐχεν συμμαχίαν άπό φουσσάτα και λαόν τόν τόπον του φυλάξει. 35 Έν τούτω ορίζει κ' έκραξαν έναν του καβσλλάρην, δπου ήτον παιδευτικός στρατιώτης, είς τάς μάχας• (5200) μισιρ Γγαλεράν τόν έλεγαν, ντε Βρή είχε το επίκλη. Λέγει του• «Θέλω νά άπελθης έκεϊσε είς τόν Μορέαν »είς συμμαχίαν τοϋ πρίγκιπος, οπού εν' συμπέθερός μου, 40 »μέ ρογατόρους εκατόν απάνω είς τά φαρία τους »καΐ διακοσίους ομοίως πεζούς όλοι εκλεκτοί κ* εκείνοι, »νά είναι οί εκατόν τζαγράτοροι κ' οί άλλοι σκουταράτοι, »Κι ορίζω νά είναι έξαμηναϊον όλοι τους πληρωμένοι, »νά είσαι εσύ απάνω τους μπάϊλος και καπετάνος• 45 »κ' οίκονομήσου παρευτύς κ' ύπάγαινε σπουδαίως. »Τά πλευτικά είναι έτοιμα έκεϊσε είς τό Βροντήσι, »καΙ σέβα είς ταΰτα, ύπάγαινε σπουδαίως είς τόν Μορέαν, »είς συμμαχίαν του πρίγκιπος, πολλά με τόν χαιρέτα, »κ' είπες του άπό τό μέρος μου, αν χρή ζη πλέον φουσσάτα, 50 »άς εχω εϊδησιν μικρήν κ' ευθέως νά του αποστείλω». Ό καβαλλάρης παρευτύς, ως φρόνιμος δπου ήτον, οίκονομήθη έτοιμα, ώς τό ώριζεν ό ρήγας. 6529. άφών έξέβη... κ' έκεΤ6εν έδιέβη, 30. έλέγιασεν ά<ρών 31. ά- πέστειλεν 32. πρίγκιπαν εκείνον τον Γουλί όμον 33. εΙς τοΰτο κά- μνει χρείασιν νά έχη 34. Ποτραλείπεται ό στίγος. 35. και λαλούν 36. ^τον γαρ παιδευτ... ε'.ς τές μάγες- 37. Γαλιέρην... ντε Βρη εΐχεν το έπίκλην. 38. Λέγει τον «Θέλω νά ύπ^ς έκεΐ 39. ένι 40. εΙς τά φα- ρία 41. καΐ διακόσιους πεζούς 43. νά Ινι έξσμηνον 45. παρευτύς, ύπάγαινε 46. ενι έτοιμα έκεΐ 47. εις αύτα, άγωμε έκεϊ 49. κ' είπε τον άπό μέρος μου., πλέο φουσσάτα, 50. μικρήν ευθέως νά τά στείλω». 6535 εξ. Ό ΟβΙβΓβη άΊντγ εστάλη είς τον Μορέαν πολύ πρύ τοΰ συν- οικεσίου Φιλίππου-'Ισαβέλλας καΐ δη £ν έτος μετά την συνθήκην τοϋ Βι- τέρμπου, ήτοι τω 1268. Εστάλη δέ ούτος, ούχι τψής ένεκεν, ώς ισχυρίζεται τό Χρονικόν, άλλ' ώς βάϊλος τοΰ βασιλέως της Νεαπόλεως καϊ ϊνα διευθύνη αυτοπροσώπως καΐ ύπευθύνως τάς επιχειρήσεις εναντίον τοϋ αντιπάλου του πλέον αύτοκράτορος της Κ)π>ΚαΙ πάλι αν χρήζτ]ς πλεότερον, μήνα τον νά σε στείλη» Κι ο πρίγκιπας ως φρόνιμος ευχαρίστα τον ρήγαν. * 85 στην συμμαχίαν, τψ εστειλεν, ομοίως και βοήθειαν ^ Αφότου γάρ άπέσωσαν κ' οί δύο εις την Κλαρέντζαν ωρισεν ό πρίγκιπας άλογα νά έχουν ευρει, ' τά λέγουσιν παρίππια, νά δώσουν τών ρΌγατόρων προς ενα γάρ του καθενός διά νά τους άναπεύουν 90 του να βαστούν τά ροϋχα τους και τές άρματωσίες τους Κι αφότου οίκονόμησεν ό πρίγκιπας τους Φράγκους όπου ήλθαν εις βοήθειαν του, τους εστειλεν ό ρήγας, βουλήν άπήρεν μ* εκείνους όπου ήσαν τής βουλής του, το ποίαν όδόν νά πιάσουσιν κ' είς ποίον μέρος νά , , , , απέλθουν 95 εις του_ς εχτρούς όπου εχουσιν, το γένος τών Ρωμαίων. Κι άφών επήραν την βουλήν, έμίσσεψαν ένταυτα ( 5260 ) στό παρεπόταμον του Άλφέως, έκεϊσε άπεσώσαν το λέγουσιν στην "Ισοβαν ήλθαν οί κιβιτάνοι με τον λαόν όπουίϊχασιν, ομοίως κ' οί φλαμουριάροι* 6600 δια μήνες δύο ώρίστησαν νά έχουν τό ψωμί τους, κ εκεϊ βουλήν άπήρασιν τό που νά φουσσατέψουν. [§ 452] Έν τούτω έσυμβουλεύτησαν νά απέλθουν είς τό Νίκλι, εις τετοιον νουν γάρ και σκοπόν δ ι ατό ενι απλής ό Γ- < . « , τόπος οια να έχουν τα φουσσάτα τους άνάπαψιν κι άππλίκην 5 και νά πλησιάσουν τών Ρωμαίων είς τά φουσσάτα όπου πολλάκις να ήθελήσουσιν νά έχουν φουσσατέψει- 6579.αέ άπόστειλεν τοΰ νά σε συμμαχήσω βΟ.καΙ τον λαόν, πού θεωρείς μετά μου αποστέλλει 81.συμμ.^ιά νά εν'τοϋ τόπου σ^υ βοτΟεια 8" διά την μαχην, τήν έχετε μετά τον βασιλέαν. 84. εΐχαρισ-.εΐ ' 86 Κι άφών αποσωσαν ομοΰ.. Γλαρέντσα, 87. ό πρ. γάρ ώρ-.σεν άλογα νά ηύρ^-ΰσιν. 8«. όπως 6ια να δωσουσιν αυτών τών ρογ. 89. και νά τους άναπο^ύο-,ν 90. κα^ να βαστούν 91. Αφότου 93, έτ9ρε μετ'αύτΓυ^ δπου εΐχεν 94. ποιον μέρος να πιάσουν 96. έκίντσαν έκεΐθεν 97. ένεΐ γάρ άπε- σώσαν. 98. εϊςτήνΕϊοοβανοίνιβιτόνοίΓ.λοι 99. τον εϊχασ-ν 66ί'(ΐ δύο μηνες..^. οΐκονομίαν. 1. έπήρασιν 2. έσυμβουλε-^ττναν' 3 Εις τούτο εσκοπήσασιν 4. νά Ιχουν.,.άναπ. μεγάλην 5. το'ϋς Ρωμαίους με τα φ. ολα, 6. πολλάκις «ν Οελήσουσι νά έχουν πολεμήσει. 270 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδουινος πριγκιψ κ* εί μεν έλθουν εις δρεξιν τοΟ νά εχουσιν μαδίσει, ό ττρίγκιττας έλόγιαζεν εις τά φουσσάτα δττοι; έχει, -'.* είς την έλττίδσ τοΰ Θεού βοήθειαν νά τοΟ δώστ], 6"^ 10 πτάνω γαρ είς τοΟς Ρωμαίους το νϊκος νά το εττάρτ). Κ' εί μέν ευδόκησε ό Χριστός νά του εδωκεν το νϊκος, ΤΓολλά ελαφρά νά έκέρδισε όλον το πριγκιπάτο. [§ 465] Ένταΰτα έκαβαλλίκεψαν, εχώρισαν τά άλλάγια, Ιξέβησαν κ' τήν "Ισοβαν, έσωσαν την έσπέραν 15 έκεϊσε στην Καρύταινα, είς το λαμπρόν το κάστρον. Ό αφέντης της Καρύταινας ώς εμαθεν ένταΰτα (5280) ότι ερχετον ό πρίγκιπας με τά φουσσάτα όπου είχεν, έκεϊ έκ το παρεπόταμον άνέβαινεν προς αΟτον. Εύ9έως έκαβαλλίκεψεν μετά τους εδικούς του 20 και ήλθεν είς συναπαντήν τοΰ πρίγκιπα Μορέως. Και πάλε άπό τήν "Ακοβαν ήλθε ό μισίρ Γατιέρης, ό αφέντης τοΰ κάστρου έκεινοΰ, με τά φουσσάτα όπου εΐχεν έκεϊσε είς τήν Καρύταιναν ένώθησαν άλλήλως• έγνώμιασαν τοΰ καθενός τό τί φουσσάτα εΐχεν, 25 καΐ ηύρασιν ότι εϊχασιν οί δύο εκείνοι φλαμουριάροι, ό αφέντης της Καρύταινας κ' εκείνος της Άκόβου, ανθρώπους είς τά άλογα, καλά εκατόν πενήντα, όπου ήσαν όλοι εκλεκτοί, στρατιώτες παιδεμένοι• διακόσιους εϊχασ ν πεζούς, όλους αρματωμένους, 30 [§ 454] Κι αφότου έκατουνέψασιν στον κάμπον της Καρυταίνου έκεϊ είς τό παρεπόταμον, στά πανώραια λιβάδια, 6Β07.Π•χρ•χλε'.πεται ό στίχος Β.Όπρ.έσκόπ',ζεν.,είχεν, 9.όλπίδαν ΙΟ.νά εχη νϊκος σύντομα απάνω, εις τους Ρωμαίους 11. Κ* εί μεν τον δώση δ Θεός το νϊκος νά έπάρη, 12. έκέρδαινεν... πριγκιπατον. 13. ΕΙς τοϋτο 14. στην "Ισοβαν 15. έκεϊ είς τήν Καρύταιναν, είς το λαμπρό το κάστρο. 17. έκεϊ με τά φουσσάτα 18. Παραλείπεται ό στίχος 19. Εύτύς 20 πρ!γκιπος Γουλίάμου. 21.έκτήν'Ακ. ήλθεν μισέρ Γαλτιέρης, 22. α- φέντης... με δσα φ. εΐχεν 23. έκεϊ είς τήν Κ. 24. τοΰ καθενός έγνώ- μιαζεν τ6 τί άλλάγιν 25. καΐ ηύραν 28. καΐ ήσαν δλοι... άνθρωποι τοΰ πολέμου. 29.Πχραλείπεται ό στίχος. 30.Άφών άππλίκεψαν έκεϊ στ6ν κ. Καρ. 31. Παραλείπεται ό στίχος. 6514. Περί "Ισοβας βλέπε ύποσημ. στίχ. 4671. 6618. Περί Παραποτάμου (Άλφειοϋ) βλέπε ύποσημ. στιχ. 4667 έξ. 6621 έ;. Πρόκειται περί τοϋ Ο3ΐυ1ϊορ άβ ΚοδϊέΓβδ τοϋ Β', αύθέντου της Άκόβου και υίοΰ τοΰ ΟίαΙίβΓ Α', δστις ύπήρξεν ό αρχικός ίορυτής τοϋ κά- στρου της Άκόβου καΐ της δαωνύ^ου αυθεντίας. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 1912 έξ., 3151 έ: ^ ΕΠΑΝΑΛΗΥΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 271 ώρισεν γάρ ό πρίγκιπας, κράζουν τους κεφαλαδες, τον άφέντην της Καρύταινας κ' εκείνον της Άκόβου ωσαύτως και τους έτερους, τους πρώτους του φουασάτου. 6635 Βουλή ν ε ζήτησε όλονών το που τον συμβουλεύουν νά απέλθουν τα φουσσάτα του απάνω εις τους εχτρούς του. ( 5300 ) Ένταΰτα πρώτο έλάλησεν ό αφέντης της Καρυταίνου, και δεύτερον άπό αύτου ό αφέντης της Άκόβου, και είπαν κ' εσυμβούλεψαν νά απέλθουν είς το Νίκλι 40 οΟτως καθώς το εϊχασιν συμβουλευτή είς το πρώτον. Ό άρέντης τής Καρύταινας λέγει τών κεφαλάδων δτι εξευρεν κ' έγνώριζεν τήν κεφαλήν έκείνην, όπου είχεν γάρ ό βασιλέας απάνω είς τον λαόν του, ότι ήτον αλαζονικός κ' εΐχεν μεγάλην δόξαν 45 κ* επαρσιν στά φουσσάτα του, τά εϊχεν μετ' εκείνον «Πολλά γουργό νά όρΞχτή να έλθή νά πολεμήση »δπου νά τον ζητήσωμεν, είς κάμπον ή είς βουνία. »Κι αν δώση ό Θ£Ος και το ριζικόν, και προθυμήση είς τούτο, »νά πολεμήσωμε ένομοΰ και λάβωμεν το νϊκος, 50 »έπαίρνομε όλον τον Μορέαν εκ τών Ρωμαίων τάς χείρας». [§ 455] ΈνταΟτα Ιδιορθώσασιν, έχώρισαν τά άλλάγια, ώρθώσαν τά φουσσάτα τους,πρώτα τους κουρσατόρους, έσέβησαν στον Γαρδαλεβόν, τήν Τσακωνίαν κουρσεύουν, διοχτό ήσαν ροβολέψοντα μετά τον βασιλέα* 6632. ώρισε εύ-νύς ό πρίγκιπας, λαλοϋν 35. όλων το που νά φουσσατέ- ψη. 36. Πχραλείπετχι ό στίχος. 37. ΕΙς τοϋτο... άφ. Καρυταίνου 38. γάρ άπ' αύτον 39. είπαν καΐ έσυμβ. νά ύπα.σιν 40. οΰτως ωσάν... εν πρώτοις. 42. έπεί ήςευρεν, έ^'νώριζεν 43. βπου τον εϊχε ό βασιλεύς άνω 46. νά Ιχη πολεμήσει 47. δπου αν το ζητήσωμε... και εΙς ορος^ 48. ΘΛς τ^ ριζικον... οΰτως, 49. νά πολεμήσωμεν όμοΰ 50. παίρνο- μεν... Μορέα 51. Εις τοΰτο έδιόρθωσαν 52. πρώτον 53. σεβαίνουν στ6 Γαρδήλιβον, 54. διότι έρροβόλεψαν... βασιλέαν' 6652 ές. Λόγω τής μεγάλ/,ς αταξίας καΐ συγχύσεως, ήτις παρατηρείται εις τήν διήγτ.σιν καΐ των χρονολογικών ανακριβειών, αϊτινες διαπιστοΰνται είς το τμήμα τοϋτο του χρονικού, είναι πιθανώτερον οτι τά ένταυΟα έξιστορού- μενα γεγονότα ελαβον χώραν μετά τον πόλεμον κατά τοΰ Κονραδίνου (στίχ. 6781 ες.) και τήν μάχην τοϋ Ταλιακότσου και ϊσως μάλιστα ακόμη βραδύ- τερον, περί τώ 1272, έπι βα'ίλου Ορβυχ άΰ ΒοαυιηοηΙ, ήτοι μετά τον γά- μον τοϋ Φιλίππου και Ισαβέλλας. (Βλέπε σχετικώς έν ΖαΙ^γΐΗϊηοδ σελ. 53 ύποσημ. 4, ώς και ύποσημ. στίχ. 6290 τοϋ παρόντος). Περί Τσακωνίας καΐ Γαρδαλιβοϋ βλέπε ύποσημ. στιχ. 3167 καΐ 4576 έξ. 272 Γουλιέλμος β!λλαρλου•ι•νος πριγκιψ 6655 κοΟρσον μεγάλον, εποικαν, άριφνισμόν οΟκ εΐχεν Ήμερες πέντε εκούρσευαν εκείνα τά φουσσατα, (5320) και μετά τοχΟτα εστράφησαν έκεϊσε είς τό Νίκλι. [§ 466] Κ' ή κεφαλή τοϋ βασιλέως με τά φουσσατα όπου είχεν ήτον στην Λακοδαιμονίαν, ποτέ άπ* έκεϊ ούκ έξέβη. 60 Κι αν με έροοτήση όκάποιος, διά τί τρόπον τό εποϊκεν; εγώ του άποκρένομαι• διατί όρισμόν τό είχεν, τόν ώρισεν ό βασιλέας ατός του ό κυρ Μιχάλης, αφότου έγίνη ό πόλεμος εκείνος της Πρινίτσας, ποτέ Ρωμαίοι μη έσμίξουσιν είς κάμπον νά πολεμήσουν 65 με Φράγκους γάρ είς τόν Μορέαν, διά τρόπον τι του κόσμου• κι άπέκει του Μακρυπλαγίου ό δεύτερος εκείνος. Τό ώμοσεν ό βασιλεύς κι ούτως τό Ιπροφωνέθη• είς του Μορέως τήν περιοχήν, είς κάμπον, με κοντάρια, ποτέ Ρωμαίοι μή έσμίξουσιν μέ Φράγκους νά πολεμήσουν, 70 έπεΐ αφότου έκέρδισαν τριακόσιοι μόνοι Φράγκοι τόν άδελφόν του βασιλέως, όπου είχε εξι χιλιάδες λαόν απάνω είς τά άλογα άνευ τά πεζικά του. "Αν ηύραν άλλοι πλειότεροι Φράγκοι Ρωμαίους είς τόν κάμπον, ποτέ του πλεΐον ό βασιλέας οϋκ είχεν τόν Μορέαν. 75 Είς τό βουνΐ τους ώρισεν νά στήκουν οί Ρωμαίοι, τόν τόπον νά φυλάσσουσιν όλοι μέ τά δοξάραι: (5540) κι όταν ευρουσιν τόν καιρόν, μέ μηχανίαν, μέ τρόπον, και έχουν τήν προτίμησιν, νά πολεμούν τους Φράγκους. [§ 457] Κι αφότου άκουσε ό πρίγκιπας τόνόρισμόνέκεΐνον, 80 κράζει τους κεφαλάδες του διά νά τόν συμβουλέψου^'. Κ' οί μεν άπ' αυτούς εϊπασιν, τέτοιαν βουλήν του έδωκαν• νά έπάρη τά φουσσατα του, νά άπέλθη ολόρθα έκεϊσε, όπου ήτον τοΰ βασιλέως, ή κεφαλή, στην Λακκοδαιμονίαν, νά πολεμήστ) μετ' αυτόν, νά τόν καταδικάση. 85 Οί δέ άλλοι οί φρονιμώτεροι όπου έξευραν τόν τρόπον, ουδέν τό έστεργήθησαν νά τό ποιήσουν ούτως, 6655. κοΰρσο μεγάλο... οπού αριθμόν 58. Ή κεφαλή... μέ οσα ο. εΤχεν 59. Λακινδαιμονίαν, άττέκει 60. Αν μέ έρωτήση καΐ τι- νας 8',ά τί 61. τόν άττοκρένομαι' διοϋ 62. βασιλεύς κύρ. Μ. ατός του. 63 — 74. ΠαραλείτΓονται οΐ στίχοι. 75. βόυνίν... νά στέκουν 76.ουλάτ- τουσιν ολο 77. ευρουσιν καιρόν... καί τρόπον, 79. 'Αοού έ'μαθεν ό π. 80. λαλεϊ... τοΰ νά τόν 81. τοιούτην β. έδωκαν 82. και νά ύπάγγ; ολόρθα 83. οπού γάρ έν' τοϋ ... έκεϊσε 85.01 δέ οί γνωστικώτεροι όπούσαν μετ εκείνον, 86. ουδέ ποσώς τό έ'στρεξαν ούτως νά τό ποιήσουν, ΕΠΑΝΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 273 λέγας• ότι το διάστημα δττου ενι άττό το Νίκλι μέχρι εις τήν Λακκοδαιμονίαν ενι δασώδης τόπος, βουνία και στενολάγγαδα, 6-(τερ βολή δοξώτοον 6690 νά στήκουν και δοξεύουσιν εμάς και τ' άλογα μας, κ' ημείς νά μη δυνώμεθεν έβλάψοομεν εκείνους. [§ 463] Ένταΰτα κράζει ό τΓρίγκιττας μισΐρ Γγαλεράν εκείνον, τον άφέντην της Καρύταινας κ' εκείνον της 'Ακόβου, ωσαύτως και τούς έτερους δλους τούςκεφαλάδες• 95 βουλήν έζήτησε νά είττοΟν το πώς νά έχουν πράξει. Έν τούτω εϊπασιν τινές να στήκουν εις τό Νίκλι, (5360) νά κατακλείσουν τούς Ρωμαίους στου Μηζηθρά τά μέρη νά μη έχουν πόθεν έξεβή, τούς τόπους νά ζημιώνουν και νά κρατούν τά διάβατα, τον τόπον νά φυλάττουν, 6700 νά μη περάση ή κεφαλή τοΰ βασιλέως εκείνη, νά ποιήση τίποτε ζημίαν εις των Σκορτών τά μέρη, ούτε στο "Αργός άλλα δή, ούτε στήν Μεσαρέαν έπεΐ άν μισσέψουν άπ' έκεϊ κι άφήσουσιν τον τόπον άπόσκεπον κι άφύλαχτον, θέλουν έλθει οί Ρωμαίοι 5 και δράμει και κουρσεύοντα τούς τόπους ερημώσουν. [§ 469 ]Στό τέλος γάρ ό πρίγκιπας κ'οί φρονιμώτεροί τους ουδέ τό έσυμβιβάστησαν ούτως νά τό ποιήσουν, λέγας διά τόν μισΐρ Γγαλεράν και διά τούς ρογατόρους, διατΐ ούκ ηύρίσκασιν τροφήν δΓ αυτούς και τά άλογα τους, 10 νά ευρίσκουν, νά άγοράζουσιν, ως τό έχουν τά φουσσάτα. [§ 470] Έν τούτω ορίζει ό πρίγκιπας τό Νίκλι νά σωταρχίσουν άπό όλα γάρ τά πράγματα όπου εϊχεν χρεία τό κάστρον τόν μισΐρ Ντζά ντε Νιβηλέτ άφηκεν κιβιτάνον με εκατόν απάνω είς τά άλογα νά στήκουσιν μετ' αύτον 6687. λέγοντας• τό διάστημα τό ενι άπέ τό Ν. 88. έως στήνΛακιδαιμονίαν 89. δοξιώτων 90 νά στέκουν νά δοξ. ήμας καΐ τά άλ. μας, 91. νά μη δυνάμεθα νά βλάψωμεν εξ αυτούς. 92. Εις τούτο λαλεί... τόν μισέρ Γα- λεράνο, 94. και τους ευγενείς 96. Εις τοϋτο...νά στέκουν 97. στοΰ Μαιζη(3ρα 98. μή έχουν πόθεν έξηβή... ζημιώσουν 6700. αυτή τοΰ βασιλέως, 1. ποίση τίποτες 3. άν ύπάσιν 4. νά έ'χουν οί Ρωμαίοι 5. νά δράμουν, νά κουρσέψουσιν... ρημάξουν. 6. Είς τέλος... γνωστικώ- τεροί τους 7. ουδέν έσυμβιβάστησαν 8. ώς διά τόν μισέρ Γαλεράν 9. διοϋ τροφήν ούκ ηΰρισκαν ούτε διά τά άλογα τους, 10. άγοράσουσιν, 11. Είς τοΰτο 12. άπό δλα... δπου τά εΙχεν χρείαν 13. μισέρ Τζάν ντέ Νιβελέτ 14. μετά άλογων εκατόν νά στέκουν μετ' εκείνον Χρονικόν Μορέως 2β — 274 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιυ 6715 και τζαγρατόρους εκατόν κ ' εκατόν σκουταράτους, δοξαρατόρους τριακόσιους να στήκουσιν με εκείνον (5330) τοΟ να διατρέχουν τοΰ Νικλίου τα μέρη και τους κάμττοι/ς, καΐ μέχρι εις την Βελίγοστην και του Χελμού τα μέρη, να μή ττεράση έκ τους Ρωμαίους δια κοΰρσον ή δια μάχην, 20 δια νά τΓοιήσουσιν ζημίαν εις των Φράγκων τους τόπους. Κι αφότου άττεκατέστησεν ό ττρίγκιττας Γυλιάμος την γαρνιζοΟν και φύλαξιν του μέρους του Άμυκλίου, εττήρεν τά φουσσάτα του κ' εις την Καρύταινα ήλθεν κι άπέκει άπηλογίασεν όλα του τά φουσσάτα, 25 Έδιάβησαν οί Καλαματιανοί κ' έκεϊνο) γάρ τοΰ "Αργού, ό αφέντης γάρ της Μεσαρέας, εκείνος τοΟ 'Ακόβου, ωσαύτως δε και οί Σκορτινοί, πεζοί και καβαλλάροι• 6 αφέντης της Καρύταινας μετά την φαμελίαν του έδιάβη με τον πρίγκιπα όμου μετά τόν μπάϊλον, 30 εκείνον τόν μισιρ Γγαλεράν όπου ήτον διά τόν ρήγαν εις τόν Μορέαν έδιέβησαν ολόρθα εις την Κλαρέντσαν. [§ 471] Κι αφότου άποσώσασιν κ' έπιάσασιν κατουνες, ώρισεν γάρ ό πρίγκιπας, κράζουν τόν λογοθέτην, εκείνον τόν μισΐρ Λινάρτ όπου ήτον εκ την Πούλιαν, 55 τόν άφέντην της Καρύταινας καΐ λέγει προς εκείνους• «Είδατε σπλάχνος και τιμήν, την μ' εποικεν ό ρήγας (5400) »κ' έστειλε τόν μισΐρ Γγαλεράν μετά του ρογατόρους »είς συμμαχίαν, βοήθειαν όλου του πριγκιπάτου. »Έν τούτω λέγω προς εσάς• Δότε με τήν βουλήν σας 40 »τό τί τιμήν κ' εύεργεσίαν νά ποιήσωμεν προς αύτον, »έπεΙ είδατε όφθαλμοφανώς ότι διά τόν λαόν αύτοΰνον »έδιάβημαν γυρεύοντα του νά εχωμεν μαδίσει »μέ τόν λαόν του βασιλέως και με τήν κεφαλήν του». 67ΐ6.:-'.5'.', .•ίο;αοά τυυς...στ^:'.ωντχ!. έκεΐσε Ιδ.σττ,ν Βελίγοστην 19.νά μή περάσουν οί Ρ. δ•,ά κοΰρσον, δ',άμ. 20.τοϋ νά ποιησ. στοΰ πρίγκιττοςτόν τό- πον. 21. Κι. άφών... πρίγκιπας Γουλ'.άμος 22. στο μέρος τοΰ Νικλίου, 23. εις τήν Γλαρέντσα υπάγει, 24. κι οΰτως άπολογίασεν 25. — 27. Πα- ραλείπονται οί στίχοι. 29. έδιέβην 30. αύτον τόν μισέρ Γαλεράν, που ήτον 31. έκεϊσε άποσώσασιν όμοϋ εις τήν Γλαρέντσα. 32 Αφότου.. κι άπόζεψαν έκεϊσε 33. λαλούν 34. μισέρ Λινάρτ 36. «"Ιδετε 37. και έστειλεν τον Γαλεράν 40. νά ποίσωμεν εις 41. έπεί το εϊδετε καλά διά τόν λ. αύτεϊνον 42. έδιέβημαν γυρεύοντας νά τβχωμεν 6726. Περί Μεσσαρέας βλέπε ύποσημ. 1642 καΐ 1679. 6731. Διά τοΰ ονόματος Μορέας δηλοϋται ενταύθα ουχί ολόκληρος ή Πελο- πόννησος, ως εν στιχ. 1404/47 1579,4265, κλπ. άλλα μόνον ή πεδιάς της "Ηλιδος.,ώς εν στιχ". 1427, 4655. 5708, 8198 καί άλλαχοϋ. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 1447) .• ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΒΑ•|•ΛΟΥ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕωΣ ΕΙΣ .^ΟΡΕΑΝ 275 [§ 472] Κι αφότου εσυμβουλεύτηκεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος 6745 το τί τιμήν κ' εύεργεσίαν νά ποιήστ) προς εκείνου (διά την τιμήν γαρ τοΰ ρηγός έλόγιασέ το πλεϊον), εν τούτω κράζει προς αυτόν μισΐρ Γγαλεράν εκείνον και λέγει του προφαντικά ενώπιον πάντων όλων «Έσέν άπέστειλεν εδώ ό αφέντης μου ό ρήγας 50 »μέ τόν λαόν όπου ήφερες διά συμμαχίαν τοΰ τόπου* »τό όποιον πράγμα έδέχτηκα εις δόξαν μου μεγάλην, »'ς εύεργεσίαν, βοήθειαν έμέν και του λάου μου. »Έν τούτορ θέλω φίλε μου άξιοπαρακαλώ σε, »δι' άνταμοιβήν γάρ της τιμής, τήν με εποικεν ό ρήγας, 55 »νά παραλαβής από εμέν τ' όφφίκιον τοΰ μπαλιάτου, »νσ είσαι μπάϊλος κύβερνος όλου τοΰ πριγκιπάτου <5420) »εκ μέρους πρώτον τοΰ ρηγός και δεύτερον από έμεναν, »νά κυβερνάς τόν τόπον μας όλου τοΰ πριγκιπάτου »είς αυξησίν τε και τιμήν εμάς κ'έσέν ομοίως». 60 Άκούσων ταΰτα ό μισΙρ Γγαλεράνς ήθελεν προς. τόν νουν του νά ποιήση προς τόν πρίγκιπα άπόκρισιν έτέτοιαν, τό πώς γάρ ούκ έδύνετον έτοΰτο νά ποιήση, σκοπώντα, λογιζόμενος διά νά στραφή εις τήν Πούλιαν. Και πάλε έσκόπησε μικρόν και είπεν προς τόν νουν του• 65 ότι αφότου ό πρίγκιπας τόν βάνει διά τόν ρήγαν, διά μπάϊλον εις τόν τόπον του, τιμή του ενι μεγάλη, καΐ λέγει προς τόν πρίγκιπα. «Στον όρισμόν σου, αφέντη, «νά ποιήσω όσον με λαλείς στην δύναμίν μου όλην». 6744. πρίγκιπας Γουλ'-άμος 45.νάποίση 46. (διά τι. μή ν γαρ τοΰ ρηγος έλόγιασέν το πλέον), 47. εύτύς λαλεί προς αΰτονε τον μισέρ Γαλεράνον 48. καΐ ταΰτα τον έσύντ'^χεν...τών πάντων 49. «Εσένα άπέστε'.λεν.,.μας ό ρήγας δΟ.ποΰ ήφερες 51. το όποιον... εις δόξα μου μεγάλη, 52.βοή- θειαν κ' εύεργεσίαν έμοϋ χαΐ τοΰ λαοϋ μας. 53. Εις τοϋτο 54. δπου έποικεν ό ρήγας, 55. άπό μεν... τοΰ μπαϊλάτου, 56. νά εΐσα• μπάϊλος κύβερνος 57. έκ μέρος... άπό μένα, 59. ε',ς τιμήν μας και αυξησιν ο- μοίως και έδικήν σου». 60. Ήκούσας ό μισέρ Γαλέρας 61. πρίγ- κιπαν... το-.ούτην, 62. ούκ ήδύνετον εκείνο νά τό ποίση, 03. σκοπών καΐ λογιζόμενος τοΰ νά στραφή στην Μπούλιαν. 64. Και πάλι έκατεσκό- ττησεν 65. οτι άφών 66. διά πάϊλον... τιμή του εν μεγάλη, 67. καΐ εΐπεν 6744 έξ. Ή προκειμένη διήγησις καθ' ην ό πρίγκιψ Γουλιέλμος έπεισε τόν Οβίβραη άΊνργ νά παραμείνη τιμής ένεκεν ώς ισόβιος βάϊλος τοΰ Μορέως και ^τι τόν έρρεβέστισεν ώς τοιούτον είναι όλως άσύστατος. καθόσον ούτος εστάλη υπό τοΰ βασιλέως τής Νεαπόλεως ϊνα διευθύνη αυτοπροσώπως τάς πολεμικάς επιχειρήσεις εναντίον τοΰ Μιχ. Πολαιολόγου, ώς καΐ νά έπιβλέπγ) τάς υποθέσεις τοΰ Μορέως. (Πρβλ. ΰποσημ. στίχ. 6535 έξ καΐ 6265 έξ. εντέλει). 276 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β!ΛΛΑΡΔΟΥ•|•ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΣ [§ 475] Ένταΰτα ευθέως ό πρίγκιττας έπσίρνει το χερόρτι, 6770 τον μισϊρ Γγαλεράν έρρεβέστισε διά μπάϊλον τοΰ πριγκιπάτου, καϊ ήτον μπάϊλος στην ζο:ήν τοΟ πρίγκιπα Γυλιάμου. [§ 474] Έν το'χτω παύομαι εδώ έτοΰτο όπου αφηγούμαι και θέλοο νά σας εχοο είπεϊ περϊ τοΰ ρόϊ Κάρλου. τον τίόλεμον τον εποικεν μετά τον Κονραόΐνον, 75 τον άνηψίον, σε λαλώ^ βασιλέοζ Φερδε^ίγον ομοίως και εξάδελφος τον ρόϊ Μαφρέ εκείνου. (5440) [§ 475] Αφότου γάρ έκέρδισεν ό μέγας ρόϊ Κάρλος της Πούλιας καϊ της Σικελίας εκείνα τά ρηγάτα, χ' εσκότωσεν στ": ν πόλεμον τον ρόϊ Μαφρόϊ εκείνον, 80 έκράτει τά ρηγά-.α του μέ άνάπαννιν κ' είρήνην. 'Οκάποιος μέγο;ς ευγενής άπό την ν\?νθ.μό;νιαν, τον ώνομάζαν Κουραδήν, ένω ήτον άνεψίος τοΟ Φρεδερίγου βασιλέοος κ' εξάδελφος ομοίως εκείνου γάρ τού ρόϊ Μαφρέ όπου σας αφηγούμαι, 85 ώς ήκουσεν και εμαθεν καΐ έπληροφορέθη το πώς ό ρήγας Κάρουλος μέ τά φουσσάτα όπου εΐχεν εις κάμ-Γον έπολέμησε μέ τον έξάδελφόν του, τον ρόϊ Μαφρέ ένίκησεν, τήν άφεντίαν άπήρεν, ώρέχτη κ; άναγχάστηκεν άπό τους εδικούς του 90 νά φουσσατέψη νά έλθή έκεϊσε εις τήν Πούλιαν, 6769. Κ'.ς τούτο εύ-!;ς 70. ε<7τεψεν τον σερ Γαλε^άν μπάϊλον 71. πρίγκι— ο:; Γουλιάμ.ου 72. πχύω άποίίώ τοΟτο το άο. 73. ν-1ί άφη- γ-ζ,θώ περΊ τοΰ ρν,γα 77. αυτός ό ρήγας Κάρλος. 79. ρόϊ Μαφρέ εκεί- νον, 81. άπέ τήν Άλ^μ^ν^-νν^ 82. ώνόμαζαν τον Κουρν.δήν όττού ;ον 83. Φερδερίγου 85. καΐ έπληροφορήθην 86. ττοϋ είχεν 88.έπηρεν, 89. είπε τους έδ•κούς του 6775 εξ. Εις το Γαλλικόν κείμενον, λόγω άποκοτιης ένος φύλλου εκ τοϋ χει- ρογράφου, παρουσιάζεται κενόν αντιστοιχούν προς τούς στίχους 6783 — 6004 τοΰ Έλί.ηνικοΰ κειμένου. (Γαλλ. Χρον. § 475). 6781 εξ. Ό Κονραδϊνος (ΟοπΓίΐόϊη), τέκνον τοΰ Κονράδου, προοτοτόκου υίοΰ τοϋ Φοειδερίκου Β' ΗοίίθηδίΗΐιίβη, ήτο εγγονός τοΰ τελευταίου τούτου- και ανεψιός τοΰ Μαμφρέδου. τοΰ οποίου τόν θάνατον ηθέλησε νά έ;'δικι,6τ. "Οτε κατηλΟεν εις Ίταλίαν ήτο μόλις 16 έτής. ά/^.' ήτο τολμηρός και απο- φασιστικός, έγένετο δε ενθουσιωδώς δεκτός ύπό των Γιβελίνοιν. Ή συνάντη- σις τοΰ Κονραδίνου μετά τοΰ Καρόλου τοΰ Άνδεγαυϊκοΰ έγένε'Ο παρά το Ταλιοκότσον (Ται^ϋοΐΟΟΖΖΟ, 23 Αυγούστου 1268), ενΟα ό στρατός τοΰ Κον- ραδίνου υπέστη πανωλεΟρίαν, αυτός δε συνελήφθη τότε και έΟανατώΟη ολίγον βραδύτερον. (Βλέπε και ύποσημ. στίχ. 5956 έξ. £νΟα και βιβλιογραφία, ήτις αναφέρεται ού μόνον εις τόν Φρειδερϊκον, άλλα πραγματεύεται περί τοϋ δλου έν γένει ζητήματος καί συνεπώς και περί τοΰ Κονραδίνου). ΠΟΛΕΜΟΣ ΒΑΣΙΛΕωΣ ΚΑΡΟΛΟΥ ΚΑΙ Κ0ΝΡΑΔ1Ν0Υ 277 νά ττολεμήστ) άνομου μετά τόν ρόϊ Κάρλον πολλάκις νά του δώση ό Θεός, αν λάχη νά εκδίκηση εκείνον γάρ τόν ρόϊ Μαφρέ οττου ήτο εξάδελφος του. Ένταυτα εττεριεττάτησεν δλην την Άλαμάνισν, 6795 δλους έτταρακάλεσε τους αρχηγούς κι αφέντες, οϊτινες άφεντεύασι τότε την Άλαμάνιαν, νά του βοηθήσουν καΐ νά έλθουν μετ' αυτόν είς την Πούλιαν, (5460) νά πολεμήσουν ένομου μετά τόν ρόϊ Κάρλον, νά έκδικήσουσιν όμοΟ τόν ρόϊ Μαφρόϊ εκείνον. €800 "Ολοι γάρ τοΟ έπισχήθησαν νά τοΟ έχουσιν βοηθήσει* άλλοι λαόν του έδώκασιν, άλλοι μετ' αυτόν ήλθαν. Έσώρεψεν πολύν λαόν, πεζούς και καβαλλάριους, έξέβη από τόν τόπον του εκεί έκ την Άλαμάνιαν καΐ ήλθεν είς την Λουμπαρδίαν που ηύρε τους Γυμπελίνους, 5 τους τύραννες της Εκκλησίας όπου είναι εχτροί τοΰ Πάπα, όλους έπαρακάλεσεν και ήλθασιν μετ' αυτόν, με προθυμίαν καί ορεξιν μετ' αυτόν νά αποθάνουν. Τους Αλαμανούς έϊχασιν κάλλιον παρά τους Φράγκους• τόσα φουσσάτα έσώρεψεν, άριφνισμόν ουκ είχαν. 10 Κι αφότου έσυνάχτησαν όλα του τά φουσσάτα, έχώρισεν τά άλλάγια του, χώρια τά πεζικά του, έξέβη άπό την Λουμπαρδίαν καί ήλθεν είς τήν Πούλιαν. 'Ενταΰτα παύομαι άπ' έδώ νά γράφω καί νά λέγω περί τοΰ Αλαμανού έκεινοΰ, του έξάκουστου στρατιώτου, 15 τοΰ Κουραδίνου, σε λαλώ, όπου ήτον σνεψίος τοΰ Φρεδερίγου βασιλέως, τοΰ έχτροΰ της Εκκλησίας, καί θέλω πάλε νά στραφώ καί νά σας άφηγήσω 6791. ρήναν Κάρλον, 92. νά έκδικηθί) τόν θάνατον τοΰ αύτοϋ έξα?)έλφου. '93. ΠαραλείΓεται υ στίχο;. 94. Είς τοϋτο εττεριπατησεν 95. έπαρα- κάλεσεν 97. νά τόν βοηθήσουν νά ύπάν 98. ρόε Κάρλον 99. δπως νά έκδικήσουσιν... Μαφρέ 6800. ύποσχέθησαν λαόν τοΰ νά τοϋ δώσουν 1. δλοι μετ' αύτον ήλθασι έκεϊσε εΙς τήν Πούλιαν 2. Έσύναψεν πολύν λαόν, 3. εκ τόν τόπον του άπέ 4. εύρεν τους Κιπιλίνους, 5. τυ- ράννους... που ήταν εχτροί 6. ύπήγαν μετ' εκείνον, 7. μέ αυτόν 8. άπέ τους Φράγκους• 9. έσύναξεν οτι αριθμόν ούκ είχαν. 10. Κι αφότου έσυνάχττ,σαν 11. τά άλλάγια, 12. έξεβην έκ <)813 — 20. Πα- ραλείπονται οΊ στίχοι. 6804 έξ. Περί Γυμπελίνοιν ή Γιβελίνων καί Γέλφων βλέπε ύποσημ. στίχ. 6090. 278 Γουλιέλμος βιλλαρλου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡεωΣ (5480) την ττραξιν δπου εποικεν ό μέγας ρόϊ Κάρλος, όταν ήκουσεν κ' εμαθεν εκείνα τά μαντάτα 6820 δτι ερχετον ό Κουραδής δια να τον πολεμήστ). 'Ούς ήκουσεν ό έξάκουστος ό μέγας ρόϊ Κάρλος το πώς έπεριεσώρευεν ό Κουραδής εκείνος φουσσατα, να ελθη άττάνω του δια νά τον ττολεμήστ)• ώς ήτον γάρ παφρόνιμος στρατιώτης, εις τά ττάντα, 25 ουδέν εγίνη άμελος νά τον καταφρόνηση. Γοργόν στΓουδαίως άπέστειλεν έκεϊ εις τον άδελφόν του, δπου ήτον ρήγας της Φραγκιάς διά νά του εχη βοηθήσει φουσσάτα άπό τον τόπον του, παιδευτικούς στρατιώτες, νά τοΰ βοηθήσουν είς τήν χρείαν της μάχης δπου είχεν. 50 Κι ό ρήγας, ώς το ήκουσε, κράζει τον άδελφόν του, τον κόντον ντε Άρτόϊ, λέγει τον εκείνα τά μαντάτα και ώρισέν τον πατευτΟς νά έπάρη δύο χιλιάδες καβαλλαρίους είς τά άλογα εκ το άνθος τής Φραγκιάς, νά άπέλθη είς τήν συμμαχίαν έκεινοΟ του άδελφοΰ τους, 35 του ρόϊ Κάρλου του έξάκουστου έκεϊσε είς τήν Πούλιαν. Μετά ταύτα άπέστειλεν εκείνος ό ρόϊ Κάρλος έκεϊσε είς τον τόπον του ενώ ήτον ή ΓΤροβέντσα• (5500) εξήντα κάτεργα ήλθασιν, καράβια και ταρίδες, δπου έβασταϊναν τον λαόν ομοίως καΐ τά άλογα τους, 40 τήν σωταρχίαν και τήν τροφήν εκείνου του φουσσάτου. Άπαύτου πάλε ό άγιώτατος ό Πάπας γάρ τής Ρώμης» ώς ήκουσεν και εμαθεν εκείνα τά μαντάτα, δτι ερχετον ό Κουραδής με πλήθος γάρ φουσσάτων απάνω είς τής Εκκλησίας τους τόπους και τές χώρες, 6821. εκείνος ό ρόε Κάρλος 22. έπερισύναψεν 23. προς αυτόν τοδ νά τόν π. 24. πανφρόνιμος 25. έγινεν άμελος... καταφρόνεση. 26. Γουργον 27. λέγω στΐν ρήγαν Φράτσας τε καΐ νά τον βοηθήσγ) 28. έκ τον τόπον του, 29 Παραλείπεται ό στίχος 30. Ό ρήγας... λαλεί 31. ντέ Άρτόϊσι λέγει τον τά μαντάτα 32. νά πάρη δύο χιλ. 33. ε'.ς άλογα. ..της Φράτσας, 34. εΙς βοήθε'.αν τοΰ ρήγα τοϋ άδελφοϋ τους, 35. τοΰ ρήγα Κάλλου, έξάκουστου καΐ αξίου στρατιώτου. 36. Είς τοΰτο πάλι... ό ρε Κ. 37. δπου ήτον ή Π. 38. ταρίδες 39. ποϋ έβαστά- ζαν.. .ομοίως τά άλογα τους. 40. Παραλείπεται ό στίχος. 41. Πάλιν ό άγιώτατος... ό τής Ρώμης, 42. ώς τό ήκουσεν 43. Πώς έρχεται... κατά τής Εκκλησίας, 44. τους τόπους καΐ τές χώρες της τοΰ νά τές κατάλυση, 6830 — 31. Πρόκειται περί τοΰ Ροβέρτου Β' κόμιτος τοΰ ΑΓίοΐδ, δστις έν τη πραγματικότητι ήτο ανεψιός τοΰ βασιλέως τής Γαλλίας Λουδοβίκου Θ καΐ τοΰ Καρόλου 'Ανδεγαυικοΰ καΐ ούχΙ αδελφός αυτών, ώς ανακριβώς αναφέρεται εις τό κείμενον τοΰ Χρονικοΰ. ΠΟΛΕΜΟΣ ΒΑΣΙΛΕωΣ ΚΑΡΟΛΟΥ ΚΑΙ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ 279 6845 τον ρήγαν Κάρλον έκραξε και λέγει του. «Υίέ μου, »άφότου γάρ εμάθσμεν κ* εξεύρομε είς άλήθειαν »δτι έρχεται ό Κουραδής στην Έκκλησίαν άτΓάνοο, »έγώ σε δίδω έξουσίαν να έττάρης 'κ το λογάριν »τού αγίου Πέτρου του Απόστολου της Εκκλησίας της Ρώμης 50 »6σον κελεύεις κι ορέγεσαι, όλο εν' στο θέλημα σου• »καί ρόγεψε φουσσάτα σου όσα ημπορείς νά ευρης »καί φύλαξον της Εκκλησίας τά δίκαια και τόν τόπον». Κι ό ρήγας, ώς παμφρόνιμος, ευχάριστα τόν Γίάπαν χαμαΐ τόν έπροσκύνησε κι ό ΓΤάπο;ς τοΰ εύχήθη. 55 ΚαΙ μετά ταϋτα ό άγιώτατος ό Πάπας γαρ της Ρώμης ώρισεν και έγράψασιν είς όλα τά ρηγάτα, απόστειλε γαρδιναρίους και αρχιερείς, ωσαύτως (5520)εύχήν και παρακάλεσιν, νά τοΰ εχουσιν βοηθήσει όλοι, φουσσάτα και λαόν νά τοΰ έχουν αποστείλει, 60 είς τοΰ ρηγός τοΰ Κάρλου τε τήν συντροφίαν νά έλθουν, όστις βαστά τό φλάμουρον, τής Εκκλησίας τό σκήπτρον νά τοΰ βοηθήσουν ένομοΰ τοΰ νά εχουσι φυλάξει τους τόπους και τά δίκαια τής Εκκλησίας Ρώμης. Εύχήν, συμπάθειον νά εχουσιν απέ όσα άμαρτέψσν 65 αφότου έγεννήθησανκ' έκείνην τήν ήμέραν, ώσπερ γάρ νά άπήλθασιν είς τοΰ Χρίστου τόν τάφον νά έπολεμήσαν τους εχτρούς, τό γένος των βαρβάρων. Όλοι τοΰ άποστείλασιν άπό όλα τά ρηγάτα φουσσάτα πλείστα και καλά, πεζούς κ'είς τά άλογα τους. 6845. Κάρλο έλάλησεν καΐ λέγει τον 46. άφών καλά έμάθαμεν πλη- ροφορίαν τό πράγμα, 48. έπαρε έκ το λογάριν 49. τοΰ Πέτρου τοΰ Απόστολου τής Έκκ. Ρώμης 50. κ* ήγαπδς, ολο 'ναι εις θέλημα σου. 52. καΐ φύλαξε της Έκκ. τόν τόπον καΐ τά δίκαιον». 53. ευχαριστεί 54. χάμω... κι' εκείνος τον εύχήθη. 55. Εις τοϋτο ορίζει παρευτϋς ό Πάπας γάρ τής Ρο)μης, 56. γραφές γράφει, άπέστειλεν 57. άπόστει- λεν γαρδιναλίους 58. τοΰ νά τοΰ βοηθήσουν 59. στην συντροφίαν νά πασιν, 60. τ^ΰ ρηγός γάρ τοΰ Κάρουλου τοΰ νά τους αποστείλουν, 01. δπου κρατεί... τής Έκκ. Ρώμης, 62. τά δίκαια ολα νά κρατή καΐ νά διαφυλάττη. 63 — 69. Παραλείπονται οί στίχοι. 6864. "Οπως κατά τους μακροχρόνιους αγώνας εναντίον τοΰ Φρειδερίκου (-ρβλ. ύποσημ. στίχ. 5956 έξ. ) και κατόπιν εναντίον τοΰ Μαμφρέδου (πρβλ. ΰποσημ. στίχ. 5999 έ;., στιχ. 6178 εί., 6195 και ύποσημ. στίχ. 6208) οΰτω κατά τήν προκειμένην περίπτωσιν ό Πάπας ηθέλησε νά χαρακτηρίση τόν πό- λεμον ώς σταυροφορίαν, τόν δέ Κονραδ'ινον τύραννον και έχθρον τής Εκ- κλησίας και τοΰτον, ώς έθεωρήθησαν και οί προηγούμενοι Ηοΐιοηδίβυίβη. 280 Ο Γουλιέλμος β!λλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι 6870 Ό ρήγας πάλε άττόστειλεν, αυτός ό μέγας Κάρλος, στο Ίτρ'.γκιττάτο τοΟ Μορέως, στον ττρίγκιττα Γυλιάμον, πσρακαλόόντα φιλικώς νά ελθη να του βοηθήση με τόν λαόν του τόπου του, με τά φουσσάτα δπου είχεν. Κι ώς το ήκουσεν ό πρίγκιπας, εθλίβην το μαντάτο, 75 διατό έφοβήθην δυνατά ώς διά τόν Κουραδϊνον, διατό άκουσεν την δύναμιν ότι είχεν πολλά φουσσάτα* πολλάκις κ' ελθη άπό αμαρτίας και ελθτι αύτοΟ τό νϊκος, (5540) καΐ χάση ό ρήγας Κάρουλος τήν άφεντίαν της Πούλιας. "Ομως, τό ακούσει ό πρίγκιπας εκείνο τό μαντάτο, 80 απέστειλε εις τοΰ βασιλέως τήν κεφαλήν όπου είχεν έκεΐσε γαρ εις τόν Μορέαν, όπου ήτον γάρ δίκαιος του. Τρέβαν έποίησε μετ' αυτόν, άγάπην διά έναν χρόνον διά νά ένεμείνη ό τόπος του 'ς άνάπαψιν κ' είρήνην. Μΐτά ταύτα γάρ εδιόρθοοσε νά έπάρη μετ' εκείνον 85 τους πρώτους και καλλιώτερους, τό άνθος του Μορέοος. Έν πρώτο'.ς άπήρενμετ'αύτόν τόνάφέντηντήςΚαρυταίνου* ομοίως επήρε μετ' αυτόν τόν άφέντην τής Άκόβου, τόν μέ/αν τόν κοντόσταυλον τόν Τσιαντερούν εκείνον, τόν μισέρ Ντζεφρέ ντε Ντουρνά κι άλλους καβαλλαρίους, 90 εις αριθμόν τετρακοο'ίων απάνω εις τά φαριά τους. Ουδέν έποϊκαν άργηταν άπό τό Δεσποτάτο έπέρασαν κ' έδιάβησαν ολόρθα στό Βροντήσι• όσα άλογα του έλείπασιν ηύρηκαν κι αγόρασαν κ' ένταύτα έκαβαλλίκεψαν κι ώδήγεψαν τοσούτως, 0870. Ό ρ"7,γας Κάρλος εστειλεν, 71. εις του Μορέως τον ττρίγκι- παν εκείνον τον Γουλιάμον, 72. τοϋ νά τοϋ βοηθήση 73. φουσσάτα, τά ε/ει 74. Κι ό -ρίγκηψ, ώς τό ήκουσεν, έθλ'βη το μεγάλως 75. και έφοβήθη δυνατά διά τόν Κουραδϊνον, 76.έπεί ήκουσεν... τό πλήθος των 9'^υσσάτων. 77 — 18. Παραλείττονται οΊ στίχοι. 79.Όμοίως τό έ'ι'ροί- κησεν ό π'ίγγ.ηζοίς έκεϊνο, 80. άπέστειλεν τοΰ βασιλέως., δττου ήτον 81. έκεΐσε εις τον Μεζηθρϊν, έμήνυσεν τον ούτως. 82. Τρέβαν έττοικεν... άγάττην χρόν'^ν ενα 83. διά νά στέκη...είρηνοτ:οιημένος. 84. Εις τοϋτο... νά ύ':άγη 85. και καλλίτεοο-ς 86. Παραλείπεται ό στ'χος 87. Αρ- χήν έπηρεν 88. τόν Ντζάδρον γάρ εκείνον, 89. τόν μισέρ Ντζάν τε τόν Τουρνά 90. εις άριθ/όν τετρακοσίου:... ε'ς τά οαρία. 91. έποΐ- κεν άργητα• απέ τό Δ. 92. έττέρασεν. έ'ίιέβηκεν όρΟά εις τό Β. 93 τους έλειπαν ηΰρ αν κι άγόρασάντα. 94. Ένταϋτα... και ώδεψαν τοσούτως, 6872 εξ. Ό πρίγκιψ τοΰ Μορέως Γουλιέλμος ΒιλλαρδουΤνος προσεκλήθη και έλαβε μέρος εί: τόν κατά τοΰ Κονραδίνου πόλεμον ούχι παρακλητικώς, άλλ'ύττοχηετικώς, ώς ύποτελτς, λίζιος, τοΰ βασιλέω^ τήςΝεαπόλεως Καρό- λου. (Πρβλ. ύττοσημ. στιχ. 6265 έξ. και 6475 εξ. ). Τόν πρίγκιπα συνώδευον ο[ αύθέντα;, τής Καρυταίνης και τής Άκόβου, ό μέγας κοντόσταυλος ^β&η ΟΗβυοΙοΓΟη, ό Οβοί'ΓΟγ (Ιβ Το\ΐΓη3ΐγ κλπ. ίπττόται (στίχ. 6886 — 89). ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ 231 6895 στο Μπονιβάντ άπέσωσεν, έκεϊ ηύρεν τον ρήγαν. Κι ό ρήγας, ώςτό ήκουσεν κι ώς το έττληροφορέθη, ότι ερχετον ό πρίγκιπας, έξέβη είς άπαντήν του• (5550) γλυκέα τον έχαιρέτησεν, άσπάστησσν άλλήλως, άπό το χέρι τον κρατεί τον πρίγκιπαν ό ρήγας. 6900 Το ίδεϊ τον εμορφον λαόν όπου ήφερεν μετ' αυτόν, πολλά τον εύχαρίστησεν κ' έχάρησαν άλλήλοος. Ένταϋτα τον έσύντυχεν κ' έπληροφόρεσέ τον, τό πώς ήλθεν ό Κουραδής κ' έσέβην είς τήν ΓΤούλιαν μέ δύναμιν πολλού λαού όπου είχεν μετ' εκείνον. 5 [§ 476] Κατερωτώντα ερχετον, γυρεύοντα τόν ρήγαν, και τόσα τόν έγύρεψεν, έπλήσιασεν μετ' αυτόν. Κι αφότου έπλησιάσασιν τα δύο φουσσάτσ εκείνα, ό πρίγκιπας (όπου εξευρεν τής Ρωμανίας τήν μάχην, τές μηχανίες και πονηρίες όπου έχουν οί Ρωμαίοι 10 κ* οί Τούρκοι, πού τους έμαθαν νά έξεύρουσιν τής μάχης), κράζει μετ' αύτον εκείνους όπου ήθελεν κι αγάπα* όλοι έκαβαλλίκεψαν, μετ' αυτόν Οπαγαίνουν, ώδήγεψαν κ' έδιέβησαν άνω είς βουνιν απάνω διά νά έγνωμιάσουν και νά ιδούν και νά κατασκοπήσουν 15 τοΰ Κουραδίνου τόν λαόν και τί φουσσάτα είχεν. Κι αφότου τους έγνώμιασεν, μεγάλως τό θαυμαστή• 6895. στον Πονφέτ άττέσωσαν έκεϊσε εΙς 96. Ό ρ-Γ,γας,... ώς το πληροφορέθην, 97. Πώς έρχεται... άτταντή του" 99. κι άπό το χέρι 6902. κ' έπληροφόρησέ τον, 4. όπούχεν 5. έρχεται, 6. και τόσον 7. Και άφών 8. δπου -(^ςευρεν τής Ρ. τές μάχες, 9. όποχουν οί Ρ. 10. δπου τους έμαθαν νά ήξεύρουσιν τές μάχες), 11. λαλεί μετ' αύτον... κ' ήγάπα• 12. όμοϋ έκαβαλλ... ύπαγαίνου, 13. ώδήγεψαν, έδιέβησαν ό-.νω εΙς ένα δρος 14. τοΰ νά έγνωμιάσουσιν, νά ίδοϋν και σκοπήσουν 16. Κι άφών τους έγνωμίασεν μεγ. έθαυμάστη" 6895 έξ. Οί δύο αντίπαλοι συνηντήθησαν είς Ί'αλιακότσο, δπου έλαβε χω- ράν ή μάχη (23 Αυγούστου 1268), και ούχΙ εις Βενεβέντον, ώς ανακριβώς αναφέρει τό κείμενον τοΰ Χρονικοϋ( στίχ.7038 ), έκ συγχύσεως ϊσως και κατ' άναλογίαν προς τήνέκεϊ γενομένην, δύοετηπρότερον,μά•/ηνμεταξϋτοϋ Καρό- λου και τοΰ Μαμφρέδου, θείου τοΰ νεαροΰΚονραδίνου.Ώα προς τά εν συνεχεία αναφερόμενα περί τοΰ στρατηγήματος τοΰ Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου, χάρις ε".ς τό όποιον ό Κάρολος έξ•/]σφάλισε τήν νίκην, ταΰτα επαναλαμβάνονται >'.αίύπότοΰ Υϋίαπΐ είς τάς Φλωρεντινάς Ιστορίας (Βιβλ. 7ον, κεφ. 26, πρβλ. και ύποσημ. στιχ. 6011 εξ.) ά>Λά τό στρατήγημα αποδίδεται είς τόν ΕγηγΟ α β ν&ΙθΓγ. ΚαΙ ό Δάντης έπίσ"/]ς αποδίδει τήν έπιτ1^χίαν τής νίκης είς τόν Εγ3γ(1 άβ Υδΐΰτγ: «Ε Ιέι άα Τα^ίϊ.ιοοζζο, ονβ δβηζ' «ητΐβ νίπεβ Ί νβοοΗϊο ΑΙδΓάο» (Ο&ηΙρ ΙηίβΓηο, ο&ρ. XXVIII. ΙβΓΖ. 6) (Βλέπε σχετικώο και έν Βυοίιοη ΚβοΗ. ΚϊδΙΟΓ. Τομ. Α' σελ. 225—230). 282 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β1ΛΛΛΡΛ0Υ•|•Ν0Σ ΠΡΙΓΚΙΥ ΜΟΡΕωΣ και κράζει τους καβαλλσρίους όπου ήσαν μετ' εκείνον (5580) καΐ λέγει τους• «Σύντροφοι μου, ελάτε εδώ να ίδήτε- »φουσσάτα έβλέπω φοβερά, πλείστα και αντρειωμένα• 6920 »έγώ έγνωμιάζω, νά εχουσιν διπλά παρά τον ρήγαν». [§ 477] ΈνταΟτα άπήρε, έστράφηκεν οπίσω εις τύ φουσσάτο. κι αφότου άποσώσασιν, ό πρίγκιπα Γυλιάμος κράζει τον ρήγαν μοναξά καΐ λέγει προς εκείνον «"Εξευρε, άφέντε μου καλέ, εγώ πληροφορώ σε 25 »6τι εγώ απέρχομαι δπου είδα τά φουσσάτα, »τήν δύναμιν και τον λαόν δπου έχει ό Κουραδϊνος. »διά νά έγνωμιάσω και νά ίδώ το τί φουσσάτα έχει. »Ούδέν άπήγα μοναξός νά με κατηγορήσης• »στρατιώτες είχα μετ' έμέν, ανθρώπους παιδεμένους. 30 »Κι ώς είδαμε εις πληροφορίαν, καθώς το έγνωμιάσαν, »λογίζω νά εχτ] ό Κουραδής εις τά φουσσάτα οπού εΐδον »διπλά φουσσάτα παρά εμάς• λαός λαμπρός μοΰ έφάνη. »Έν τούτω λέγω, αφέντη μου κ' έσέν ουδέν λανθάνει, »δτι οί Αλαμανοί ευρίσκονται σήμερον εις τόν κόσμον 35 »ενας λαός ακέφαλος, όλοι θεληματάροΓ »κι όταν έλθουν εις πόλεμον διά νά έχουν πολεμήσει, »καμμίαν όρμήν ουκ εχουσιν, πράξιν καλών στρατιωτών (5600) »οΰτως έρχονται εις πόλεμον ωσάν παραπαρμένοι. »Λοιπόν, λέγω σε, αφέντη μου, αν θέλη ή βασι?νεία σου 40 »μηδέν τους πολεμήσωμεν ώς πολεμούν οί Φράγκοι »καΐ χάσω μεν τόν πόλεμον, ότι πλειότεροί μας είναι* »άλλά άς τους πολεμήσωμεν με μηχανίαν και φρόνα »ώς πολεμούν είς Ρωμανίαν οί Τούρκοι κ' οί Ρωμαίοι. »Κ' εί μεν τό ποιήσαμε ώς λαλώ, έγώ είς Θεόν ελπίζω, 45 »καΐ είς τό δίκαιον που έχομεν, νά μας έλθη τό νϊκος». 6917 λαλΐ'" γαο... όπούχεν μετ' εκείνον 20. έγνωμιάζω 21. Εις το'ϋτο έπηρε,... φουσσατον. 22. Άφών άπόσωσεν έκεΐ ό πρίγκιπας Γουλιάμος 23, Παραλείπεται ό στίχος. 24. "Ηξευρε 25. έπεί εκείθεν 26. ποϋ έ/ει ό Κ. 27 — 28. Παραλείπονται οί στίχοι. 29. παιδευμέ- νους, :>υ. και είδαμε πληροφορίαν, καθάρια έγνωμιάσαν. 31. που είδα 32. λα^ς ύΓ.άρχει. 33. Είς τοΰτο 34. οί Αλαμανοί 3Γ). πόλεμον νά έχουν π. 37. τάξιν 39. Λοιπόν, αφέντη, λέγω σε, αν 6. 41. διοϋ πλεότεροι είναι• 42. και τέχντν 44. ΚαΙ αν το ποίσωμε... ολπίζω, 45. στο δίκαιον, δπου εχομεν, 6935. της λ. θεληματάροι ό ενικός δεν είναι Οεληματάρος (δοΙίΐΏΪΙΙ, Εύ- ρετήριον σ. 608α) άλλα θεληματάριος και εις την κοινήν γ>ώσσαν θελημα- τάρις. (Πρβλ. σχετικώς. Άθηνας ΙΣΤ', σ. 254 παρατηρησιν Χατζηδάκι καΐ Άδαμ. σελ. 506). ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ 283 [§ 478] Κι ό ρήγας, ώς τταμφρόνιμος στρατιώτης δττον/ ήτον, τον ττρίγκιτταν Ιλάλησεν, ούτως του άττεκρίθη- «Πνωσκε, πρίγκιπα αδελφέ, φίλε και συγγενή μου, »ούκ ενι πράγμα σήμερον εις τον παρόντα κόσμον, 6950 »ή φρόνεσις ή μηχανία, καμμία έπιδεξιωσύνη, »τοΰ να μηδέν την έποικα εις τον εχτρόν μου επάνω, »μόνι να τον ενίκησα νά επήρα την άφεντίαν του. »Λοιπόν, καλέ μου συγγενή, ώς φρόνιμος όπου εϊσαι »άφότον έπαώεντηκες στης Ρωμανίας τις μάχες, 55 »κ' εξεύρεις και τές μηχανίες όπου εχουσιν οί Τούρκοι, »έδώ έχεις τα φουσσάτα μας κι ώς θέλεις, διόρθωσε τα». Ένταΰτα του άπεκρίθηκεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος. (5620) [§ 479] «Αφέντη, άφών ορέγεσαι κι ορίζεις νά το ποιήσω, »νά πράξωμε με φρόνεσιν και μέ τές μηχανίες, 60 »άκουσον πρώτα νά σε ειπώ τήν πράξιν δπου λέγω, »κ' ει μεν σέ φαίνει άρεστόν, ούτως νά το διορθώσω». Ένταΰτα άρξετον νά λαλή και νά του άφηγάται, τό πώς οί Τούρκοι κ' οΐ Ρωμαίοι ουδέν είναι στρατιώτες νά πολεμούν είς πρόσωπον ωσάν εμείς οί Φράγκοι, 65 διατό έχουν πονηρίαν και πολεμούν μέ τέχνην «Κι αφότου ορίζεις νά γενή νά πράξωμε ώςτό λέγω, »νά σέ διδάξω και νά είπώ τό πώς θέλομεν πράξει. [§ 480] »Ό τόπος ετούτος όπου είμεστεν ενι κ•\αστώδης τόπος »κι ουδέν ενι διά πόλεμον κάμπος πλατύς, καθάριος, 70 »ώς πολεμούν είς τήν Φραγκίαν κ* είς όλα τά ρηγάτα. »Διά τούτο ας χωρίσωμεν άπό όλα μας τά άλλάγια »λαφρούς ανθρώπους, φρόνιμους, στρατιώτες παιδε- μένους, »καΐ νά έχουν άλογα ελαφρά νά διώξουν καϊ' νά φύγουν, 6947. τον άποκρίθη" 50. ή φρ<ίινεσι ή μηχανία καΐ έπιδεξ. 51. δπου νά μή τήν έζοικα 52. τήν άφεντίαν νά πάρω. 55. ήξεύρεις... τές ε- χουσιν οί Τούρκοι • 56. δρθωσέ τα.» 57. Είς τοϋτο άποκρ... Γουλιά- μος• 58. και θέλεις νά τό ποίσοι, 59. νά πράξωμεν μέ φρόνεψιν καΐ μετά μηχανίαν, 60. ήκουσον πρώτον νά εΙπώ τήν πράξιν δπου λέγω, 61. καΐ έάν σε φανή καλόν.... όρθοΊσω.» 62. Εις τοϋτο ήρξεν... νά τδν ά<ρ. 63. ΡωμαιοΙ ούκ είναι στρ. 65. διότις... πονηρία... τέχνη* 66. Κι άφών... πράξωμεν τό λέγεις, 67. νά ειπώ 68. Ό τόπος δπου... έναι κλασο'ίδης τοπ. 69. και ούκ έναι 70" Φραγκιά. 71. Διά τοϋτο... εξ δλον τό φουσσάτον 72. ανθρώπους ελαφρότατους, φρόνιμους, παιδευ- μένους, 73. νά διώξουν και νά φύγουσιν είς άλογα δρομίου" 284 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ Β!ΛΑΑΡΔ0Υ•1•Ν0Σ ΠΡΙΓΚΙΤ ΜΟΡΞωΐ »άλλάγια τρία ή τέσσαρα να τους εχωμεν χωρίσει, 6975 »νά τον/ς όρθώσωμεν νά ύττάουν έκεϊ είς τους Αλαμανούς, »νά δείξουν δτι θέλουσιν του νά έχουν ττολεμήσεκ [§481] »Κ' εκείνοι, ώς είναι ττρόθυμοι πολλά είς τόν πόλεμόν τους, <;>540) »έςεύρω, μετά προθυμίας θέλουν έλθει προς αυτούς. »Κ' ετούτοι, αν είναι φρόνιμοι, αν τους άφοΟν νά έλθουν, 80 »καΙ το πλησιάσει είς αυτούς, ας δείξουν ότι φεύγουν- »κ' ένταυτσ άς ερχωνται ορθά έκεϊσε είς τάς κατούνας. [§ 482]»Καί το άποσώσει έκεϊ πλησίον, μηδέν σεβοϋν άπέσω • »άς πιλαλήσουν κι άς διαβούν άπό το άλλο μέρος »καΐ πάντα άς είναι μαζοοτά, μη πιάση και σκορπίσουν. 85 »Κ' εγώ έγνωρίζω καθαρά ούτως τους Αλαμανούς »καί τους Λουμπάρδους αλλά οή, ομοίως τους ρογατόρους, »6τι το ίδεϊ τές τέντες μας, τές φορεσιές, τά ρούχα, »καΐ τά λαμπρά τά πράγματα, τά έχουν οι κατούνες, »ν' άφήκουοιν νά διώχνουσ'.ν εκείνον τόν λαόν μας 90 »κ' είς τές κατούνες νά σεβούν, τά ρούχα μο:ς έπαίρνει. »Κ' ημείς οι δύο, αφέντη μου, άς χωριστούμε είς δύο »μέ τά φουσσάτα δπου έχομεν, νά χοοριστούν τά άλλάγια, »νά βάλωμεν τά έγκρύμματα είς επιδέξιους τόπους. »0ύ χρήζω νά εχω μετά έμέν μόνι και τόν ?ναόν μου, 95 »όπου ήφερα άπό τόν Μορέαν, διατΐ τούς έ/νωρίζω. [§ 433] »Κι άφών ιδούν οί βίγλες μας έκεϊ άπό τά βουνία »οτι οί Αλαμανοί έσέβησαν άπέσω είς τές κατούνες, (5560) »καΙ σκορπιστούν τά ά?νλάγια τους, στό κέρδος νά βαλθούσιν, »άς δώσουσιν τά βούκκινα νά νοήση ό λαός μας, 6974. άλλάγια τρία, τέσσαρα Οέλο νά το•,ς χωρίσω, 7-. νχ τους ορθώσω νά ύπαν 70. Παραλείπεται ύ στίχος. 77. Έκε^νοι 7Η. ή- ξεύρω... έλΟεϊ 79. Κι αυτοί,... άς τούς άφίνουν ναλΟουν, 80. νά ■δείξουν δτι φεύγουν 81. καΐ ούτως γαρ ας ερχωνται ολόρθα εις τές τέν- τες, 82. καΐ το νά σώσουσιν πλησίον, εσω μηδέν σεβούσιν 83. άς πιλαλοϋν και άς διαβούν άπέ 84. άς ενι μαζωχτά, μή τ'ύχη και σκορττνσο υν. 85.Έγώ... αυτούς τούς Αλαμανούς 86. και τους Λουπάρδουί... τούς Τουσκάνους' 87. ωσάν ίοοΰν τές τέντες 88. πού Ι'χουσιν στές τέντες, 89. ν' αφήσουν νά διωχν. αύτεϊνοι 90. και εϊς τές τέντες νά σεβοϋν... νά έπάρουν. 91. Ήμεΐς οί δύο, τά άλλάγια άς χοιρίσωμε εις δύο" 92. Πα- ραλείπεται ό στίχος 93. νά βάλωμε έγκρύμματα είς τόπους επιδέξιους* 94. μόνον καί τον λ. μου 95. όπούφερα εκ τον Μ. 96. έκεϊσε εκ τά ορη 97. οί *Αλ.έσέ3ησαν...είς τές τέντες 98. τά άλλάγια, είς κέρδος 99. α.€ δώσουσι τά βούκκινα νά το γροικήση ό λαός μας, ΣΥΚΜΡΤΕΧΕί ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ 285 7000 »ν'ά έξεβοΟμε εκ τές χωσίες, νά δράμωμεν ττρός αυτούς. »'Έλσ εσύ εκ την μίαν μερέαν κ' ενώ ττάλε άττ' την άλλην »μετά φουσσάτα και λσόν όπου έ'χομεν μετά μας• »κ' εκείνα γάρ τά τέσσαρα τά άλλάγια τά ελαφρά μας, »τό ακούσει γαρ τά βούκκινα οπίσω νά στραφοΟσιν, 5 »τόν γΰρον νά τους δώσοομεν όλοι με προ6υμίαν. »Κι άφόάν τους έξηλώσοομεν και σκορπιστούν τά άλλάγια, »πολλά ελαφρά κ' έγρήγορα θέλουσιν κιντυνέψει». [§ 484] Κι αφότου γάρ έπλήρωσεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος εκείνα, τά αφηγήθηκεν και εϊπεν προς τον ρήγα, 10 ό ρή>'ας τόν σφκράστηκεν κ' έπαίνεσεν εις σφόδρα, τά όσα τοΟ άφηγήσετον όνόστίμον του έφάνη, κ' εστράφη προς τόν πρίγκιπα κσΐ λέγει προς εκείνον «Παρακαλώ σε, αδελφέ, ωσάν με τό άφηγήθης, »νά τό διόρθωσης νά γενή, ότι πολλά με αρέσει». 15 Κι ό πρίγκιπας, ώς τό ήκουσεν, κράζει τους κεφαλαδες, τους κιβιτάνους του λαοΰ όπου ήσασιν τά άλλάγια, Αμφότεροι έδιορθώσασιν, εκείνος με τόν ρήγαν, (5580) κ' έχώρισαν τά τέσσαρα άλλάγια όπου σε είπα* τοΟς κεφσλάδες κι αρχηγούς έκραξαν κατά μόνας 20 και τους έδιερμηνέψασιν τό πώς ήθελαν πράξει. Κ' εκείνοι άπήραν τόν λαόν, τά δε λοιπά άλλάγια, τά έγκρύμματα και τές χωσίες έχωσαν εις τούς τόπους, όπου έπρεπεν κ' έτύχαινεν και ήτον έπιδέξιον. Και μετά ταύτα έκίνησαν τά τέσσαρα άλλάγια 25 κι ολόρθα ύπαγαίνασιν εκεί εις τόν Κουραδϊνον. Κι ό Κουραδής, ώς εμαθεν ότι ερχετον ό ρήγας 7000. εις αυτούς" 1. εσύ άπέ τήν μίαν μερίαν κ' εγώ άπέ 2. τ6 έ- χομεν μεν' έμας• 3. δέ τά τέσσαρα τά ελαφρά άλλάγια, 4. τό άκού- σουσιν τά βούκκινα 5. και γϋρον 7. και σύντομα 8. πρίγκιπας Γουλιάμος 10. ό ρ. ώς το ήκουσεν, επαίνεσε τον σφ. 11. έπει δσον τον έσύντπϋχεν όλον καλόν 13. σαν τό αφ. 14. νά τό όρθωσης ... έπεΙ πολλά μοΰ άρ. 15. λαλεί 16. κιβιτάνους, σε λαλώ, όπούχαν 17. 'Ο- μοΰ έδ. ό πρίγκιπας κι ό ρΫ,γας 18. τά τέσσαρα, τά εΐπεν, ^ 20. έδιόρ- θωσαν το πώς δια νά πράξουν 21. Εκείνοι επήραν 25. ολόρθα., εις τούς Κουραδίνους. 26. Ό Κουραδής.. έρχεται 7007. Κατά τόν Όοΐροοίι, συγγραφέα τοϋ έργου Ι,α ΤαοΙϊςυβ άη ΧΙίΙ δίθοίθ (ΜοηΙρθΙϋοΓ, 1885, τομ. Α' σελ. 454—456) το κατά τήν μάχην τοϋ Ταλιακότσο έφαρμοσθέν τέχνασμα θεωρείται ώς εν έκ των σπουδαιότερων παραδειγμάτων τής μεσαιωνικής τακτικής, τήν οποίαν και χαρακτηρίζει. εξόχως. 286 Γουλιέλμος βιαλαρδου-ι-νος πριγκιψ Μορεωι έκεϊ προς τές κατοΟνες του διά νά τον πολεμήση, ώρισεν κ' έχωρίστησαν τά εδικά του άλλάγια, χώρια της καθεμία φυλή τοΰ νά έχουν πολεμήσει, 7030 κ' έκίνησαν κ* έρχόντησαν τον ρήγαν νά απαντήσουν. [§ 485] Λοιπόν, εάν σου έγραφα λεπτομερώς τές πράξες, το όσον έγίνετον εκεί στον πόλεμον εκείνον, άλάχτ) νά έβαρήΟηκες διά τήν πολυλογίαν καθώς βαρειώμαι γάρ κ εγώ νά σε το διπλογράφω. 55 Άλλα καθώς ακούσετε το πώς το έκαταλέξα, και πώς το έδιερμήνεψεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος, οΰτως καΐ το επλήροοσεν κι άπεκατέστησέν το. <5700) Εκείνος γάρ ό πόλεμος στο Μπονιφάντ έγίνη, δπου ενι ό τόπος συγκλαστός, πλάγια γάρ και λαγγάδια• 40 και δΓ αυτά άπεργώθησαν έτότε οί Αλαμανοί, διατί ουκ έβλεπαν καθαρά του Κάρλου τά φουσσάτα• άφνίδια τους επέτρασαν τά τέσσαρα άλλάγια εκείνα, τά Οπο'/αίνασιν νά τους εξεμαυλίσουν. Κ* εκείνοι έλογίσαντο δτι έρχονται και τά άλλα• 45 διά τούτο ετέθησαν ευθέως νά άπέρχωνται προς αυτούς μέ προθυμίαν κ' έγρήγορα, ώς το έχουν τά φουσσάτα. Κι ωσάν ήλθαν νά έσμίξουσιν νά δώσουν κονταρέας, Ιγύρισαν εις το φυγίον τά τέσσαρα άλλάγια κ' έβάλθησαν νά άπέρχωνται ολόρθα εις τές κατουνες. 50 Κ'οί Αλαμανοί, ώς είδασιν τους Φράγκους ότι έφευγαν, του πολέμου έθυμήθησαν κι άρχάσαν νά τους διώχνουν, και τόσα τους έδιώξασιν, έσωσαν εις τές τέντες, Οί Φράγκοι άναγαμήσασιν, άφήκαν τές κατοΰνες, *κ τό'πλευρόν έπεράσασιν κ' έδιάβησαν απέξω. 55 Κ' οί Αλαμανοί, ώς εϊδασιν τές τέντες όπου έστεκαν μέ τά ?ναμπρά τά άρματα, τά ροΰχα, το λογάριν, άφήκασιν νά διώχνουσι τους Φράγκους όπου έφεΰγίχν 7027. έκεϊίτε ~ρος τχς τέντας του τοΰ νά 28. ώρισεν, έχωρίστη- -καν τά τέσσερα άλλ. 29. χώρια τους καθεμία φ. νά 30 — 37. Παρα- λείπονται οί στίχοι. 38. στον Πονφάτ 39. δπου εΐν' τύπος συγκλει- στός, πλ. καΐ λαγγ. 40. καΐ εις αυτό... τότε 41. διότι ς ούκ έβλέπασιν τοΰ Κ. 42. έξάφνης 44. έλογίστηκαν .. καΐ άλλα, . 45. διοΰ έβάλ- θησαν ομπρός νά έρχωνται 46. και, σύντομα 47. Κι ώς ήλθαν 49. νά έρχωνται... εΙς τες τέντες 50. Οί Άλ... δτι φεύγουν, 51. έθυμώθησαν, άρχισαν νά διο^χνουν 52. καΐ τόσον τους έδιωξαν 53. έπεράσασον 54. εκ το πλευρον έδιέβησαν, έπέρασαν άπ' έξω. 55. οί.Άλαμ. 57. άφήκαν 7038. Περί της ανακριβούς ταύτης είδήσεως βλέπε ύποσημ.στίχ. 6895 εξ. 7053. άναγαμήσασιν=έπανέκαμψαν, έκ τοΰ άναγαμμίζω (καΐ ούχΙ άνα- -^-αμώ- Πρβλ. 'Αθηνας Μ, σελ. 14 — 15). ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ 287 (5720) ^' είζ τέζ κατοΰνες έδωκαν, έσέβησαν άττέσω, άρχισαν νά σκορττίζωνται, νά έπαίρνουσιν τά ροΰχσ 7950 '^°^ΐ τ"°^ σεντούκια, όπου εϊχασιν άττέοω το λογάριν, έτσάκιζαν κ' έτταίρνασιν άπαύτου'εϊ τι ηύρέσκαν άλλήλως εμαλλώνασιν, με τά στταθία έκρουσαν. [§ 48δ] Κ' ίδών οί βίγλες των Φράγκων την πράξιν των Ντουδέσκων, ελάλησαν τά βούκκινα κ' εννόησαν οί χωσίες, 55 κ' εξέβησαν τά έγκρύμματα, ό ττρίγκητας κι ό ρήγας, ό είς άττό την μίαν μερέαν, κι ό άλλος άττό την άλλην. Κ' εκείνοι όπου εφεύγασιν, τά τέσσαρα τά άλλάγια, οπίσω στρέμμα έποίκασιν έκεϊ προς τές κατοΰνες, τον γυρον έτριγύρισαν όλους τους Αλαμανούς• 70 έσώσασιν τά πεζικά με τζάγρες και δοξάρια• ούτως τους έκατέσφαζαν ωσάν άγριοχοιρίδια, ολίγοι γάρ έγλύτωσαν άπό τους Αλαμανούς. Το δε οί Ντουσκάνοι άλλα δη ωσαύτως κ' οί Λουμπάρδοι, πολλοί άπ' αυτούς έφυγαν διατό έξεΰραν τον τόπον, 75 καί άλλοι φίλους εϊχασιν καί ώδηγέψανέ τους. [§ 488] Τον Κουραδΐνον έπιασαν, την κεφαλήν του έκοψαν όκάποι άπ' την Άνάπολιν, όπου τον έκακευαν, (5740) διατό αγαπούσαν του ρηγός την άφεντίαν νά έχουν. Στο ξίφος γάρ του κονταρίου τήν κεφαλήν του ήφέραν, 80 καί τοΰ ρηγός τήν ήφεραν κ' έπροσκομίσανέ την, 7058. καΐ είς τές τέντες εδραμαν, 59. νά σκορπίζουσι βΟ.ποΰ- χασιν 61. έπαίρνασιν εξ αυτχ. -ο.τι ηύραν 62. αλλήλους έμαχόντησαν... στα χέρια 63. Ίδών... τές πράξες των Τουδέσκων 65. καΐ έξω έξη- βήκασιν 6 π. 66. απέ τήν μίαν μερίαν, ό άλλος εκ 67. Εκείνοι δπου ϊφευγα)) 68. στρέμμαν έπο'.καν 71. ώς άγριοχοιρίδια, 73. Τοσκά- νοι... ομοίως 74. διοϋ -/ίξευραν 75. είχαν φίλους τους κι αύτυι τους ώ- δηγέψαν. 77. τινές εκ τήν Άνάπολιν 78. διότι άγαπούσασιν τόν ρη- γαν νά εναι αφέντης. 79. ξίφος δέ τοϋ κοντ. 80, έδωκαν, έπροσεκόμι- σάν την. 7076 έξ. Ό Κονραδϊνος κατώρθωσε κατ' αρχάς νά διαφυγή μετά τοϋ συν- ομηλίκου του Φρειδερίκου της Αυστρίας. Τους δύο νέους άναγνωρισθέντας μετ' ολίγον συνέλαβον και παρέδωκαν άντι χρημάτων είς τον Κάρολον (Πρβλ. Άραγ. Χρον. § 406 — 409). Ό βασιλεύς της Νεαπόλεως εισήγαγε τυπικώς τους δύο νέους είς δικαστήριον, το όποιον τους κατεδίκασε είς θάνατον. "Αμφότεροι έξετελέσθησαν έν Νεαπόλει τήν 29 "Οκτωβρίου 1268, ό δέ θάνατος των προεκάλεσε τήν γενικήν συγκίνησιν καί τήν συμπάθειαν τοϋ πλήθους, λόγω της νεαράς ηλικίας των καί της γενναιότητός των. (Πρβλ. ΒαοΙιοη ΚεοΙι. ΙιίδΙ. Α' σ. 233). 288 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι Κι ό ρήγας, ώς ευγενικός και φρόνιμος βπου ήτον, ΤΓολλά το εβλαστήμησεν, μίγάλο^ς το έλυπήθη, κ' εχόλιασεν προς εκείνους, όπου το έργον έπο" καν, και φανερά το έλάλησεν οί πάντες γαρ το άκουσαν 7085 το 'Π'ώς ήγάπα κ' ήθελεν κάλλιον νά είχεν χάσει μίαν άπό τές χώρες του εκ τές καλλιώτερες του, παρά νά εϊχασιν ποσώς τον Κουραδή σκοτώσει. '£πεΙ άν τον είχαν ζωντανόν πιάσει εις πόλεμόν του, τιμήν μεγάλη έβούλετον νά του εΐχεν ποιήσει, 90 διατό ήτον γάρ ευγενικός άνθρωπος και στρατιώτης και ερχετον στρατιωτικά του νά εχη έκδικήσει τόν θάνατον του ρόϊ Μαφρέ, που ήτον εξάδελφος του, κι ουδέν τό έξεδούλεψεν νά κόψη τήν κεφαλήν του. [§ 489] Αφότου γάρ έπλήρωσεν ό πόλεμος εκείνος, 95 τους ζωντανούς, όπου έπιασαν, ώρισεν γάρ ό ρήγας και όλους έδιεμοίρασαν κ' έστείλασιν στά κάστρη. Τό κέρδος όπου έκέρδισαν ώρισεν πάλε ό ρήγας, (5760) ό κατά εις τό έκέρδισεν νά τό εχη έδικόν του. Τήν τένταν γάρ του Κουραδή, όπου εΐχεν δέκα στύλους, 7100 καΐ τά λαμπρά τά άρματα τά ρούχα, τό λογάρι, τά εΐχεν στην κατούνα του, έκράτησεν ό ρήγας διά λόγου κ' ίμοιράδι του, τίποτε άλλον ού χρειάστη. Και τήν κατούνα τού δουκός ντε Καρεντάνα εκείνου, τά εΐχεν εις τές τέντες του, άρματα και λογάρι, 5 ώρισεν και έδώκασιν τού πρίγκιπας Γυλιάμου διά εύεργεσίαν κι ό λόγου του μερίδιν τού πολέμου. 7082. πολύ κακόν του έφάνηκεν... τό έβαρύνθη, 83. προς εκεί- νους έχόλ'.ασεν, δπου έποικαν τό ^ργο, 84. φανερά έλάλ. . ήκοΰσαν 87. παροϋ δπου έσκότωσαν τόν ΚουραδΙν εκείνον. 88. πιάσει εις τάς χεί- ρας, 89. τιμήν πολλήν έβ. ώς διά νά τοΰ ποίση, 90. διότι ήτον ευγενής άνθρ. στρατ. 91. τοϋ νά έξεκδικήση 93. έξεδούλωσεν νά χάση τό κε- φάλιν. 94. Άφόντου 95. τους έπιασαν, ώρισε δε 96. δλους έδια- μοίρασαν, έστειλαν εις τά κ. 97. ώρισε εις εκείνο, 98. ό καθείς τό έκ. νά ένι έδικόν του. 7100. λαμπρά του. 1. έκράτησε διά λόγου του ό ρήγας νά τά εχη. 2. Παραλείπεται ό στίχος 3. καντοϋνα.. . ντέ Καρε- τάνου 4. εις τήν τέντα του 5. τόν πριγκιπαν Γουλιάμον 6. δι* εύ- εργεσίαν λόγου του μερίδι 7103. Πρόκειται ενταύθα περί συγχύσεως προς τόν Φρειδερΐκον τής Αυ- στρίας {ΡΓθάβηο άβ ΖβΓΪη^θη ) σύντροφον τοϋ Κονραδίνου, περί ου έγένετο λόγος έν ύποσημ. στίχ. 7076 εξ. (Πρβλ. ΒυοΙιοη Εθοίι. ΙιϊδΙοΓ, Α', σελ. 233 ύποσημ. 1 και σελ. 234, ύποσημ. 1 ). Περί δουκός ντέ Καρεντάνα γίνεται λόγος έν τω κειμένω τοϋ Χρονικού καΐ προηγουμένως, ώς αρχηγού των Γερ- μανών μισθοφόρων τοΰ Βυζαντινού στρατού και φονευθέντος κατά τήν μάχην τής Πελαγονίας. (Βλέπε σχετικώς ύποσημ. στιχ. 4021 εξ. ). ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ 289 [§ 490] Κι αφότου εΟεργέτησεν όλους του τους στρατιώτες κ' εμέρισεν τό κουρσον του, το νΐκος δττου έττοιήσεν, ώρισεν κι άττηλόγιασαν όλα του τά φουσσάτσ 7110 ^' έδιέβηκεν ό κατά είς έκεϊθαν δπου ήλθεν. Τον ττρίγκιττα έκράτησεν κι άττήρε μετ' εκείνον κι ολόρθα στην Άνάττολιν έδιάβησαν οί δύο, λέγας νά ίδη την ρήγαιναν ό πρίγκιπας Γυλιάμος ομοίως την θυγατέραν του έκείνην την Ζαμπέαν, 15 οτΓου εΐχεν του ρηγός ό υίός όμόζυγον γυναίκα. Κι αφότου άπεσώσασιν ό ιτρίγκίπας καΐ ό ή γ έκεϊσε εις την Άνάπολιν αμφότεροι οί δύο, (5780) ό ρήγας άρξετον λαλεί της ρήγαινας νά λέγη, του νά έπαινή τον τΓρίγκιττα καΐ νά την έ'χη αύξαίνεΐ' 20 τό πώς άπό της γνώσεως του και την διόρθωσίν του έκέρδισε τόν πόλεμον, άπήρεν και τό νϊκος άπό τους αντιδίκους του, αυτούς τους Άλαιιάνους. Κ' ή ρήγαινα, ώς ευγενική, τόν πρίγκιπα ευχαριστεί, τιμήν μεγάλην του εποικεν, δωρήματα τοΰ εδώκεν. 25 [§ 491 1 Κι ό ρήγας πάλε τοΰ εκαμνεν τόση τιμήν μεγάλην του πρίγκιπας, φιλανθρωπίαν, οί πάντες τό έθαυμάζαν έκράτησέ τον μετ' αυτόν μετά χαρές μεγάλες ημέρας γάρ καν δεκοχτώ, θέλεις είκοσιδύο, και εϊχεν όρεξιν καλήν νά τόν κρατή μετ' αυτόν 50 κανέναν μήναν, θέλεις δύο, νά χαίρωνται άλλή?νως. Κ' ένταυτα ήλθαν εκ τόν Μορέαν τοΰ πρίγκιπας μα\ τάτα τό πώς οί αντίδικοι του, οί άνομοι Ρωμαίοι, 7107. τους στρατιώτας όλους 8. κ' έαέρισεν το νΐκος του, το κοϋρσο, το ήττηρεν. 9. ώρισεν, άττολόγι,ασαν 10. καΐ έδιέβη ό κάθε εΙς εκεί- θεν δθεν 11. έπτ.ρε τον μετ' αΟτον 12. Παραλείπεται ό στίχος 13. δια Ή έκεϊ είκοσι τρεις και πλέον" 30. νά χαίρωνται οί δύο όμοΰ πολύν καιρόν ακόμα. 31. ΕΙς τοϋτο 32. εκείνοι οί Ρωμαίοι περ τερον. Συνεπώς ή θυγάτηρ τοΰ Γουλιέλμου Ισαβέλλα 8έν εΰρίσκετο εν Νεα- πόλει κατά τήν έποχήν έκείνην (στί/. 7114). Τά γεγονότα εκτίθενται χρο- νολογικώς ανακριβή και εν αταξία. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 6284, έξ. 6404 έξ., 6475 έξ. ώ; και 6652 έξ.). Χρονικον Μοηέος 19 — 290 Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι-ΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕωΐ έττάτησαν τον ορκον τους κι άρχάσασιν την μάχην κι άφήκασιν το τέρμενον δττου είχαν μετ' εκείνον. 7135 Τό ακούσει το ό πρίγκιπας, άπήλθεν είς τον ρηγαν κι άπηλογίαν του έζήτησεν ν* άπέλθτ) είς τον Μορέαν, μή κιντυνέψη ό τόπος του και πάθη κσΐ ζημίσν. [§ 492' Κι ό ρήγας, ώς το ήχουσεν, άκριοβλαστήμησέτο• (5800Ϊ κι ώς εςευρεν κ' έγνώριζεν, ώς ήτον γάρ κ' ή αλήθεια, 40 δτι άπό την διόρθωσιν του πρίγκηπα Μορέοος εκέρδισε τον πόλεμον του Κουραδή εκείνου κ' ενέμεινε τους άφεντία της Πούλιας του ρηγάτου, (την ήθελαν νά επάρουσιν εκείνοι οί Αλαμανοί, οί Γιμπελΐνοι, μετ' αυτούς Ντουσκανοι και Λουμπάρδοι), 45 κ' έγνώρι,ζε δτι ό πρίγκιπας είχε έξοδιάσει τόσον είς τον λαόν όπου ήφερεν έτότε εκ τον Μορέαν είς συμμαχίαν και οούλεψιν, βοήθειαν προς εκείνον ώρισεν και έδωκαν του άπ' εσω εκ τό βιαστή ρι λογάριν πλήθος, χρήματα, χρυσάφι και άσήμιν, 50 φαρία εκατόν του εδοοκεν εκ τά καλλιώτερά του. ί^ετά ταύτα πάλε του έ'δοοχεν άνθρώπους,τών αρμάτων πενήντα απάνω είς τά φαρία, όλοι εκλεκτοί στρατιώτες, και διακοσίους τζαγράτορους, ένω ήσσν' πληρωμένοι δια εξι μήνες όλοι τους, πεζοί και καβαλλάροι, 55 νά τους έπάρη είς τον Μορέαν, νά στήκουν μετ' εκείνον, νά τοΰ βοηθούν νά μάχεται τους άνομους Ρωμαίους, όπου ποτέ τους ού κρατούν άλήθειαν ούτε όρκον. [§ 493] Αφότου γάρ έδιόρθωσεν ό πρίγκιπας Μορέως (5820) τά πάντα όλα πράγματα, τά τοΰ εδωκεν ό ρήγας, 60 φουσσάτα, άρματα, φαρία, τές τέντες τό λογάριν, άπηλογίαν τοΰ έζήτησεν κι άπεχαιρέτησέν τον έξέβη άπ' τήν Άνάπολιν κ' ήλθεν είς τό Βροντήσι, ευρεν τά πλευτικά έτοιμα ώς τό ώρισεν ό ρήγας• 33. άπέσωσεν ή τρέβα τους καΐ άρχισαν 34. Παραλείττετα', ό στίχος. 35. Ώς το ήκουσεν ό τζρ. 36. ά— ολογίαν έζήττ^σεν νά "άγη τοΰ Μορέως, 83. Ό ρήγας έλυ-ήθηχ.εν πολλά βαρύ τοΰ έφάνη- 39. καΐ ήτον ή αλήθεια, 40. εκ τήν διόρθωσιν τοΰ Πρίγκιττος λΐ. 42. και εμεινέ του ή άοεντία της Π. τό ρηγατον. 43 — 44. Παραλείπεται 6 στίχος. 4.'ί. Έλόγιασε τον πρίγκιπα οτι εΐχεν ξοδιάσει 48. εκ το λογάριν 49. χρυσάφι, χρήματα πολλά εις πλήθος τον έδώκεν, 50. έδωκε εκατόν έκ τά καλίτερά του• 51. μετά ταϋτα έδωκε του ε'.ς άρματα κι ανθρώπους, 52. άνω εις φαρία 53. καΐ τζάγρ. διακόσιους καΐ ήσαν πλ. 55. νά στέκουν 56. νά τον β... εκείνους τους Ρ. 57. Παραλείπεται ό στίχος. 58. Αφότου έδιόρθωσεν ό πρίγκιπι.ς 59. δλα αυτά τά πρ. 61. άπολογίαν έζήτ. κι άποχαιρ. 63. κ' ηύρεν τά πλοία έτοιμα ΕΠΙΣΤΡΕΕΦΕΙ ΠΕΙΓΟΝΤωΣ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ 291 άττέσω εις αυτά έσέβηκεν με τον λαόν δττου εΐχεν 7165 κ* εις την Κλαρέντσαν εσωσεν τήν δεύτερην ήμέραν. Το ακούσει το οί άπαντες εκείνοι οί Μοραΐτες οτι εσωσεν ό πρίγκιπας κ' ήλΟεν είς τήν Κλαρέντσαν μετά φουσσάτα και λαόν όπου εΐχεν μετ' εκείνον, Ογιοι, σωζάτοι, ουκ ελειπεν ένας μόνος άπ' αυτούς, 70 υέ κέρδος, πλουτον φοβερόν, το έκέρδισαν έκεϊσε ττόν πόλεμον όπου εποικαν μετά τον Κουραδϊνον, τον Κύριον εδόξασαν και τήν άγίαν Θεοτόκον. Χαράν μεγάλην εποικαν οί πάντες του Μορέοος, τον πρίγκιπα επροσκύνησαν και τους φλαμουραρίους• 75 δπου είχεν φίλον, συγγενήν, έχάρη μετ' εκείνον, κι δλοι τον Θεόν εδόξασαν όταν τους είδαν ότι ήλθαν. [§ 494] Ό πρίγκιπας έρώτησεν νά μάθη τήν άλήθειαν, το πώς έγίνετο ή αφορμή κ' έσκανταλίστη ή αγάπη. Κ' εκείνοι όπου το έξεύρασιν τον επληροφορέσαν, 80 τό πώς τήν μάχην άρχισαν κ' έγίνησαν άφιόρκοι, (5841 ) διατί τους εΤπασιν τινές, κ' έλπίζαν νά ενι αλήθεια, ότι έσκοτώθη ό πρίγκιπας στον πόλεμον εκείνον, δπου έπολεμήσασιν ό ρήγος κ' οί Αλαμανοί. Ένταυτα άπεκρίθηκεν ό πρίγκιπας και εΐπεν 85 «Ποτέ αφορμές ού λείπουσιν τών άπιστων Ρωμαίων »ώς εχουσιν τήν άφιορκίαν, έ'χουσιν και τους τρόπους». Μετά ταΰτα κράζει ό πρίγκιπας τον άφέντην της Καρυταίνου και λέγει του• «Καλέ άνεψίε, παράλαβε μετά σε »τοΰς Φράγκους δπου ήφέραμεν μετά μο;ς εκ τήν ΓΤούλιαν, 90 »δπου μας εύεργέτησεν κ' έβοήθησεν ό ρήγας, »νά μας βοηθούν και μάχωνται μετά μας τους Ρωμαίους* »κι ας είναι έκεϊσε είς τών Σκορτών μετά σε είς τήν άκρην, 7164. λαόν, τον εΤχεν, 65. είς τήν Γλαρέντσ•/. . . στον τόκον τοϋ Μο- ρέως. 66. Ώς το ήκουσαν 67. πώς εσωσεν 6 π. ήλθεν εις τήν Γλα- ρέντσαν 68. Παραλείπεται ό στίχος. 69. σωστοί, ούκ έλειπαν μόνον και τρεις άπ* αυτούς, 71. τό έκέρδισαν άπό το Κουραδϊνον, 72. ε- δόξασαν μικροί τε καΐ μεγάλοι, 73. ωσαύτως εποισαν χαράν οί τοπι- κοί Μορέως. 74 — 76. Παραλείπονται οί στίχοι. 78. έγίνη ή άφ. . . ή τρέβα. 79. δπου ήξευραν έπληροφόρησάν τον, 80. έκει,νοί οί Ρω- μαίοι, 81. διότι είπασιν τινές και έλπιζαν 'ς αλήθεια, 83. ό Κουρα- δής κι ό ρήγας. 84. Εις τοϋτο άποκρίθηκεν 85. τών ταπεινών Ρω- μαίων 86. τήν φιορκίαν, 87. Εύτύς λαλεί... άφέντ•/) Καρυταίνου 88. Καλέ άνηψιέ έπαρον μετά σένα 89. τους ήφέραμεν ήμεϊς άπο τήν Πούλια, 90 μέ εύεργέτησεν εις [ϋοήθειαν μας ό ρήγας- 91. Παραλεί- πεται ό στίχος. 92 ας ενι εκεί εις τά Σκορτά με έσέναν εις τήν μάχην, 292 Γ0ΥΛίΕ/\!ν10Σ Β1ΛΛΑΡΔ0Υ-1-Ν0Σ ΠΡΙΓΚίΨ ΜΟΡΕωΣ »ε{ς φύλαξιν τοΟ τόπου μας, και τους Ρωμαίους να βλάβουν». Γ§ 495] Το σκούσΐΐ το ό μισϊρ Ντζεφρές της Καρυταίνου ό αφέντης, 7195 μεγάλως το άποδέξετον, όνόστιμον του έφάνη, λογίζοντα κ' ελπίζοντα με τον λαόν εκείνον θέλει ζημιώσει τους Ρωμαίους, τον τόττον του φυλάξει. Έττήρε τους κι άττήλθασιν είς των Σκορτών τά μέρη• έκεΐσε τους Ιδιόρθωσεν νά κατοικούν και στήκουν 7200 είς το χωρίον, το λέγουσιν Άράχοβαν Μεγάλην, 5851) δπου ενι ή άκρη των Σκορτών έκεϊ•η•ρόςτοϋς Ρωμαίους νά μάχωνται μετ' εκείνους, τον τόττον νά φυλάττουν. 1§ 495 ' Έν τούτω έο-υνέβηκεν, αν λάχη όττό αμαρτίας, κι ουδέν έττέρσοεν ποσώς κανένας μήνας, δύο, 5 έφάνη άττό τά κρύα νερά, τά είχε ό τόπος εκείνος, το κοιλιακόν τους ηΟρηκεν κι απόθαναν οί π?άω αί Φράγκοι ς 10. τοϋ νά βαστο'Τσιν ϋ με αυτόν άεΐ τους εσυρνεν κ' ύπάγαιναν 12. -αλ•. έπολέμει τους Ρ. και οί Ρ. εκείνον. 13. άπέ τό ριζικόν τους, 14. εις δυστυχίαν των Φ. 7200. Πρόκειται περί τοϋ χωρίου Άράχωβα τοϋ δήμου ϋίνοϋντος τής επαρχίας Λακεδαίμονος, τό όποιον κατ' εκείνους τους χρόνους ο)νομάζετο Μεγάλγ; Άράχωβα, (1& ΟΓίιηΙ Αγ&οουο, Γαλλ. Χρον. § 49.^1.) κατ' άντι- διαστολήν άπό της μικρας Άραχώβης τοΰ δήμου Αεύκτρου τ7,ς Λακωνικής καΐ ϊσως και των άλλων ομωνύμων χωρίων τοϋ Μορέως παρά τήν Δημη- τσάναν, τ-Γ,ν Βοστίτσαν (Αϊγιον) και τ-/;ν Καλαμάταν. Περί τής Άραχώβης και τοϋ έγγΰς κειμένου φραγκ. κάστρου Άγ. Γεωργίου, πλην τοϋ Γα/λ. Χρον.( § 804 έξ), βλέπε έν 'Αδαμ. σελ. 456 και 60, ώς κα ί εις τά Οΐνουν- τιακά Φ. Κουκουλέ. ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΤΗΣ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ 293 7215 ό αφέντης της Καρύταινας, ό εξάκουστος εκείνος, εττεσε εις ζάλην φοβερήν, 'ς άστένειον βαρυτάτην κ' ένίκησεν το φυσικόν, το εχουσιν οί άνθρωποι, κ' έττήρε τον ό θάνατος• έ'δε ζημία μεγάλη ότΓου ήλθε έτότε είς τον Μορέαν, θλίψη μεγάλη έγίνη. 20 Έθλίβη τον ό πρίγκιπας, δπου ήτον γαρ και θείος του, (5881 )οί πάντες τον έκλάψασιν, μικροί τε καΐ μεγάλοι, αΟτά τά δρνεα τα άλαλα κι αυτά εκλάψανέ τον άϊλλοΐ ζημία που έγίνετον έτότε είς τον Μορέαν ! ΚαΙ ποίος ούκ έβλαστήμησεν και τίς ούκ ελυπήθη; 25 πατέραν είχαν τά ορφανά, άντραν είχαν οί χήρες, άφέντην και διαφέστοραν όλη ή φτωχολογία. Τους άπαντες έφύλσγεν άπό την άδικίαν ποτέ φτωχόν ούκ άφινεν νά δυστυχοατυχήση, άνθρωπον που έχρημάτιζεν νά πέση είς πενητείαν. 30 "Εδε άμαρτίαν δπου έποικεν ό θάνατος έτότε. νά έπάρη έτέτοιον άνθρωπον, έξάκουστον στρατιώτην, νά μείνουσιν πεντάρφανα όσοι τον αγαπούσαν. Λοιπόν, ώς ήλθε άπό αμαρτίας κι ούκ είχεν κληρονόμον νά άφήκη τέκνον άπό αύτου, διά νά κληρονομήση 55 τά κάστρη και την άφεντίαν όπου είχεν στον Μορέαν, είς τό5ν Σκορτών γάρ τον ζυγόν και είς έτερους τόπους, τόν τόπον του έμερίσασιν κ' έποΐκαν δύο μερίδια• τό ενα επήρε ό πρίγκιπας διατό είχεν την άφεντίαν, κσϊ τό άλλο ή γυναίκα του διά ντουάριν, όπου είχεν. 7216. ετ:εσεν εις άστένειαν καΐ ζάλην βαρυτάτην 17. το έ'/ουν 18. Έ~"Γ,ρε τον ό 0. 19. καΐ λύπην είς τους Φράγκους. 20. ό πρ. πολλά τόν άνεψιόν του, 21. γάρ έκλάψασιν, 22. τά ορνεα τά άλαλα κ', αύτεϊνα έκλαψαν τον. 23. "Εδε ζημία πού έγινε 24 — Γ>2. Παρα- λείπονται οί στίχοι. 33. Ώς ήτον 8έ 34. νά άφήση άπ' αυτόν, νά τόν 35. στο ]Νΐορέαν, 30. Παραλείπεται ό στίχος. 37. έμοίρασαν έποΐκαν μοΤρες δύο 38. διά τήν άφεντίον, 39. τό άλλο 7224 ες. Ό αύΟΙντης της Καρυταίνης Γοδοφρ. άθ Βΐ'πγόΓβδ παρουσιάζεται μετά τον πρίγκιπα Γουλιέλμον ώς ό κατ' εξοχήν ήρως της προτιμήσεως και της συμπαθείας του Χρονογράφου, διότι ενσαρκώνει τόν τύπον τοϋ Φράγκου ίππότου του συνδυάζοντος τήν γενναιότητα με τήν άπερισκεψίαν καΐ ταυτο- χρόνως τήν ευγενή αγαθότητα, δείγματα των οποίων ειδομεν έν τοις προη- γουμένοις περί αύτοϋ. (Πρβλ. ύποσημ. καΐ στίχ. 3236 έ;., 3363 εί., 3856 ές. 4019 έξ., 4360 έξ., 4594, 5653, 5737—5011 ώς καΐ έν Άδαμ. σ. 656). 7239. Περί τής οΰτω γενομένης μερισίας τοϋ φέουδου και της γης τοϋ αύ- θέντου τής Καρυταίνης, όστις τά κατεϊχεν ((εις νέον δόμα» απέθανε δε χωρίς ν' άφίση άπ' ευθείας απογόνους, βλέπε αϊτίαν έν ύποσημ. στίχ. 3363 έξ. και 5904 ές., ώς και συνεπείας, έν τή άφηγήσει τοϋ επεισοδίου τοϋ κάστρου Άρακλόβου (έν στιχ. 8150—8453). 294 ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΙ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡίΓΚίΥ ΜΟΡΕωΣ 7240 Εκείνη γαρ ή αρχόντισσα ήτον γαρ αύταδέλφη (590ΐ)μισΐρ Γυλιάμου εκείνου των Ά6ηνών τοΟ δοΰκα, Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, δνομα των Ελλήνων. [§ 498] Αφότου γάρ έττέρασε καιρός, μήνες κ' ήμερες, ό Μέγας Κύρης εστειλεν είς τό ρηγάτο Πούλιας 45 μαντατοφόρους φρόνιμους εκεϊ στον κόντον ντε Πριένε, μισίρ Ουγγο τω ονόματι, κύντος ήτον του Λέτσε. Συμβίβασιν έττοίκασιν νά έττάρη τήν άδελφήν του 'ς όμόζυγον γυνήν αύτοΟ, τήν κυράν της Καρυταίνου. Κι αφότου έσυμβιβάστησαν άπέρασεν ό κόντος 50 κ' ήλθεν έκεϊσε είς τόν ΐνίορέαν στην χώραν Ανδραβίδας• κι ό Μέγας Κύρης ήλθε ομοίους άττό τήν χώραν Θήβας. Κι όταν ένώθησαν όμοΰ, ίσιάστησαν άλλήλως, απέστειλαν κ' ήλθεν εκεί ή κυρά της Καρυταίνου, κ' εκεί τήν εύλογήθηκεν ό κόντος Ούγγός ντε Μττριένε. 55 [§ 499] Κι αφότου γάρ έδιόρθωσεν τά κάστρη και τάς χώρας, δττου εΐχεν της αρχόντισσας έκεϊσε είς τόν Μορέαν, 72Ί(). Έχείνη δέ... αδελφή εύρισκέτον 41. τοΰ σερ Γουλιάμου 43. Άφοϋ έττέρασε ό καιρός μήνες τε και 45. ντε Πριέρη, 40. τον σερ Ούγγον τό όνομα... Λέτση. 48. όμόζυγον γυναϊκαν του, κυράν 49. Άφών έσυμβ. 50. ήλθεν έκεϊ... είς χώραν Άνδραβίδαν 51. Κύρτ,ς όμοια... απέ τήν Θ. 52. ΚαΙ όταν γάρ ένώ6ησαν, 53. και ήλθε εκεί 54.ντέ Πριέρης. 55. γάρ έκέρδισεν...και τές χώρες, 56.έκεϊ εΙς τον Μ. 7240 έξ. Πρόκειτϊΐ ένταϋΟα — ερί συγχύσεως τοΰ Χρονογράφου. Κα-ά τήν έττοχήν τοΰ θανάτου τοΰ αύΟέντου τής ΚαρυταίνηΓ,δούξ των Αθηνών ήτο 6 Ιωάννης Α' (1263 — 1280), υιός τοΰ Ουγ άβ Ιά Κοαίιβ μεγάλου Κύρη καΐ κατόπιν δουκός των Αθηνών (1225 — 1263). Ή σύζυγος τ'.ϋ αύΟέντου τής Καρυταίνης Ισαβέλλα ήτο Ουγάτηρ τοΰ Οΐιγ και αδελφή τοΰ Ιωάννου Α' (Πρβλ. ύττοσηα. στιχ. 3236 έΕ., ώ^ καί ύποσηα. στίχ. 1153 έξ., 1555, 2461 έξ. 3173 έξ., 3302 έξ.). στίχ. 7293. Πρβλ. και ύποσημ. στ•.χ. 7296 έξ. ) 01 ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΔΟΥΚΕΣ ΑΘΗΝωΝ ΚΑΙ 01 ΚΑΤΑΛΑΝΟΙ 295 επήρε την κι άττέρασ^; κ' έδιάβησαν στην ΓΤούλιαν. Κι ουδέν έπέρασεν καιρός, ώς ήθελεν ό Κύριος, κ' έσύλλαβεν ή αρχόντισσα άττό τον κόντον Ουγγον 7250 κ' έποίησεν υίόν έξαίρετον, Γατιέρην τον έκραζαν, (5921) έξέβηκεν εις τ' άρματα πρόθυμος, εις στρατείαν κ' έξάκουστος κ' επαινετός στης Δύσης τά ρηγάτα. [§ 500] Κι αφότου έττέρασεν καιρός,έδιάβησαν και χρόνοι, κι άπόθανεν ό μισΐρ Γγίς, τό έπίκλην ντε Λαρότσε, 65 ό Μέγας Κύρης σε λαλώ, των 'Αθη\'ών ό δούκας, έξέπεσεν ό τόπος του κ' ή άφεντία όπου είχεν του κόντου Γατιέρη τοϋυίου έκεινούτου κόντου Ουγγου, εκείνου γάρ τοΰ επαινετού στρατιώτου όπου σε λέγω, όστις ήτον έξοΐδελφος τού μισΐρ Γγή εκείνου. 70 Κι ώς ήλθεν κ' έπαράλαβεν τό Μεγαλοκυράτο, κ' έγίνη δούκο;ς Αθηνών, αφέντης κληρονόμος. Κι ώς ηύρε ότι εϊχασιν έλθει έτότε οί Κατελάνοι, όπερ γάρ τους έλέγασιν κ' έκράζασιν Κουμπάνια, έκεϊσε ε'ις τόν Άλμυρόν, όπερ τους είχεν φέρει 75 ό δούκας γαρ τών Αθηνών, ό μισιρ Γγϊς εκείνος εις λογισμόν και συμφωνίες νά έλθουν στόν Μορέαν, τόν τόπον νά κερδίσουνε, την άφεντίαν νά έπάρη διά την όμόζυγον' αυτού όπου ήτον κληρονόμος» έκείνην όπου ώνόμαζαν κ' έκράζασιν Μαάτην— 80 ό πρίγκιπο;ς ό Τάραντος έκράτει τό ίγονικόν του, 7257. τ/,ν, έπέρασε-', έδιέβην ε'^ τήν υούλιο'. .""ι^. Και ούκ έττέρασεν 50. έσύλλαβεν 60. ε~οικεν... Ι'αλτιίίΐην Ί.6ν ίλέγαν 01. έςεβην εις τά άρματα ϋ2. έξάκουστος καΐ θαυμαστός 63.Άφών...διέβησαν 64. μι- σέρ ΓΙς 65. ούτος ττου τόν έλέγασιν 66. τόπος του, ή άφεντία την 67. κόντου τ',ΰ Ουγγου τόν υίόν εκείνον τον Γαλτιέρη, 68. Παραλείπεται ό στίχος. 09. τΌ μισέρ Γη 70. Και ήλθεν, έπαράλαβεν 71. έγίνη δούκας 'Αθηνου 72. 'ίΐς ηύραν οτι ήλθασιν 73. οπού τους ώνομά- ζασι Μεγάλη Συντροφίαν, 74. οπού τους εΤχεν φέρει 75. ό δούκας 8έ. . ό μισέρ ΓκΙ εκείνος 76. και συμφωνίαν νά ελΟη 77. νά κερδί- σουσιν... νά πάρη 78. ο^ς διά την γυναΐκαν του 79. την ώνόμαζαν καί• έλεγα Μαργέταν 80. ό πρ.. ό Τάραντος βαστά το γονικόν της, 7279. Ιίρόκειτσι περί τη; Ματίίίλδης τής Άναγαυϊκής (ΜβΗαυΙ άβ Η3Ϊ- ΠίΐυΙ, 1293-1325) θυγατρος τής Ισαβέλλας Βιλλαρδουίνης, έκ τοϋ δευτέρου γάμου αύτΛ^ς μετά τοΰ πριγκ. Φλοορεντίου τοΰ 'Λναγαυϊκοΰ. Ή Ματθίλδη ήλθεν εΙς πρώτον γάμον μετά τοΰ οουκός τών Αθηνών Ουγ Β' Δελαρός, μετά τον θάνατον τοΰ οποίου ύπανδρεύΟη άλλεπαλλήλως τόν Λουδοβϊκον Βουργουνδικόν (1313 — 1316), -όν Ουγωνα (Ιθ 1» ΡαΙϊδδΟ μυστικώς καΐ τόν Ίωάννην ΟΓ&νϊηα,άοελφόντ'.ΰ βασιλέως τής Νεαπόλεο^ςδιά -τής βίας (1318), άπεβίο^σε δέ έγκάΟειρκτος έν Νεαπόλει τής Ιταλίας τώ 1325. Περί της Ματθίλδης ή Μαάτας βλέπε καΐ περαιτέρω έν σ-.ίχ. 7982 εξ. 296 Γουλιέλμος βιλλαρδου-ι-νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι (5941 ) το πριγκιπάτο Αχαΐας με τρόπον αδικίας. Λοιπόν, ώς ηΟρηκεν έκεϊ μυσιρ Γατιέρης ό δοΟκας δτι εΐχασιν έλθει έκεϊ εκείνη ή Κουμπάνια κ* είχαν μετ' αυτούς ένομοΟ Τούρκους χιλίους και πλέον, 7285 εσυμβιβάστην μετ' αυτούς με συμφοονίες μεγάλες να μάχοονται την Ρωμανίαν και την Βλαχίαν έπάρουν. Και δσον εκερδίσασιν του Δομοκού τό κάστρον, έσέβησαν εις σκάνταλα κ' εις μάχην γαρ μεγάλην. Οί Κατελανοι έσύμπεφταν δουλωτικά εις τον δοϋκν 90 κ' εκείνος άπό αλαζονείας, ώς τό εχουσιν οί Φράγκοι, κι άπό κακής του γαρ βουλής όπερ του έδωκαν άλλοι, έβάλθη κ' έπολέμησε τόν πόλεμον άχάσε, έπιάστην εις τόν πόλεμον, την κεφαλήν του έκοψαν, επήραν και τόν τόπον του τό Μεγαλοκυράτο, 95 και είναι αφέντες σήμερον εις αυτό ή Κουμπάνια. Ό πόλεμος έγίνετον ημέρα γάρ δευτέρα οτάς δεκαπέντε του μηνός όπερ τόν λέγουν μάρτιον, έν Ιτει τρέχοντος χρονών τώ άπό κτίσεως κόσμου, 7282. έκεϊ ό δοΰκας Γαλτιέρης 83. οτ-. έκεΐσε ήλθασιν. . . Συντροφιά 84. και εΐχασιν καΐ μετ' αυτούς Τ. χίλιους 8δ. έσυμβιβάστησαν μ' αυ- τούς με συνφωνίες 86. καΐ τ-Γ^ν Βλ. νά -άρουν. 88. καΐ εις μεγάλην μάχην. 89. Οί Κατελανοι... καθολικά 91. άττο βουλής του της κακής, τ-Λ^ν έδωσαν οί άλλοι, 92. έβάλθηκε, έττολέμησε. . . έχάσεν, 93. Μεγα- λοκυρατον, , 95. ένι. . . εκείνη ή Συντροφιά. 96. ήμέραν γάρ δευτέραν, 97. δπου τον λέγουν μάρτην, 98. τρέχοντα χρονών γίου του μοναστηρίου 8. Νϊοοίαί βΐ ΟϋΙοΐΜί τοΰ Άλητίου δια-ιστοϋται ώς ακριβής χρονολογία ή 15 Μαρτίου 1311, ήμερα Δευτέρα. Περιγραφήν της μάχης πα-έχουν ό Νικηφ. Γρηγοράς, Α' σ. 251 — 254 και ό Μηηί&ηθΓ κεφ. ΟόΧί). Περί τής Καταλαν. Εταιρείας βλέπε καΐ έν Γρηγοροβίου 'Ιστορ. >ΑΛ-.. -. τ>/ η οΛ -ιI'^- _ <τ λλ- — Α/ οοΓ, 336, τοϋ αύτοΟ Μο" 'Φράγκους σελ. 22, Αθηνών Β' 9—30, Μίλλερ 'Ιστορ. Φραγκοκρ. Α' 300—336, του αύτοϋ Μο- νογραφίαι: Δούκες Αθηνών σ. 19, Αϊ Αθήναι ύπο τους Φράγχ μνεία της μάχης ως και τΛ,ς καταΛυσεοις του Λΐεγα/.οκυρατου Λοηνων ■ν είναι προσθήκη μεταγενέστερα ττ,ς αρχικής συντάξεως τοΐ) κειμένου τοϋ Χρονικού (Πρβλ. Άδαμ. σελ. 521 '). Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 297 εξι χιλιάδων άλλαδή κι οχτακοσίων χρόνων 7500 και σύν αύτοϊς δεκαεφτά, και της ίνδίκτου ογδόης. (5961 )[§ 501] * Εν τούτω παύομαι έδώ περί του κόντου ντε Μττριένε, δπου ήτον δούκας Αθηνών, νά λέγω κσϊ να γράφω και θέλω και νά σας είττώ κι άφήγησιν ετέραν, το τί συνέβη εις τον καιρόν του πρίγκιπα Γυλιάμου. 5 [§ 502] Όταν ήτον στην φυλακήν της Κωνσταντίνου πόλης κ' έξέβη με τές συμφωνίες δπου εποικαν έτότε, τές όποιες γαρ ακούσετε εις το βιβλίον ετούτο. "Εδωκεν γάρ και δψιδες τοΰ βασιλέως έτότε του Τζαδερού την άδελφήν, τού μέγα κοντοσταύλου, 10 και την θυγάτηρ έκεινού τού ΓΤασσαβά τού αφέντη, δπου ήτον πρωτοστράτορας δλου τού πριγκιπάτου. [§ 503] Λοιπόν, ως ήσαν δψιδες οί αρχόντισσες εκείνες εκεϊσε δια τον πρίγκιπα στην Κωνσταντίνου πόλιν, ετυχεν καϊ άπόθανεν δ αφέντης της Άκόβου, 15 μισϊρ Γατιέρην τον έλεγαν, το έπίκλην του ντε Ροζιέρες, κι ουκ είχεν κληρονόμον του άπό τον ένιαυτόν του, μόνι τού πρωτοστράτορος την θυγάτηρ έκείνην τού μισΙρ Ντζά ντε ΓΤασσαβά, πού είχεν την άδελφήν του δμόζυγον γυνήν αυτού, κ' έποϊκαν θυγατέραν, 20 την ώνομάζαν κ' έλεγαν μαντάμα Μαργαρίταν. 7299. έξάκις χιλιάδων δέ και οχτακοσίων τε 7300. καΐ σύν αύτώ καΐ δεκαεφτά, έβδομης δέ ίνδίκτου. 1. παύω αποδώ περί τον κον- τό εκείνον, 2. και εκ τον δοϋκα 3. και θέλω νά αφηγηθώ άφήγη- σιν έτέραν, 4. τί έσυνέβη... τοΰ πρίγκιπος Γουλιάμου, 6. έποικεν έτότε. 7. Παραλείπεται ό στίχος 8. οψιδες. 9. Ντζάδρου γάρ την άδ. ΙΟ.Μπασαβά 13. έκεϊ... πρίγκιπαν 15. μισέρ Γαλτιέρην.. .έπί- κλην ντε Ροζιέρης, 16. έμαυτόν του, 17. μόνον τοϋ πρ. . .θυγατέρα εκ. 18. μισέρ Τζχν 19. όμόζυγον γυναϊκαν του, κ' έποικεν 7315. Περί τοϋ ΟαυΙίθΓ άο Κθ3ΪέΓβ3 Β',αΰθέντου της Άκόβου βλέπε ύπο- σημ. στιχ. 6621 έξ. 7320 έξ. Ή Μαργαρίτα, θυγάτ/-,ρ τοϋ πρωτοστράτορος ά 3 Νβυϋΐγ καΐ αύθέντου τοΰ Πασσαβα, (ύποσημ. στίχ. 1912 και 3151 ) σταλεϊσα ως όμηρος εις Κ)πολιν, ~ρός άπελευθέρωσιν τοϋ πρίγκιπος Γουλιέλμου (ύποσημ. στιχ. 4503 έξ. ) απελύθη βραδύτερον φροντίδι αύτοΰ κα', έπ' ανταλλαγή ϊσως. Ώς πρ6ς τά της δίκης βλέπε έν Άδαμ. σελ. 660—601, 592, 649 καθώς και έν Μίλλερ Ίστρ. Φραγκοκρ. Α', σελ. 207 — 208. Την άφήγησιν της κληρονομικής ταύτης υποθέσεως, το Άραγ. Χρον. (§ 284 — 396) τοποθετεί χρονολογικώς μετά την υπό τοΰ αύθέντου Καρυταίνης άπαγωγήν της συζύγου τοΰ Ιωάννου Καταβα καΐ πρό της άφίξεως τοΰ Καρόλου * Ανδεγαυικοΰ εις 'Ιταλίαν. 298 Γουλιέλμος βιλλαρδου ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι (5981 )Καΐ διατό ήτον δψιδα έτότε ε'ς την ΓΤόλιν (την εβαλεν ό ττρίγκιττας ώς δια τον ένιοαττόν του), κι ουδέν ηύρέθη εις τον Μορέαν στά τέρμενα άττέσω διά ν' άττέλθη στον πρίγκιπα, διά νά την ρεβεστίση 7325 της "Ακοβσς την αφεντίαν όπου ήτον κληρονόμος, έκράτησεν ό πρίγκιττας την άφεντία δι' εκείνον. [§ 504] Κι δταν ήλθε ή αρχόντισσα ή μαντάμα Μαργαρίτα άπέκεί όπου ήτον όψιδα διά τον πρίγκιπα Γυλιάμον, και ήλθεν κ' έξεζήτησεν την αφεντίαν Άκόβου, 50 ό πρίγκιπας της εστρεψεν άπόκρισιν έτέτοιαν ότι αφότου επέρασεν ό χρόνος και ή μέρα όπερ γαρ της εξέπεσεν το ίγονικόν εκείνο, κι ουδέν ήλθεν στην κούρτην του διά νά το έξεζητήση, ώς το εχουσιν τό τέρμενα του τόπου τά συνήθεια• 55 τίποτε αν είχε, έχασε το, τίποτε ουδέν της δίδει. [§ 505] Κι ώς τό ήκουσε ή αρχόντισσα, μεγάλως τό έθαυμάστη, διατί ουκ ήλπιζεν ποτέ στον πρίγκιπα νά ευρη έτέτοιαν γάρ άπόκρισιν ωσάν της άποκρίθη, διατί ήτον είς φυλακήν δψιδα δι' εκείνον, 40 ατός του γάρ τήν εβαλεν, φταίσιμον ουκ έποϊκεν (6001 ) έπεί, αν ήτον στον Μορέαν είς τήν άνάπαψίν της, ποτέ ουδέν απόλειπε νά σφάλη εκ τά συνήθεια. Αφότου δέ ό πρίγκιπας τήν εβαλεν δι' εκείνον διά δψιδα και φυλακήν, ουδέν έθάρρει είς αΟτον 45 έτέτοιους τρόπους κι αφορμές κι άπόκρισιν νά ποιήση. "ΟμοοΓ, άφών έγνώρισεν ή ντάμα Μαργαρίτα κ' εκείνοι όπου ήσαν μετ' αυτήν οί συμβουλάτοροί της, ότι ό πρίγκιπας Μορέως ουδέν της στρέφει δίκαιον, έμίσσεψεν κ' έδιάβηκεν στο όσπίτι της θλιμμένη. 50 Διαβουσα γάρ καιρός μικρός, ένας μήνας και πλέον, εστράφη πάλι ή αρχόντισσα, στον πρίγκιπαν έδιάβη 7321.Λιότι ήτον 22.3ιά τον έμαυτόν του) 23.κα(. ούκ εύρέβτ, στον ΛΙ. 24. του νά ΰ-α στον — ρίγκι-αν καΐ νά τήν ρεβ. 26. δι'αύτον. 27.ΚαΙ δταν... αρχόντισσα μαντάμα 28. έκεϊθε ό^ούτον. . .ττρίγκιτταν Γουλιάμον, 30. τ-Λ,ν εδωκεν. . .τοιούττ,ν. 31 . άφών 32. οττερ και. . .γονικόν 33. κ'είς τήν κούοτ-/;ν ουδέν ήλθεν νά 34. τά συνήθη• 37. 8ιοϋ ούκ ήλπιζεν 38. τοιούτην γάρ 39. διοΰ ήτον εις ουλακήν 40. ατός του δέ 42. είς το εΟος. 43. τήν έβαλε δι' αυτόν 44. διά οψιδαν στ-/;ν φυλακήν, 45.τοι- ούτους τρόπους, αφορμές... ποίση. 46. μαντάμα ή Μαργαρίτα 47. οΐ συμβουλάτορές τ-/;ς, 48. τ-7,ς δίδειδί-καιον, 49. έκίνησεν, έδιέβηκεν στο σπίτι 50. Κι δσον επέρασεν καιρός, ένας μ. 51. έστράφην ή άρχ. . . ομοίως Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 299 μέ την βουλήν^καϊ συντροφίαν όττου εϊχεν μετ* έκείνην, κι άνάκραξεν κ' έζήτησεν το κάστρον της Άκόβου μετά την ττεριοχήν αύτοΰ κι όλην την μτταρουνίαν. 7555 Έττοίησε γάρ την δεύτερην άνάκρσξιν και τρίτην κι ό πρίγκιπας της εστρεψεν άπόκρισιν έτέτοιαν, ωσάν την πρώτην γάρ φοράν έκράτει έναν στίχόν. [§ 505] 'Αφότου έγροίκησεν καλά ή ντάμα Μαργαρίτα ΟΤΙ ποτέ εκ τον πρίγκιπα δίκαιον ουδέν ευρίσκει, 60 όλους έπαρακάλεσε φίλους και συγγενείς της (6021 ) τοΰ νά την συμβουλέψουσιν το πώς νά έχη πράξει, να μη χάση τό δίκαιον της και πέση εις άκληρίαν. Κ' έτότε οι φρονιμώτεροι, όπου την αγαπούσαν, όλοι την έουμβούλεψαν τοΰ νά έ'χη έπάρει άντραν| 65 άνθροοπον μέγαν, φρόνιμον κι άπό υψηλή ν γενέαν, «κ' εκείνος μέ τά φρόνα του και μέ τους εδικούς του »σέ θέλει βάλει εις νομήν από τό ίγονικόν σου». [§ 507] Έντούτωγάρήάρχόντισσα,ώςφρόνιμηόπουήτον, έσυγκατέβη, εστερξεν άντραν νά εχη έπάρει. 70 Ένταυτα έσυνεργήσασιν οί πρώτοι της γενεάς της κι άπηρεν άντρα εύγενικόν άπό ύψηλήν γενέαν, αυτάδελφον τοΰ εύγενικοΰ μισίρ Νικόλα εκείνου, ντέ Σαΐντ Όμέρ τόν έλεγαν και της Θηβοΰ άφέντην, τόν μισΙρ Ντζάν τό όνομα ντέ Σαΐντ Όμέρ κ' εκείνον 75 είχαν και τρίτον άδελφόν κ' έκραζαν τόν μισέρ "Οτον. [§ 508] Κι άφών τήν εύλογήθηκεν ό μισϊρ Ντζάς εκείνος, τό όφφίκιον έπαράλαβε τοΰ πρωτοστρατοράτου, όπου ήτον γάρ τό ίγονικόν της γυναικός του εκείνης. Έκε'ινο! γάρ ντέ Σαΐντ Όμέρ μεγάλη, εύγένει αν είχαν 7353. άνάκοαςεν 5Ί. μέ -Γ,ν περιοχήν αύττ.Γ... ν^ν παοουν.αν. 05. Ιι,ττοίκεν γαρ καΙ 56. τήν εστρε';εν άπόκρισιν τηούτην, 57. πρώ- την την φοράν εκράτε-.εν 58. Αφότου γάρ έγνο'^ρισεν μαντάμα Μ. 59. έκ τον πριγχιπ-,ν 00. συγγενούς της 61. δπως νά τήν βουλέύουσιν γ/• μ•''5 /.αση ΰζ ^ 63. ΚαΙ τότε οΐ φρον. . . ήγαποΰσαν, 64. του νά έπάρη άντρα, 66. μέ -τήν γνώσιν του 67. άπέ το γονικό σου». 68. Ε?.ς τού- το η άρχ. 69. έσυγκατήβη. . . δτι νά πάρη ίχντραν. 70. Εις τοΰτο έσυ- νεργησαν ^ 71. κι έπηρεν αντραν εύγενήν 72. τοΰ εϋγενοΰ σερ Νικολού α3. ντε Σαντ Όμέρ. . . της Θτβας τον άφέν-ην, 7'!. μισέρ Τζάν τό ονομαν ντε 2.αντ Ομερ έκ_εϊνον^ 75. άδελφόν, έλεγαν 76. Κι άφών τ-;.ν εύλ. ο μισερ Τζάν 77. τό όφφίκιο 78. όποδτον δια γ<•Α•ικόν 79. Λύτεΐ- νοι όΊ ντέ Σάντ Όμέρ ευγενικοί γάρ ήσαν. 7379 έξ. Περί της μεγάλης καΐ πλούσιας οίκογενείαο τών Σαΐντ Όμέρ βλέπε και προηγουμένως εν στιχ. και ύποσημ. στιχ. 3275 ίί., 3302 έξ ως ^κΐλ^^.^} '^"=^^• ^^'-^^ Όμέρ συζύγου της Μαργαρίτας εν ύπ'οστμ. στίν. ΰοΟΟ εΣ. 300 Γουλιέλμος βιλλαρδουί-νος πριγκιψ ΜΟΡεωΣ 7380 ή μήτηρ τους εύρίσκετον τοΰ ρήγα της Ούγγρίας (604ΐ)α0τάδελφη όνόμιμη, την είχε ό ττατήρ τους εκείνος ό μισϊρ Μπελάς οιά όμόζυγον γυναϊκαν κ' έπο'ιήκασιν οί δύο όμου εκείνους τους τρεις αφέντες. Κι ό δούκας γαρ των Αθηνών, αυτός ό Μέγας Κύρης, 85 είχε αύταδέλφους άλλους τρεις κ' ήσαν πρώτοι εξάδελφοι μετά εκείνους ντε Σαιντ Όμέρ, 'ς πρώτον βαθμόν σε λέγω. Κι αφότου εύλογήθηκεν ό μισΙρ Ντζάς εκείνος έκείνην τήν εύγενικήν την ντάμα Μαργαρίτα, ουδέν ηθέλησε ποσώς του να μάκρη μερέψη 90 ή ύπόθεσις τής "Ακοβας, νά μη τήν άνακράξη στην κούρτην γαρ τοΰ πρίγκιπας εκείνου τοΰ Μορέως. Τους αδελφούς του άξίωσεν κ' ήλθαν όμου μετ' αύτον είς τόν Μορέαν άπέσωσαν ολόρθα εις τήν Κλαρέντσα. [§ 509] Έκεϊ ηύραν τόν πρίγκιπα μετά τους κεφαλάδες 95 ενώ έκράτει παρλάμά διά υπόθεσες όπου είχεν. Ημέρας δύο έποιήσασιν τίποτε ούκ άνακράξαν. έπαιζαν, είχασιν χαρές μετά τον; Μοραΐτες. Διαβόντα γάρ ημέρες δύο ήλθεν ό μισΐρ Ιωάννης μετά τους δύο του αδελφούς, ντε Σαΐντ Όμέρ εκείνους 7400 και μετά τήν γυναϊκαν του όπου ήτον κληρονόμος• (6061 )κ' ήλθαν εμπρός στον πρίγκιπα κ' έπρεζσντίστη εκείνη ώς κληρονόμος όπου ήτον του ίγονικού της όλου. Κ' ένταύτα επρεζάντισε τόν άντραν της εκείνον ώς άβουέ και άντραν της, ώς το έχουν τά συνήθεια. 5 Κ' εύθέο^ς τήν ώραν εκεινήν του εϊπεν ό μισιρ Ιωάννης• «Αφέντη πρίγκιπα Μορέως, άςιώ, παρακαλώ σε, »ώς αφέντης μου που ευρίσκεσαι και ίδιος κληρονόμος, »νά όρίσης και νά σωρευτούν οί κεφαλάδες σου όλοι, »οί φλαμουριάροι του Μορέως κ' οί λίζιοι καβαλλάροι 7381. αύταδελφή 82. αισέρ Άμπελας όμόζυγον γυνήν του• 83. καΐ έπο'.καν... αυτούς τους τρεις 84. Ό δοΰκας 5ε 85. αΰτάοελοους γάρ τρεις καΙ ήσαν έ;αδέλφοι 86. μετ' εκείνους. . . πρώτον 87. Εΰτύς αυτός ό μισέρ Τζάν δε Σάντ Όμερ εκείνος — 88. Παραλείττεταϊ, ό στίχος. 91. Παραλείπεται ό στίχος. 92. ήξίωσεν κ' ήσαν όμοΰ 93. έκεϊ εΙς τήν Γλαρέντσα• 95. όττού έσυντυχαίνασι υπόθεσες, τές εϊχαν. 96. Ή- μ.έρες δύο εττοικαν τίποτε: γαρ ούκ είπον 98. Δ'.αβόντας οέ. . . μισέρ Τζάνης 99, τους δύο αδελφούς ντε Σάντ Όμέρ 7400. όπούτον 1. ήλθαν όμπρος στον πρίγκι-αν, έφάνησαν εις αδτον 2. ώς ήτον κληρονόμισσα του γονικού 3. έφανέρωσεν 4. ώς αντραν της και άβοέρ, 5. Τής ώρας γάρ έλάλησεν ό μισέρ Τζάς εκείνος• 7. αφέντης ποΰ ευρίσκεσαι ?διος κληρον. 8. καΐ νά συναχτούν οί κεφ. όλοι 9. Μορέως, οί λίζιοι Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 301 7410 »διά^νά άφκρασττίς Ρ^τά κείνους τα εχω ν' άνακράξω, »κ' είς δίκαιον να με κρίνετε, άττόφασιν να λάβω, »τΓρός τα συνήθεια του Μορέως θέλω να λάβω δίκαιον. »χάριν καμμίαν ού ζητώ ει μη το δίκαιον ιτου εχω». Ένταυτα του άτΓεκρίθηκεν ό πρίγκιπας ατός του 15 καί λέγει του• «Μετά χαράς, άφών ζητείς το δίκαιον, >>ετοιμος με την κούρτην μου νά σε το εκπληρώσω»! ί§ 510^ "ωρισε ό πρίγκιπας ευθέως κ' ήλθαν οί „ -- , . φλαμουριάροι, οι καβαλλαροι άλλα δη του πριγκιπάτου οί λίζιοι• έκατσαν όλοι ενομοΰ είς τήν άγίαν Σοφίαν, 20 οπού ήμενεν ό πρίγκιπας, έκεϊ είς τήν Ανδραβίδα. (6081) Ένταυτα ^έσηκώθηκεν ό γέρο μισΐρ Νικόλαος, ντε Σαίντ Όμέρ τον έλεγαν, ό της Θηβου αφέντης, ί'νΐέ^τήν δεξιάν τήν χεϊραν του τήν αδελφή του έκράτει, του αδελφού του τήν γυνήν, τήν ντάμα Μαργαρίτα. ' 25 [§51ΚΚαί λέγει προς τον πρίγκιπα- «Αφέντη του .-χ 'Α « , Μορέως, «αλήθεια ενι, το έξεύρουσιν τοΟ πριγκιπάτου οί πάντες, »οτι ή αδελφή μου, όίΓου ενι εδώ ενώπιον της άφεντίας » , σου, »ευρίσκεται γάρ όνεψία του σφέντου της Άκόβου, »μι^σΙρ Γσρτιέρην τον έλεγαν, 'τό έπίκλην ντε Ροζιέρες• 50 »τής αδελφής του ενι παιδί ή αδελφή μου ετούτη. »Κι ώς έθνηκεν άνευ παιδί νά όφή?;η κληρονόμον, 7410. ώς να ήκούστ,ς μετ' αυτούς. . .νά λαλήσω" 12. θέλω νά ίγω κρίσιν 1.1 χάρη. . .Γ,ικαιον μόνον». 14. Είς τοΰτο άττνκρίΟηκεν 15. λέγει τον ..^.ε-ίζητα εις δίκαιον, 17. 'Ορίζει εύτυα 6 π. ήλθαν οί φ. 18 και δλθ6 οι καβαλλαροί δπου ήσαν τοϋ Μ. 19. δλοι έκάΟισαν όμοΰ 20 έ'μεινεν ο π. 21. Εις τοϋτο. . . αυτός ό μισέρ Νικόλαί:, 22. δέ Σάντ Όμέρ της Θήβας ό άφέν-ΓΛ.ς. 23. Μέ το δεξιόν το χέριν του ττ,ν νύφην του'έ- χρατε-ε 24. νΓ,_ γυνή, τή μαντάμαν Μαργαρίταν, 26. ώς ήξεύρουσιν πάντες 27. η νύφη μου, που ενι εδώ ενώπιον των πάντων, 28 ανεψιά ευρίσκεται 21). Παραλείπεται δ στίχος. 30. έν παιδί. . . ταύτη. 31. Και ώς απόθανεν χωρίς παιδίν καΐ κληρονόμον... 7421 έξ. Ώς προς τ-Ι,ν περαιτέρω άφήγησιν της δίκης, τάς λεπτομερεία^ τας αναφερομενας εις τους δικανικούς λόγους τους άνταλλαγόντας έν αύτη" καί -ας διαφόρους στρεψοδικίας, τάς οποίας ό Χρονογράφος επιδοκιμάζει και ίσως να εςογκώνη, πλην τών παρεχομένων πληροφοριών έν Άδαα σελ 660—661 καί έν Μίλλερ Ίστορ. Φραγκοκρ. Α' σελ. 207—208, πρβ) κα^' υποσημ._ στίχ. 2351 έξ. τοΰ παρόντος Ή ακρίβεια, μεθ' ής γίνεται ή άφή- γησις των κατά την δίκην το:ύτην, ώς έάν επρόκειτο περί στενογραφημέ- νων πρακτικών, ελέγχει τόν συγγραφέα τοΰ Χρονικού ώ^ νομικόν γ.αΐ όη δικαστικόν η νοτάριον, ήσκημένον περί τάς δίκας καί την τήρ/σιν των πρακτικών της κούρτης. 302 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιυ ΜΟΡΕωι »έξέπεσεν ό τόττος του, το κάστρον της 'Ακόβου, »έτούτης μου της αδελφής δττου ενι κληρονόμος. »Κι ώς το εξεύρεις, αφέντη μου, οτ' ήτον δια έσένσν 7435 »δψιδαν είς την Κοονστοτντινούττολιν, την έβαλες ατός σου. »οΟδέν εύρέθηκεν εδώ στο τέρμενον του χρόνου, »άφών έμΞταστάθηκεν ό αφέντης της 'Ακόβου, »διά να έλθη και ττρεζαντιστη εμπρός στην άφεντίσν σου, »ώς το έχουν τά συνήθεια μας όλου του τΓριγκιττάτου, 40 »άπέσω είς τάς σαράκοντα ημέρας κ' είς τον χρόνον, (610ΐ)»είς το όποιον πράγμα ουδέν σε φταίει, τίποτε ουδέν έσφάλλει, »άφών ήτον είς φυλακήν, εσύ την είχες βάλςι, »διά δψίδαν τήν έβαλες κ' έξέβης άπ' εκείθεν. [§ 512 '»ΚαΙ όταν τήν έξήβαλες κ'ήλθενέδώείςτόν τόπον, 45 »Ξύθέως γάρ έκατάλαβεν και ήλθεν έμπροστέν σου• »ώς κληρονόμος φυσικός όπου ήτον της 'Ακόβου »έπρεζαντίστη είς έσέν κ' έζήτησέ σε δίκαιον. »Κ' έσϋ της αποκρίθηκες οτι δίκαιον ουκ εϊχεν »κα1 πάντα έσυχνοέρχετον κ' ε ζήτα σε γαρ δίκαιον 50 »κ' έσΰ ποτέ ούκ ηθέλησες κούρτην νά της κράτησης, »μόνι αυτεξούσιος έλεγες δτι δίκαιον ούκ εΐχει^. »Κ' ετούτη, ώς άσυμβούλευτος γυναίκα άνευ φίλους, »έστρέφετον στο όσπίτι της ωσάν απεγνωσμένη »κι άνάμενεν νά της έλθή άπό Θεού βοήθεια. 55 »Θεοΰ εύδοκουν/τος σήμερον ύπαντρεμένη ενι »είς ά^.'θροοπον εύγενικόν άπό γενεάς μεγάλης, »τό δίκαιον ποΰ της έρχεται νά τό φυλάξη ούτως »ώς πρέπει πάσα ευγενικού άνθρωπου νά τό κάμνη 7432 — 33. Παραλείπονται οί στίχοι. 34. ωσάν ήξεύρεις. .. οτι ήτον 35. δψίδα, ποΰ τήν έβαλες στην Πόλιν γάρ ατός σου, 36. και ούκ εύ- ρέθηκεν 37. Παραλείπεται ό στίχος. 38. νά ελθη νά φανερωθη ομπρός <ττήν αφεντιά σου, 39. ώς το έχουν τά συνήθεια δλου τοΰ πριγκιπάτου, 40. 'ς ήμερες τεσσαράκοντα και πλήρωσιν το'3 χρόνου, 41. είς οποίον πράγμα ούκ έσφαλεν ούτε έφταισεν καν δλως 42. άφών ήτο στην φυ- λακήν δπου 43. καθώς ήτο διά δψιδα άπό τοΰ όρισμοΰ σου. 44. και ήλθεν εΙς τον τόπον, 45.εύτύςγάρ έκατέλαβεν και έμπροστέ σου ήλθεν, 46. Παραλείπεται ό σ-ζίχος. 4 7. κ' έφανερώθη είς έσέν κ' έζήτησεν το δίκαιον. 48. τήν αποκρίθηκες• δίκαιον γάρ ούκ έχει• 49. έζήτησε τό δίκαιον 50. ούκ ήθελες κούρτην νά ττς κράτησης, 51. ώς αυτεξούσιος έλεγες• δίκαιον γάρ ούκ έχει. 52. Κ' ετούτη, ώς άβούλευτη γυν. χωρίς άντρα, 53. έστρέφοτον στό σπίτι της ωσάν άπογνωσμένη 54. κι ά- νά'ϋίενε. . . εκ τον Θεόν βοήθεια. 55. Θεοϋ εύδοκοϋντος σήμερον έναι ύ- παντρεμένη 56. γενεάς μεγάλης, 58. πάσα ευγενή άνθρ. νά τό ποίση. Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 303 »Διά τοΟτο ήλθασιν έδόο εμπρός στην άφεντίαν σου 7460 »κ* εγώ μετ' αυτούς ένομου όπου είμαι αδελφός τους, (612ΐ)»καϊ παραοφρίζω και τους δύο, τον ενσν κληρονόμον, »κι ό άλλος, ώς άβουέρην της, το δίκαιον τους ζητώντα. »ΓΤαρακαλώ σε, δέομαι νά τους το εχης δώσει »τό δίκαιον ποΰ τους έρχεται, και είς νομήν τους βάνης 65 »άπό τα κάστρη κι άφεντίαν της περιοχής Άκόβου. »Κ' ετούτοι είναι έτοιμοι νά ποιήσουν προς έσέναν »τό όσον χρεωστουσιν είς δουλείαν κι όμάτζι και λιζίαν». ;§ 5151 Ένταυτα άπεκρίθηκεν ό πρίγκιπας ατός του και λέγει τοΟ μισίρ Νικολάου ντε Σαιντ Όμέρ εκείνου• 70 »Ί-Ιμεΐς άκούσαμεν λεπτώς κ' ή κούρτη μας ωσαύτως »τούς λόγους όπου έσύντυχες καϊ την ύπόθεσίν σου, »καΐ μαρτυρουμεν, λέγομεν, αλήθεια ενι το είπες, »δτι διά έδικήν μου άφορμήν και διά έδικόν μου τρόπον »έχάσεν κι άκληρήθηκεν ή αρχόντισσα ή αδελφή σου 75 »τό ΐγονικόν και άφεντίαν, τον τόπον της Άκόβου. »Έν τούτω σε άποκρένομαι και λέγω κ' ερωτώ σε• »έάν μας ζητής νά ποιήσωμεν το δίκαιον κατά νόμον, »ή αν μας ζητάς διά χάριταν και διάκρισιν άφέντου, »διατό έμποδίστη ώς διά εμάς κι ουδέν ευρέθη ενταυτα 80 »έδώ είς το πριγκιπάτόν μας κ' είς την άνάπαψίν της (614ΐ)»άπέσω είς τά τέομενα, τά εχουσιν τά συνήθεια, »τοϋ νά άνακράξη ώς επρεπεν και νά ζητήση δίκαιον». [§ 514] Ένταυτα άποχρίθηκεν μισΙρ Νικόλαος εκείνος καΐ λέγει προς τον πρίγκιπα άπόκρισιν έτέτοιαν 85 «Αφέντη πρίγκιπα Ι^Ιορέως, λέγω την άφεντίαν σου* »εάν έβλεπα κ' έγνώριζα μετά πληροφορίας 7459. ομπρός 60. ένομοϋ ώς αδελφές δπου είμαι, 62. ό άλλος ώς άβουέρης της, το δίκαιον ζητώντας. 63. Παρακαλούν δεόμενοι τοϋ νά τους έχης δώσει, 64. και νά τους βάλης είς νομήν, το γονικόν τους νά- χοον 65. άπο το κάστρο, περιοχήν της μπαρουνίας Άκόβου. 66. Κι αύτεϊνοι έναι έτοιμοι νά ποίσουν προς 67. τό όσον χρωστούν είς λίζιον δουλείαν και όμάντζιον». 68. Είς τοϋτο άποκρίθηκεν 69. και λέγει τοϋ μισέρ Νικολού ντε Σάντ 'Ομέρη εκείνου• 70. Ήμεϊς -ήκούσα- μεν... ομοίως 71. τους έσΰντυχες 72. αλήθεια το είπες, 73. διά έδικήν μου άφορμήν, δι' έδικόν 74. εχασεν, άκληρήθηκεν ή άρχ. αύτείνη 75. το γονικόν... τοΰ κάστρου της Άκόβου. 76. Είς τοϋτο άποκρένομαι, λέγω καΐ ερωτώ σε, 77. αν μας ζητάς νά ποίσωμεν 78. διάκρισιν αφέντη, 79. διοϋ έμποδίστη δι* ήμας 80. έδώ γάρ εις τί>ν τόπον μας τον λέγουν πριγκιπατον. 81.στοϋ τόπου τά συνήθεια, 82. τοϋ νά λαλήση ώς Ιτυχεν κι ώς έπρεπε δικαίου». 83. Είς τοϋτο άποκριθ. μισέρ Νικολός ούτως 84 πρίγκιπαν άποκρ. τοιάνδε' 85. α- φεντιά σου• 304 Γουλιέλμος βιλλαρλου-ι-νος πριγκιψ Μορεωχ »δτι ή αδελφή μου, όπου έ'νι εδώ, ουδέν ζητεϊ με δίκαιον »τό κάστρον και την άφεντίαν, την ττεριοχήν Άκόβου, »έτότε νά ήτον ευττρεττον του νά έζητοΰμαν χάριν, 7490 »Τό δε το δίκαιον ενι ορθόν, ώς το εξεύρεις ατός σου, »δτι ή αδελφή μου ώς διά εσέν εις φυλακή έκρατειέτον »κι ουδέν ήαττόρει ουδέ ττοσώς του νά εξέβη άττέκει »διά νά ελθη άνακράζοντα το ίγονικόν Άκόβης, »Διά τοϋτο γάρ ουδέν ζητώ χάριν καμμία άττό έσέναν, 95 »μόνι το δίκαιο ώς άτταιτεϊ κι ορίζει το ό νόμος». [§ 515]Ένταΰτα του άττεκρίθηκεν ό πρίγκιπας Μορέοας και λέγει του μισϊρ Νικολάου ντέ ΣαΙντ Όμέρ εκείνου• «Άφών ου χρήζεις χάριταν νά λάβης άπό έμεναν »και θέλεις κι άνακράζεις με της κούρτης μου το δίκαιον, 7500 »λέγω και μαρτυρώ σε το, 'ς άλήθειαν το άφιρώνω, (6151) »δτι άμαρτιαν άπό Θεοΰ και ψέγος τών ανθρώπων »ήθελα έχει εις έμέν, αν σε έλειψα άπό τοϋτο. »Διά τοΟτο θέλω νά γενή το πράγμα άφιρωμένον »μέ προσοχήν και διάκρισιν, τοΰ τόπου τά ουνήθεια, 5 »όπο^ς μή σφάλω τίποτε κ' εχω κατηγορίαν »άπό τον Θεόν κ' εκ τους αγίους ομοίως κ' εκ τους ανθρώπους, »Καϊ θέλω του νά σωρευτούν όλου τοΰ πριγκιπάτου »οί φλαμουριάροι κι αρχιερείς, οί λίζιοι καβαλλάροι, »νά βάλω τήν Οπόθεσιν εις αυτούς νά τήν κρίνουν 10 »πρός τά συνήθεια τοΰ Μορέως, μέ τοΰ Θεοΰ τόν φόβον, »τά εδωκεν ό βασιλεύς εκείνος ό Ρομπέρτος »τοΰ μακαρίτου μου άδελφοΰ τοΰ πρίγκιπα Ντζεφρόη, »όταν έσυμβιβάστησαν κ' έπήρεν τον γαβρόν του». [§ 51δ^ Ένταΰτα ορίζει ό πρίγκιπας κ' εγράψασιν πιττάκια 7487. ή αδελφή μου όποναι έδώ ουδέν ζήτα 88. το κάστρον καΐ περιοχήν της μπαρουνίας Άκόβου, 89. τότες νά ήτον εμτνρεπον νά έζητοΰμαν χάριν. 90. Το 5έ το δίκαιον, .ήξεύρεις 91. ή αδελφή μου έστέκετον εις φυλακήν δί'έσέν α 92.καΙ ουκ έδύνετον ποσώς νά έξέ- βη άττέκει, 93. νά ίλθη. ..το γονικόν Άκόβου. 94. Εις τοϋτο δε ουδέν ζητώ χάριν τοΰ νά μέ δώσης, 95. μόνον το δίκαιον ώς εν κι' ορίζει 96. Εις τοϋτο άττοκρίθηκεν ό πρίγκιττα Γουλιάμος 97. είπε τοΰ μισέρ Νικολού ντέ Σάντ' Ομέρ 98. νά έχης άπό μένα, 99. καΐ θέλεις, άνα- κράζεις με μέ δίκαιον της κούρτης, 7500. μαρτ'^ρώ σε το, αλήθεια το άφιρώνω, 1. δτι αμαρτία εν'... ψέγος άπό ανθρώπων 2. ήθελεν εϊ- σταιν. . . ά σέ έλειψα εκ τούτου. 4. προσεχήν 6. Παραλείπεται ό στί- χος. 7. το νά συναχτούν όλοι 8. φλαμ. αρχιερείς, κι δλοι οΐ καβ. 9. είς αυτούς 10. μέ φόβον πρώτον τοΰ Θεοϋ στοϋ τόπου τά συνήθεια, 11. τά ϊδειξεν. .. Ρουμπέρτος 12. Παραλείπεται ό στίχος. 13. έσυμ- βιβάστησεν όμοϋ μέ τον 14. και έγραψαν, Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 305 7515 είς όλους τοΟς φλαμουριαρίους του ττριγκιπάτου όλου ωσαύτως κ* είς τους αρχιερείς κ' είς τους καβαλλαρίουτ, και ήλθαν κ* έσωρεύτησαν έκεϊσε είς την Κλαρέντζαν. ΣτοΟ άγιου Φραγκίσκου εσέβησαν, είς τους Φρεμενουρίους κ' έκατσαν είς κρισίματα, ως ενι το συνήθειον. 20 Ένταΰτα λέγει ό πρίγκιπας μισιρ Νικολάου εκείνου• (61 βυ «Θέλω νά μάθω άπό σοΟ το ποίος ενι 6 άβουκάτος »όπου χρεωστεϊ του νά λαλτ] ώς διά την άδελφήν σου »τοΰ νά βαστά τον λόγον της, νά συντυχαίνη είς κούρτην Κ* εκείνος του άπεκρίθηκεν ατός του θέλει εΐσται 25 νά λέγη κι άποκρένεται όσον διαφέρνει είς κρίσιν διά έκείνην την ύπόθεσιν του κάστρου της Άκόβου. [§ 517] Κ* είς τούτο άπεκρίθηκεν ό πρίγκιπας και είπεν «Αφότου έσΰ άποδέχεσοη νά είσαι άβοκάτος »διά την ύπόθεσιν αυτήν της ντάμα Μαργαρίτας, 30 »κ' εγώ ώς διά την άγάπην σου κι ώς διά τήν συντροφίαν σου »νά σέ ποιήσω συντροφίαν και νά βαλθώ σβοκάτος, »νά διαφεντεύω και κρατώ τά δίκαια της κούρτης». Ένταϋτα κράζει ό πρίγκιπας τον λογοθέτη εκείνον, μισΐρ Λινάρδον το όνομα, άπό τήν Πούλιαν ήτον* 35 άνθρωπος ήτον φρόνιμος, καλά γραμματισμένος* εκείνον είχε ίσόψυχον κο:ί πρώτον στην βουλήν του. Τήν βέργαν γάρ καί το ραβδί, το έκράτει είς το χέριν, ώςτό εχουσινοί αρχηγοί κ* οί αφέντες γάρ τοΰ κόσμου, του εδωκεν καί λέγει τον «Έγώ σέ παραδίδω 40 »τήν άφεντίαν όπου κρατώ νά στήκης διά τήν κούρτην, 7515. φλαμουριαροϋς βλου τοΰ πρ. 16. ομοίως ε'.ς τους καβαλλαρίους κ'είς δλους τους λιζίους. 17. "Ηλθαν καΐ έσυνήχτ/;σαν δλοι είς τήν Γλα- ρέντζαν, 18. Παραλείπεται ό στίχος. 19. κ' έκάθισαν νά κρίνουσι.. . τά συνήθεια 20. εΐπε ό π. τοϋ μισέρ Νικολάου• 21. άπό σοΰ ποίος 22. χρεοστί) καΐ νά λαλη διά 23. και νά βαστά 24. Κ' εκείνος άπο- κρίΟη/.εν... εΐσταιν, 25. νά λέγη νά άποκρένεται, ωσάν διαφέρει ό νόμος, 26. δι* έκεΐνην... της μπαρουνίας Άκόβου. 27. άποκρίΟηκεν 28. α'Αφών έσύ 29. ώς διά τήν ύπ60εσιν_ της ντάμα Μ. 30. καΐ το διά τήν άγ. σου καΐ διά τήν συντρ. 31. καινά βαστώ άβουκάτος, 32. νά διαφ. νά κρατώ 33. Εύτύς λαλεί... αυτόν τον λογοΟέτην 34. μισέρ. . . άπέ τήν Π. 36. πρώτον της βουλής του. 37. βέργαν δέ.. . έβάστα 38. τοΰ κόσμου οί αφέντες, 39. έδωκέν τον 40. την κρα- τώ, νά στέκης 7533 — 34. Ό λογοθέτης ούτος Λινάρδος είναι ό ί,οοηαΓίΙ όβ νοίΌΐϊ έμ- πιστος τοΰ πρίγκιπος, όστις εστάλη ώς αντιπρόσωπος -αύτοΰ εΙς 'Ιτκλίαν καΐ υπέγραψε τήν συνθήκην τοΰ Βιτέρμπο, άντΙ τοΰ Γουλιέ)ψιου Βιλλαρδουΐνου (πρβλ. ύποσημ. στίχ. 6265 έξ. ). X^ονικόν Αίορέως 20 « 306 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιτ ΜΟΡΕωΣ (6201) »νά κρένης γαρ καΐ να κρατης το δίκαιον με τον νόμον, »μέ την βονλήν και συντροφίαν δττου είναι εδώ εις την κούρτην »κι όρκώ σε κατά τοΰ Χρίστου κ' εις την ψυχήν σου έττάνω, »εσέν κι όσοι καθέζονται μετά σε εδώ εις την κούρτην, 7545 »τό δίκαιον ττ)ς αρχόντισσας μαντάμα Μαργαρίτας »νά το κρατήσετε καλά ώσττερ καΙ τό της κούρτης. »Μή σαλευτήτε τίττοτε διά φτόνον ή φιλίαν »7τροσέχετε μη σφάλετε απάνω εις τάς ψυχάς σας, »επεΙ εγώ διά συντροφίαν κι άγάττην τοΰ άδελφοϋ μου 50 »τοΰ μισίρ Νικολάου ντε Σαίντ Όμέρ θέλω νά άβοκαοίσω »εκ τό άλλο μέρος, νά κρατώ τό δίκαιον γάρ της κούρτης». [§ 518] Έν τούτω έπεχείρησεν μισΐρ Νικόλας εκείνος νά λζγτ\ κι άφηγήσεται τόν τρόπον της Άκόβου, τό πώς εξέπεσε ή άφεντία του ιγονικοΰ εκείνου 55 της πρωτοστρατόρισσας της ντάμα Μαργαρίτας, καθώς τό ακούσετε εδώ οπίσω εις τό βιβλίον μου τους τρόπους και τές αφορμές και την καθοδηγίαν, τό όποιον ουδέν μέ φαίνεται νά σας τό διπλογράψω, διατό ένι γάρ κολαστικόν, οί πάντες τό βαρειώνται. 60 Ι § 519]Κι άφότε αποπλήρωσε τά είχεν νά λαλήση, (5221 ) ένταΰτα πάλε άρχισεν ό πρίγκιπας νά λέγη, νά βάνη τρόπους κι αφορμές και λόγους εναντίους προς τό είπεν γάρ κ' έλάλησε μισϊρ Νικόλαος εκείνος, ώς τό εχουσιν οί διάταξες κι ολα τά δικαστήρια 65 και λέγουσιν ό κατά είς τό εξεύρει διά δφελόν του. Κι αφότου εϊπασιν πολλά κ' έπλήθυναν τά λόγια, ώρισεν ό πρίγκιπας κ' ήφέραν τό βιβλίον, όπου έγραφαν κ' έλέγασιν τοΰ τόπου τά συνήθεια. Ένταΰτα ηΟρασιν έκεϊ εγγράφως τό κεφάλαιον, 70 όπερ γράφει λεπτομερώς, λέγει και διερμηνεύει, τό πώς 6 λίζιος άνθρωπος χρεωστεΐ ποιήσαι τοΰτο* 7541. νά κρίντ^ς διά νά κρατάς 42. δσοι είναι εΙς τήν κούρτην 43. κι '!ίιρκίζω σε είς τον Χριστόν, 44. μετ' έσου 45. της ντάμας Μ. 46. καλά καθάττερ και της κ. 47. διά φόβον καΐ φιλίαν 48. εις τήν ψυχήν σας, 50. μισέρ Νικολοϋ ντέ Σάντ Όμέρ... ν' άβουκατέψο) 51. τό δίκαιον της κούρτης». 52. Ε',ς τοϋτο έττιχείρησεν αυτός ό μισέρ Νικόλας 53. νά λέγη τήν άοήγησιν, τόν τρόπον της δουλείας, 54. τό πώς γάρ καΐ έξέπεσεν ή άφ. Άκόβου 55. τό της πρωτοστρ. της ντά- μας Μ. 56. καθώς καίτό ήκ. εδώ εις τό βιβλίον 58 — 59. Παραλείπονται οί στίχοι 60. Αφότου άποπλ. 61. πάλιν 62. νά βάνη τρόπους, α- φορμές 63. μ.ισέρ Ν. 65. ό κάθε εις τό ξεύρει είς οφ. 66. Αφότου. .. οί λόγοι 67. ώρισεν δέ ό π. ήφέραν τό βιβλίο* 68 — 69. Παραλείπονται οί στίχοι. 70. τά έγραφεν, λεπτομερώς 71. χρ. νά ποίση έτοΰτο' Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 307 εΐ μεν συμβη ό αφέντης του ό εχτρός του νά τον πιάση καΐ να τόν εχτ) είς φυλακήν, είς τιμωρίαν σιδήρων, να τον ζήτηση ό αφέντης του και νά τόν άνακράξη• 7575 να σέβη είς την φυλακήν είς όψιδαν διά εκείνον, νά έβγάλη τόν αφέντη ν του άττό το δεσμώτη ριον. Όφείλει ττρός το σύνηθες και προς το ορίζει ό νόμος νά σέβη είς τήν φυλακήν σωματικώς ατός του. Και μετά ταΰτα ό αφέντης του χρεωστεϊ ττάλιν νά έβγάλη 80 τόν λίζιον άνθρωπο άπ* έκεϊ ποϋ έσέβη ώς διά εκείνον. (6241 )[ § 520] Οί πάντες γάρ όπου ή σασί ν έκεϊ στή νκούρτη έτότε, ολοι^ έπλαγίασαν κ' έλεγαν με διάκρισιν μεγάλην ότι ή πρωτοστρατόρισσα έτύχαινεν νά εχη το |γονικόν τήν περιοχήν τοΰ κάστρου της Άκόβου, 85 άφών ατός του ό πρίγκιπας τήν έβαλε και ήτον δψιδα καί είς φυλακήν διά εκείνον είς τήν Πόλιν. [§ 521 ] Τό φέρει γάρ ό πρίγκιπας τοΰ νόμου το βιβλίον κ' έστάθη κι άφιρώθηκεν είς τό κεφάλαιο έκεϊνο• κι απόδειξε με τό βιβλίον, τοΰ τόπου τά συνήθεια, 90 ότι μέ δίκαιον χρεωστικόν έχρεώστει νά τό ποίηση. Ουδέν της εφταιεν τίποτε διατι γάρ ουκ ηύρέθη διά νά ζητήση δίκαιον στό ίγονικόν εκείνον αττέσω είς τά τέρμενα όπου έχουν τά συνήθεια. [§ 522 ,'Εμεταπιάσαν όλοι τους κ' εστράφησαν και είπαν 95 δτι αφότου έτύχαινε κ* έχρεώστει νά τό ποιήση, (να σέβη γάρ στην φυλακήν άφών τήν άνακράξε'ι, ό αφέντης της ό λίζιος, τό ορίζουν τά συνήθεια, κι ουδέν ευρέθη εΙς τόν Μορέα στά τέρμενα άπέσω, νά φανιστή είς τόν πρίγκιπα, νά τοΰ ζητήση δίκαιον), 7590 κ' έπέρασαν τά τέρμενα,— τό δίκαιον της έχάσε' (6251) έδωκαν τήν άπόφασιν ότι έρημα γυρε. ει. 'ρκράξασιν τόν πρίγκιπα καΐ τόν μισίρ Νικόλαον, και ήλθασιν αμφότεροι ενώπιον της κούρτης, 7572. ό άφ. του νά τί)ν πιάση εχτρός του 75. είς όψιδαν δι' έκεΤνον 76.απο 8εσμωτ-/)ρίου 77-78. Παραλείπονται οί στίχοι. 79. χρεωστεϊ νά τον έβγάλη 80 τον λίζ. τόν άνθρωπον που είσέβην δι' εκείνον. 81. Οί πάντες δπου.. .έτότε εις τήν κούρτην, 82. έπλευρίασαν, έ'λεγαν 84 τό' γονικον καί περιοχήν 85. ατός του τήν έβαλεν ό πρ. δι' εκείνον 86. όψί- δαν.,.άπέσω^ 88. έστάθην, άφιρώθηκεν 90. νά ποιήση. 91. Κι Όύδέν της τρέχει τίποτες διοϋ γάρ ούκ ευρέθη 92. τοΰ νά ζητ-/)ση. . . στο γονι- κον έκεϊνο^ ^ 93. είς τό τέρμενον, τό έχουν τά συνήθη. 94. Έμεταπίασαν ^^. αφων ετ'υχαινεν κ' έχρώστειε νά τό ποίση, 96. (νά σέβη είς τήν ρ ει μεν την άνακράζει 97. τό γράφουν 98.. καί ούκ ευρέθη είς τόν Μο- ρεαν στο τέρμενον 7602. Έλάλησαν... μισέρ Νικόλαν, 3. άφότεροι 308 Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι Κι ό λογοθέτης, όπου ήτον τοΟ ττρίγκιττος ό δίκαιος, 7605 εκείνος τους έσύνη/χεν κ' έβάσταξε τον λόγον, το ττώς ή κούρτη ετήρησε κ' -ηύρασι με τον νόμον λεπτομερώς τους έδειξε το δίκαιον και τους τρόπους, το πώς ή κούρτη έκέρδισε το κάστρον της Άκόβου με τά όμάτζισ κι άφεντίαν, την περιοχήν όπου είχεν, 10 προς τά συνήθεια του Μορέόος, καθώς τό ορίζει ό νόμος. Τό ακούσει ετούτο ο πρίγκιπας, ώςτό εχουσιν οί κουρτες την κούρτην εύχαρίστησεν κι άπόφασιν άπήρεν ώς δε ό πρωτοστράτορας ό μισϊρ Ντζας εκείνος, ουδέν ήθέλησεν ποσώς εΰχαριστίαν να ποίηση. !5 Μετά ταΰτα δλοι οί άρχοντες, οί λίζιοι φλαμουριάροι, άπηλογίαν έζήτησαν κι πρίγκιπας τους την δίδει, κ' έδιάβησαν ό ν ατά εις ένθα ήθελεν κ' ήγάπα. Ή κούρτη γάρ έσκόρπισεν, ό κατά εΙς έδιάβη εκεϊ ποϋ έχρεώστει ν' άπελθη έκαστος απ* εκείνους. 20 [§ 524 ' Και μετά ταύτα ό πρίγκιπας κράζει τόνλογοθέτην (6281) και λέγει του γάρ μοναξά μέ διάκρισιν μεγάλην «Όμνύω σε, λογοθέτη μου, ενώπιον του Κυρίου μου, »πολλά μέ έφάνη βαρετόν ή κρίσις δπου εδόθη, »καΐ άκληρήθη ή αρχόντισσα, ή ντάμα Μαργαρίτα, 25 »άπό τό κάστρον κι άφεντίαν, την περιοχήν 'Ακόβης,. »διατϊ άπεικάζω αισθητά κ' εξεύρω ότι ένι αλήθεια »6τι εγώ τήν έβαλα στην φυλακήν όπου ήτον. »Καϊ δι' αΟτην γάρ τήν άφορμήν ουδέν ευρέθη έντσυτσ, »στά τέρμενα και στον καιρόν όπου έπρεπεν νά ελθη, 50 »νά έμφανιστή εις τήν κούρτην μου και νά έχη έξεζητήσει »τής "Ακοβας τήν άφεντίαν όπου ήτο ίγονικόν της. »Κ* ετούτη γάρ ή αμαρτία νά σέ ειπώ πώς έγίνη. »Έτότε όταν μέ ήφέρσσιν κ' εϊπασιν τό μαντάτο, »δτ' είναι και άπόθανεν ό αφέντης της Άκόβου 7•)0Ί. Ό λογ. που ήτονε. . .δίκαιος, 6-7. Παραλείπονται οί στίχοι. 9. λε- πτομερώς τό έδε'ξεν, τοΰ νόμου το βιβλίο, 10. όπερ έγραψαν εξ αρχί,ς εσωΟεν των συνήθειων. 11. Τό ακούσει το ό πρ. 12. άπολογίαν έπνρεν. 13. τό <5έ ό πρωτ. ό μισέρ Τζάν 14. νά δώστ) 15. άρχοντες και οΐ φλα- μουριάροι 16. άπολογίαν έζήτησαν, ό πρίγκιπας 17. ό κάθε εις ποϋΟελαν καί ήγάπαν, 18. Παραλείπεται ό στίχος 19. οπού έχρε- οΊστει νά άπελΟτ... από κείνους. 20. ταΰτα έλάλν,σεν ό πρίγκιπας τον λο- γοθετών, 21. μοναξά τόν έσ■^ντ'^χεν 22. ενώπιον Κυρίου, 23. όπου έγίνη 25. κι άφεντίαν περιοχής Άκόβου, 26. διοΰ ε'{\αο•Χ_ω αΐστητά κ* ήξεύρω εις αλήθεια 28. Και εις αυτήν 29. κ' εις τόν καιρόν... νά εναι, 30. νά έφανιστή. . .και νά έςεζητ•/;ση 31. όπου ενι γονικόν της" 33. όταν ηΰρασιν και είπαν το μαντάτο 34. τό ότι γάρ άπόΟ. Η ΥπΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 309 7ο35 »(διατό ήτον εΙς την φυλακήν ή ντάμα Μαργαρίτα, >\δπερ γαρ της ερχετον το ίγονικόν εκείνο, ,/διατό ήτον κληρονόμος του, παιδί τΓς αδελφής του), »μέ ήί^ορεν ή δρεξις κ' επίασα το βιβλίον »έκεϊνο όπου γράφουσιν τοϋ τόπου τα συνήθεια. 40 ^Καϊ ετυχεν καί ηυρηκα εκείνο το κεφάλαιον (6501 . »δπερ το γράφει καί δηλοϊ, λέγει καί διερμηνεύει, .το πώς ό λίζιος άνθρωπος, όποιος γάρ κι αν ενι, »χρεωστεϊ να σέβη είς φυλακήν εί μεν τον άνακράξη »6 αφέντης του ό φυσικός διά νά εβγη άπέκει εκείνος- 45 »καί μετά ταύτα ό αφέντης του χρεοοστεϊ νά τον έβγάλη »άπό το δεσμοοτήριον τής φυλακής εκείνης. »Λοιπόν, ώς έλογίστηκα καί ηύραμε τον νόμον, »άφοον ή πρωτοστατόρισσα εύρίσκετον στην Πόλιν »είς φυλακήν, ώς δψιδαν όπου ήτον διά έμεναν, 50 »κι ούκ ήμπόρει νά έφανιστή στην κούρτην μου νά ελ9η »άπέσοο είς τά τέρμενα, τά ορίζει γαρ ό νόμος, »ήτον δίκαιον νά άκληρηθή καί χάση το ίγονικόν της: »Έν τούτω έδιακριθηκα κ' είπα όίς τον λογισμόν μου• »δτι αφότου εύρίσκετον στην φυλακήν δΓ έμεναν, 55 »καί έχανε το ίγονικόν, τής εΐχεν έξεπέσει, »πάλε ή αμαρτία, το μέμψιμον, ερχετον είς έμεναν. »Κ' είς τούτο έβουλήθηκα κ' επήρα είς τον σκοπόν μου »νά τής άφήκω το ή μισόν τής μπαρουνίας εκείνης, »καί πάλε το άλλο ή μισόν νά δώσω τής Μαργαρίτας, 60 »τής θυγατρός μου τής μικρής, νά τό έχη είς γονικόν της, (6521 ) »Κ' είδες ότι ήλΟασιν έδώ ντέ Σαίντ Όμέρ εκείνοι »μέ παρρησίαν και επαρσιν κι άλαζονείαν μεγάλην »πολλά μ' έφάνη βαρετόν κ* έχόλιασε ή καρδία μου 7635. (διοδτον. . . φυλακήν μαντάαα Μ 36.δπου ήτον κληρονόμισσα, ώς £ί ή αλήθεια) 37. Παραλείπεται ό στίχος. 38. κ'έπιακα τ6 βιβλίο 39. εκείνο που έγράφασιν 40. καθώς καΐ τδ ήκούσετε όμπρος οπού άναγνο'>στη 41 — 46. Παραλείπονται οί στίχοι. 47. και ηΰραμεν 48. άφοϋ ή πρ. 49. και οψιδαν 50. καΐ ούκ ημπόρεσε νά έλθη νά φα- νιστη εις τήν κούρτην 51. τά έχομεν συνήθεια, .52. δίκαιον ήτον ν' άκλη- ρηθή άπέ τό γονικόν της; 53. εις λογισμόν μου• 54. δτι άφών. . . είς φυλακήν δι' εμένα, 55. και έχανεν τό γονικόν οπού είχε έξεπέσει, 56. πάλι αμαρτία καΐ μέψιμον. .. έαένα. 57. βπως διά νά ποιήσω 58. τής μπαρουνίας Άκόβου, 59. πάλιν... νά δώσω Μαργαρίτας, 60. νά τό έχη γονικόν της. 61. ήλθασιν αύτοΙ οί ντέ Σάντ 'Ομέροι 63. κ* έκάκισε ή καρδία μου. 7638. Περί τοϋ βιβλίου των νόμων ώς καΐ περί τοϋ ριτζέστρου (Κτηματο- λογίου), βλέπε έν Άδαμ. σελ. 649. 310 Γουλιέλμος βιλλαρδουί•νος πριγκιψ Μορεωι »και δι* αύτο γαρ ερώτησα έτότετόν μισιρ Νικόλα, 7655 »τό τί έζήτει εις την κούρτην μου, καν χάριταν, καν δίκαιον; »κ' εκείνος άττοκρίθηκεν μέ άλαζονείαν μεγάλην »ότι όπτό έμέν ούκ εχρηζεν καμμίαν χάριν να λάβη, »μόνι το δίκαιον ττοΰ ερχετον της ντάμα Μαργαρίτας. »Κ' εγώ διά τοΰτο ώρισα κ' ήφέραν το βιβλίον, 70 »δτΓου ενι ό νόμος τοΟΜορέως, καΐ γράφουν τά συνήθεια, »διά να κριθούμε μετ' αυτό, να λείψη.,ή αλαζονεία τους, »κι άπώθοοκα την διάταξιν στην τήρησιν της κούρτης. [§ 5251 »Λοιπόν, αφότου έκρίνασιν οί λίζιοι μέτόν νόμον »δτι άκληρήθηκεν ή ντάμα Μαργαρίτα, 75 »θέλω νά ποιήσω ττρός αυτόν χάριν, νά τό εγνο^ρίσουν »όσοι τό ακούσουν κ' εχουσιν φρένα και γνώση εις αυτούς. »Έν τούτω εξεύρω, έπίσταμαι τό γράφει εις τό ριτζέστρο" »τής "Ακοβας ή μπαρουνία μέ τά όμάτζια που έχει, »δτι είναι είκοσιτέσσαρα φιέ καβαλλαρίων. 80 »Διά τοΰτο θέλω, αν μ' άγαπας, νά κράξης τόν Κ.ολινέτον, (6541 ) »6που εν' πρωτοβιστιάριος όλου του πριγκιπάτου, »κι άς ελθουσιν οί γέροντες της μπαρουνίας Άκόβου »κι άς φέρουσιν τά πραχτικά όπου εχουσιν μετ' αυτούς, »ΚαΙ ποιήσετε την μερισίαν όλης της μπαρουνίας• 7664. καΐ 8ι' αύτο ήρώτησα μισέρ Νιχόλα τότε. 65. τί θέλει έκ τήν κούρτην μου, ή χάριταν ή δίκαιον; 67. ούκ εχρηζεν χάριταν ού- δεμίαν, 68. μόνον το δίκαιον, το ερχετον της ντάμας Μ. 69. κ' ήφέ- ραν τό βιβλίο, 70. καΐ γράφει 71. μετ' αυτόν, ή αλαζονεία νά λει- ψή• 72. καΐ ούτως μέ την τήρησιν της κούρτης των λιζίων, 73. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 74. βλέπεις, έξεκλη,.ήΟηκενή ντ. Μ. 75 — 76. Πα- ραλείπονται οί στίχοι. 77, Έν τούτω έ'('ώ λεπτομερώς ήξεύρω εις άλή- θειαν 77β. ωσάν εις τό'ριτζίστρο μου γράφει έν άκριβεία (δύο στίχοι αντί ενός). 78. την παρονίαν της "Ακοβας μέ τήν περιοχήν της, 79. δτι εϊναι είκοσιτέσσαρα φέη καβαλλαρίων. 80. Εις τοΰτο... επαρ' τόν Κο- λινέτον 81. δπου ενι πρωτοστράτορας 84. Και ποίσετε τήν μοιρασίαν 7677, Περί τοϋ ριτζέστρου ή βιβλίου ένθα ήσαν καταγεγραμμένα τά διά- φορα φέουδα (είδος κτηματολογίου), βλέπε έν Άδαμ. σελ. 649. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 1849 εξ., 1830 εξ., 1912 ως και στίχ. 1908 εξ. ). Έκ του ρι- τζέστρου τούτου κατά πάσαν πιθανότητα έχουν ληφθή πληροφ^ρίαι περί των διαφόρων φέουδων της Βαρωνίας Άκόβου των οποίων τά ονόματα και ή άπα- ρίθμησις γίνεται λεπτομερέστατα εις τό Γαλλ. Χρον. (§ 525 — 527 ) καΐ μόνον, ένω οϋτε εις τό Έλληνικόν ούτε εις τάς λοιπάς παραλλαγάς γίνεται τοιαύτη λεπτομερής άπαρίθμησις των τιμαρίων. (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 7685 έξ ). 7680. Ό πρωτοβεστιάριος Κ'•'λινέτος αναφέρεται καΐ είς το Γαλλ. Χρον. {§ 526, 1β ρΓοΙΙιοϋοίβΓ ΟοϋηθΙ), άλλα δεν μνημονεύεται οΰτε τό έπώνυμόν του, ούτε άλλη τις σχετική εϊδησις τπχρέχεται αύτοϋ. Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 311 7685 »τό τρίτον γαρ χωρίσετε κι άθολογήσετέ το* »ένώ έρχονται τά φίε οχτώ, θέλω τα πέντε να εϊναι »δλα άπό τά καλλιώτερα δ: μοσικά του τόττου* »κι άπό τά όμάτζια χώρισον τά πρώτα γάρ τά τρία, »καΐ βάλε νά μοΰ γράψουσιν φράγκικον προβελέντζι, 90 »τό πώς τά δίδω αυτά τά οχτώ τά φίε της Άκόβου, »τό τρίτον γάρ της μπαρουνίας, της ντάμα Μαργαρίτας »διά χάριν και δόμα νέον αυτής και τών παιδίων της». ί § 5?5ΐ Κι ό λογοθέτης παρευτύς, μέ προθυμίαν μεγάλην, τοΰ πρίγκιπας τον όρισμόν έπλήρωσεν κ' έποϊκεν, 95 • § 528 ] Το προβελέντζι έβούλλωσεν ατός του ό λογοθέτης, τοΰ πρίγκιπας τό ήφερεν και προσκομίζει του το. Κι ό πρίγκιπας τό άνάγνωσεν πολλά καλόν του έφάνη• τό κουβερτοϋρι εσήκωσεν αυτό του κρεββατίου του, έκεϊ από κάτω τό εβαλεν, λέγει τοΰ λογοθέτη• 7700 «"Αγωμε ατός σου, φέρε εδώ την ντάμα Μαργαρίτα (6361 ) »κ' είπες της ότι χρήζω την, θέλω νά τής συντύχω». Κι ό λογοθέτης παρευτύς άπήλθεν κ' εφερέν την τό έλθει ή πρωτοστρατόρισσα, ό πρίγκιπας τής λέγει• [§ 529] »Τόν Θεόν έβγάνω μάρτυρα, καλή μου θυγατέρα, 5 »στήν δρεξιν καϊ θέλημα, όπου είχα προς έσέναν, »τοΰ νά σε ποιήσω κουρτεσίαν και χάριταν ομοίως »στό ίγονικόν ποΰ σέ ερχετον, στην μπαρουνίαν Άκόβου. 7685. γάρ μερίσετε κι ανθολογήσετε το. 86. τά φέη οχτώ, θέλω νά εν τά πέντε 87. δλα τά καλλιώτερα δημόσια γάρ τοϋ τόπου* 88. καϊ άπό τά όμάτζια τά πρώτα 80. νά μ.έ γράψουσιν φρ. πρεβελέτζιο 90. τά φέη της Άκόβου. 91. της μπαρονίας, της ντάμας Μ. 92.διά δόσμα νέον αΰτης κσι τών παιδίων. 94. έπλήρωσεν εύ6έως, 95. τό πρεβελέντζι 96. το ήφερεν κ' έπροσεκόμισέ το 98. το κορβερτηρι. . • τοΰ κρεββατίου, 99. άπό κάτω τό εΟεσεν, λέγει τοΰ λογοθέτου• 7700. «Σΰρε ατός σου, 2. έδιέβη, ήφερέ την, 3. και ως άπόσωσςν έκεϊ... την λέγει• 5. στό θέλημα, στην ορεξιν, τήν είχα εις θ.νά σέ ποιήσω 7. στό γονικόν, τό σέ ερχ... μπαρονίαν Άκίβου' 7685 έξ. Τά εις τ•/] ν Μαργαρίταν Πασσαβά παραχωρηθέντα οκτώ ταΰτα φΙε της βαρωνίας Άκόβίυ, έξ ων τά πέντε αύτουσίως {δεμοσικά, βη άβ- ηπΗίηβ,• στίχ. 7787 καί Γαλλ. Χρον. § 525, 526), τά δέ τρία έπικυριαρχικώς (όμάτζια, οη ΙιοΐϊίΓηβ^^β, στιχ. 7788 καί Γαλλ. Χρον. § 525, 527) αναφέ- ρονται λεπτομερώς εις τό Γαλλικον κείμενον (§ 526 και 527) γίνεται 8έ επισταμένη μελέτη περί τής άκρ'βοΰς θέσεως αυτών εν Δραγ. (σελ. 233 — ■ 242. Η' Φραγκικά τιμάρια. Διάγνωσις 8 φεουδαλικών κλήρο^ν τής βαρ. Άκόβου, Λυσσαρέα σελ. 242 έξ.). Περί τοΰ δρου νέον δόμα (στίχ. 7692),, βλέπε ύποσημ. στίχ 3363 έξ. ώς και έν Άδαμ. σελ. 657, δπου παρατηρεί- ται έν τούτοις ποιά τις σύγχυσις τοΰ δρου τούτου. 312 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι »έττεΙ δια τοΰτο ερώτησα τον γέρο μισιρ Νικόλα »έτότε δταν ήλθετε ένώττιον μου εις τήν κούρτην 7710 »τό τί μοΰ έζήτει πρότερον κι ώρέγετον νά ποιήσω, »κάν δίκαιον κάντε χάριταν, το οττοιον θέλει εκ τά δύο; »κ' εκείνος άπό αλαζονείας και ετταρσιν δπου εΐχεν, »ούδέν έχρειάστη χάριταν νά λάβη άττό έμεναν, »άλλά τό δίκαιον ήθελεν νά λάβη από τήν κούρτην. 15 »Κ' έγώ διά τοΰτο ήφερα τοΟ νόμου τό βιβλίον »τής κούρτης τό έτταράδωκα, μετά ταΰτα μας έκριναν «κι άφών ή κούρτη τό εκρινεν τό τί σε ττοιήσει ούκ εχω. »'Όμως εγώ διά χάριταν έξεύροντα με άλήθειαν »δτι διά εμέν ευρέθηκες δψιδα εις τήν ΓΤόλιν 20 »δταν γάρ σε έξέττεσεν ή μπαρουνία Άκόβου* ("6381) »εχοντα δε τήν διάκρισιν και σπλάχνος είς έσέναν, »έχώρισα και δίδω σά της μτταρουνίας τό τρίτον »ώς νέον δόμα και κληρονομίαν έσέν καΐ των παιδίων σου• »καΙ σήκωσε τό ύττά-Γτλωμα κι αυτό τό κουβερτάριν 25 »νά εΟρης τό ττροβελέγγι σου, ττάρ το μέ τήν ευχήν μου». Κι ό λογοθέτης άττλωσεν, τό ττροβελέγγι έβγάνει, του ττρίγκιπος τό εδωκεν, στάς χείρας του τό βάνει* κι 6 πρίγκιπας έλάλησε της ντάμα Μαργαρίτας* «"Ελα εδώ, θυγάτηρ μου, δ ά νά σε ρεβεστίσω». 50 Κ* εκείνη του έσίμωσεν, και τό χαρτί της δίδει* έβγάνει τό χερόρτι του, μέ αυτό τήν ρεβεστίζει. [§ 530 "Ι Κ' εκείνη γάρ, ώς φρόνιμη, μετά χαράς τό άπήρεν, μέ χαμηλόν προσκύνημα, κ' εύχαριστίαν μεγάλην ΈνταΟτα αποχαιρέτησε ν, στό άσπίτι της έδιάβη* 35 έκεϊ ηυρηκεν τόν μισΙρ Ντζάν τόν άντραν της εκείνον. 7708. 8ι αυτό. . .τον γέρο σερ Νικόλαν 9. στην κούρτ"/)ν• 10. τί μέ ζη- τεί πρωτίτερον κι ορέγεται νά ποίσω, 11. καν χάριτα ήθελε έκ τά δύο; 12. άπό άλαζονείαν. . .τήν εϊχεν, 13. άπό μένα, 14. άλ),ά τό δίκαιον. . . έκ τ})ν κούρτην. 15. Κ* έγώ γι' αυτό ήφερα... βιβλίο- 16. τό έπαρέδωσα, μετ' αυτό μέ έκρΤναν 17. μ' έκρινε τό τί σέ ποίσω οΰκ έχω. 18. διά τήν χάριταν εξεύρω τό είς άλήθειαν 19. δι' έμέν εύρ. όψίδα 20. σοϋ έξέ- πεσεν 21. έχοντα τήν διάκρισιν... εσένα, 22. δίδω σε τό τρίτο της Άκόβου 23. της μπαρουνίας νέον δόσιμον 24 — 25. Παραλείπονται οί στίχοι. 26. Ό λογ... πρεβε>^ντζι 27. έττήρεν το στάς χείρας* 28. τήν ντάμα Μαργαρίταν 29. τοϋ νά σέ ρεβιστίσω». 30. τόν έσί- μωσεν, και τό χαρτιν 31. χερόρτιν του, 32. εκείνη ή ευγενική... έπηρε, 34. Εις τοΰτο άποχ. .. στό σπίτιν της έδιάβην 35. μισέρ Τζαν 7730. Ό αϋθέντης ρεβεστίζει τόν λίζιον μέ τό χερόρτι, ή μέ δακτυλίδιον χρυσόν (πρβλ. στιχ. 1866, 6769), ή μέ τό κάλυμμα της κεφαλής του (θ1ι&- ρβΓοη, Γαλλ. Χρον. § 529,==καπεροϋνι, πρβλ. καΐ ύποσημ. στίχ. 3437.). Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓηΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ 313 Χαράν μεγάλην τοΰ εδειξί:-', λεπτώς τοΟ άφηγήθην την ττραξιν όπου εποικεν έκεϊσε δττου έδιάβη καΐ την δωρεάν, την ελαβεν, την χάριταν ττοΰ άπήρεν άττό τόν Ίτρίγκιττα Μορέως, το τρίτον τοΰ Άκόβου. 7740 Το ακούσει το ό μισΐρ Ντζάς, τάς χείρας του σηκώνει• (640ΐ)χαράν μεγάλην εττοικεν και τόν Θεόν δοξάζει, διατί ποτέ του ούκ ήλπιζεν, ποτέ του ουδέν έθάρρει νά εχη μερίδι ούτε άφεντίαν στην μπαρουνίαν Άκόβου. [§ 551 ] Αφότου γάρ ό πρίγκιπας έποίησε τα σας γράφω, 45 τόν λογοθέτην έκραξε κ' είπε του νά ποιήση έτερον προβελέντζιο άπό τά δύο ίμερίοια τοΰ κάστρου και της π<:ριοχής της μπαρούνιας Άκόβου, τό πώς τό δίδει εις γονικόν της θυγατρός του εκείνης, της Μαργαρίτας, σε λαλώ, ούτως την ώνομάζαν. 50 "Εγραψαν κ' έβουλλώσαν τα, κράζει καΐ δίδει της τα, ευθέως την έρρεβέστισεν και είς νομήν την βάνει, εύχήθη της νά τό κράτη, νά τό κληρονομήση. [§ 552 ' Μ£τά ταΰτα ό πρίγκιπας, εκείνος ό Γυλιάμος, τά πάντα όπου σε λαλώ, γράφω και αφηγούμαι, 55 και άλλα πλείστα καΐ πολλά, τά ούκ ημπορώ σε γράφει, έποίησεν καΐ έδιόρθο:)σεν κι άπεκατέστησέν τα. 'Ούς εν' τό πράγμα φυσικόν στό γένος τών ανθρώπων κι όσοι γεννούνται γεύγονται θάνατον κι αποθνήσκουν, ήλθεν τοΰ πρίγκιπος καιρός, τό έχρεώστει, νά άποθάνη, 60 νά άπέλθη εΙς τόν παράδεισον και νά διαβη εκ τόν κόσμον, 7736. λεπτομερώς τοΰ είπεν 37.έκεϊ δπου έδιέβην, 38.ΤΛ,ν δωρεάν., .'κ τοϋ πρίγκιττα Γουλιάμου, 39. καθώς άνωθεν εϊπομεν, ΊΟ.Ώςτί» ήκουσενό μισέρΤζδν. . ,έπηρεν 42. διοϋ ποτέ ουδέν ολπιζεν, ποτέ ουδέν έθ. 43. με- ρίδαν ή άφεντία σττ,Ί μπαρονίαν 44. Ιποικεν τά σέ γρ. 45. λογοθέτη έλάλησεν καΐ. . .νά ποίσγ) 46. προβελέντζιον άπέ τά δύο μερίδια, 47. κά- στρου, της περιοχής 48. τ6 δίδει γονικον 50. Έγραψαν, έβουλλώσαν το, λαλεί την, δίδει της το, 53. Είς τοϋτο γάρ ό πρ.. . Γουλιάμος, 54. τά πάντα δλα που λαλώ καΐ γράφω κι αφηγούμαι, 55. τά ού δύνομαι νά γρά- φω 56. Παραλείπεται 6 στίχος. 58. γεννώνται γεύονται ποτήριον τοΰ θανάτου, 59. καιρός το χρέος νά πλήρωση 60. νά τελείωση τό κοινον ποτήριον τοΰ θανάτου. 7749. Ή Μαργαρίτα Βιλλαρδουΐνη (1265— 1315 ) ήτο δευτερότοκος θυ- γάτηρτοϋ πρίγκιπος,γεννηθεΐσα, ώς καΐ ή πρωτότοκος αδελφή της Ισαβέλ- λα,εκ τοΰ γάμου τοΰ Γουλιέλμου μετά της θυγατρος τοΰ δεσπ'ίιτου της Ηπεί- ρου "Α ννη ς Κομνηνής (ύποσημ. στίχ. 3111 και 3132). Ή .Μαργαρίτα συνε- ζεύχθη έν πρώτοις τον ΒβΓίΓ&ηό οΐθ Βειυχ (άβ ΒειΙζο ), ύστερον δε τόν Ριχάρ- δον, κόμιτα της Κεφαλληνίας. Έκ τοΰ πρώτου της γάμου άπέκτ-/;σε τήν Ισαβέλλαν, τήν κατόπιν σύζυγον τοΰ γενναίου Φερράνδου της Μαϊορικής. 314 Ο Γουλιέλμος βιλλαρδου•ι•νος πριγκιψ ΜΟΡΕωι (6421) Στην Καλομάτα έδιέβηκεν δττου εΐχεν μέγαν ττόθον διατί έγεννήθηκεν έκεϊ κ' ήτον ίγονικόν του, το ϊδιον και το φυσικόν, το εδοοκε ό Καμττανέσης εις γονικόν κληρονομιάς εκείνου του πατρός του 7765 του γέρο του μισΐρ Ντζεφρέ, Βιλαρδουήν το έπίκλην. Κατατταντουθε απέστειλε νά έλθουν οί φλαμουριάροί, οί αρχιερείς κ' οί φρόνιμοι όλου τοΰ πριγκιπάτου- έκεϊσε εκατέπεσεν εις ζάλην τοΰ θανάτου• όλους έπαρακάλεσε διά νά τόν συμβουλέψουν 70 νά ποίηση πράγμα ευπρεπον είς τέλος της ζωής του. [§ 553] Την διάταξίν του εποικεν με διάκρισιν μεγάλην τόν μέγαν τόν κοντόσταυλον, τόν ΤζαρδεροΟν εκείνον, έδιόρθωσεν και άφηκεν μπάϊλον στό πριγκιπάτο. Τόν ρήγαν γάρ τόν Κάρουλον έγραψεν κι άξιωσέ τον, 75 πρώτα τές θυγατέρες του κι όλους του πριγκιπάτου, μικροί, μεγάλοι, νά του είναι όλοι παραδομένοι, νά τους κρατή και κυβερνή όλους μέ δικαιοσύνην. Τά μοναίττήρια των Φράγκων ομοίως και των Ρωμαίων, 7761. Στην Καλαμάτα... πόθον μέγαν 62. διοϋ έκεΤ έγεννήΟηκε κ' εΐχεν τό γονικόν του, 63. ϊδιον γαρ καΙ φυσικόν, 64. κληρονομί αν εκεί- νου 65. μισέρ Τζεφρέν Βιλαρτουή 7766 — 68. Αναστροφή στίχων κατά την έξης σειράν: [ 66. Έκεϊσε έκατάπεσεν 67. καταπαντοΰ άπέστει- λεν 68. αρχιερείς και γνωστικ^^ί] 7769. έτταρακάλεσεν του νά τόν 70. ^μ- πρεπον 71. την διάκρισίν του έποικεν, διάταξίν μεγάλην 72. τον μέ- γαν του κ. τόν Τζάδρουν γάρ έκ. 73. μπάϊλον εις τον Μορέαν 74. Τον ρ. Κάρλον έγραψεν πολλά ήξίωσεν τον, 75. πρώτον τές θυγατέρες του 76. μεγάλοι, άπαντες νά είν' παραδομένοι, 77. νά κυβέρνα... δικαιο- σύνη. 7761έξ. Έν τοις προηγουμένοις έγένετο λόγος περί των δεσμών των Βιλλαρδουΐνων μέ την Καλί^κμάταν, ήτις μετά του κάστρου της άτ:ετέλει τό φέουδον της γονικαρχίας αυτών, παραχωρηθέντα πρώτον ύπό του Γουλιέλμου Σαμπλίττου εις τόν Γοδοφρεΐδον Α' (στίχ. 1864 έξ. ). Περί Γουλιέλμου Βιλ- λαρδουΐνου αϋθέντου της Καλαμάτας και γεννηθέντος έν αύτη βλέπε στιχ. 2448 έξ. καΐ παραλλαγήν κωδ. Π. 2449. 7772 έξ. Πρόκειται περί του υΐοϋ τοΰ ΟοοΓΪΓογ 0}ΐ3υά6Γθη Ιωάννου €Η&αάβΓθη, ούτινος ή αδελφή εστάλη όμοϋ μετά της ^\ίαργα^ίτα^ Πασσαβα ώς όμηρος εις Κ)πολιν προς άπελευθέρωσιν τοΰ πρίγκιπος, ώς εΐδομεν προ- ηγουμένως (Πρβλ. ύποσημ. στίχ. 4503 έξ. ). Οί ΟΗ&υόβΓΟη πατ->,ρ και υιός ήσαν μεγάλοι κοντόσταυλοι τοΰ Πριγκιπάτου. Ό Ιωάννης ΟΙιαυάΟΓΟη δεν διετέλεσε βάϊλος,άλλά προσωρινός αντιπρόσωπος τοΰ βασιλ. τήςΝεαπόλεως, κατόπιν τοΰ θανάτου τοΰ πρίγκιπας. Περί της πραγματικής σειράς τών βα- ΐλων τοΰ Μορέο^ς βλέπε περαιτέρω έν ύποσημ. στί/. 7837 έξ. Τό Άραγ. Χρον (§ 418) λέγει δτι ό πρίγκιψ αποθανών άοήκε ώς βάϊλον καΐ κυβερνή- την τόν πατέρα ΟοοΓΪΓΟγ θΊαυ<3βΓθη, τό δε Γαλλ. Χρον. (§ 533) αναφέρει ρητώς τόν 'Ιωάννην, δπως τό Έλληνικόν κείμενον. ΑΠΟΘΝΗΣΚΕΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΝ 315 τά ετΓΟίκεν κι ανάστησε ν δια να τταρακαλοΟσιν 7780 τον Βασιλέα των ουρανών δια την χριστιανωσύνην (6441 ) τά ψυχικά, τά εχουσιν μετά ιτροβελεντζίου του, ότΓου εττοικεν τοΰ καθενός, τινάς μη τά έμττοδίση, μηδέ ενόχληση τίποτε άττό δσα τους έδώκεν. '6ύσαύτοος γάρ και τές δωρεές δπου εττοικεν ανθρώπων, 85 δπου τον έδουλέψασιν μέ προθυμίαν και κόπον, μη τους όχληση πώποτε άνθρωπος γεννημένος. [§ 535] "ύύρισε κ' έπαρήγγειλεν, μεθ' δτου άποθάνη, μη προΟ περάση ό καιρός έκεϊνος γάρ ό χρόνος, τά όστέα του μοναχά νά βάλουσι εις σεντούκι 90 στον άγιον Ίάκωβον Μορέως, έκεϊ είς την Άνδραβίδαν, στην έκκλησίαν δπου έποικεν και εδωκεν στό Τέμπλο, είς τό κιβούριον, τό εποικεν, δπου ήτον ό πατήρ του• είς την δεξί άν του την μερέαννάένιό αδελφός του, κ* εκείνος νά ενι αριστερά, και ό πατήρ του μέσα. 95 Έδιόρθωσεν κ* έπρόνοισσεν τέσσαρους καπελλάνους, τους ονομάζουν οί Ρωμαίοι ιερείς τους λέγουν δλοι, να στήκουσιν αδιάλειπτοι είς αιώνας τών αίώνων, νά ψάλλουσιν καΐ λειτουργούν άεννάως διά τές ψυχές τους• εΙς έντολήν κι άφορισμόν ώρισε, έγράψανέ το. 7779 τοΰ νά παρακαλοϋσιν 80. τον Βασιλέαν τών ούρ. νυχτό^ τε και ημέρας, 80β. νά σώζωνται οί χριστιανοί όπούναι βαφτισμένοι" 81. μετά προβελεντζίων, 82. πού έποικεν 83. είς δσον τους έδώκεν. 84. Ωσαύτως γάρ τές δωρεές 86. μη τους νοχλήση τίποτες 87. "Ω- ρισεν, έπαρήγγειλεν, αφότου 88. μή πριν., .έκεΐνος και ό χρόνος, 89. νά θέσουν είς σεντοΰκιν 90. 'Ισκωβον έκεϊ στην Άνδραβ. 91. έκκλη- σίαν, την έποικεν και έδωκε 92. είς τό κιβοϋρι, δπου έποικεν, 93. την μερίαν 94. κι αυτόν νά θέσουσι ζερβά, »αί ό π. του έσω. 95. "ΩρΟω- σεν, έπρονοΐασεν τέσσερους 96. Παραλείπεται ό στίχος. 97. νά στέ- κουν αδιάλειπτα, έκεΤσε νά μή λείπουν. 98. νά ψάλλουν καΐ νά λειτ, ώς διά τές ψυχές των. 99. έγραψαν το, 7790 έξ. Περί τοΰ ναοϋ τοΰ άγ. Ιακώβου, ίδρυθέντος ειδικώς ί'να περιλάβη τους τάφους τών Βιλλαρδουΐνων, πρβλ. ύποσημ. στίχ. 2461 έξ. και 2755, ένθα γίνεται λόγος περί τοΰ θανάτου τών δύο Γοδοφρείδων Βιλλαρδουΐνων, τοΰ πατρός καΐ τοΰ αδελφού τοΰ Γουλιέλμου. Τοΰ ναοΰ τοΰ Άγ. Ιακώβου μόνον ελάχιστα ϊχνη και ταΰτα αμφίβολα ευρέθησαν έν Άνδραβίδοί κατά τάς έν έτει 1890 γενομένας προχείρους άνασκαφάς, δπου, πλην ενός εύιμεγέΟους σκελετού, οϋτε τάφοι, ούτε όίλλο τι τό άξιόλογον άνεκαλύφθη. (Βλέπε σχετι- κώς έν Μίλλερ 'Ιστορ. Φραγκοκρ. Α' σελ. 211, τοΰ αύτοϋ: Ανδραβίδα λη- σμονημένη Γαλλική πρωτεύουσα, μονογραφία, τεϋχος 23, σελ. 5, καΐ ση- μείωμαέν Ν. Έλληνομν. ΙΖ', τεϋχ. Σ* σελ. 101). 316 ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΥ Β1ΛΛΑΡΔ0ΥΙ-Ν0Υ 7800 ποτέ νά μη έχουν σκάνταλον άττό άνθροοττον του κόσμου. (5451 ) [§ 534"] Κι άρότου Ικατόρθωα-εν όσα σας αφηγούμαι και άλλα ττλΕϊστα ττρά/ματα (τα ουκ ημπορώ σας γράψει, διατΐ βαρΞίώμαι γράφει τα δια την πολυγραφίαν), το πνεύμα του έπσρέδωκεν κι άπήραν το οί άγγελοι• 5 εκεί το άποσκηνώσασιν όπου είναι οί δίκαιοι όλοΓ όλοι τον μνημονεύΞτε, καλός αφέντης ήτον. "Εδε αμαρτία που έγίνετον, το πρέπει νά λυπούνται μ•κροΊ μεγάλοι του Μ^ρέοος, οιατΐ ουδέν άφήκεν άπ' αυτού υίόν άρσενικόν διά νά κληρονομήση 10 τον τόπον, όπου έκέρδισε με μόχθον ό πατήρ του. Άμμή 'έτίοικεν θηλυκά κ έχάΟη ή δούλεψη τον έπεί το θη/.νκόν :χαιδί 'ς κληοονομίαν άφέντου ποτέ στερχτό ουκ ευρίσκεται τοϋ νά κ?.ηρονομήση, άφοϋ έ^ άοχήζ έγένετο κατάρα εις τες γυναΐκε;• 15 κι ον πρέπει τον νά χαίρεται ποτέ τον γάρ αφέντης οπον διά κληρονομίαν έποικε θυγατέρες• έπεί δλην την άφεντίαν και δόζαν οπού έχει, οίον γαμπρόν τοϋ δώ7η 6 Θεός, θέλει τοϋ την έπάοει. [§ 555-557 ■ Αφότου γάρ άπέθανεν ό πρίγκιπα Γυλιάμος, 20 ό μισίρ Ντζάς ό Τζαοδερους, κοντόσταυλος ό μέγας, (5481) (ούτως τον ώνομάζουσιν στο πριγκιπάτο όλο, όπερ γάρ τον άφηκε μπάϊλον εις τον Μορέαν) 7800. ποτέ μη έχουν 1. έ^ιόρΟωσεν αυτά, τά άφ. 2. όίλλα πλέον πρ, τα ού δύνομαι νά γράφω, 3. Παοαλείπεται, ό στίχος. 4. έπαοάδωκεν, οί άγγελοι το επήραν 5. Πϊοαλείπεται ό στίχος. 7. ά'χαρτία, τ6 έ- γινεν, 8. διότι οΐδέν άφηκεν έξ αύτον κληρονόμον, 9. ήγουν άρσενι- κόν παιδίν τοϋ νά κλ. 19. άπόθανεν... Γουλιάμος, 20. ό μισέρ Τζά- νες δ Τζαδρο'ϋς, 21. Παραλείπεται ό στίχος. 22. και τ6ν άφηκεν 7810. Ε',ς τό πεοιθώοιον τοϋ Κω^. Κ καΐ παρά τόν στίχον 7810 σημει- οΰται δι'έρυθρας μελάνης: «"Εως εδώ ό βίος τοϋ ποίγκιπα Γυλιάαου• δταν δέ άπέθανεν ήτον έτους ,ς-ψπέ». Νεώτεοος δέ αναγνώστης έχει αναγράψει δι' αραβικών χαρακτήρων τους άκολο'ιθους άοιΟ'χούς: 6787 καΐάφαιρών τα ποό Χρίστου ετη άπο κτίσεως κόσμου, ήτοι: 5508 σημειώνει ώς ύπόλοιπον τό άπδ γεννήσεως Χρίστου έτος: 1277 ΚαΙ το Γαλλικον κείμενον'(§ 53Ί) συ'χφωνεϊ: 8ϊ Γβηάν "ίοη αηηβ 3 ΝοριΙγο δβϊ^ηοΓ Οίβα ΙΙΐθδαδ ΟπίδΙ 1β ργθιπϊργ ]τυΓ άου ιηογδ άα τηΆγ ά τη'ύ II Ο. ίιΧΧνίΙ 3ηί; (Ι Μχίου 1277). Έπο'χένως, κατά τόν σηαερινόν γρη- γοριανδν ύπολογισχον τών χρονολογιών, ό ποίγκιψ Γουλιέλμος απεβίωσε την 1 Μαίου τοϋ 1278. (Βλέπε σχετικώς καΐ ί/Οη^ηοη Γαλλ. χρον. σελ. 212 ύποσημ. 3, Άδαμ. σελ. 592, δοΚπίίΙΙ σελ. 506, και ΒαοΙιοα ΚθοΗ. ΗίδΙ. Α' σελ. 255 ύποσηα. 3). Περί τοϋ θανάτου τοϋ πρ',γκ. Γουλιέλμου βλέπε και έν Μίλλερ 'Ιστορ. Φραγκοκ, . Α' σελ. 211 ώς και. εν Ζδΐιγίΐιϊηοδ σελ. 56 έξ. ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ ΥΠΟ ΒΑΙΆωΝ 317 εύθέίος πιττάκια εγραψεν, μαντατοφόρους στέλνει έκεΐσε εις την Άνάττολιν δττου ήτο ό ρήγας Κάρλος. 7825 Λεπτομερώς του έμήνυσεν κ' έττληροφόρεσέ τον τον θάνατον τοϋ ττρίγκιτΓος και την κατάστασίν του, Κι ό ρήγας,^ώς τό ήκουσεν, μεγάλως το ελυπήθην ώρισεν κσϊ ήλθασιν οί πρώτοι της βουλής του. Β ουλή ν^ ζήτησε ν αυτών τοΰ νά τον συμβουλέψουν 30 περί του τόπου τοΰ Μορέως πώς νά τον κυβέρνηση. Και ή βουλή του τοϋ εϊπασιν του νά Ιχη αποστείλει άνθροοπον φρονιμώτατον, στρατιώτην" παιδεμένον, τοΰ^νά ενι μπάϊλος, κύβερνος 'ς δλο τό πριγκιπάτο* ν« εχη άπάδειαν κ' έξουσίαν νά κυβερνά τους πάντας 35 εις όρεξιν κι άνάπαψιν τών τοπικών άν'θρώπων. Γ§5_38] Ένταυτα γάρ έδιόρθωσεν όκάποιονκαβαλλάρην Ροϋσον τον ώνομάζουσιν καί ντε Σουλή τό έπίκλη• άνθρωπος ήτον ευγενής, στρατιώτης παιδεμένος. 40 ΚαΙ ρογατόρους τοΰ εδωκεν πενήντα εις τά φαρία τους (6500) καΐ διακόσιους τζαγράτορους, όλοι εκλεχτοί είς άκρον, τους όποιους γάρ τόν ώρισεν ό ρήγας άπατος του νά βάλη αυτούς είς φύλαξιν τών κάστρων τοΰ ΐνίορέως• προστάγματα τοΰ εποικεν, τά επήρε μετ' εκείνον. Στους άρχιερεϊς,φλαμουριαρίους καί στους καβαλλαρίους, 45 τους πρώτους όπου ήσασιν έτότε τοΰ Μορέως, 7823. εύτύςπιττ... στέλλει 24. 6 ρήγα Κάρλος. 25. κ' έπληροφό- ρτ,σέντον 28. ώρισεν δέ 29.Βουλήν γαρ. . . συβουλεψουν 30. πε-ϊ τον τόπον 31. Και ή β. τοϋ εΐ'πασιν όπως δια νά στείλη 32. παιδεΰ- μένον, 33. δπου νά ένι... κύβερνος ε^^ τόν τόπον, 34 νά εντ και τ/ ν άδειαν νά κυβέρνα 35. εις Οέλημαν κι (ίνάπαψιν 36. Ει^ τοΰτο έδιόρ- θωσεν έναν του 37. ώνομάζασιν, ντε Σουλη τό έπίκλτν ' 38 παιδευ- μένος. ^ 39. πενήντα είς φαρία 40. καί τζαγρατόρου<: διακόσιους εκλεχτούς γαρ ^ 41. γορ ώρισεν ό ρήγας 42. διά νά τούί βάλτι φυλ 43. κομεσιουν τον έποικεν, μετ' αυτόν τήν έπτρεν. 44. Άρχιερεΐς' φλα- μουραρίους και είς τους καβαλλάρους. 45. Παραλείπεται ό στίχος. 7837 έξ. (Πρβλ. καΐ ύποσημ. στίχ. 7772 έξ. ). Έν τ-? πραγματ.κ.'τττι ό Κου.'ί.'ίΟβυ ϋθ 8υ11γ δεν ύπηρξεπ-.τέ βοϊλος του Μορέ^Γ, αλλά τνς 'Ππείρου. ϋαϊλοι του Μορεως ήρχισαν νά δΐ'ρίΓίινται ν-1> τ(.0 Γ-οσί>ί(£ς τίς Κεαπό- λεως από του 1268 ήδη, ήτοι ίΤώντος εϊσετι τοΰ πρίγκιπο^ ΓουλιΟμου Ήσαν δε ούτοι κατά σειράν: 1) ό θ£ί](.Τ3 η (]Ί\ι>• (1208—1280 βλέπε σγ<^-ι- κώς έν Ζ;ι1ίγΙίιίηο.';σελ. 49, ύπ^στ,μ. \). 2) ό Ρΐιϋίρρβ (^ο Ιβ αοηβδίβ !οο2~λΙΙ~λί,% ίΐίί ΤγθπιοΙθι' (1282-1285), 4 ) ό Γουλ. Δελαρός (1285-128/_), 5) ο Νικ. Σαιντ Όμέρ (1287-1289), ήτοι μέχοι τ?ς έπο- ^'ά^''^ άφίξεως εις Μορέαν τοί3 πρίγκιποίτ Φ/ορεντίου του 'Αναγαακοϋ \ ο" "^'^' σχετικώς έν Πορί, Οοδοίι. Οπθοίίβηΐϋηάκ, τουι. Α', σελ 315-316, τοΰ αύτοϋ βϊίΓοηίςυί'δ ^ηέοο— Γοηηαη(•5, σ. 471 και έ^; Ζ3ΐί3?11ιΐηοίί, σελ. 48—51 (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 6535 έξ. ). 318 Ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ ΥΠΟ ΒΑ•Ι•ΑωΝ 'ς όλους ττιττάκια έβάσταινεν εκ του ρηγός το μέρος. Έξέβη αττ' την Άνάπολιν με τον λαόν εκείνον κ' εις την Κλαρέντσαν εσωσεν το έβγα του μαΐου. [§ 539] Το σώσει γαρ άττέστειλεν στους αρχιερείς τοΟ τότΓου, 7850 είς δλους τους φλαμουριαρίους κ'είς τους καβαλλαρίους γραφές, ττιττάκια του ρηγός, τά έβάστα μετ' εκείνον, 'ύύσαύτως γαρ τους ε/ραψεν κ' εκ μέρους εδικού του δπως να καταλάβοοσιν έκεϊσε είς την Κλαρέντσα, νά ιδοΰσιν τά ττροστά/ματα, τά ή φέρε εκ τον ρήγαν. 55 Κ' εκείνοι έκατέλαβαν το λάβει τά ττιττάκια, κι όσον άτΓοσωρεύτησαν μικροί τε και μεγάλοι, άνοιξαν τά ττροστάγματα και άναγνώσανέ τα• το ττώς ό ρήγας ώρισεν άτταντας του Μορέως, τον Ροΰσο εκείνον ντε Σουλή νά τον δεχτούν διά μττάϊλον, 50 κι δσοι είναι λίζιοι άνθρωττοι και χρεωστούν όμάτζια, (6521 )τοϋ Ρούσου νά τά ττοιήσουσιν ώς διά τά ίγονικά τους, ώσττερ νά ήτο όλοστινός ό ρήγας άττατός του. [§ 540] Και δσον άναγνώσασιν τους ορισμούς εκείνους οί φλαμουριάροι κ' οί αρχιερείς κ' οί καβαλλάροι ομοίως, 55 ομού βουλή ν άττήρασιν πώς νά άττη \ογηθούσιν. Τον μητροπολίτη ν τής Γιατρού, μισϊρ Ι^^πενέτος άκω, εκείνον γάρ έκλέξασιν νά συντύχη διά δλους. Ένταύτα επεχείρησε και λέγει προς τον μπάϊλον τό πώς οί πάντες τού Μορέως, μικροί τε καί μεγάλοι, 70 τούς ορισμούς, προστάγματα, τά ήφερεν εκ τον ρήγαν, δλοι τα έπροσκύνησαν καΐ δέχονται τά ορίζει• τον μπάϊλον δπου εστειλεν κ' εκείνον δέχονται τον, νά τον κρατούν και σέβονται ώσπερ νά ήτον ό ρήγας. Τό δε όμάτζιο και λιζίαν. τά ορίζει νά έχουν ποιήσει 7846. δ ρήγας πάλιν έγραψεν έκ μέρους έδικοϋ του. 47. Έξέβη έκ. . .λα6ν, τόν εΐχεν, 48. στο τέλος τοϋ μαΐου. 50. είς δλους τους καβαλλαρίους, γραφές τε καΐ πιττάκια 51. τοϋ Ρ'Ίγ^ς τά έβάσταζεν και εΙχεν μετ' εκεί- νον. 53. καταλάβουσιν έκεΐ 56. και δσον έσυνάχτησαν 57. άνοιξαν. . . άναγνώσασιν τα• 58. άπάντας 59. νά τον δεχτοϋσι μ-άϊλον, βΟ.καΙ δσοι είναι λίζιοι. . .όμάντζιν, 61. τοΰ Ρούσσου. . .διά τά γονικά τους, 62. ό ρήγας γάρ ατός του. 64. Οί φλ. αρχιερείς, δλοι οί καβαλλάροι, 65. εύ- -ώς β. έπήρασιν πώς νά άτζοκριθώσιν. 66. Μητροπολίτης τής Πατροϋ, δνομα Μτενεδέττος, 67. έκτίνονε έκλέξασιν δ','δλους νά συντύχη. 68. Είς τοΰτο έπιχείρησεν 69. το πώς οί άρχοντες Μ. 70. τούς ορισμούς καΐ τάς γραφάς τά ήλθαν όκ τον ρ. 71. δέχονται τά όρίζει' 72. μπάϊλον τον έστειλε 73. κρατούν άντίτυπον ωσάν 74. λιζίαν, το ώρισε νά ποί- σουν ΤΑ ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ 319 7875 του μπάϊλου έκεινοΰ ντε Σουλή, ποτέ ουδέν το κάμνουν, διότι γάρ ήθέλασιν σφάλλει άττό τα συνήθεια, τα όρί ζει ό νόμος του Μορέως, τά έχουν εκ την κουγκέσταν, τά ώμόσασιν κ' έγράψασιν έκεϊνοι όττου έκερδίσαν το πριγκιπάτο του Μορέως, άπό σπαθίου το άπήραν. 80 Έπεί ό νόμος του Μορέοος του τόπου τά συνήθεια (6541 )όρίζουν ότι ό πρίγκιπας, ό αφέντης γάρ του τόπου, δστις κι αν ενι, όταν έλθη την άφεντίαν νά λάβη, σωματικόός νά απέρχεται εντός τοϋ πριγκιπάτου, νά όμόση πρώτα του λάου, όπου είναι στον Μορέαν, 85 είς τό εύαγγέλιον του Χρίστου την χεϊραν του νά βάλη νά τους κρατή δικαιολογα είς τά συνήθεια που έχουν, κ' είς την φραγγίδαν που εχουσιν νά μη τους σκανταλίση. Κι άφών όμόση ό πρίγκιπας ούτως ωσάν τό λέγω. ένταυτα άρχάζουν οί άπαντες λίζιοι του πριγκιπάτου 90 και κάμνουσιν τά όμάτζια, στον πρίγκιπαν εκείνον. Έπεϊ ή λιζία που γίνεται, φιλοΰνται εις τό στόμα, κ' ενι τό πράγμα επίκοινον αμφοτέρων των δύο• οΟτως χρεωστεϊ ό πρίγκπας την πίστιν προς τόν λίζιον ωσάν ό λίζιος προς αυτόν, ουκ ενι διαφωνία, 95 άνευ ή δόξα και τιμή όπου έχει πάσα αφέντης. Πολλάκις δέ ό πρίγκιπας νά ήτον είς άλλον τόπον καΐ νά ήθελεν νά εβαλλεν όκάποιο άλλον δίκαιον του νά παραλαβή των λιζίωντά όμάτζια όπου χρεωστουσιν, ουδέν χρεωστούν οΐ άνθρωποι οί λίζιοι του (Φορέως 7876. δι,οί3 σφάλλουν τά συνήθεια καΐ νόμους τοΰ Μορέως, 77. τά έχουν όκ τ-ζ^ν κουγκέστα τους, τά ώμόσαν καΐ τά έγραψαν 78. έκεϊνοι δπου έκέρδισαν τον τόπον τοϋ Μορέως. 79 — 80. Παραλείπονται οί στί- χοι. 81. ό πρίγκιπας, τοΰ τόπου ό άφέντί)ς, 82. δταν τοϋ ^λθη ό καιρός τήν άφ. 84. πρώτον... δπου έν εις τόν Μ. 85. νά θέση 86. κραη) εις δίκαιον στοϋ Μιρέως τά συνήθεια, 87. στην σφραγίδαν, τ-Γ,ν εχουσιν, 89. νά άρξωνται οί άπαντες 90. νά κάμνουν 91. ή λιζία 92. κ' έναι το πράγμα αμφότερων επίκοινον των δύο• 93. πίστιν γάρ είς τόν λίζλον 95. δποϋχει 97. νά ήθελε νά έβανε ίίίλλον τινά δίκαιον του 98. των λι- ζίων όμάτζια, τά χρεωστοϋσιν, 99. ουδέν χρεωστοϋσι οί άνθρωποι λίζιοι 7886. έξ. Πεοι των συνηθείων τούτων καΐ φραγγίδων ("^προνομίων, ελευ- θεριών, ΓΓ&ηοΙιίδβ5 θΐ οουϊΙαίΉθδ «Ιου ρ3γ5, Γαλλ. Χρον. § 540 κλπ.) είς τήν πιστήν τήρησιν των οποίων οί Φράγκοι τοΰ Μορέως έπέμενον ζηλοτύπως καΐ πολλάκις μέχρι θυσίας αύτης τής ζωής των (Γαλλ. Χρον. § 861-862, Άραγ. § 511.). βλέπε εν Άδαμ. σελ. 650 — 654, ώς καί, περαιτέρω, έν στίχ. 8639 έξ. κατά τήν δρκωμοσίαν τοΰ πρίγκιπος Φλωρεντίου. 7891. Περί τοΰ θεσμοΰ τής λιζίας καί τής σχέσεως μεταΕύ αύΟέντου καί λιζίων βλέπε έν Άδαμ. σελ. 460, 543, 621, 65*6—657 καί 670. 320 Ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΓΑ! ΥΠΟ ΒΑ-Ι-ΛϋΝ 7900 νά ποιήσουν άλλον γαρ τινός όμάτζιον καΐ λιζίοα^, (5561 )παρά του πρίγκιπος αυτού στο πριγκιπάτο άπέσω. [§ 541] «Δια τοΰτο σε παρακαλούν οί λίζιοι του Μορέοος »μή το δεχτής εις βάρος σου ετούτο όπου σέ λέγουν, »έπεΙ πρώτα ν' απόθαναν και νά τους άκληρήσαν, 5 »παρά νά τους έβγάλασιν εκ τά συνήθεια που έχουν. »'Όμως ετούτο νά γενή διά του ρηγός την δόξαν »νά μη σκοπήση τίποτε διά σκυβουρι'αν το κάμνουν. »Άλλά αφότου άλλαξεν του πρίγκιπας ή άφεντία, »καΐ ήλθαμεν οπήν άφεντίαν του αφέντη μας του ρήγα, 10 »έάν εϊχαμεν τήν δύναμιν νά έποιήσαμεν το όμάτζιον. »Ήμεϊς όπου εϊμεθεν εδώ μετά τήν εύγενείαν σου »ούδέν εχομεν τήν έξουσίαν άνευ νά ήσαν κι άλλοι• »ό Μέγας Κύρης πρότερον, των Αθηνών ό δούκας, »οί τρεις αφέντες του Εύριπου καΐ της Νηξίας ό δούκας, 15 »τής Ποντενίτζσς αλλά δή εκείνος ό μαρκέσης (6581 )»Όμως ας λείψουν τά πολλά, εάν εν' το θέλημα σου, »διατό είσαι μπάϊλος σήμερον κ' Ιχεις τήν έξουσίαν, »κι ούκ είσαι αφέντης φυσικός όμάτζιον νά σε ποιήσουν »Διά νά εχης άποθάρριον στους τοπικούς ανθρώπους, 20 »κ' ετούτοι πάλε εις έσέν νά τους κρατής εις δίκαιον »άς γένεται κατάθεσις με τοΰ Θεού τον φόβον, »στό εύαγγέλιον τοΰ Χριστού, εσύ πρώτα νά όμόσης »νά μας κρατής καΐ κυβερνής στού τόπου τά συνήθεια• »καϊ μετά ταύτα άπό σού κ' ετούτοι νά σε όμόσουν 25 »νά είναι πιστοί κι αληθινοί στον ρήγαν κ' είς έσένα'ι', »ώς όφφίκιάλον τού ρηγός κι άντίτοπός του πού είσαι». [§ 542 ΐΤό ακούσει ό Ρούσος ντε Σουλή δτι νά γένη όρκος, εύθέοχ έσυγκατέβηκεν κ' ίσιάστησα^.^ είς τούτο. Ένταύτα ώρ,ισε ήφέραοιν τό άγιον εύαγγέλιον 7900. άλλου τινός νά -οίσουσιν όμάντζιον καΐ δουλεία 1. ει μη μόνον τοΰ πρ. εσω στο -ριγκιττατο. 2. ΕΙς τοΰτο σέ παρεκαλοϋν ^ 3. μη- δέν8εχτ7,ς...τό σέ λέ-^'ουν, 4. δτι -ρώτον νά τους έκαψαν ή νά τους άκληρή- σουν ' 5. τταροϋ νά... εκ τά συνήθεια τους. 7. τίποτε οτι δι' αΰτον τό κάμνουν. 10. νά έποίκαμεν όμάντζιν ! 11. όττουμεΟεν 12. ούκ ε- χομεν 14. άφέντ-Γ,ς Ευρίπου καΐ τ7.ς Αξίας Ιδ., Μουντουνίτζας 16. "Ομως νά λείψουν... αν έναι θελ. 17. διοΰ είσαι... και έχεις έξουσίαν, 18. νά σέ ποίσουν". 19. Διά νά έχεις θάρρος σου στους το-ικούς Ρωμαίους 20. πάλιν 21. με τοϋ Θεοϋ " 22. ομοσον εσύ πρώτον 23.κυβερν^ς 24. σου ετούτοι 25. νά είν'πιστοί, αληθινοί... εσένα». 26. Παραλεί- πεται ό στίχος. 2/. ό Ρούσσο ντέ Σουλης 29. "Ωρισεν και ήφέρασι 7907. Περί της λέξεως σκυβουρία ήτις άπαντα και περαιτέρω έν στίχ. 8427, βλέπε ΰποσημ. στίχ. 2805 ώς και έν Άδαμ. σελ. 537 ύποσημ. 1. ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΗΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-Ι'ΝΗΣ 321 7930 κι ώμοσε ό μττάϊλος πρότερον και τότε οί λίζιοι άνθρώττοι, να είναι δούλοι και ττιστοΐ πρώτα στον ρηγαν Κάρλου κι άττέκει στους κληρονόμους του, ώς ενι το συνήθειον. |§ 543] Έν τούτω έπαράλαβεν ό Ρούσος το μπαϊλάτο και άρξετον το όφφίκιον του εις έργον νά τό βάντ), 35 ν' άλλάσση τους όφφικιαλίους νά βάντ) άλλους νέους. (δ501)Πρωτοβ;στιάρην άλλαξε όμοίοος και τριζουριέρην, τον ττροβεούρην τών κάστρων, τους καστελλάνους όλους* τους τζαγρατόρους εβαλεν κ' ήμοίρασε εκ τά κάστρη, και μετά ταύτα έδιόρθωσεν του τόπου τές δουλείες. 40 [§ 544] Κι αφότου γάρ επλάτυνεν ή άφεντία τοϋ ρήγα είς τό όνομα του πρίγκιπος μισίρ Λοϊς εκείνου, όπου ήτον του ρηγός ό υίός και άντρας της Ζαμπέας, της θυγατρός του πρίγκιπας εκείνου του Γυλιάμου, ουδέν έπέρασεν ποσώς καιρός μικρός κι ολίγος, 45 άπό τές πλείστες αμαρτίες όπου έχει ό Μορέας κι ουκ εχουσιν έριζικόν νά έχουν καλόν άφέντην, άπέθανεν ό μισϊρ Λοΐς, ό πρίγκιπας Μορέως. "Εδε αμαρτία που έγίνετον 'κ τόν θάνατον εκείνον, διατΐ εδειχνεν κ' έφαίνετον καλός αφέντης ενι. 50 Δεύτερος ήτο αύτάδελφος του ρήγα Κάρλου εκείνου, εκείνος γάρ που ήτον κοτσός, ό πατήρ του ρόη Ρομπέρτου. 7930. ττρώτον ομνέει ΰ μττάϊλος, τότε οί λίζιοί του, 31. πιστοί πρώτον 32. τότε εις κληρονομίαν του ώς Ινι 33. Είς τοϋτο 34. καΐ άρξεν 35. ό^ρφιΜ1ιάλους άλλαξεν, έβανε 36. ομοίως τριζουριέρην, 37. τους προ- βεδούρους 39. ώρΟωσεν 40. Αφότου 41. μισέρ Λοΐ 42. όποδτον τοϋ ρ. υίός 43. Γουλιάμου 44. ποσώς πολύς καιρός εις τοϋτο, 46. καΐ ουδέν έχουν ριζικόν 47. απόθανε ό μισέρ Λ. ό άντρας της Ζαμπέας 47β. '^π^υ τον εύοη^ίζασι πριγκιπάτου Μορέως. 48. δπου έ'γινεν στον θάνατον 49. διοΰ έδεχνεν είς τό φανεί νά γένη καλός αφέντης. 51. του νέου δέ, υίός αϋτοΰ τοϋ γέροντος εκείνου. 7935 έξ. Περί τών όφφικιαλίων τούτων ή αξιωματούχων το γαλλ. κείμενον γράφει αντιστοίχως: 8ΐ θΐ3ηιβ 1β5 οίίϊοϊαυχ, 1θ ρΓοΙίίοΠΓΪαίίΟ, Ιβ ΐΓβ53υ- ΓΪΘΓ, Ιο ρουΓΥί-υΓ (Ιοδ οΗίΐβΙίβυχ, οίια5ΐβ11αίη? βΐ οοηηθδίβΐ)!^.^, δβΓ^ΒΠδ βΐ ΙονιΙΰ ααΐΓθ ξβηί ςαί οίίίοβ ανοίβηΐ. (Γαλλ. Χρον. § 543). Περί της αρ- μοδιότητος καΐ τών καθηκόντων έκαστου τούτων βλέπε σχετικώς έν Άδαμ. σελ. 461, 580, 595, 609, 629 και ένΜίλλερ Ίστορ. Φραγκοκρ. Α' σελ. 81 έξ.) 7947 έξ. Ό σύζυγος της Ισαβέλλας Βιλλαρδουΐνης Φίλιππος (καΐ ούχΙ μισΙρ Λοΐς) εϊχεν αποθάνει έν έτος πρό τοϋ θανάτου τοϋ πενθεροϋ του Γου- λ έλμου, ήτοι τω 1277 και ετάφη έν τη Ιδία εκείνη εκκλησία, ένθα εΤχε τε- λέσει τους γάμους του. Ούτω δέ ή Ισαβέλλα κατέστη χήρα είς ήλικίαν μόλις 16 ετών. Βλέπε σχετικώς έν Μίλλερ Ίστορ. Φραγκοκρ. Α' σελ. 211 (Πρβλ. και ύποσημ. στίχ. 6290, 6404 έξ, 6475 έξ. ). Χρονικόν Μοοέωζ 21 — 322 Ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ ΥΠΟ ΒΑ•|•ΑωΝ Αφότου γαρ άττέΟανεν μι σι ρ Λοϊς Ικεΐνος, ένέμεινεν ή άφεντία του αμαρτωλού Μορέως στάς χείρας κ' εις την άφπντίαν τοΰ ρήγα Κάρλου εκείνου. 7955 [§ 545] Έν τούτω -ιταύομαι εδώ να λέγω κι αφηγούμαι (6621) ττερϊ του ρήγα Κάρουλου κ' εκείνου του αδελφού του, τον έλεγαν μισΐρ Λοΐν πρίγκιπα του Μωρέως. Καϊ θέλω νά άφηγήσωμαι περί τον Μέγαν Κύρην, μισΐρ Γυλιάμο το όνομα, το Ιπίκλην ντε λά Ρότζε, 60 όπου ήτον δούκας Αθηνών, καλός αφέντης ήτον ωσαύτως νά άφηγήσωμαι και διά τον κόντον Μπρένα, μισΐρ Ούγγο το όνομα, κόντος ήτον ντε Λέτζε, το εκράτει άπό τον Κάρουλον, τον ρήγα, Ικεϊ εις την Πούλι αν. [§ 546] Στον χρόνο εκείνον και καιρόν, όπου σε άφηγήθην 65 εδώ οπίσω εις τό βιβλίον τοϋτο πού άναγινώσκεις, όταν ό δούκας Αθηνών εστράφη εκ την Φραγκίαν, εύρεν ότι ό πρίγκιπας εκείνος ό Γυλιάμος έπιάστη εις τήν Πελαγονίαν και ήτον είς τήν Πόλιν, 7952. μισέρ Α. 54. εκείνου τοΰ ρε Κάρλου. 55. ΕΙς τοϋτο παύω άπ' Ιδώ αυτά, τα άφ. 56. περί τον ρί;γαν Κ. μετά τοϋ 57. μισέρ ΑοΙν 58. ΚαΙ θέλω νά αφηγηθώ 7959 — 60. αναστροφή στίχων: [59. οττου ήτουν 60. μισέρ Γουλιάμον τοονομαν... ντέ λά Ρόζε'] 61. ωσαύτως πάλιν νά ειπώ περί τον κ. Μπρέναν, 62. μισέρ Ουγγος. . . Αέντζε, 63. εκ τον Κάρουλον. . . είς την Πούλιαν. 64. Τον χρόνον. . . σας άφ. 65. έτοϋτο δπου λέγω, 66. δταν ό δοΰκας 67. Γουλιάμος 7958 έξ. Περί τών δουκών τών "Αθηνών Λελαρος ως και περί τοΰ Ηα- ^υθ5 άβ ΒΓίβηηβ (μ'σΐρ Οΰγγου ντε Μπρένα ) βλέπε καΐ ύποσημ. στίχ. 7246. Αϊ έν .-αΰθα ως και έν της προηγου^.ένοις παρεχόμεναι ειδήσεις περί τών Δε- λαρός είναι συγκεχυμέναί. Ό εΙς Γαλλίαν μεταβάς τω 1260 Μέγας Κϋρ καΐ κατόπιν δούΐ Αθηνών ήτο ό Οαγ Α' Λελαρός (1225 — 1263) (πρβλ. ύποσηυι. στιχ. 1553 εξ, 1555, 3302 εξ, 3375 εξ, 3392 εξ. καΐ 3455 έξ. ). Ούτος άφήκε δύο υιούς τον Ίωάννην Α' (1263—1280) και τον Γουλιέλμον (1280— 1287 ) διατελέσαντας και τούτους διαδοχικώς δούκας Αθηνών. Ό Χρονογράφος συγχέει τον πατέρα Οαγ Α' προς τον δευτερότοκον υΐον Γουλιέλμον. Ό Γου- λιέλμος ούτος ως δούς τών Αθηνών έλαβε σύζυγον τήν Έλένην θυγατέρα τοΰ αύθέντου τής Βλαχίας (Ν. Πατρών) Ιωάννου (τοϋ έν τω Χρονικώ εσφαλ- μένως ονομαζόμενου Θεοδώρου, δστις ήτο νόθ >ς υΙος τοΰ Δεσπότου "Αρτης. Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 3469 καΐ 3504). Έκ τοϋ γάμου τούτου έγεννήθη ό Οαγ Β' Δελαρός (Γγι ντέ λά Ρότσε, στ•χ. 7975 ή Γιωτής, στίχ. 8047), τον όποιον συνεζεύχθη εις πρώτον γάμον ή Ματθίλδη Άναγαυϊκή (Μαάτα, στίχ. 7983) θυγάτηρ της Ισαβέλλας Βιλλαρδουΐνης και τοΰ πρίγκιπος Φλω- ρεντίου (πρβλ. ύποσημ. στίχ, 7279). Βλέπε σχετικώς καΐ έν ΗορΓ, €1ΐΓ0- ίηοίΐιβδ §Γέοο-Γθιη&ηβ5, σελ. 473. , Ο! ΔΙΑΦΟΡνΟΙ δούκες ΤωΝ ΑΘΗΝωΝ 323 άττερ τον ίκράτει ό βασιλέας εις φυλακήν του οπτέσω. 7970 Ό δοΟκας γαρ των Αθηνών γυναίκα έτότε ούκ εΐχεν και μΞτά ταύτα ίσιάστηκεν με τον σεβσστοκράτωρ, Εκείνον τον κυρ Θ>£Οδωρον, τον άωέντην της Βλαχίας, κ' εττηρε την Ουγάτηρ του βλογητικήν γυναϊκαν. Και έ'τΓΟ'.καν αμφότεροι το άντρόγυνον εκείνο 15 υΐόν, τον ώνομάσασιν μισϊρ Γγΐ ντε λά Ρότσε, (6641 ^ όστις -γαι-) μετά την Οανήν εκείνου του πατρός του εζησεν καί εγένετον των Αθηνών ό δούκας, Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, της Ρωμανίας το έττίκλην. Κι δταν εκατεστάΟηκεν κ' έγίνη καβαλλάρης, 80 ίσιάστη με την τΓρ.γκίτησσαν, την ντάμα Ζαμττέαν έκείνην, ενώ έκράτει τον τόπον του άπ'αύτήν κ' ήτον κυρά του, κι άπήρε την θυγάτηρ της βλογητικήν γυναϊκαν Μαάταν την έλέγασιν ούτως την ώνομάζαν, του πρίγκιπος γαρ του Φλορά ήτον ή θυγατέρα. 85 Γ§ 547] Ό δοΰκας γάρτών Αθηνών Γυλιάμος ό πατήρ του έζησε χρόνους ικανούς αφότου έμεταστάθη ό πρίγκιπας -γα.^ του Μορέως, εκείνος 6 Γυλιάμος. Κι όταν εξέπεσε ό Μορέας του ρήγα Κάρλου εκείνου, τον πρώτον μπάϊλρν που έ'στειλεν ό ρήγας στον Μορέαν, 90 ήτον ό Ρούσος ντε Σουλή, και μετ' εκείνου έγίνη 70^9. τυϋτον έκράτε•... εις φ. ό,—Ισοί. 70. τότε γυναΐχα ούκ εΙχεν 71. με σεβίκστοκρατόρον, 72. Θεόδωρον άφέντην της Β. 73. έπή- ρεν 75. μισέρ ΓγΙ ντε λά Ρόζε, 78. Ρωμανίας έπίκλην. 79. "Ο- ταν έκαταστάΟηκεν κ' εγινεν 80. έσιάστη... την τάμα την Ζ. 81. άπ' αΰτην κ' ή'' κυρά του, 82 έπηρε την θ... γυναίκα• 84. Παραλεί- πεται ό στίχος. 85. Άφών έμεταστάΟηκε ό πρίγκιπα Γουλιάμος 86. χρόνους ολίγους καθώς ηύραμε εγγράφους. 87. Γΐαραλείπετο:ι ό στί- χος. 89. μπάϊλον έστειλεν έτότε ε'.ς τον Μ. 90. ντέ Σουλής 7972. Ό κυρ Θεόδωρος ήτο πράγματι ό νόθος υ'ιος του Μιχαήλ Β', δε- σπότου "Αρτης Ιωάννης, άοέντης Βλαχίαο (Πο3λ. ύποσηΜ. 3469, 3504 καΐ 7958 έξ.). 7990 έξ. Ό Ρούσος ντέ Σουλή (Κθΐΐδ5β£ΐιι (1β 8υ11γ) δέν ύττήρξε ποτέ βάϊλος του Μορέως. (Βλέπε σχετικώς έν ύποσημ. <ττίχ. 7837 έξ., ένθα εμ- φαίνεται ή πραγματική σειρά των βαΐλοιν του Μορέως). Ό δε Γουλιέλμος Δελαρος δοΰξ των Αθηνών (ύποσημ. στίχ. 7958 έξ. ) διετέλεσε τέταρτος και προτελευταίος βάϊλος εις τον Μορέαν, προ της εγκαταστάσεως τοϋ πρίγ- κιπας Φλίορεντίου. Τον Γουλιέλμον Δελαρος αναφέρει το Άραγ. Χρον. (§ 420 — 423), εσφαλμένως, ως πρώτον βάι)ον και άντικαταστάτην τοϋ απο- θανόντος Γοδοφρ. €1ι&υάβΓθη (περί ο'ϋ βλέπε ύποσημ. στιχ. 7772 έξ. ). 324 Ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ ΥΠΟ ΒΑΊ•ΛωΝ ό δοΟκας γάρ των Αθηνών, εκείνος ό Γυλιάμος, μττάϊλος και βικάριος ντζίνεράλ όλου τοΰ πριγκιπάτου. Ό ρήγας του άπέοττειλεν το πρότταγμα 'κ την ίΤούλιαν, την λέγουν οί Φράγκοι κομεσίουν, ούτως την ονομάζουν. 7995 Κ' ένταυτα επαράλαβεν τ' όφφίκ'.ον τοΰ μπαλιάτου (6661 ) και ήτον μπάϊλοο τοΰ ρηγός εως εις την ζωή ν του. Κ' ετότε εις την ήμέραν του εχτιοε την Δημάτραν, το κάστρον που ήτον στα Σκορτά, το χάλασαν οί ΡωμαϊοΓ ατός του έαττάθηκεν έκεϊ ετότε ό Μέγας Κύρης 8000 εως ου κσΐ επληρώΟηκεν τό κάστρον της Δημάτρας. [§543] Δ;αβόνταγάρ μικρός καιρός απέθανε ή κουντέσσσ, του κόντου ντε Μπριένε ή γυνή όπου ήτον αύταδέλφη τοΰ δοΰκα γάρ τΓ^ν Αθηνών μιοιρ Γυλ;άμου εκείνου, ενώ ήτον πρώτη συμβία τοΰ θαυμαστοΰ στρατιώτου, 5 τοΰ αφέντη της Καρύταινας, ωσάν σε τό άφηγήθην. Εκείνη γάρ η αρχόντισσα εποικεν με τόν κόντον υίόν, εξαίρετον παιδί, τό ώνόμασαν Γατιέρην έζησε και έγένετον άξιος καβσλλάρης, στρατιώτης γάρ έξάκουστος εις όλα τά ρηγάτα, 10 εκείνον ποΰ έσκοτώσασιν στον Αλμυρό ή Κουμπάνια. [§ 549] ' Αφότου γάρ άπέθανεν εκείνη ή κουντέσσα, διαβόντα ολίγος ό καιρός, άπέθανεν κι ό δούκας, 7991. ό δούκας οί; τών ΛΟ... Γ-.υλι:^μος, 92. βικάριος 93. τον άπό- στειλεν... έκ τ/,ν Ιΐούλ'κν. 94. Παρα^είττε-αι ό στίχος. 95. τοϋ μπαϊλάτο'^ 96. ρηγ''ς ε'.ς τήν ζοοήν του δλην. 97. Και τότε... έχτισεν 98. τό κάστρο δπου στα Σκορτσ έχάλασαν 99. έκεϊ τότε 1. άΓ:όθανε 2. ντε Μπρέ- να 3. δοΰκα 8έ των 'ΑΟ. τοϋ μ.ισέρ Γουλιάμου, 4. δπου ήτον πρώ- τη σύμβια 5. τοϋ άφέντου της Κ. καθώς τό αφ. 6. Εκείνη ή άρχ. 7.Γαλ- τιέρην 10. τόν έσκότωσαν 11.άπό6ανεν 12. λίγος... άπόθανεν κ' εκείνος 7997. Ί1 μεσ-πων. Δη•α.άτρα (ί,η ϋϊΐηαΐΓβ, Γαλλ. Χρον. § 547) ταυτίζεται προς τό σημερινον 7ω;.ί ν Δημάντρα, τοϋ δήμου Δωρίου τΐ,ς επαρχίας Τρι- φυλίας και ού/ί-'^-'^ τό ΚαστοΙ της Κυνουρίας, ώς ύττοθ^τουν οί Βυοίιοη καί Ι,οσ,ιοη. (Πρβ>". κα^ Δραγ. 199—200 και -Ο'^— 20:,) . 8001 εξ. Περί της Ισαβέλλας Δελαρός 7ήρα? '^'ϋ αύθέντου της Καρυταί- νης και τοϋ δευτέρου συζύγου αύτης Ηυ^υοδ άο ΒΓΪθηπβ, ώς καΐ περί τοϋ υ'ιοϋ των ΟπυΙΐι Γ άθ ΒΓΪεηηβ (Βαλθέρου Βριεννίιυ ή Γατιέρτ, κατά τό Χρο- νικόν, στί-/. 8007) έγένετο λόγος και προγγ'υ•^ένω^, εν ύποσημ. στίχ.724 6, Ό ΟβυΙίβΓ άβ ΒΓΪοηηβ, τελευταίος Φράγκος δοϋξ τών'ΑΟηνων υπήρξε πράγ- ματι γενναίος άλλ'έφονεύΟη άπερισκέπτως κατά τήν μάχην τοϋ'Ορχομενοϋ της Κωπ7Ϊδ-/ς('Λλμυροϋ, στίχ. 7293, ύποσημ. στίχ. 7296 ες.) εναντίον των Καταλανών, οϊτινες κατέλυσαν τό Φραγκικόν κράτος των Αθηνών. {Πρβλ. καΐ Ηορί, ΟΙίΓοηίςιιβδ ΟΓβοο-ΓΟΠίαηβδ, σελ. 473). ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΚΟΣ ΑΒΗΝωΝ ΒΑ•|•ΛΟ .' ΜΟΡΕωΣ 323 εκείνος γάρ των Αθηνών ονόματι Γυλιάμος. Ζημία μεγάλη έγίνετον άπό τον θάνατον του, 8015 διατό ήτο άρέντης φρόνιμος, φ λάνθρωπος εις ττάντας- (6681) μ'^γάλη θλίψη εγένετον στο τΓρΓ/τ<ι•Η'δ:το δλον. 'ΕνταΟτα έσυνέβηκεν, ακούσετε τί,εγίνη• ό κόντος Ουγγος ώοέχτηκεν, έκεΐνοίς γάρ ντε Μττριένε, άττό την Πούλ'α έττέρσσεν κ' ήλθεν βίς τον Μορέαν, 20 κι άτταύτου ττάλε έδιάβηκεν ολόρθα Εις την Θήβαν, λέγας να ίδη την δούκισσαν, νά την παρηγόρηση, διατό ήτο έ/νέας χηρέψοντα άπ' τ6ν μ-σίρ Γυλιάμον, άττό τόν δοΟκαν Αθηνών, τόν γυναικάδελφόν του. [§ 550] Κι αφότου άττέσωσεν εκεί κ'εΐδενκ' έσύντυχέ της, ?5 έστάθη ημέρες ικανές λέγας, τταρηγορα την. Και τόσα Ιτύντυχαν όμου, ώρέχτη ό είς τόν άλλον, μετά συμβίβασιν καλήν ό κόντος εΟλογήθη τότε την συμττεθέραν του, την δούκισσαν έκείνην, του γυναικάδελφου την γυνήν εύλογήθη είς γυναϊκσν. 30 Αφότου έσμίξασιν οί δύο, ώς τό ήφερεν τό φέρος. ή αρχόντισσα έ/γαστρώθηκεν κ' εττοικεν θυγατέραν• Ντζανέτα την ώνόμασαν, κι όσον έκαταστάθη κ' ήλθεν του νόμου ηλικίας κ' έγίνετον γυναίκα, άντραν της έδώκασιν μισΐρ Ν.κόλαον εκείνον 35 τό έπίκλην του ήτον ντε Σανού, δούκας ήτον Νηξίας• (6700) ττοτέ καλήν συμβίβασιν ουκ εΐχασιν τά δύο. 8013. ό δοϋκας γάρ των 'ΑΟ. τον έλεγαν Γουλ',άμον. 15. διοϋ ή- τον φρόνιμος πολλά,., είς όλους• 16. έγίνετον 'ς δλον το ττοιγκιπατο. 17. άκουσον τί έγίνη• 18.έκεΤνος ντε Ποιένε, 19. εκ τήν Π^ύλιαν 20. ά- τΓ-χύτου έδιέβηκεν 21. δπως νά ΐδή 22. δτι έχήρεψεν κοντά., μισέρ Γουλιάμον, 24. Αφότου εσωσεν έκεΤ, εΐδεν, έσύντ'^χέ την 25. ίκα- ■νές, λέγει. 26. Τόσον έσύντ'^χαν 27. εύλογήθην 28. τήν συγάμ- ττρισσάν του, σε λαλώ, 29. Παραλείπεται ό στίχος. 30. Αφότου γάρ έσμίξασιν, 31. εκείνη έγγαστρώΟηκεν 32. Τζανέταν... οΰτως την έ- λ.αλοί3σαν. 33. "Οσον έκαταστάθηκεν καΐ έφτασεν τοϋ νόμου 34. άν- τραν γάρ της έδωκ. τόν μισέρ Νικόλαον, 35. ντε Σανοϋς... Αξίας• 36. ουκ εΐχασιν οί δύο. 8017 εξ. Ό κόμις τοϋ'Αλητίου Ηυεταβδ (1θ ΒΓΪθηηβ (ΰποσημ. στίχ. 7246), άποθανούσης της πρώτης αΰτοϋ συζύγου Ισαβέλλας Δελαρός, συνεζεύγΟη τ/-,ν χήραν τοϋ αποθανόντος, τω 1287, δουκός των Αθηνών Γουλέλμου,Έλέ- νην, θυγατέρα τοϋ αύθέντου της Βλαχίας (Ν. Πατρών) Ιωάννου, μεθ' ής άτ:έκτ/)σε μίαν κόρην (την ιηΐά3Γηθ ίοίιβηηβ, Γαλλ. Χρον. § 550. Τζανέ- ταν στίχ. 8032), ήτις βραδύτερον κατέστη Φ^ζυγος τοϋ Νικολάου Α' Σανούδου (δβηυάο), δουκός τοϋ Αΐγ. Πελάγους ή Νάξου (στιχ. 8035). 'ί2ς προς τήν έκφρασιν: έγνέας^=νεωστί, προσφάτως (στιχ. 8022). 326 Ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ ΥΠΟ ΒΑ•|•ΛωΝ Άττό αμαρτίας έγίνετον, τέκνον ούκ έττοιησαν να άφήκουν κληρονόμον του, δια νά κληρονομήση εις τόσα κάστρη και νησία, τά εϊχε ό μισΐρ Νικόλαος. 8040 [§ 551] Ό κόντος Ουγγος ντε Μττριένε, αφότου εύλογήθη την δούκισσαν των Αθηνών, την άφεντίαν άττήρε, τον τόπον όλο άφέντευεν του Μεγαλοκυράτου, κ' εΐχεν εις άβοερίαν αύτου τον Γγίον ντε λά Ρότζε εως ου εζη ή μητέρα του, η δούκισσα εκείνη. 45 Διαβόντα γάρ χρόνοι καν δύο, απέθανε ή κουντέσσα, κι ό κόντος ΟΟγγος έδιάβηκεν τόν τόπον του της Πούλιας. Κι αφότου ήλθεν ό Γιωτής του νόμου ι'-)λικίας, την άφεντία επαράλαβεν, το Μεγαλοκυράτο. Καβαλλάρης έγένετον, καλός αφέντης ήτον, 50 Μέγαν Κύρην τόν έλεγαν, τό επίκλη τών Ελλήνων, δούκας ήτον των Αθηνών, όνομα μέγαν εΐχεν μόνον γάρ από αμαρτίας, διατό έδίαγε είς πονηρίαν, ό Θεός ουδέν του εδωκεν νά ποιήση κληρονόμον, νά άφήκη άπό την σάρκαν του παιδί τοϋ νά άφεντέψτ) 55 τόν τόπον και την άφεντίαν, την είχαν οί γονείς του. [§ 552] Έν τούτω παύομαι εδώ νά λέγω διά εκείνον, τόν μισΐρ Γγϊ ντε λά Ρότζε, τό.' Ι^Ιέγαν Κύρη εκείνον, (6720) και θέλω νά σε αφηγηθώ διά τόν μισέρ Νικόλαον, τό έπίκλην του ντε ΣαΙντ Όμέρ, τό πώς γάρ εύλογήθη 60 κι άπήρεν εις γυναϊκαν του την πριγκίπισσαν Μορέο:)ς, ^ εκείνη όπου ήτον σύμβια του πρίγκιπα Γυλιάμου. 8037. εγινεν 38. τοϋ νά τους άναπάψγ; 39. στο κάστρον και εις τά νησία... μισέρ Νικόλας. 40. ντε Πριέν,.. εύλονήβγ,ν 41.δού- καιναν. . . τόν τόπον δλο έττηρεν, 42. τήν άφεντίαν ολην δε τοϋ 43 — 44. Παραλείπονται οί στίχοι. 45. Διαβ. δύο /ρονών, απόθανε ή κ. 46. ό κόντο Ουγγος. . . σ^^,ν Πούλιαν. 4 7. Άφτ,κεν υίόν μειράκιον τήν Γγιον ντέ λά Ρόντζε" 47β. αφότου άναθράφηκεν κ' έγίνετον τοϋ νόμου (δύο στίχοι ) 48. τήν άφεντία έλαβε τ^-ϋ Μεγάλου Κυράτου 49. Καβαλλάριος έγίνετον, καλός αφέντης ήτον, 50. Παραλείπεται ό στίχος. 51. μεγάλην δόξαν και τιμήν εΐχεν εις τό ρηγατον 52. πλην ήτο άπό αμαρτίας κ'έτεσε εις πορνείαν. 53. ουδέν τόν εδωκεν παιδίν διά κληρονόμον 54. νά άφήστ] εις τόν τόπον του, στην άφεντίαν τ•Λν εΐχεν. 55 — 61. Παραλείποντ^■:ι οί στίχοι. 8047 εξ. Περί τοϋ Γιωτή τούτου, όστις είναι ό Ουγ Β'Δελαρός, δοϋξ τών Αθηνών και υίός τοϋ Γουλιέλμου Δελαρός, βλέπε ύποσημ. στίχ. 7958 έξ. Αί πληροφορίαι αύται αί άναφερόμεναι εις τόν Γιωτην, καθώς και εις τον κόμιτα άβ Βποηηβ και τήν 'Ισαβέλλαν Δελαρός, άπαντοίσιν επίσης καΐ εις τό 'Αραγ. Χρον. (§ 452), άλλ' έχουν χρονολογικώς τοπο6ετηθη ε'ς Οέσιν διά- φορον, ήτοι ευθύς μετά τήν άφήγησιν περί τοϋ γάμου τοϋ πρίγκιπος Φλωρεν- τΐου και της Ισαβέλλας. Η ΧΗΡΑ ΤΟΥ πΡΙΓΚίπΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΥ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙ-ΝΟΥ 327 !§ 553] Αφότου γάρ άττέθανεν ό ττρίγκιπσ Γυλιάμος, απόμεινε ή ττριγκίπισσα, εκείνη ή γυνή τον, (ένω ήτον αύταδέλφισσα εκείνου του Δεσττότου, 8065 κύρ Νικηφόρου εκείνου, τοΰ αφέντη γάρ της "Αρτας), χήρα, και ήτον στον Μορέαν κ' εΐχεν χωρία ττλεϊστα, ένω έκράτει καΐ ένομεύετον στον κάμπον του Μορέως• ωσαύτως στο καστελλανίον, εκείνο της Καλαμάτας, εΐχεν όπου άφέντευεν χώραν το Μανιατοχώριν, 70 τον Πλάτανον και το Γλυκύ κι άλλα χωρία μετ' αΟτα. [§ 554] Ένταΰτα ό μισΐρ Νικόλαος ντε Σαίντ Όμέρ ό γέρος, ώς ήτον μέγας κ' ευγενής κ' είχε πολΰ λογάριν, καΐ ήτον αποθανόντα ή πρώτη του γυναίκα, (όπου ήτον γάρ πριγκίπισσα της πόλεως Αντιοχείας, 75 άπό τήν οποίαν ελαβεν πλούτος, λογάρι εις δόξαν), 8Θ62. Πρίγκιπος Γουλιάμος, 63. ^μεινεν ή πρ. 64. δπου ήτο 8έ αύτάδελφη εκείνου 65. τοΰ Νικηφόρου, λέγω σε, άφέντου δε 66, Εύ- ρίσκετον γάρ ή αυτή εις τ6ν Μορέαν χήρα, 67. και εΐχεν πλείστα δε χω- ρία στον τόπον τοϋ Μορέως, 68. καστελλανίκιον, αυτό της Καλαμάτας* 69. εΐχεν γάρ καΐ άφέντευεν το Μανιατοχώριν, 70. και το Γλυκύν 71. ό μισέρ Νικολός ό γέρων ντέ Σάντ 'Ομέρι, 72. μέγας ευγενής κ' εΤχεν 73. ώς εΐχεν αποθάνει 74. ήτονε... της πόλης Άντ. 75. καΐ άπ' έκεί- νην. . . πλοϋτον, λογάριν σφόδρα ), 8062 εξ. Περί της χήρας τοϋ Γουλιέλμου Βιλλαρδουΐνου, πριγκιπίσσης "Αννας, θυγατρός τοΰ Δεσπότου "Αρτης Μιχαήλ Β' καΐ αδελφής τοϋ διαδό- χου του, κυρ Νικηφόρου (στίχ. 8065), βλέπε ύποσημ. στιχ. 3111.Ώς πρ6ς τα χωρία τα όποια ένομεύετοώς «ντουάριν», ταΰτα ήσαν εις τήν περιφέρειαν της επαρχίας Πυλίας. Έκ τούτων σώζεται μόνον ό Πλάτανος τοΰ δήμου Πυλίων, πλησίον τοΰ οποίου ήτο και το Γλυκύ, ϊσως το σημερινον χωρίον "Ικλενα καθώς και ή χο'ιρα τοΰ Μανιατοχωρίου. ήτις συχνότατα αναφέρεται καΐ μεταγενεστέρους εις τά βενετικά έγγραφα ώς σπουδαιότατη κο:)μόπολ.ς της περιοχής ταύτης. (Πρβλ. Δραγ. σελ. 244 — 249, ΣάΟα Μεσαίων. Βιβλ. τομ. Β' σελ. ρκε', ύποσημ. 3 και εν ύποσημ. σηχ. 3039 τοΰ παρόντος Χρονι- κοΰ). Πλάτανος υπάρχει κα•, έ; τω δήμω Βουφράδος τής αυτής επαρχίας. 8071 εξ. Περί των ΣαΙντ Όμ.έρ έγένετο πολλάκις λόγος εν τοις προηγου- μένους (Πρβλ. ύποσημ. καί στίχ. 3275 έξ. 3302 έ;, 5600 έξ, 7379 έξ. ). Έν- τν.ϋθα πρόκειται περί τοΰ Νικολάου Β' (μισϊρ Νικόλα του γέρου) τοΰ διαση- μ.οτέρου μεταξύ των Σαίντ Όμ.έρ, όστις πλουσιώτατος ών εκτισεν εν Θήβαις -:ο πολυτελέστατον όμ<όνυμον κάστρον, περί ού γίνετο.ι λόγος έντο:ΰθα. Τό κ-':στρον τοΰτο, περί ού βλέπε λεπτομέρειας εν Γρηγοροβίου Ίστορ. Αθηνών Α' 527, 566, Β' 57, 118 και έν Μίλλερ Ίστορ. φραγκοκρ. Α' 377—78 δέ- κατεστράφη, φαίνεται, εντελώς ύπό των Καταλανών, άλλα μ.ετά ττ^ν έγκααά- στασιν τούτων εν Άττικοβοιωτία οί Σαιντ Όμέρ κατέφυγον ζ'.ζ Πελοπόννην ίτον. Και ό μ:ν γερο Νικόλας ό Γ-' έ'κτισε το κο:στέλλιν τοΰ Μιχν.ατί'χωρίου (στ. 8094) και το κάστρον τοΰ Άβαρίνου, ό δε ανεψιός αΰτοΰ Νικόλαος ό Γ' έτερον κάστρον τοΰ Σαιντ 'ϋμερίου, ούτινος σώζονται λείιΐονο: παρά τ6 όρεινόν χωρίον Σανταμέρι τοΰ δήμου Δύμης τής 'Επκρχία^ Πατρών. (Πρβλ. καΐ Γαλλ. Χρο;. § 527). 323 Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑΊ-ΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ ώς ευγενής και φρόνιμος ίσιάστηκεν κι άττήρεν έκείνην την πριγκίττισσαν, όττου ήτον του Μορέως, (6740) γυναϊκαν του εύλογητικήν, οΟτως την εύλογήθη, και δΓ αυτό ήλθεν στον Μορέαν καΐ ήτον μετ' εκείνην. 8080 Άττό του πλούτου του ττολλοΰ, τήν άφεντίαν δττου εΐχεν, το κάστρον του Σαΐντ Όμερίου,δτιου ήτον εις τήν Θήβαν, έτΓοίησεν, κ' εχτισεν αυτό κάστρο άφ•ρόν εις σφόδ :α• οικήματα εττοικε εις αυτό δια έναν βααιλέαν. "Εττοικεν γάρ κ* έχτίσεν το κ' έκαταϊστόρησέν το 85 τό ττώς έκουγκεστήσασιν οι Φράγκοι τήν Συρίαν. Το διτοιον έχαλάσασιν μετά ταύτα ή Κουμπάνια δια φόβον δπου εΐχασιν άπό τόν Μέγαν Κύρην, τόν δουκαν γάρ των Αθηνών, τόν λέγουσιν Γατιέρην ττολλάκις μή τό επιασεν κ' έσέβηκεν εις αΟτο 90 και μετά εκείνο έκέρδισε τό Μεγαλοκυράτο. "Εδε άμαρτίαν δπου εποικαν οί δόλοι Κατελάνοι κ' έτέτοιον κάστρο εχάλασαν κ' έτέτοιον δυναμάριν ! 'Ούσαύτως καΐ έποίησεν μισΐρ Νικόλαος εκείνος στην χώραν του Μανιατοχοορίου, έναν αικρόν καστέλλιν 95 διά φύλαξιν του τόπου του κατά των Β ;νετίκων. Και μετά ταΰτα εχτισεν τό κάστρον του Άβαρίνου (6760) ε'ις λογισμόν και εις σκοπόν νά ποιήση προς τόν ρήγαν, νά τό ?χη δώσει εις κληρονομίαν εκείνου καΐ του άνεψίου του, του μ=γάλου πρωτοστράτορος, μισϊρ Νικόλας άκω. 8100 [§ 555] Ένταυτα εδραμε ό καιρός κι απόθανε ό Μέγας Κύρης, δπου ήτον μπάϊλος στον Μορέαν καΐ μετ' εκείνου Ιτέθη 8076. Ισιάστην καΙ έπηρεν 78. γυνή του εΰλογητική, εΰν^ς 79. δι'αύ- το 80. τήν εΙχεν, 81. τοΰ ντε Σάντ 'Ομέρ, δποδτον 82. εποικεν, καΐ έχτισαν το κι άφίρωσάν το σφόδρα• 83. 'ς αϋτί> 83β. νά έσέβη, νά έπέζεψεν μετά τήν φ^Ι-^ελία του" 84. ΚαΙ έχτισαν το κ' έκατιστόρησάν το. 8δ. Παραλείπεται ό στίχος. 86. "Τστερον το εχάλασαν εκείνοι οί Κατελάνοι 87. διά τόν φόβον, τον εΐχασιν άπέ 88. τον δοϋκα δέ. . . τόν έλεγαν Γατιέρην, 89. δττου πολλά έκοπίασεν κ' έσέβησαν εις αυτό, 91. οί σκύλοι 92. και τέτοιον κ... και αέγαν δυναμάριν! 93. Ωσαύ- τως έποικε, εχτισεν αυτός ό μισέρ Νικόλας 98. δώση κληρονομίαν ε- κείνου 99. μισέρ Νικόλα εκείνου. 8100. Εις τοϋτο Ιδραμε καιρός, απόθανε 1. όπούτον... καΐ μετ' αυτόν ετέθη 8093 εξ. Περί Μανιατοχωρίου βλέπε ύποσημ. στίχ. 8062 έξ. Τοϋ κάστρου τοΰ Άβαρίνου βλέπε περιγραφήν και εικόνας εΙς τό ταξιδ. βιβλίον ΆΘ.Ταρ- σούλη, Κάστρα καΐ Πολιτείες τοϋ Μοριά, σελ. 231 — 235. ΝΥΜΦΕΥΕΤΑΙ ΤΗΝ ΧΗΡΑΝ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚ. Γ. ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ 329 μττάϊλος βικάριος ντζενεράλς ό μ'.σϊρ Γγις εκείνος, τον έλεγαν γαρ Τρεμουλάν, άφέντην της Χαλαντρίτσας, [ §555] Κι αφότου γάρ άπόθανεν κι ό Τρεμούλας εκείνος 8105 άττόστειλεν προστάγματα άττό την Πούλια ό ρήγας τοΰ μισΐρ Νικολάου ντε ΣαΙντ Όμέρ, νά έ'νι εκείνος μττάϊλος. Κ' ενταΰτα έπαράλαβεν το όφφίκιον τοΰ μτταλιάτου κ' εττραττε κ' έδιόρθωνε τον τόπον εις είρήνην, ώς ευγενής και φρόνιμος που ήτον σπάνω εις όλους. 10 [§ 55/] Εις τον καιρόν της εξουσίας του γέρο μισΙρ Νικολάου, εκείνου γαρ ντε Σαϊντ Όμέρ, ό της Θηβου αφέντης, όπου ήτον μπάϊλος στον ί^ορέαν εκείνες τές ημέρες, όκάπο:ος Φράγκος,εύγενής,που ήτον εκ τήν Τσαμπάνιαν, μισιρ Ντζεφρέ τον έλεγαν, τό έπίκλην ντε Μπριέρες, 15 εξάδελφος ήτο εκείνου τοΰ αφέντη της Καρυταίνου. Κι ώς ήκουσεν και εμαθεν οτι έμεταστάθη (6780) ό αφέντης της Καρύταινας, όπου ήτο εξάδελφος του, κι ουδέν ενέμεινε άπ* αύτοΰ παιδί του κληρονόμος, ήλθεν του δρεξις καλή κ' εις λογισμόν έβάλθη 20 νά άπέλθη γαρ είς τον Μορέαν, ώςπρογγενής όπου ήτον τοΰ αφέντη της Καρύταινας, νά εχη τό ίγονικόν του. 8102. Παραλείπεται ό στίχος. 3. Τρέμουλαν τον έλέγασιν,... Κα- λανδρίτσας. 4.*Αφών γάρ έπαράλαβεν ό Τρ. 5.ό ρήγας εκ ττιν Πούλιαν 6.•χισέρ Ν',κολοϋ ντε Σάντ 'Ο/ερ, 7. Κι οΰτως τό... τοΰ μπαϊλάτου 8. έ- πραττεν δε καΐ ώρθωνεν 9. απάνω 'ς δλους. Σημ. 8110. Εις το χειρόγραφον τοΰ κωδ. Π. τ6 κείμενον τό αντιστοιχούν προς τους στίχους 8110 — 8473 του κωδ. Κ, τό άναφερόμενον είς τό έπει- σόδιον τοΰ Οβοίίρογ άθ ΒΓυγέΓ68 (Ντζεφρέ ντέ Μπριέρες ) έχει τοποθετηθή, εκ κακής ίσως αντιγραφής, εις τό τέλος και μετά τόν στίχον 9130. Δεδομέ- νου δτι ή φυσική θέσις του είναι ένταΰθα, προβαίνομεν είς τόν παραλληλι- σμόν των παραλλαγών των σχετικών στίχων. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ.9130). 8110. τοΰ γέρου μισέρ Νικόλα 11. τοΰ ντέ Σάντ Όμέρ, τής Θήβας τόν αφέντη 12. όποΰτον 13. ευγενής, ήτον 14. μισέρ Τζεφρέ... ντέ Πριέρε, 15. τοΰ άφέντου Καρυταίνης 16. Και ώς... έμεταστάθην 17. πού ήτον εξάδελφος του, 18. καΐ ούκ άνέμεινε... παιδίν του 19 δρεξη καλή νά άπέλθη εΙς τόν Μορέαν 20. και νά γυρέψη τήν άφεντία τοΰ άφέν- του Καρυταίνου. 21. Παραλείπεται ό στίχος. 8110 ες. Περί τοϋ Ντζεφρέ ντέ Μπριέρες (ΟβοΓίΓΟγ άβ Βηΐγβηνδ) αποθα- νόντος χωρίς ν' άφίση άμεσους απογόνους Ι'να κληρονομήσουν τήν βαρωνίαν Καρυταίνης, τήν οποίαν, λόγω των επανειλημμένων αταξιών του απώλεσε καΐ ανέκτησε δις, διετήρησε δέ τελικώς ώς νέον δόμα, βλέπε σχετικώς ύποσημ. καΐ στιχ. 3363 έξ., 5653, 5737—5911, 7224 έξ. καΐ 7239. 330 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑ Ι•ΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ Τον τόπον του έσημάδηψεν κ* ύΊτέρττυρα εδανείστη, σιργέντες όχτο'^ έρρόγεψεν όττου ήλθαν μετ' εκείνον. Άττό αρχιερείς, καβαλλσρίους άττήρεν μαρτυρίες 8125 ίγράί^ως με τές βοΟλλες τους, το ττώς έμαρτυροϋσαν, ότι ήτον γάρ εξάδελφος εγνήσιος, κατά σάρκα, του αφέντη της Καρύταινας, του μισιρ Ντζεφρέ ντε Μπριέρες. ΟΙκονομήθτ) ευγενικά, άπήρε όχτώ σιργέντες, έξέβη άπό τον τόπον του κ' έβάλθη νά όδεύτ). 50 [§ 558] Και ήλθεν στην Άνάπολιν κ' ηΟρεν τον ρήγαν Κάρλον τές μαρτυρίες τοϋ εδειξεν εκείνες όπου έβάστα το πώς ήτον εξάδελφος του αφέντη της Καρυταίνου και ήλθεν προς το σύνηθες δπου εχουσιν οί Φράγκοι, ώς γονικάρχος, συγγενής νά εχη τό ίγονικόν του. 35 Τό όμάτζιον του έπρεζάντισε, ώς ενι τό συνήθειον. [§ 559] Κι ό ρήγας, ώς τό ήκουσεν κ' είδεν τές μαρτυρίες του. (6800) ώρισεν και έγράψασιν στόν μπάϊλον του Μορέως, εκείνου γάρ ντε Σαΐντ Όμέρ του γέρο μισΐρ Νικολάου, νά ποίηση νά έλθουν οί άπαντες λίζιοι του Μορέοος, 40 οί αρχιερείς κ' οί φρόνικοι όλου του πριγκιπάτου, νά ποιήση κούρτην δυνατήν, νά ίδοΰν τές μαρτυρίες του, όπου ήφερεν εκ τήν Φραγκίαν μισΐρ Ντζεφρές εκείνος• κ' ει μεν εύροΰν ότι ζητεί μέ τρόπον δικαιοσύνης τό κάστρον της Καρύταινας μετά της περιοχής της, 45 νά του τήν δώση τήν νομή ν και γά τήν ρεβεστίση. [§ 55θ] Εϊδασι γάρ τόν όρισμόν, όπου έστελνεν ό ρήγας, ή κούρτη, δπου ήσασιν έκεϊσε εις τήν Κλαρέντσαν, κι ανέγνωσαν τές μαρτυρίες δπου ήφερεν μετ' αύτον. Κι αφότου έσύντυχαν πολλά, κ' είπαν καΐ ανάφεραν, 8122. ύπέρττυρα έδανε•σ-Γ/;ν, 23. και. εΐχεν μετ' εκείνον. 24. αρχιερείς και άρχοντες έττηρεν μαρτυρίαν 20, οτι ήτον εξάδελφος γνήσιος, 27. τοϋ άφέντου τής Κ. μισέρ Τζεφρε εκείνου. 28. επήρε όχτώ σιργέντες, 29.άπέ τον τόπον του, έβάλθη 30. Ήλθεν... και τ,υρηκεν τον ρήγαν 31. εκείνες, τές έβάστα• 32. Παραλείπεται ό στίχος. 33. τ6 έχουσιν 34. ώς γονικάρχης...γονικόν του 35. Τό όμάντζιν έπρεζέντισεν ώς τό εχου- σιν συνήΟενον 38. εκείνου τοϋ ντε Σάντ Όμέρ τοϋ γέρου μισέρ Νικόλα, 39.δπως νά έλθουν άπαντες άρχοντες 40. Παραλείπεται ό στίχος 41. νά ποίσουν. ., τές μαρτυρίες, 42. δπου έβάστα... μισέρ Τζεφρές 43. ζητ^ 44. μέ τήν περιοχήν της, 45. νά τοϋ εχη δώσει 46. Κι ώς εϊδασι τές μαρτ1^ρίες τόν όρισμόν τοϋ ρήγα, 47. ήσασιν έκεϊ. . . Κλαρέντσα, 48. άνάγνωσαν 49. Άφών. .. είπαν ο ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ ΤΗΝ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑΝ 331 8150 ήλ6αν καϊ άναφέρο.σιν τήν πράξιν οττου εποικεν ό αφέντης της Κσρύτσινο;ς είς τόν καιρόν εκείνον, όταν έρροβόλεψεν κ' έδιάβη εις την Θήβαν, καΐ ήλθεν κ' εττολέμησεν μετά τόν Μέγαν Κύρην, αρματωμένος ε;ς φαρίν, τόν ττρίγκιπα Γυλιάμον, 55 δττου ήτο αφέντης φυσικός, κ' έκράτει άττό εκείνον τό κάστρον της Καρύταινας και όλον του τόν τόπον. (6820) 'Αττίστησε τόν άφέντην του κ' έγίνη δημηγέρτης, κ' ένταυτα άκληρήθηκεν εκείνος κ' ή γ νεά του* και μετά ταΟτα οι άτταντες όλου του πριγκιπάτου 60 τόν πρίγκιπα έδεήθησαν κ' επσρακάλεσάν τον, καί εστρεψεν τόν τόπον του με συμφοονίαν καϊ τρόπον, ώς δόμα νέον του τό εδοοκεν νά τό κληρονομήσουν αν ποίηση τέκνα όπ' αύτου, νά έ'νι από τό κορμί του. |§ 561] Ένταΰτα έλαλήσασιν κ' ήλθεν ό καβαλλάρης 65 εκείνος ό μίσϊρ Ντζεφρές έκεϊσε εις την κούρτην. Ό επίσκοπος της "ΟΟλενας έβάστοξε τον λόγον και ειπεν του λεπτομερώς τήν τήρησιν της κούρτης, την πράξιν όπου εποικεν ό αφέντης της Καρυτσίνου, καί πώς άκλήρησαν αυτόν κι όλην του τήν γενέαν 70 προς τά συνήθεια όπου εχουοιν είς όλα τά ρηγάτα* όποιον εύροΰσιν άπ^στον, νά ενι δημηγέρτης, πρώτα άκληρσται όλοστινός κι άπαύτου ή γενεά του άπό όσον τόπον κι άφεντίαν έχει και άφεντεύει. «Ένταυτα, φίλε μας καλέ, λέγομεν τήν άλήθειαν, 75 »έσέν δίκαιον ουδέν έρχεται έκ τοϋτο όπου άνακράζεις». [§ 562] Άκούσοον ταύτα; ό μισΐρ Τζεφρές εκείνος ντε Ι^ίπριέρες, (6840) τό πώς άπήρε άποφασιν έκ τόν σκοπόν όπου είχεν, έδιέβη εις τήν κατούνα του κ' έκατσε κατά μόνας• εκλαψεν καϊ έθρήνησεν ώσπερ νά εΐχεν χάσει 8150. τγ;ν -ράξιν οπού εποικεν ό αφέντης Καρυταίνου, 51. Παραλεί- πεται ό στίχος. 52. δταν γαρ έρροβόλε•|εν κ' έδιέβην 54. Γουλιάμον 55. άπ' εκείνον 58. είς τοϋτο άκληρήθηκε αύτος 62. νέον τό έδωκεν νά τό κληρονομήσγ) 63. αν ποίσγ) τέκνον άπ' αυτόν... έκ τον κορμίν του. 64. Είς τοϋτο έλαλ. μισέρ Τζεφρέν καΐ ήλθεν 65. Παραλείπεται ό στίχος. 67. είπε τον 68. ό άφ.Καρυταίνου, 69. πώς τον άκληρή- σασιν αυτόν καΐ την γενεάν του 70. συνήθεια, τά έχουσιν 71. εΰρουν 72. νά άκληράται αυτός, έπειτα ή γενεά του 73. άπέ τόν τόπον... δσον κρατεί και έχει. 74. φίλε μου. ..λέγω σε 75. δίκαιον έσέ^Λ.. έκ τοϋτο τό ζητάεις.» 76. Ώς τό ήκουσε ό μισέρ Τζεφρές 77. πώς έπηρεν 78. κ' έκατσεν 79. πολλά έκλαψεν, έθρην. 8157. Βλέπε σχετικώς στιχ.3226 εξ, 3348 εξ. και ύποσημ. στιχ.3363 έξ. 332 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ 3Α•|•Α0Σ ΜΟΡΕωΣ 8180 τό ρηγάτον το της Φραγκιάς, εάν ήτ ον εδικόν του. [§ 565] Διαβόντα γάρ ημέρες δύο, έβάλθη νά (τκοττίζη και νά άνεβάζη λογισμούς πώς ήμττορεϊ νά ττράξη• ότι αν στραφη εις την Φροχγκί€χν, αν ουδέν ποίηση έργον, νά μείνη εις την Ρωμανίαν, νά εΟρη οίκονομίαν του, 85 δλοι τον θέλουσι γέλα μέμφεσται κι όνειδίζει, διότι εστράφη άνεργος, την εξοδόν του έχασε. Έν τούτω είπε προς αυτόν κάλλιον του νά άποθάνη περί νά μείνη άνεργος του νά μη διαφορήση. Όκάποιον ηύρεν τοπικόν άνθρωπον κ' έφιλεύτη• 90 ερώτησε τον ακριβώς νά τον πληροφορέση, τά κάστρη δπου είναι είς τά Σκορτά, τό Άράκλοβον, πώς στέκει, ωσαύτως κ' ή Καρύταινα, πώς ενι καμωμένη, και ποίον εν' δυναμώτερον και τί λαόν νά έπάρη. Κ' εκείνος, όπου εξευρεν τών δύο κάστρων την στρώσιν, 95 λεπτώς του τά εδιερμήνεψεν κ' έκαθοδήγησέ τον, τον τόπον όπου ΐστονται καΐ τί λαόν νά έπάρουν. (6860) Κι αφότου ταϋτα ήκουσεν έπήρεν τόν σκοπόν του, εμίσσεψε άπό τόν Μορέαν κ' ήλθεν στό Ιενοχώριν κι όσον άπέσωσεν έκεϊ, είπεν ότι εζαλίστη, 8200 τό κοιλιακόν τόν επιασεν, έλεγε τών ανθρώπων, κ' ερώτησε τό που νά εύρη νερόν άπό γιστέρνα, 8180. τό ρηγάτο δλον της Φρ. νά ήτον 81 Διαβόντα δε 82. νά άναβάνη 83. εάν στραφη εις τήν Φ. έξου νχ κάμη 84. Παραλείπεται ό στίχος. 86. έξοδον του χάσεν. 87. Εις τοϋτο είτεν... «Κάλλιο νά απο- θάνω 88. παροϋ νχ μείνω άνεργος, νά μή διαφορέσω». 89. εύοεν 90. ήρώτησεν... πληροφόρηση, 91. τά κάστρη, τά ένι στα 92. καμω- μένα, 93. ποία ένι δυνςίμώτερα... νά έπάρουν. 94. έςευρε τά δύο κά- ■στρη εκείνα 95. τά έρμήνεψεν κ'έκαθοδήγεψέν τον. 96. Παραλείπεται ό στίχος. 98. έκίνησεν 99. καΐ όταν έσωσεν 8201. έρωτα ποϋ νά €Ορη νερόν νά πίνη άπό γιστέρνα, 8191. Περί τοϋ κάστρου τοΰ Άρακλόβου ή Όρεοκλόβου ή ή Έρεοκλόβον» (στίχ. 8283, 8323) βλέπε ύποσημ. στίχ. 1759. Περί τοϋ κάστρου τούτου, ώς και περί της θέσεως του ομιλεί διά μακρών δ Δραγ. (σελ. 22 — 42 κο4 121—130), πιστεύει δέ βτι εκείτο έπΙ υψώματος Ν. Δ. τοϋ χωρίου Πλατιάνα, τοϋ δήαου Άλιφείρας της Επαρχίας "Ολυμπίας. (Δραγ. σελ. 38 — 41). 8198. Το Ξενοχώριν (δίΐΐ'οοίβ— Γαλλ. Χρον. § 563)_ταυτίζει ό Δραγ. (σελ. 36 — 39, βλέπε αυτόθι καΐ σελ. 127 ) προς τό χωρίον .τ^εροχώρι τοΰ δή- μου Άρήνης, της Επαρχίας "Ολυμπίας, παρά τήν 'Ανδρίτσαιναν. Περί της μετατροπής τοϋ ονόματος άπό Ξενο-χώρι είς Ξερο-χώρι βλέπε και είκασίαν ϊν Άδαμ. σελ. 579. Διά τοϋ ονόματος Μορέας νοείται ένταΰθα ό κάμπος ■της "Ηλιδος (πρβλ. καΐ ΰποσημ. στίχ. 1447). το ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ 333 διατΐ ενι στητικόν νερόν και στσίνει την κοιλίαν. Κι όκάτΓοιος όπου ήτον έκεϊ, όπου ήτον εκ τον τόττον, τον είττεν εις το Άράκλοβον είναι καλές γιστέρνες, 8205 κι ας στείλη νά τοΰ δώσουσιν εκ το νερόν εκείνο κ' ένταϋτα ήθελε ώφεληθή άττό την ζάλην που είχεν. Γ§ 564] ΈνταΟτα κράζει έναν του σιργέντην όττου ήγάπα κι δπου εΐχεν στο μυοτήριον του πολλά άποθαρρεμένον, και λέγει του• «'Έπαρε φλασκί, και άμε εις το κάστρον 10 »αύτοΰ σιμά στο Άράκλοβον κ' είπες τον καστελλάνον, »τό πώς γάρ τον παρακαλώ νά όρίση, νά σε δώσουν »έκ της γιστέρνας το νερόν, χρήζω το διά ίατρείαν του^ »διατΐ με το ώρισε ό ιατρός κ' είπεν ότι ωφελεί με. »Καΐ πρόσεξε, ώς φρόνιμος, νά σέβης είς το κάστρον, 15 »πώς στήκει, και τά εμπατα, το πόσοι τά φυλάγουν, »νά με τό είπής στο στρέμμα σου, νά με το διερμηνέψης, (6880) »καϊ μή τολμήσης νά τό είπης άνθρωπου γεννημένου». Ένταΰτα ό σιργέντης του άπήλθεν είς τό κάστρον τόν καστελλάνον ηυρηκεν, γλυκέα τόν χαιρετίζει, 20 εκ μέρους γάρ τοΰ άφέντου του έπαρακάλεσέ τον νά όρίση νά τόν δώσουσι νερόν εκ τήν γιστέρναν. Κι ό καστελλάνος παρευτϋς ώρισε, εδώκανέ τον έσέβη ατός του είς τόν γουλάν κ' έκατεστόχαξέ το, εστράφη είς τόν μισϊρ Ντζεφτέ κ' είπεν του όσον είδε. 25 Καν δέκα ήμερες έποικε κ' ελεγεν, ζάλην έχει* κι αενάως ό σιργέντης του ύπήγεν είς τό κάστρον, και ήφερνέν του τό νερόν αενάως νά τό πίνη. Και μετά ταύτα έμήνυσεν τοΰ καστελλάνου νά ελθη, παρακαλώντα, άξιώνοντα διά νά τοΰ έ'χη συντύχει. 30 Κι ό καστελλάνος παρευτϋς ήλθε στον καβαλλάρην. Τό ίδεϊ τον ό μισΐρ Ντζεφρές, γλυκέα τόν αποδέχτη, 8202. διότι ένι στητικόν καΐ στήνει 3. 'Οκάποιος τοϋ έρμήνεψεν,. δπου Ά. δτι ε'ις το 'Αρ. Ινι καλές 6. Παραλείπεται ό στίχος. 7. Έλάλησεν σιργέντην του ενα δπου τόν ήγάπα, 8. δπου εΐχεν... ά- ποθαρρεμένο. 9. Λέγει του... άγωμε 10. λέγω εις τό Άρακλ. κ* είπε τόν κ. 11. τό πώς τόν παρακαλώ... νά με δώσουν 12. τό νερό ώς δια ιατρεία μου, 13. διοϋ με τό όρμήνεψεν ιατρός και ωφελεί με. 15. πώς στέκουν... φυλάττουν 16. έρμηνέψης, 19. εΰρηκεν 20. έκ. μέρους τοϋ αφέντη του 22. Ιδωκάν του* 23. έσέβη άπέσω... κ' έχατε- στόχαξέν τον, 24. μισέρ Τζεφρέ κ' εΤπεν τον 26. καΐ πάντα ό σιργέν- της του ύπάγαινεν στο κ. 27. ήφερνέ τον τό νερόν έγκαιρον 28. τόν κα- στελλάνον ούτως, 29 παρακαλεί, αξιώνει τον, νά ύπα νά τοϋ συντύχη, 31. ό μισέρ Τζεφρές 334 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑ-Ι-ΛΟΣ ΜΟΡΕ63Σ εΐ7Τ£ τον την άστένειον του κ' έτταρακάλζσέ τον, νά τον δ'χτΓ] εις το κάττρον του με Ιναν τσαμττρελιάνον, νά του εχρ) δώτε; τσάμττραν μίαν νά κοίτεται εί; αυτήν, 8255 ώς δια νά ττίνη το νερον Ι/καιρον της γιστέρνας• κ' ή φαμίλια του ή ετερη νά είναι εις τον μττοΰρκον. (6900) Κι ό καστελλάνος τταρευτύς, ού μη σκοπώντα δ όλον, εΐττεν και ύποα-χήθη του νά τον δεχτή εις το κάστρον και μετά ταύτα ό μισΐρ Ντζεφρές, την δεύτερην ήμέραν, 40 επήρε την κατούνα του κι άττήλθεν ε'ις το κάστρον. [^§ 555] Έσέβη άπέσω εις τον γουλαν, έδωκαν του την τσάμπραν, εποίησαν το κρεββάτι του κ' έκοίτετον εκεϊσε. Έναν σιργέντην μοναξόν εΐχεν έκεϊ μετ' αΟτον., κ' ή ετερη του φααελία ήτον έκεϊ εις τον μττοΰρκον. 45 °60ρισε και ήφέρα τιν τά ρούχα το'.' είς το κάστρον κι άπέσοο είς τά ροΰχα του ήσαν και τ' άρματα τους. Εκείνος γάρ άδιάλειπα είς το κρεββάτι έκο τον τον καστελλάνον έκραζε και ήσθιε μετ' αυτόν τόσην τιμήν κι άναδοχήν έδειχνε προς εκείνον 50 διά νά θαρρέση είς αυτόν, νά τον έχη άπεργώσει. [§ 555] Κι δσον τόν άποθάρρεσ^ν και είδε τον καιρόν του, κράζε• τους σιργέντες του όπου εΐχεν εδικούς του, ειπεν, ότι διάταξιν θέλει διά νά ποίηση φοβούμενος τόν θάνατον διά τήν άστένειον ποΰ εΐχεν 55 έβαλεν χαΐ ώμόσαν του κρυφίός είς το κελλίν του νά κρύνΐ^ουν το τού; θέλει είπε: και νά του συνεργήσουν (6920) άν^ ποιήση έκεϊνο το σκοπα καΐ βούλεται πληρώσαι. Κι άρότου ύπωμόσασιν, άρξετον νά τους λέγη• [5 557]«Συντοόφοι, φίλοι κι αδελφοί, δ ττουήλθετε μετ'εμου 50 »έδώ είς τά μέρη Ρωμανίας, εξεύρετε τόν τρόπον, 8232. τί]ν άστίνε',αν του 33. τσατρελιανον, 34. και νά τόν δώση τσχμ— ραν τοϋ νά κ. έκεϊσε, 36. νά ενι εξω τυϋ κάστρου. 37. Ό καστ. παρευτ. ώς μή σκοπώντα 39. καΐ τήν ήμερα δεύτερην μισέρ Τζεφρές έ^ιέβην, 40. επήρε καί, τά ροϋχα του κ' έόέβην 41. Παραλεί- πεται ό στίχος. 42. εποίησαν κρεββάτιν του, έκοίτετον στ/;ν τσάμπραν. 44. ή άλλη του ή φαμ. στο έςώχωρον γάρ ήσαν. 46. εΐχεν τά άρματα του. 47. Εκείνος δε έκοίτετον πάντα εΙς το κρε,33άτιν, 48. τον καστελλάνο έλάλειεν καί ετροιγε 50. τοϋ νά θαρρέση προς αυτόν καΐ νά τόν άπεργώ- ση. 51. καΐ εύρεν τόν καιρόν του, 52. λαλεΤ δε. . . όπου ήσαν εδικοί του, 53 κ* είπεν οτι• «Διάταξιν θέλω διά νά ποίσω 54. στΓ,ν άστένειαν, τήν έχω». 55. κρυοίως ε'.ς τό κελλί του 56. θέλει ειπείν και νά τόν συνεργ. 57. νά ποίση τΊ κ^τ/Λτττ^^ζ•) αν τό καταβ^δώση. 58. Κι αφότου τοϋ ώμό- <ιασιν, άρςετο 59. φίλοι, αδελφοί, το ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΞΣ 335 »τό ττόος έβιάστην κ' έβαλα τον τόπον μου σημάδιν »διά να ρλθω τιμητικά εις θάρρος και ελπίδα »νά έπάρω την Καρύταιναν μετά την περιοχήν της, »τήν δποια έχτισαν κ' εποικαν εκείνοι οί συγγενείς μον- 8265 »τόν όποιον τόπο Ικέρδισαν με το σπαθί οί εδικοί μου. [§ 553]»Καί εϊδετε κι ακούσετε τους δήμιους Μοραΐτες, »τό πώς με άκληρήσασιν κ' έβγάλασίν με άπ* αΟτο. [§ 559]»Καΐ θλίβομαι κ'έντρέπομαι, πικρίσν μεγάλην εχω, »Έν τούτω εγώ έσκόπησα στο εδικόν σας θάρρος, 70 »μόνι νά βοηθήσετε, ώς εχω τάς ελπίδας, »νά ποιήσω πράγμα φοβερόν, το θέλομεν ακούσει. »Τοϋτο το κάστρο έβλέπετε, την δύναμιν οπού έχει• »όλίγοι άνθρωποι ημπορούν νά το ?χουσι φυλάττει, »άφών έχει σωτάρχισιν κ' ενι άφιρωμένον 75 »μέσα στον τόπον τών Σκορτών κοίτεται κι άφεντεύει. »'Άς το κρατήσωμεν διά εμάς νά το εχωμε άφεντέψει, »νά είπουμεν ότι θέλομεν νά το εχωμεν πουλήσει (δ943)»τής κεφαλής του βασιλέως εκείνων τών Ρωμαίων. »Λογίζομαι, το ακούσει το ό μπάϊλος τοϋ Μορέως, 80 »νά ενι πολλά χαιράμενος νά ίσιαστη μετ' εμάς, »τό κάστρον της Καρύταινας μέ τών Σκορτών τον δρόγγον »νά με τό δώση και κρατώ εγώ κάλλιο έχ τον ρήγαν, »περϊ νά δώσω τών Ρωμαίων τό κάστρον του'Ερεοχλόβου. »Έπεϊ αν είχαν οί Ρωμαίοι ετούτο το καστέλ?\ΐν, 85 »έκέρδαιναν και τά Σκορτά κι όλον τό πριγκιπάτο». [§570] Τό ακούσει αυτό οί σιργέντες του, ίσιάστησαν άλλήλως κ' έδιάκριναν πώς νά γενή και πώς νά τό πληρώσουν, [§ 571] Κ'είς τούτο ό μισΐρ Ντζεφρέςέδιόρθωσεντό πράγμα λέγει τους• «Έγώ ήκουσα, αύτου εξω εν; ταβέρνα 90 »δπου πουλιέται τό κρασί κ' έβγαίνει ό καστελλάνος »καί κάθηται πολλές φορές καί πίνει με τούς άλλους. »Λοιπόν έμεναν φαίνεται νά πράξωμεν ώς σάς λέγω• 8261. πώς έβ',άστην 62. και όλπίδχν 63. νά έχω τήν Καρ. με τήν 64. τήν οποίαν έχτίσασιν 65. Παραλείπεται ό στίχος. 66. και εϊ- δετε, ακούσετε τούς τίμιους Μορ. 67. κ' έβγαλαν με 68. καΐ θλί- βομαι, έντρέπομαι, 69. Εις τοϋτο... με εδικό σας θάρρος, 70. μόνον νά μέ βοηθ. τές ελπίδες, 71. ' νά ποίσω πράγμα οοβ. το θέλετε 72. Τό κάστρο τοϋτο... δύναμιν, τήν έχει* 73. δύνονται όπως νά τί) φυλάγουν, 74. έπεί έχει σωκράτησιν 75. ίσω... κείται 76. δι' ήμας νά ένι εδικό μας, 82. νά κρατώ, νά το εχω εδικό μου, 83 πα- ροϋ νά δώσω... τό κάστρον 'Αρακλόβου. 87. έδιάκριναν 88. Εις οτϋτο ό μισέρ Τζεφρές 89. έξω έν' ταβέρνα, 92. ώς λέγω* 336 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑ-Ι-ΑΟΣ ΜΟΡΕωΣ »άφότου εχομεν έδοο ψοομΐν και πσξιμάδιν, »κρασίν, νερόν και άρματα όσον μας κάμνει χρεία, 8295 »έ(37άτε εις τταραδιαβασμόν αύτοϋ εξω εις την ταβέρναν, »θέλετε δύο, θέλετε τρεις, οί έπιδεξιώτεροί σας• »τόν καστελλάνον κράξετε, ομοίως τον κοντοσταϋλον, (6950) »καΐ τους σιργέντες μετ' αυτούς, όλους τους ττρωτοτέρους. »Δηνέρια έχετε ττολλά, δότε του ταβερνάρη, 8300 »έτΓάρετε ττολύν κρασϊν και πίνετε μετ' αυτούς, »καΐ τόσα τους ποτίσετε του νά εχουσιν μεθύσει. »Έσεΐς δε νά προσέξετε μη πιάση και πιέτε »τοσόν κρασϊν μετ' εκείνους του νά σας σκανταλίση »καΐ χάσωμεν τά έλπίζομεν νά έ'χωμεν ορθώσει. 5 »Κι αφότου έγνωρίσετε ότι είναι μεθυσμένοι, »ενας, ό πρώτος άπό εσάς, ας εβγη εύθέοος εκείθεν, »έδώ εις το κάστρον άς έλθη κ' ένταυτα ας ελθη κι άλλος. [§ 572]»ΚαΙ τον πορτάριν πιάσετε και ρίξετε τον εξω, »καΐ τά κλειδία του έπάρετε και κλείσετε την πόρταν. 10 »Κ' ευθέως απάνω είς τά τειχέσ της πόρτας ανεβάτε, »τήν πόρτανενά φυλάξατε μη βάλουσιν ίστίαν »καϊ κάψουσιν και σέβουσιν εδώ και πιάσουνε μας, »και χάσωμεν τά έλπίζομεν και λέγομεν ποιήσει». [§ 574] 'Ούς το ώρισε ό μισΐρ Ντζεφρές κι ώσάντό εδιερμηνέψεν, 15 ούτως γάρ και το εποικαν οί Φράγκοι ή φαμελία του* οΐ Φράγκοι έρροβόλεψαν κ' έπιάσασιν το κάστρον. [§ 575] Ένταυτα εποίησεν ό μισΐρ Ντζεφρές, τές φυλακές έβγαλαν (6980) δώδεκα ήσασιν έκεϊ χωριάτες και Ρωμαίοι. "Εκραξε δύο άπό τους Ρωμαίους καΐ γράφει τους πιττάκια 8293. έπεί γάρ 94. νερδν πολύ καΐ άρματα δπου μας κάμνουν χρεία, 95. εΙς περιδιάβασιν αύτοϋ ε'ις τήν ταβ. 96. οί έπιδεξιώτεροί σας• 97. μετά τοΰ κοντοσταύλου 98. δλους τους καλιτέρους. 8300. πολύ κρασί Ι.καΙ τόσον... δσον διά νά μεθύσουν. 2. μην πίνετε μετ'αϋτους 3. τόσον κρασϊν και χάσωμεν τό όλπίζομεν κερδέσει. 4. Παραλείπεται ό στίχος. 5 Κι άφών... δτι ένι 6. άπ' εσάς... εύτύς εκείθεν, 7. και μετ' αύ- τοΰ ό άλλος• 8. τον πορτάρη... καΐ ρίψετε 9. καΐ τά κλειδία έπάρετε 10. Ευθέως... στά τειχία τής π. άνηβήτε, 11. νά μήν την π^^ρπολήσουν 12. και κάψουν την... καΐ πιάσουσίν μας». 13. Παραλείπεται ό στίχος. 14. μισέρ Τζεφρές καΐ έδιόρθωσέν το, 15. ούτως και το εποίησαν εκείνη ή φαμελιά του• 16. κ'έπίασαν τ6 κάστρο. 17. "Ωρισεν ό μισέρ Τζε- φρές, 18. δώδεκα γάρ ευρέθησαν "Ό "Εναν λαλεί εκ τους Ρ. καΐ γρά- φει του πιττάκι, το ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ 337 8520 ό ένας σττό αυτούς το εγραψεν δττου έξευρεν να γράφη•* στοΟ βασιλέως την κεφαλήν το άττέστειλεν μέ εκείνους, γράφων, τταρσδηλώνοντα νά ?λθη σττουδαίως έκεϊσε στο κάστρον όττου έπιασε, Όρεόκλοβον το λέγουν, νά το τΓουλήστ) είς ύπέρττυρα νά του το τταραδώστ]. 25 Κ' εκείνος, ώς το ήκουσεν, έχάρηκεν μεγάλως• γοργόν σττουδαίως εσώρεψεν όλα του τά φουσσάτα κ' έκίνησεν και ερχετον σπουδαίως όσα ήμττόρει, άττήλΟεν κ' έκατάλαβεν στο πέραμα τοΰ Άλφέως, στο παραπόταμον τοΰ Άλφέως. είς τον 'Ομπλόν το λέγουν 50 έκεϊ τές τέντες του εστησεν κ' επεσεν το φουσσοίτο. [§ 576] Αφότου γάρ έγένετον τό πιάσμα του Όρεοκλόβου, ό καστελλάνος παρευτύς, Φιλόκαλος τό δνομά του, στον κιβιτάνον εστειλεν μαντατοφόρους δύο, μισΐρ Σιμουν τόν έλεγαν, τό έπίκλην ντε Βιδόνη• 55 έκεϊσε είς την Άράχοβαν, την λέγουσιν μεγάλην, ήτον μέ τόν λαόν των Σκορτών στην γαρνιζοΰν έτότε. Τό πραΓ)φα του άφηγήθησαν καϊ την δημηγερσίαν όπου έποικε ό μισΐρ Ντζεφρές, εκείνος ντε ί^πριέρες, (7000) έπιασε γάρ τό Όρεόκλοβον, θέλει νά τό πουλήστ) 40 της κεφαλής τοΰ βασιλέως, εμήνυσε του νά έλθη νά τοΰ δώση τά ύπέρπυρα, τό κάστρον νά εχη έπάρει. [§ 577] Τό ακούσει το ό μισΐρ Σιμούς, ευθέως καβαλλικεύε» 8320. Παραλείπεται ό στίχος. 21. μ' εκείνους, 22. γράφοντα οΰτως προς αυτόν σπουδαίως έκεΐ νά έλθη 23. στό κάστρο, τό έκέρδισε, εκείνο τοϋ Άρακλόβου, 24. νά τό πουλήσγ) έκεινοϋ και νά το παραδ. 26. έσύ- ναξεν 27. εκίνησε, έρχέτονε σπουδή δσον 28. καΐ ήλθεν κ' έκατέ- λαβεν 29. εκεί είς τό παρεπόταμον 30. έστησεν, ήτον μέ τό φουσσάτο. 31. ό πιασμός 'Αρακλόβου, 32. Φιλόκαλον τόν λέγουν, 34. μισέρ Σι- μουν... ντε Β',δόνε, 35. έκεϊ είς τήν Άράχοβαν ήτον μέ τόν λαόν του. ο6. Παραλείπεται ό στίχος. 37. τό πράγμα δε τον εϊπασιν 38. που ί- -οικεν μισέρ Τζεφρές, εκείνος ντέ Πριέρι, 39. ν/^ν πράξιν οπού έ'ποικεν καΐ έπιασεν τό κάστρο 40.νά τό πούληση βούλεται της κεφαλής Ρωμαίων. 41. Παραλείπεται ό στίχος. 42. μισέρ Σιμοΰς, εύτϋς 8332. Περί τοΰ Καστελλάνου τοϋ Όρεοκλόβου ονόματι Φιλοκάλου (Ργ- Ιοοβίο, Γαλλ. Χρον. § 564 ) και της ελληνικής του καταγωγής, ώς και περί τών Βουτσαράδων, αρχικών αύθεντών τοϋ κάστρου βλέπε εικασίας έν Δραγ. σελ. 26 και 27. (Πρβλ. ύποσημ. στιχ. 1 759 και 8191). 9333 εξ. Περί τοϋ Κιβιτάνου των Σκορτών Σιμοϋν ντέ Βιδόνι (δΐΐΏΟη άβ νϊάοΐ^ηθ, ο1ΐ3ρίΐ3ΪΓβ άβ ΓΕδΟΟΓία β \ά ξταηΐ ΑΓ&οονε— Γαλλ. χρον. § 576, 577) Βλέπε καΐ Τ. Κανδηλώρου Ιστορία της Γορτυνίας, σελ. 53, 84—87. Χρονικόν Μορέως 22 . 338 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑ1ΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑΙΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ μέ όσον λαόν εΟρέθηκεν έτότε έκεϊ μετ* αΟτον. ΚοττατταντοΟθε έμήνυσεν να ερχετ αι ό λαός του* 8345 σττουδαίοος έκατέλαβεν στο κάστρον τοΟ Όρεοκλόβου. Τον γΟρον το έτριγύρισεν μέ τον λαόν δπου εΐχεν, τά διάβατα δλα εττιασεν, τές στράτες καΐ κλεισοΟρες, όπως μή σέβη ή έξεβη άνθρωπος εις το κάστρον να φέρτ) ή έιτάρτ) τίποτε μαντάτο εκ τους Ρωμαίους, 50 ένταΟτα γαρ δπου εσωσεν μισϊρ Σιμούς εκείνος, έκεϊσε εις το Όρεόκλοβον μέ τον λαόν δπου εΙχεν. Μαντατοφόρους εστειλεν σπουδαίως εις τόν μπάϊλον στον μισιρ Νικόλα ντέ ΣαΙντ Όμέρ δπου ήτον στην Κλαρέντσαν τήν πράξιν του έμήνυσεν κ' έπληροφορεσέ τον, 55 το πώς το κάστρον έπιασεν εκείνο του Όρεοκλόβου εκείνος ό μισιρ Ντζεφρές, το έπίκλην ντέ Μπριέρες, κ* έμήνυσεν της κεφαλής του βασιλέως Ρωμαίων νά του φέρη ύπέρπυρα, το κάστρον νά τοΰ δώση, (7020) καΐ νά έρχεται σπουδακτικά μέ τά φουσσάτα του δλα 60 νΰ συμμαχήση παρευτΰς μή χάσουσιν το κάστρον, μή πρου έλθουσιν οί Ρωμαίοι καΐ σέβουσιν άπέσω, [§ 5 78] Ό μπάϊλος γάρ το ακούσει το, έκίνησεν ευθέως μέ δσα φουσσάτα ευρέθησαν έχων έκεϊ μετ' αυτόν, κ* έμήνυσεν καταπαντου νά έρχωνται τά φουσσάτα. 65 Κι ώς ήλθεν στο Όρεόκλοβον κ' ηΟρεν τόν κιβιτάνον, εκείνον τόν μισϊρ Σιμοΰ, μΙ τά φουσσάτα δπου είχε, (το κάστρο έπαρακάθετον, τές στράτες εΐχεν πιάσει, πολλάκις μή ελθη πώποθεν κανείς εκ τους Ρωμαίους, και σέβειν στό Όρεόκλοβον καΐ φέρειν του μαντάτα)• 70 πο?Λά τόν εύχαρίστησεν τόν κιβιτάνο ό μπάϊλος. 8343. τότε έκεϊ 44. νά έρχουνται φουσσάτα, 45.καΙ ούτως έτριγύρισαν τ6 κάστρο τοΰ Άρακλόβου. 46-48. Παραλείπονται οί στίχοι 49. καΐ μηδέ φέρουν τίποτε, νά έμπουν έκ τους Ρωμαίους. 50. Ένταϋτα γάρ άπόστειλεν μισέρ Σ. 51. Παραλείπεται ό στίχος. 52. μαντατοφόρους παρευτύς στον μπάϊλον τοΰ Μορέως, 53. μισέρ Νικολον ντέ Σάντ 'Ομέρ. .. εις τήν Κλαρέντσα• 54. έπληροφόρησέν τον, 55. το κάστρο Ιπιασεν εκείνο τοΰ Άρακλόβου 56. εκείνος ό μισέρ Τζεφρές.. . ντέ Πριέρες, 58. νά φέρουσιν ύπέρ7Γ^ρα 59 και νά έρχεται μετά σπουδής μέ τά φουσσάτα όποΰχει, 61. Παραλείπεται ό στίχος. 62. Ώς το ήκουσεν ό μπ. έκί- νησεν ευθέως. 63. ευρέθηκαν, τά εΐχεν έκεϊ 64. νά έρχωνται φουσ- σάτα. 65. στο Άράκλοβον 66. τόν μισέρ Σιμοϋν, μέ δσα φ. είχνε, 67. έπαρακάθετον κ'έπίασε τους δρόμους, 68. μή έλθη άνθρωπος τινάς έκ τους Ρωμαίους ) • 69. Παραλείπεται ό στίχος. 70. αυτόν τόν κιβιτάνον. το ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ 339 [§ 579] Κατατταντοΰθε έρχόντησσν τά φράγκικα φουσσάτα* τον δρόγγον όλον των Σκορτών έπιασαν κ' έφυλάγαν. Μαντάτα ήφέραν αληθινά έτότε γάρ τοΟ μπάϊλου, το ττώς έκαταλάβασιν τά των Ρωμαίων φουσσάτα 8375 στό παρεπόταμον του Άλφέως, εις τόνΌμττλόν το λέγουν. Ένταΰτα ορίζει κ' έκραξαν μισΐρ ΣιμοΟν εκείνον, τον κιβιτάνον των Σκορτών, κι' ορίζει του νά επάρη τον έδικόν του γάρ λσόν και των Σκορτών του δρόγγου, (7040) της Καλαμάτας τον λαόν καΐ του Περιγαρδίου, 80 της Χαλαντρίτσας άλλαδή κ' εκείνον της Βοστίτσας, νά άπέλΟη εις την "Ισοβαν, στό πέραμα της Πτέρης, στό παραπόταμον του Άλφέως νά στήκη και φυλλάτττ), νά μη περάσουν οί Ρωμαίοι είς τών Σκορτών τόν δρόγγον. Ένταΰτα ό μισΐρ Σιμοΰς, ώς τό ώρισεν ό μπάϊλος, 85 έπήρεν τά φουσσάτα του κι άπήλθεν γάρ έκεϊσε, κ' εστηκεν καταπρόσωπα εκείνων τών Ρωμαίων. [§ 580] Ό μπάϊλος γάρ, ώς φρόνιμος, με την βουλήν όπου εϊχεν, έκραξε δύο καβαλλαρίους κι όρί ζει τους νά απέλθουν έκεϊσε είς τό Όρεόκλοβον, τό κάστρον νά ζητήσουν 90 εκείνου του μισΙρ Ντζεφρέ διά νά τό ^χη στρέψει 8371. Καταπαντόθεν έρχονταν 72. έπιασαν κ' έφυλάξαν. 73. έ- τότε δέ τοϋ μπάϊλου, 74. τών Ροιμαίων τά φουσσάτα 75. στό παρα- πόταμον 76. ορίζει,, έλάλησαν μισέρ 7 7. κι ορίζει νά έπάρη 78. τον δλον του δέ τόν λαόν ήγουν Σκορτών τοϋ δρόγγου, 79. της Καλαμ, άλ- λαδή καΐ τοϋ Περιγαρδίου, 80. της Άλανδρίτσας άλλαδή ομοίως καΐ της Βοστίτσας, 82. στό παραπόταμον — νά στέκη 83. Σκορτών τά -ιέρη. 87. βουλήν, τ•ί)ν εΐχεν, 88. έλάλησε δύο καβαλλαρούς, ορίζει τους 89. έκεϊ είς τό 'Λράκλοβον, τό κάστρο 90. μισέρ Τζεφρέ τοϋ νά 8375. Τόν Όμπλόν ό Δραγ. (σελ. 121—127, 130) ταυτίζει κατ' είκασίαν προς τήν θέσιν 'Ομπρα,κειμένην είς τήν περιφέρειαν τοϋ χωρίου Άλητσελεπή τοϋ Δήμου Σκιλλοϋντος της Επαρχίας ' Ολυμπίας παρά τά Κρέσταινα, και πλησιέστατα τοϋ Άλφειοϋ. Περί της ονομασίας Παρεπόταμον Άλφέως βλέπε ύποσημ. στίχ. 4667 έξ. 8379. Περί τοϋ Περιγαρδίου βλέπε ύποσημ. στιχ. 5204 — 5. 8380 έξ. Περί Χαλανδρίτσης, πρωτευούσης τοϋ δήμου Φαρών της Επαρ- χίας Πατρών, πλην της ύποσημ. στιχ. 1912 τοϋ παρόντος Χρονικοϋ, βλέπε και έν Δραγ. σελ. 88 ώς καΐ έν Άδαμ. σελ. 588. Ή Βοστίτσα είναι ώς γνω- στόν τό σημερινόν Αϊγιον. Τό δέ Πέραμα της Πτέρης ό Δραγ. (έν σελ. 130 — 131 ) τοποθετεί παρά τ-ί^ν "Ισοβαν (χωρίον Μπιζμπάρδι, δήμου Άλιφείρας, ^Επαρχίας 'Ολυμπίας. Βλέπε και ύποσημ. στίχ. 4671 τοϋ παρόντος Χρονι- κού λ 3^0 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑ-ΙΛΟΣ ΜΟΡΕωΣ στην άφεντίαν του ρηγός, καθώς "^ό ηΟρε ότι ήτον κ' εις τοΟτο όττου εττοικεν συμττάθείον να του ποιήσουν. «Ει δέ λογίση τίποτε το κάστρον νά κρατήστ), »νά το κράτη διά ό λόγου του ή άλλου νά το δώση, 8395 »είπέτε του εις πληροφορίαν ας τό κράτη εις άλήθειον »πρώτα νά λάβω θάνατον κ' εσείς δλοι μετ' εμού, »παρά νά διάβοο άπ' εδώ μέ τά φουσσάτα δπου εχω, »εοος ου χαλάσω τά τ:ιχέα τοΰ κάστρου του Όρεοκλόβου, (7050) »νά τον πετρώσω άπέσω έκεϊ και νά τόν θανατώσω». 8400 Ένταυτα άπήλθασιν έκεϊ εκείνοι οί καβαλλάροι, στο κάστρον έπλησίασαν καΐ τρέβαν έζητήσαν έλάλησαν άπό μακρέα μη σύρουσιν είς αυτούς, ό μπάϊλος γάρ τους εστελνεν εκεϊ μαντατοφόρους όμοΟ μέ τόν μισϊρ Ντζεφρέ νά εχουσιν συντύχει 5 δΓ άνάπααίν του και τιμήν αν θέλη νά τό ποιήση. Τό ακούσει το ό μισΐρ Ντζεφρές, περίχαρος έγίνη, έστάθη απάνω στά τειχέα κ' ερώτησε, τί θέλουν; [§581] Λέγουν του• «Ό μπάϊλος σε μήνα, ώς φίλον χαιρετά σε, «θαυμάζεται είς τήν εύγενίαν και φρόνεσιν δπου έχεις, 10 »είς τήν τιμήν δπου ηΟρηκες είς του ρηγός τό κάστρον, »τό πώς έπιασες καϊ κρατείς, θέλεις νά τό πούλησης »τής κεφαλής γάρ τών Ρωμαίων, ώς τό έπληροφορέθην. »Έν τούτω σε παρακαλεί κ' ήμεϊς όλοι μετ' αύτον »μή σε πλανέση ό λογισμός, τοΟ κόσμου γάρ ή δόξα. [§ 585 ]»' Ετούτο γάρ δπου έποικες, οί πάντες τό έθαυμάσαν* »ούκ επρεπέ σε, ώς ευγενής, τρόπον δημηγερσίας »ποτέ σου νά τό θυμηθής, είς έργον νά τό βάλης* »επεϊ τό γένος τών Φράγκων όπου εϊμεθεν ένταΰτα, (,7080) »δίκαιον έσέν τό έντράπημαν και είμεθεν θλιμμένοι. 20 »°Ομως ήμεϊς τό έξεύρομεν, άπό πικρίας τό έποικες, 8491.τ6 ηύρεν κ'ήτον 92.συμπάθε!.ον νά τον ποίση. 93. Μη δέ (τκοπήστ] τίποτες 94. δια λόγου του 95.εΐ7:έ τον εις πληροφορία νά τό κραττ στέ- ρεα• 96. πρώτον νά λάβω. . . κι δλοι έσεΐς μέ μένα, 97. παροΰ νά διάβω, μέ δσα φουσσ. έχω, 98. έως νά χαλάσω τά τειχία όλοτε)ώς τοϋ κάστρου, 8400. Εϊς τοΰτο γάρ άπήλθασιν έκεΐνοι 3. λέγοντα δέ ό μπάϊλος τους έ- στειλεν έκεΐσε 4. του νά συντύχουν ένομοϋ μέ τον μισέρ Τζεφρόε 6. Ώς τό ήκουσεν μισέρ Τζεφρές 7. στό τειχίον 8. λέγουν «Ό μπάϊλος 9. θαυμάζει είς την γνώσιν σου, σττ,ν φρόνεσιν, ττ,ν έχεις, 1 0.είς τ-^,ν τιμήν, τήν σ* έποικεν είς αύτο το καστέλλιν, 11. πως τό έπιασες 12. προς τών Ρωμαίων κεφαλήν αυτόν τοϋ βασιλέως. 13. Είς τοΰτο σε παρακαλεί κι δλοι ήμεϊς 15. έπεί τοΰτο το έποικες... θαυμάζουν. 16. ούκ έπρεπέν σε ώς εύγενήν 17. ούτε νά τό ένθυμίζεσουν.. .νά τό ποίσης" 19. διατ'έ- σέν έντράπημαν 20. Λοιπόν ήμεΐς έξεύρομεν το ΕΠΕΐΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ 341 »διατό έθάρρεις κ' ήλπιζες νά εχης την μτταρουνίαν >τής Καρυταίνου τοόν Σκορτών κ'εΟρέθης λανθασμένος• »τό εττοιχες γαρ έξεύρομεν ότι έμετανόησες. »Διά τοΟτο λέγομ^ν ιτρος σέ και συμβουλεύαμε σε• 3421 »με το καλόν και ττροθυμίας στρέψε το κάστρον όττίσω »καΐ θέλεις έχει ούίργίσίαν, τιμήν μετά συμττάθειον. »Εί δε λογίσης τίποτε με τρόπον σκιβουρίας, >>πρόσεχε, 6τι ού δύνεσαι νά άντισταθής εις τότον »έπεί ό μπάϊλος εστειλεν νά έλθουν οί πελεκάνοι, 53 »τεχνϊτες γάρ Βενετικοί τά ποιήσουν τριπουτσέτα" »αύτά τά έβλέπεις τά τειχία όλα χαλάσει θέλουν »νά σας πετρώσουν όλους σας και νά σας θανατώσουν». Ένταΰτσ ό μισίρ Ντζεφρές άρξετον νά τους λέγη• [§ 534 ]« "Αρχοντες, αδικείτε με, κρατείτε τό ί , ονικόν μου 35 »μέ πρόφασες καΙ αφορμές έσεϊς οί Μοραΐτες• »κ' εγώ άπό παραπόνεσιν -και θλϊψιν, όπου έ'χοο, »'ποίησα ετούτο, τό εϊδετε, άπό πικρίας όπου έχω• »κ' εξεύρω κ' έγνώριζω το, ε'ς άτι μίαν μου τό έ'χω, (7100"^ »'Όμως, άφών τό λέγετε και συμβουλεύετε με, 40 »εγοΌ τό κάστρον στρέφω το με συμφωνίσν και τρόπον, »νά βάλωμε τήν κρίσιν μου εις τοΟ ρηγός τήν κούρτην, »κι ώς τό διακρίνει, δέχομαι νά τό εχω προσκυνήσει. »Έγώ γάρ ώς ήλθα έδώ στον τόπον του Μορέως, »άγάτττ]σα κι ορέγομαι νά είμαι έδώ μετ' έσας- 45 »δότε με τόπον νά κρατώ, νά εχω τήν ζωήν μου, »διατΐ έχω αίσχύνην κ' έντροπήν νά υπάγω εις τήν Φραγκίαν, »νά με γελούν οί συγγενείς, οί φίλοι κ' οί γειτόνοι, »ότι ήλθα εις τήν Ρωμανίαν κ' έπραξα ωσάν κοπέλι». Λοιπόν, τά είπασιν έκεΐ εκείνοι οί καβαλλάροι, .... 50 τότε με τον μισέο Τζεφοέ κ' ^κ^ϊιο: ιΐίτ' ίχη'ίΊ,ί :, εάν ήθελα νά έγραφα, καΐ ποιος νά ανάγνωση ; 8421. διοΰ... κι ολπιζες 22. λαΟασμένος 2.'5. κι όσον έποικες εις αύτο ξεύρομεν έμετανόησές το. 25. μέ τό καλόν, με τί-,ν τιμήν, στρέψε 27. Μηδέ λογιστές... με τρόπον σκεπασμένον "28. ού δύνασαι νά άντ.είς τόσο* 29. νά έλθουν πελεκάνοι 30. τριττουντσέτο!• 31. τά τειχέα ολα νά τά χαλάσουν, 33. ό μισέρ Τζεφρές 3^». αδικείτε με εις το ίγονικόν μου 37. έποικα το έΓίλέπετε άπό πικρίας με^γά1^,^^ 38. κ'έξεύρω. έγνωρίζο το.,, τοχω. 41. νά [ϊάλωμεν Ί2. και οΊς το δ'.ν.κρίνουσ'.ν να το ζχω προσκ. 43. Έγώ ώς ήλθα γάρ έδώ 4'». ήγάπ/,σα κ'ήθέλτ,σα 40. έπίΐ εχω αίσχύνην, έντροπήν νά υπάγω τής Φραγκιάς, 4 7. νν μζ λαλοϋν 48. ήλθα εις τον Μορέαν... ώς κοπέλιν». 4 9. τί* είπασιν 51. υπάρ- χουν λόγοι περισσοί, βαρείομα•. νά τά γράφω. 342 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑ-ΙΛΟΣ ΜΟΡΕωΐ Άλλα εν κονπ-ω σας το δηλώ, γράφω και αφηγούμαι• ίσιάστην ό μισίρ Ντζεφρές και εδοοκεν το κάστρον, κ' έδωκαν του είς γονικαρχίαν της Μόραινας το φίε, 8455 —είς τα Σκορτσ ευρίσκεται με έτερα χωρία— γυναΐκαν εύλογητικήν την ντάμα ί^αργσρίταν, δτΓου ήτον έξαδέλφισσα του αφέντη της 'Ακόβου και είχεν είς γονικαρχίαν το φίε ττίς Λισσαρέας. (7120)[§ 585] Κι αφότου ύπαντρεύτησαν κ' έσμίξασιν οί δύο, 60 ό Θεός τους εδωκεν τταιδϊν όπου ήτον θυγατέρα• Έλένην τήν ώνόμασαν κ' υστέρα Οπαντρεύτη με τον μισιρ Βιλάϊ ντε Άνώε της Αρκαδίας άφέντην. Κ' εκείνοι πάλε έποίκασιν υίόν και θυγατέρα* Άράρδος άκουε ό υιός, Άνέζα ή θυγάτηρ, 65 τον οποίαν εύλογήθηκεν διά όμόζυγον γυναΐκαν ό μισιρ Στένης το όνομα και Μαύρος το έπίκλην. Κ' εκείνη πάλε έγέννησεν υίοϋς και θυγατέρες• κι άπ' όλους τους ένέμεινεν ένας ό κληρονόμος, 8452. Παραλείπεται ό στίχος. 53. μισέρ Τζεφρές καΐ έ'στρεψεν το κ. 54. και έδωκαν του είς γονικον της Μ. το φέο. 55. Παραλείττεται 6 στίχος. 56. Γυναΐκαν τοϋ έδώκασιν 57. τοϋ άφέντου της Άκόβου 58. το φέον της Λησαρέας. 59. Άοότου έπαντρέψασιν καΐ έσμιξαν 60. πο^δΐν καΐ ήτον δε κορίτσιν 61. κ' ύστερον έπαντρεύτη 62. μ.ισέρ Βιλάον ντε 'Ανοέ, τον άφέντην "Αρκαδίας. 63. πάλιν ΐίττοικαν... κο:ί θυγατέραν 64. ήκουεν. .. ή θυγατέρα. 65. δι' όμόζυγον 66. ό μισέρ Στένης... ό Μαύρος 67. Κ' εκείνοι πάλιν έποικαν υιούς και θυγ. 68. από δλους εις άπέμεινεν, τό ήτον κληρονόμος 8452 εξ. Τα γεγονότα ταϋτα Οά συνέβησαν περί τό έτος 1287. Ό Γοδοφρ. 06 ΒΓυγβΓθδ ό νεώτερος ένυμ.φεύθη πράγματι ττ,ν Μαργαρίταν άβ €θΓ5, κυράν της Αισσαρέας και χήραν τοΰ αύθέντου της Μοραίνας Ρβ^'ΘΠ (1θ 81ο- ηαγ.'Η Λισσαρέα ταυτίζεται προς τό χωρίο•, 'Αλυσσός (Αισσαριά)τοΰ δήμου Πατρέων, ή δέ Μόραινα πιθανώς να εκείτο παρά τήν σημερινήν κώμην ΛΙα- ρίναν ττς 'Ανδριτσαίνης. (Πρβλ. Δραγ. σελ. 2Ί2 — 244). 8459 έξ. Ό νϊΐ3Ϊη Β' ά'Αιιηογ, αύθέντης της Αρκαδίας (Κυπαρισσίας) ένυμφεύθη τήν Έλένην άβ ΒΓυγβΓεδ, κυράν της ΛΙόραινας. Τέκνα τούτου υπήρξαν ό "Αραρδος (ΕΓ&Γά ό Β' ) αύθέντης της Αρκαδίας αποθανών πρό τοϋ 1388 και ή 'Ανέζα (Α^ηέδ ), ήτις ύπανδρεύθη τον ΕΙίοηηβ Ιο Μβυΐθ αύΟένττ^ν τοϋ κάστρου δ&ϊηΐ ^αυνευΓ (Γαλλ. Χρον. § 585). 8468 έξ. Ή εΐδησις περί 'Αράρδου αύθέντου της Αρκαδίας έγινε αφορμή ερευνών και συζητήσεων προς έξακρίβωσιν της χρονολογίας της συντάξεο^ς τοϋ Χρονικού, φαίνεται δέ ότι είναι προσθήκη μεταγενέστερα της αρχικής συντάξεως τοϋ πρωτοτύπου κειμένου. Ό Άράρδος πράγματι έν μέν τω κωδ. Κ. φαίνεται ως ζών (στίχ. 8469 ),έν δέ τώ κωδ. Π (στιχ. 8473 ) παροτρύνεται ό αναγνώστης να τον μνημονεύη άρα ως αποθανών. Είναι δέ έξ άλλου γνω- στόν δτι ούτος απέθανε τω 1388. Επομένως συνάγεται δτι ό μέν κωδ. Κ. έγράφη πρό τοϋ έτους 1388, ό δέ κωδ. Π. μετά τό έτος τοϋτο. (Σχετικώς βλέπε έν 'Αδι,'μ, σελ. 521 ώ^ καΐ έν Εοη^.ι . Γαλλ. Χρον. ΙηίΓοάυοΙϊοη, σελ. ΕΠΙ— Ε VI). Η ΚΥΡΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ•|•ΝΗ 343 Άράρδον τον ώνόμασσν, ό αφέντης Αρκαδίας, 8470 ' Εηλοντηναν χα ορφανά^ έχάοησαν οι χήρες, οί πένητες και οι φτωχοί ττολν Ρ.ογάρι έποΐκαν εΙς τον καιρόν όπου λαλώ τον άφέντου Αρκαδίας, "Ολοι τυν μνημονεύετε, καλός αφέντης ήτον. [§ 586] Έν τούτω παύομαι άπ'έδόο νά λέγω κι αφηγούμαι 75 δι' εκείνον τον μισιρ Ντζεφρέ και την κληρονομ{αντου, και θέλω νά σε αφηγηθώ, νά γράψω και νά λέγω διά την μακάριαν Ζσμττέαν (όττου ήτον θυγατέρα εκείνου τού μακαριτοΰ του πρίγκιπα Γυλιάμου, όπερ την έλέγασιν εκείνες τές ημέρες 80 κ* έκραζαν κι ώνομάζασιν ή Κυρά τοΰΜορέως), το πώς την ήφερεν ό Θεός κ' εστράφη στο ίγονικόν της κ* έγένετον πριγκίπισσα όλης της Αχαΐας. (7140)[§ 587] Έτότε εκείνον τον καιρόν όπου σας αφηγούμαι, ήτον ή πριγκίπισσα εκείνη ή Ζαμπέα 85 έκεϊσε εις την Άνάπολιν μετά τόν ρήγα Κάρλον. Κι ό ρήγας γάρ άφέντευεν έτότε τόν Μορέαν εις τρόπον γάν κ' είς σφορμήν, στές συμφωνίες εκείνες όπου εποικεν ό πρίγκιπας εκείνος ό Γυλιάμος μετά τόν ρήγαν Κάρουλον τόν γέρο, τόν πατήρ του, 90 ομοίως και διά τόν πρίγκιπα, τόν άδελφόν του εκείνον, τό όνομα μισΙρ Λοΐς, τόν άντρα τής Ζαμπέας, Λοιπόν καθώς άφέντευεν ό ρήγας τόν Μορέαν, ήσαν έτότε είς τόν Μορέαν είς τόν καιρόν εκείνον όκάπο'οι δύο καβαλλάριοι, ενώ ήσαν φλαμουριάροι. 95 Ό ένας άκουεν Τζαντερούς, κοντόσταυλος ό μέγας 8469. τον ώνόμαζαν, αφέντης 'Αρκ. 74 — 75. Παραλείπονται οί στί- χοι. 76. Ένταϋτα θέλω νά ειπώ 7 7. διά έκείνην τήν Ζαμπέαν 78. τοϋ πρίγκιπας Γουλιάμου, 79. τήν έλεγαν κι ώνόμαζαν άφέντρια τοϋ Μο- ρέως), 80. Παραλείπεται ό στίχος. 81. στο γονικών της 82, κ* έγίνετον 84. ήτονε ή πριγκ. 85. εκεί... ρήγαν Κάρλον. 87. είς τρόπον καΐ είς άφ. 88. Γουλιάμος 89. τόν γέρον 91. τόν έλεγαν μισέρ Λ'-ΐν τόν άντραν 2. Παραλείπεται ό στίχος. 93. Ήσαν έτοτε 94. δύο ευγενείς καβαλαροί όπ'.ύσαν 95. ήτον ό Τζαδρους, 8491. Πράγματι Φίλιππος καΐ ουχί μισέρ Λοίο. (Πρβλ. ύποσημ. σ.ιχ. 7947 έξ.). 8491. Πράγματι Φίλιππος καΐ ούχΙ μισΙρ Λοίς (πρβλ. ύποσημ* στίχ. 79'.7 έξ.). 8495 έξ. Τζαντεροϋς ονομάζεται ενταύθα ό Μ. Κοντόσταυλος ^^^η <1θ 01ΐ3ΐΐ(1θΓθη, περί ού έγένετο λόγος έν ύποσημ. στίχ. 7772 έξ., ό δέ Ντζε- φρές ντέ Τουρνα (ΟβοίίΓΟγ άβ ΤουΓηβγ— Γαλλ. Χρον. § 587), ήτο υΙός το5 "Οθωνος Α' ντέ Τουρνα αύθέντης της Γριτσαίνης ( Αχαίας ). 344 Η ΚΥΡΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥ-ΙΝΗ του πριγκιπάτου του Μορέως ήτον έτότε εκείνος- κι ό άλλος ό μισίρ Ντζεφρες ντε Τουρνά το έπίκλην. Ό ρήγας τους άγάπησεν, εις σφόδρα τους ετίμα• τον μέγαν γαρ κοντόσταυλον, τον Τζαντερουν εκείνον, 6530 μέγαν άμιράλην τον εποικεν όλου του του ρηγάτου. [§ 588] Κι ωσάν ύπηγαινοέρχονταν οι καβαλλάροι εκείνοι έκεΐσε εις την Άνάπολιν εις του ρηγός την κούρτην, (7150) ήτον του κόντου ντε Άϊνάτ ό αδελφός έκε σε, μισΙρ Φλοράν τον έλεγαν, ντε Άϊνάτ το έπίκλην. 5 "Ήταν μέγας κοντόσταυλος 'ς όλον το πριγκιπάτο. [§ 539] Κι ώς το έχει γάρ τό κοσμικόν στο γένος των ανθρώπων κι άλλήλως συμβιβάζονται καϊ κάμνουσι φιλίαν, ώρέχτη κ' έφιλεύτηκε μισΙρ Φλοράς εκείνος με εκείνους τους καβαλλαρίους τους δύο Μοραΐτες, 10 τον μισΙρ Ντζά ντε Τζαντερου και τον μισΙρ Ντζεφρόη. Και μέσα εις τούτην την φιλίαν δπου εϊχασιν άλλήλως, ό μισΐρ Φλοράς, ώς φρόνιμος, λέγει εκείνων των δύο• «"Αρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, αν θέλετε εσείς οί δύο »νά μ' έχετε έκεΐσε είς τον Μορέαν φίλον και σύντροφόν σας, 15 »ορκον νά ποιήσω προς εσάς νά μη άπεχωριστουμε, »νά ε'ίμεθεν ώς αδελφοί, νά ζήσωμεν άλληλως. »Έγώ θεωρώ όφθαλμοφανώς, ό ρήγας άγαπα σας, 8ι'.)6. στο ~ριγκι-ατον τοϋ Μ. 97. ό μισέρ Τζεφρ^;, "^ο έπίκλην ντε '(''>υρνάε. 99. τον Τζάορουν 8500. τον έποικε δλου τοϋ πριγκιπάτου. 1. ύπηγαινόρχονταν 2. έκεΐ ε'.ς τήν Άναπ. 3. ντε Ναϊνάντ 4. τον έλεγαν, ουτοις τον έλχλοΰσαν, 5. που ήτον μ. κοντ. εΙς δλον τό ρηγατον. 6. ΚαΙ ώς τό έχουν κοσμικόν τό γένος 7. καΐ πολεμούν φιλίαν, 8. ώ- ρέχτην, έφιλεύτηκεν μισέρ 9. τους καβαλλαρίους εκείνους τους δύο Μο- ραΐτες, 10. τον μισέρ Τζαν τε τόν Τζαδροϋν κ' εκείνον ντε Τουρνάε. 11. είς αύτην τήν φ. τ•>•ν είχασιν άλλήλοίς, 12. των δύο εκείνων 13. ^Ω φίλοι μου και αδελφοί... οί δύο σας 14. εις τήν ζωή σας νά μ' έχετε φί- λον 15. νά ποίσω... νά μή άποχν)ριστοϋμεν, 17, Έγώ όρώ γάρ καθαρά, 8503— 'ί. Ό Φλωρέντιος Άναγαυϊκός ή Άννονικος (Φλοράν ντε Άϊνάτ — ΡΙΟΓΟηΙ (Ιο Ηαίη;ιιιΙ. — Γαλλ. Χρον. § 589) ήτο νεώτερος αδελφός τοϋ ^^αη ά'Λνοίηοίί, κόμιτος τοϋ ΗϊΐίηαυΙ (1280— 130Ί). 8506 έξ. Ή περαιτέρω διήγησις των πρό τοϋ γάμου τοΰ Φλωρεντίου και της Ίσα[5έλλας, εκτίθεται κατά τρόπον άνάλογον και εις τό γαλλ. κείμενον (Γαλλ. Χρον. § 589— 591), ένω τό 'Λραγ. Χρον. (§ 447—449) εκθέτει τά γε^'ονότα κατά τρόπον διάφορον. και δτι ό γάμος έπραγματοποιήθη άμα τη απελευθερώσει έ>ί Σι/.ϊλίας τοϋ βασιλέως τή; Νεχπόλεως Καρόλου τοϋ Β', κζτόπ,ν μεσολν.β/)σεως τοϋ δουκος τοϋ ΒΓ£ΐ1)3ηΙ. ΥΠΑΝΔΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟΝ ΦΛωΡΕΝΤΙΟΝ ΑΝΑΓΑΥΙ-ΚΟΝ 345 »κ' έχει σας εις ττροσορώτησιν κ' εις την βουλήν του •πρώτους »Λοι•ΤΓΟν, αν εχετρ εις έμέν άγάττην, ώς παντέχω, 8520 »συντύχετέ του ώς διά εμέν νά έπάρω την κυράν σας, »αύτούνην την ντάμα Ζαμπέαν 'ς όμόζυγον γυναϊκαν, »καΐ δείξϊτέ του αφορμές και τρόττους αληθείας, (71«θ)»τό πώς ό τόττος του Μορέοος ευρίσκεται είς την μάχην, »καΙ κιντυνεύει, χάνεται με τους όφφικιαλίους του* 25 »τοΰς μττάϊλους όττου στέλνει έκεϊ, αυτοί είναι ρογστόροι »και βιάζονται το διάφορον το έδικόν τους πάντα, »κι ό τόπος πάντα απορεί χάνετα', κιντυνεύει. »κ: ό ρήγας έχει την εξοδον και άλλοι διαφορίζουν. »Καϊ ενι γαρ και αμαρτία νά ε'χη τον κληρονόμον 30 »έδώ—ώς περνά ήτον φυλακή, ό κόσμος το θαυμάζει. »Κ* ήθελεν ποιήσει ψυχικόν και επαινόν του μέγαν, »νά ύπάντρΞψε την ντάμα Ζσμπέα με έναν καβσλλάρην, »μέ σνθρωπον εύγενικόν, νά ήτον της τ μής της, »νά έπόθησε κ' έφύλαξε τον τόπον του Μορέως, 35 »μή προϋ άπορήση παντελώς, και χάσουν τονοί Φράγκοι. »Καΐ τί νά λέγω τά πολλά και νά σας διερμηνεύω; »τόσα βιαστήτε,.ώς φρόνιμοι, κ' είπέτε τον τον ρήγαν »οπως νά τον διακλίνετε, νά ελθη είς θέλημα σας• »έπε1 με λέγει ό λογισμός κι ό νους μου με το δίδει, 40 »δτι εάν το ποθήσετε, ώς φρόνιμοι όπου είστε, »τό πράγμα θέλει πληρωθή και θέλετε κερδίσει »τό πριγκιπάτον ώς διά εσάς κ' εγώ νά είμαι εδικός σας• (720θ)»έμέν νά λέγουν πρίγκιπα, κ' εσείς νά είστε αφέντες». Άκούσων ταΰτα ό Τζαδρους κι ό μισϊρ Ντζεφρές εκείνος, 45 πολλά το άγαπήσασιν, ύπόσχεσιν του έποΐκαν ότι νά βάλουσιν βουλήν, το πράγμα νά ποιήσουν, 8518. κ'εχει σας εις έρώτησιν 19.ΚαΙ τώρ7....'ς έμέν άγάτττ,ν, ώς ελπί- ζω, 20. συντύ/ετέ τον δι' έμέ νά πάρω την κερά σας, 21. αυτήν την ντάμαν Ζάμπεαν όμόζυγον γυν. 22. δείξετε τον αφορμές 23. ευρίσκε- ται εις μάχην 24. με τους οφφικιάλους• 25. Παραλείπεται ό στίχος. 26. βιάζονται 27. πάντα φτείρεται, ρηχά και κιντ. 28. έχει εξοδον κι άλ- λοι διαφοροϋσιν. 29. Καί ενι δε και άμαρτ. 30. ωσάν νά ήτον στην φυ- λακήν, 31. ήΟελεν -οίσει 32. τήν Ζάμπεαν νά ύπάντρεψεν 33. άνθρω- πον γαρ που νά ήτον της τιμής του, 34. νά έπόΟει, νά έφύλαττε 35. μη πρΙν άπορήση 36. Τί νά σας λέγω τά π. αν τι^χη νά βαρειέστε; 37. τόσο βιαστητε.. . είπέτε προς τον ρήγαν 38. 5πωςνά τον διακρίνετε 39. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 40. έπεί έάν το ποίσετε. . . εΐστεν, 41. και πληρωθη ή ύπόθεσις και γίνεται το πράγμα, 42. το πριγκιπάτο νά έν' δι' εσάς... νάμαι δικός σας- 44. Ήκούσας τοϋτο ό Ντζαδροΰς, μισέρ Τζεφρές ομοίως, 45. το ήγαττήσασιν, ύποσχ. έποΐκαν 46. το πράγι. α νά γυρέψουν, 346 Η ΚΥΡΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕωΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙ-ΝΗ κ' εΤχαν ελπίδα στον Θεόν νά το κοτευοδώσουν. ΈντοίΟτα εκύτταξαν καιρόν νά εΰρουσιν τον ρήγοτν εις ώραν γαρ καλοψνχίας νά του εχουσιν σνντύχει, 8550 Κι όταν τον ηύραν τον καιρόν του έσύντυχαν οί δύο* καλόψυχα τον ηυρασιν στην τσάμττραν του άπέσω• πολλούς τρόπους του είπασιν και άφορμήν τοΰ έδειξαν το ποος ό τόπος του Μορέως το πριγκιπδττο Αχαΐας άπόρει κ* έκιντύνευεν. και ήτον είς άπώλειαν, 55 διατό ελειπεν ό πρίγκιπας όπου ήτον πάντα είς αύτον. «Έσϋ άποστέλνεις στον Μορέσν, μπάϊλον και ρογατόρους »καΙ τυραννί ζουν τους φτωχούς, τους πλούσιους άδικοΰσιν »τό διάφορόν τους πολεμούν, κι ό τόπος άπορεϊται. »Έάν ού μη βάλης άνθρωπον νά ενι κληρονόμος, 50 »νά στήκεται καθολικώς, νά κυβερνη τους πάντας, »νά εχη εννοιαν και σκοπόν τόν τόπον νά προκόβη, »εχε το εις πληροφορίαν, χάνεις τό πριγκιπδίτο. ν7220) »Λοιπόν, αφέντη βασιλέα, εσύ έχεις τόν κληρονόμον, »αύτείνην την ντάμα Ζαμπέαν, του πρίγκιποςθυγάτηρ, 65 »και δός της ό:ντρα, άνΟρωιτον εύγενικόν καΐ μέγαν, »τό πριγκιπάτο νά κράτη άπό τήν βασιλείαν σου, »κσΙ θέλεις ποιήσει ψυχικόν καΐ διάφορόν σου μέγα, »κι όσοι τό ακούσουν πάντοτε σέ θέλουν επαινέσει». Τί νά σας λέγω τά πολλά καΐ τί νά σας τά γράφω; 70 τόσα τοΰ είπαν του ρηγός εκείνοι οί καβαλλάροι, τόσα έσυντύχαν τοΰ ρηγός, τόσα τόν ανάγκασαν, ότι εστερξεν του νά γενή έκείν' ή ύπαντρεία, νά έπάρη ό μισΐρ Φλοράς τήν ντάμα τήν Ζαμπέαν είς γυναίκα εύλογητικήν, νά εχη τό πριγκιπάτο 75 ως ίδιον γονικόν αυτού, νά τό κληρονομήση. [§ 590] Τές συμ'φωνίες έγράψασιν λετΓτώς και τά κεφάλαια, 8547. κ' έχουν όλττίδα είς Θε6ν 48. έπρόσεξαν καιρόν 49. είς ώραν της καλογνωμίας δπως νά τοΰ συντύχουν. 50. ΚαΙ βταν ηύραν τον κ. έσύντυχαν άλλήλως• 51. Παραλεί-εται ό στίχος. 52. τόν εϊ- πασιν κι αφορμές τόν έδειξαν 53. τοΰ Μορέως, δλ<••ν τό πριγκιπατον 54. κιντυνεύει κ«1 άττορεϊ και ενι είς άττώλειαν, 55. διότι λείπει όπρ... είς αδτο. 56. άποστέλ>.εις 57. τυραννοϋσιν. . . άδικοΰσι, 58. έρημοϋ- ται. 59. Έάν μή βάλης 60. νά στέκεται... νά κυβερνά 61. νά αύ- ξαΐνη, 62. και ίγε τό πληροφ. τό ττριγκ. χάνεις. 63. αφέντη ρήγα μας, 64. αύτήντήνντάμαντήνΖ. 65. και δός την άντρα εύγενικόν καΐ μέγαν στρα- τιώτην, 67. και θέλεις κάμειν... σου μέγαν, 68. τό άκούσωσιν θέ- λουν σέ επαινέσει». 69. Τί νά σας γράφω... νά σας τά γράφω, 70. τά δσαείπαν.. . οί καβαλλάροι; 71. τόσο έσύντυχαν τοϋ ρηγός, τόσον 72. δτι έσυγκατέβηκεν νά πληρωθη τό πράγμα, 73. νά έπάρη ό μισέρ Φ. έκείνην τήν Ζ. 74. γ1^ναϊκαν 76. Ιγραψαν ΥΠΑΝΔΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟΝ ΦΛωΡΕΝΤΙΟΝ ΑΝΑΓΑΥΜΚΟΝ 347 το τί εχρεώστει ό πρίγκιπας νά κάμνη προς τον ρτ\γαν, κι ό ρήγας προς τον •,τρίγκιπα, ό εις γαρ προς τον άλλον. Έναν κεφάλαιο έγράψασιν στο προβελέντζι εκείνο, 8580 ένω ήτον τρόπος αμαρτίας και άδικον μεγάλον δτι πολλάκις εάν συμβή κ' ελθτ) το πριγκιπάτο είς κληρονόμον θηλυκόν, εις γυναίκα νά άφεντέψη, (7240) νά μη τολμήστ] ύπαντρευτή είς άνθρωπον του κόσμου άνευ είδήσεοος κι ορισμού, όποιος κι αν ενι ρήγας• 85 εί δε εύρεθή και ποιήσρ το, νά ενι άκληρημένη άπ* του Μορέοος τήν άφεντίαν κι όλον τό πριγκιπάτο. "Εδε αμαρτία που έγίνετον δΓ ετούτο τό κεφάλαιον μετά ταΰτα άκληρήσασιν τήν πριγκίπισσα Ζαμπέαν, διατί γάρ ευλογήθηκε τον Φίλιππο ντε Σαβόη, 90 δταν άπήλΟεν στο παρτοΰν έτότε γάρ τής Ρώμης. [§ 591 ] Αφότου γάρ έγράψασιν τές συμφωνίες εκείνες, ώρισε ό ρήγας παρευτΰς κ* έποιήσασιν τόν γάμον κ' ένταυτα εύλογήθηκεν μισιρ Φλοράνς εκείνος έκείνην τήν ντάμα Ζαμπέσν, του πρίγκιπας θυγάτηρ, 95 εκείνου του μακαριτου του πρίγκιπας Γυλιάμου. [§ 592] Ό γάμος γάρ έγένετον με παρρησίαν μεγάλη ν, με χαρμόσυνη ν και χαρές, και με έξοδες μεγάλες. Κ' έκεϊ όπου ήσαν στον ναόν, στην έκκλησίαν άπέσω, όπερ τους εΰλόγησεν ατός του ό μητροπολίτης, 8600 εκείνος τής Νεάπολης• κ* έρρέβέστισεν ό ρήγας 8580. δπου γάρ ήτον αμαρτία 81. καΐ συμ.βη κ* έλθη τό πριγκιπατον 82. εις κληρονομίαν θηλυκών, γυναίκα 83. νά μή τολμ. νά ύπαντρευτη 84. δποιος εναι ρήγας• 85. εϊ δε εύρεθη και ποίσγ) το νά έν άκλ. 86. 'κ τήν άφεντία του Μ. άπό τό πριγκιπατον. 87. "Εδε άμαρτίαν ποϋ έγινεν *ς έκεϊνο τό κεφάλαιον 88. άκληρώσασιν... Παραλείπεται τό δεύτερον ήμισυ τοΰ στίγ^Ό. 89 — 90. Παραλείπονται οί στίχοι. 91. Παραλείπε- ται τό πρώτον ήμισυ τοΰ στίχου... τά σύμφωνα εκείνα, 92. καΐ έποι- καν τόν γ. 93. κ' είς τοΰτο εύλογ. μισέρ Φλορας 94. τήν θυγατέρ» πρίγκιπος, έκείνην τήν Ζ. 95. Παραλείπεται ό στίχος. 96. μετά τιμής μεγάλης, 97. και χαρά καΐ έξοδη μεγάλην. 98. ΚαΙ οΰτως τους έσέβασαν, στην έκκ. 99. ό μητροπολίτης, σέ λαλώ ποϋ είς τήν Άνάπολη ήτον, 8600. εκείνος τους εΰλόγησεν κατά τήν συνηθείαν. 8589 — 90. Περί τοΰ τρίτου τούτου γάμου τής Ισαβέλλας Βιλλαρδουΐνης, τόν όποιον, κατόπιν τοϋ θανάτου (1297 ) τοϋ δευτέρου αυτής συζύγου πρίγ- κιπος Φλωρεντίου έτέλεσε μετά τοΰ Φιλίππου τοΰ Σαβαυδικοΰ (ΡΙιϊΗρρθ <1β 83νοΐβ ) κατά τήν μετάβασίν της είς Ρώμην έπ' ευκαιρία τοΰ 'Ιωβιλαίου τοΰ 1300, βλέπε έν Γαλλ. Χρον. (§827 καΐ 841 ) ως καΐ έν'Μίλλερ Ίστορ. Φραγκ. Α', σελ. 27 7. 348 Ο ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ και η ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ έκείνην την ντάμα Ζαμπέα άττό το πριγκιπάτο ώς κληρονόμος φυσικός• κ' ένταΟτσ πάλε άπό αυτό 7250) κράζει τον μισίρ Φλοράν κσΐ έρρΞβέστισέ τον ώς άβουέρην, τον εποικεν ομοίως και κληρονόμον 8505 πρίγκιπα τον έΟρόνιασε νά λέγεται Αχαΐας. Κι άρότου έπλήροοσε ή χαρά, τοΟ πρίγκιπος ό γάμος, έδιόρθωσε το μίσσεμα νά έξέβη άπό την Πούλιαν, τιμητικά, με παρρησίαν νά ελθη είς τον Μορέαν. Τον ρήγαν έπροσκύνησεν, άπηλογίαν έπήρεν, 10 τους κοντούς και κα3αλλαρίονς άπεχαιρέτησέν τους, την φαμελίαν του αυξησεν, ερρόγεψεν και άλλους• εΐχεν απάνω είς τά άλογα καβαλλαρίους, σιργέντες, απάνω γαρ των εκατόν, τριακοσίους τζσγραόρους. [§ 595] Είς το Βροντήσι άπέσωσεν, ηύρεν τά πλευτικά του, 15 έσέβη άπέσω είς αυτά κ' ήλθεν είς την Κλαρέντσα. Ό μπάϊλος τότε του Γ^ορέως, ό γέρο μισΐρ Νικόλαος, στην Ανδραβίδα εύρίσκετον το μάθει το μαντάτο, ευθέως έκαβαλλίκεψεν κ' ήλθεν είς την Κλαρέντσα• τον πρίγ'κπα έπροσκύνησεν κι όσοι ήσαν μετ' αυτόν, 20 κι ό πρίγκιπας τον επο-.κεν άναδοχήν μεγάλην. Κι όσον έκατεστόλιάσεν ό πρίγκιπας τον λαόν του έκεϊσε είς την έκκλησίαν όπου είναι οί Φρεμενουροι, (7280) ώρισεν κ' έσωρευτησαν μικροί τε καϊ μεγάλοι. [§ 594] "Εδειξεν τά προστάγματα και τά χαρτία ποΟ έβάστα, 25 του μπάϊλου έπροσκόμισεν τον όρισμόν του ρήγα• το πώς ό ρήγας τον ώριζεν, έγράφως του το έμήνσ, το πριγκιπατον του Μορέως νά του το παραδώση, τά κάστρη καΐ τήν άφεντίαν όλου του πριγκιπάτου. [§ 595] Άπ' αυτού έβγάνει πρόσταγμα το πώς έμήνα ό ρήγας 8601. Κι ό ρήγας έρρεβέστισεν έκείνην την Ζαμπέαν 2. φυσικός 'ςδλον το πριγκιπατον. 3. Όμοίως έρρεβέστισεν μισέρ Φλοραν εκείνον, 4. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 6. Άφών έπλήρωσε ή χ. 7. ώρθωσεν ό μισέρ Φ. νά έβγη απέ 8. νά ελθη στον Μορέαν. 9. άπολογίαν έπηρεν, 10. άπο- χαιρέτησέν τους, 12. σεργέντες, 13. εκατόν και τριακοσίους 14. άπό- σωσεν, εύρεν 15. έσέβηκεν γάρ εις αυτά, ήλθεν 16. δέ τοϋ Μ, ό γέ- ρων μισέρ Νικόλας, 18. έκαβαλλίκεψεν, ήλθεν 20. ό πρίγκιπας 21. Και τον έκατόρθωσεν 22. οπού ένι οί Φραμενόροι, 23. ώρισεν, έσυνά- χτησαν 24. και έδειξεν τους ορισμούς, τους εστειλεν ό ρήγας, 25. τοϋ μπ. τά εδωκεν άπέσω είς τάς χείρας• 26. πώς ό ρήγας... έγράφως τον έμήνα, 27. το πριγκιπάτο τοϋ Μ. 28. όλου τοϋ πρ. 29. 'Απαύτου έβγαίνει κομεσιοΰν, ΕΓΚΑΘΙΣΤΑΝΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ 349 8550 δηλώνοντα διά γραφής όλοον τοον Μοραϊτών, των αρχιερέων, φλαμουριαρίων, καβαλλαρίων, σιργέντων των βουργησέων και άτταντών, μικρών τε και μεγάλων, νά δέξωνται τον μισϊρ Φλοράν δια ττρίγκιττα κι σφέντην το όμάτζιον γάρ και την λιζίαν, οπού χρεωσ-τ. ϊ ό καθένας, 35 δια τές ττρονοϊες κ' ίγονικά όπου κρατοΟσι όπ' αυτόν, νά ποιήσουν προς τον πρίγκιπα, σωζόμενου τοΰ όρι^ου, τήν πίστιν γάρ και τήν λι ζίαν όπου χρεωστούν τοΰ ρήγα. Ένταΰτα ώρίσαν κ' ήφεραν το άγιον εΟαγγέλιον και λέγουσιν τοΰ πρίγκιπος• «"Ομοσε έσΟ εμάς πρώτα 40 »νά μας κρατής δικαιολογας στοΰ τόπου τά συνήθεια, »κ' εις τήν φραγκίαν όπου εχομεν νάμή μάςακανταλίσης• »καΐ μετά ταΰτα πάλε ημείς νά ποιήσωμεν το όμάτζιο (7300) »επει έτέτοιον εχομεν συνήθειον 'κ τών γονέων μας». Και ώμοσεν ό πρίγκιπας στο άγιον εύαγγέλιον 45 τοΰ νά κρατή τους απαντάς ανθρώπους τοΰ Μορέως είς τά συνήθεια όπου εχουσιν, ομοίως κ' εις τές φραγκίδες. ΚαΙ μετά ταΰτα έποίκσσιν οι φλαμουριάροι πρώτον, οί καβαλλάριοι κ' οι έτεροι το όμάτζιον και λιζίαν, όπου έχρεώστει ό κατά εις διά τήν προνοίαν ποΰ έκράτει, 50 σωζόμενου γάρ τοΰ δικαίου και τοΰ ρηγός τοΰ όρκου. [§ 596] Ένταΰτα τοΰ έπαράδωκεν το πριγκιπάτο ό μπάϊλος, τά κάστρη και τήν όφεντίαν νά τά κρατή εκ τον ρήγαν. Κι αφότου έπαράλαβεν ό πρίγκιπας τά όμάτζισ, τά όφφίκια όλα άλλαξεν, πρώτα τους καστελλάνους 8630. όλων τών Μ. 31. λιζίων καΐ καβαλλαρίων, μικρών τε καΐ με- γάλων, 32. Παραλείπεται ό στίχος. 33. νά έχουν τόν μισέρ Φ. πρίγκιπα και άφ. 34. το όμάντζιον και τήν λ... χρεωστεϊ καθένας 35. διά πρόνοιες και γονικά οπού κρατούν 36. νά ποίσουν προς τον πρίγκιπαν, 38. Εις τοϋτο ορίζει ήφεραν 39. «Πρώτον εσύ ομεσέ μας 40. ε'ις δίκαιον, 41. τήν εχομεν, 42. πάλι ήμεΐς... τον δρκον, 43. έπεί συνήθεια τδχομεν ούτως έκ τους γονείς μας». 44. ΚαΙ ώμεσεν 45. τους άπαντες δλους τους Μοραΐτες 46. είς φραγκίαν και συνήΟειαν καθάπερ και τους ηύρεν. 47. έπ^ίκασιν ομοίως οί κσβαλλάροι, 48. οί φλαμουριάροι άπαντες 49. ό καθείς διά τό φέον τό εΐχεν, 50. σωζό- μενου το δίκαιον.. τον δρκον 51. Έν τούτω έπαρέδωκεν 54. πρώτον τους καστελλάνους 8638 ες. Περί συνήθειων και φραγγίδων, πρβλ. ύποσημ. στίχ. 7886 εξ. 8650. σωζόμενου γάρ κλπ. Γαλλισμός: δβυνβ 1& ίβ&Ηθ άυ ΓΟγ ςαβ ϋ Γβ5θΓνοί1 3 5ογ (Γαλλ. Χρον. § 595. ). 8654 εξ. Περί όφφικιαλίων ή αξιωματούχων τοϋ πριγκιπάτου πρβλ.ύποσημ. στιχ. 7935 έξ.). 350 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ 8655 και τους σιργέντες των καστροον κ' εβαλεν εδικούς του, Πρωτοβιστιάρην εβαλεν ομοίως καΐ τριζουριέρην, καΐ ττροβουέρην των καστροον κι δλες τές εξουσίες. "Αρξετον γαρ με την βουλήν του γέρο μισιρ Νικόλα, του μισΙρ Ντζά ντέ Τζαντεροΰ τοϋ μεγάλου κοντοσταύλου, 60 ωσαύτως του μισιρ Ντζεφρέ εκείνου ντέ Τουρνάη και των έτερων γάρ λιζίων, μικρών τε και μεγάλων, τές πρσξες καϊ υπόθεσες να όρθώνη γαρ του τόττου. (7523)Ηύρεν γάρ ό πρίγκιπας τον δεμοσιακόν τόπον έξηλειμμένον παντελώς άπό τους ρογατόρους 55 και του ρηγός τές εξουσίες όπου τον ερήμωσαν. [§ 597] Βουλήν έζήτησεν όλων το πώς νά εχτ) πράξει, και όλοι ο! φρονιμώτεροι είπαν κ' έσυμβουλέψαν, ότι αν θέλτ) νά κράτη μάχην μέ τους Ρωμαίους, ακόμη και χειρότερα θέλει απορήσει ό τόπος• 70 άλλα αν θέλη βούλεται τον τόπον αναστήσει, αγάπη ας ποιήση μετ' αυτούς είρηνικήν, στερέαν, νά όμόση μέ τον βασιλέα νά στήκη πάντα ή αγάπη. [§ 598] Έν τούτορ εδόθη ή βουλή κ' έστέρξανέ το όλοι, κι άπέστειλεν ό πρίγκιπας μαντατοφόρους δύο 75 στην περιεχουσαν κεφαλήν δπου ήτον στον Μορέαν έτότε γάρ του βασιλέως εκείνες τές ημέρες, παραδηλώντα, λέγοντα το πώς ήλθεν έντσυτα ό αφέντης πρίγκιπας Μορέως,'ς όσον κρατούν οί Φράγκοι, 80 κ* ηύρεν τον τόπον ερημον, τελείως έξηλειμμένον. Κ* ερώτησε και είπαν του δτι εκ της μάχης ήτον, 8655. καΐ τους σεργέντες 56. τρεζουριέρην 57. καΐ πρεβεδοϋρον 58. "Αρςετον δέ... γέρου μισέρ Νικόλα. 59. και μισέρ Τζάνε του Τζα- δροϋ τοϋ μέγα κοντ. 60. ωσαύτως τοϋ μισέρ Τζεφρέ... Τουρνάε 61. ε- τέρων λίζιων, 62. έδιόρθωνε τοϋ τόπου. 63. Ευρεν δε καΐ ό πρ. τοϋ τόπου τό δεμόσιον 64 .έξηλειμμένον 66. νά έχη πράξειν, 67. έ- συβουλέψασίν τον, 69. χειρότερον 70. αν θέλη καΐ βούλεται... νά άναστήση, 71. δς ποίση 72. βασιλέαν νά στέκη πάντα αγάπη. 73. Έ- τότε έδόθην ή β. καΐ έστερξάν το δλοι* 74. άπέστειλεν 75. ήτον των Ρωμαίων 77. δηλώντα... Παραλείπεται τό ύπόλοοπον τοϋ στίχου. 78 — 84. Παραλείπονται οί στίχοι. 8679 έξ. Τα αποτελέσματα των αδιάλειπτων πολέμων μεταξύ Ελλήνων καΐ Φράγκων έσχον τόσον φρικτάς συνεπείας, ώστε γυνή Μοραΐτισσα συνεζεύ- χθη άλλεπαλλήλως επτά συζύγους, οίτινες έφονεύ&ησαν πάντες εις τά πδία των μαχών, ως βεβαιώνει ό Μ&πηο δαηυάο. Βλέπε σχετικώς και έν ΖΆ^γ- ΙΙΐΐηοδ σελ. 44. ΙΙερι της καλής διοικήσεως τοϋ Φλωρεντίου βλέπε αυτόθι σελ. 61, ώς καΐ έν Μίλλερ Ίστορ. Φραγκοκρ. Α', σελ. 253 — 254. ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΦΛωΡΕΝΤΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ 351 δτΓου είχεν γαρ ό βασιλέας μετά το ττριγκητατο• έπεί της μάχης τά εργατα ετοντΓα προξενοϋσιν (7 540) τους τόπους τους καλλιώτερους όπου εϊναι άπό τον κόσμον, ή μάχη γαρ τους καταλεϊ, τελείως τους έρημα ζει. 8685 Λοιπόν, αν θέλη, ορέγεται νά ποιήσουσιν αγάπη ν, νά του μηνύση άπόκρισιν, νά μάθη την βουλήν του. [§ 599] Το ακούσει το ή κεφαλή, όνόστιμον του έφάνη, επαίνεσε τόν πρίγκιπα διά φρόνιμον άφέντην. 'Εν τούτω γάρ, ώς ευγενής και φρόνιμος όπου ήτον, 90 άπόστειλεν άπόκρισιν του πρίγκιπος έτέτοιαν, το πώς ήτον το τέρμενον κοντόν νά τόν αλλάξουν, νά ελθη άλλη κεφαλή κ' εκείνος νά ύπαγαίνη, καθώς ενι το σύνηθες καΐ κάμνει ό βασιλέας καΐ πάσα χρόνον κεφαλήν άλλάσσει στον Ι^Ιορέαν. 95 'Αλλά αφότου ορέγεται ό πρίγκιπας νά ποιήσουσιν άγάπην, νά §νι στερέα κι άδόλιευτος, εις χρόνους όσους χρήζει, εκείνος διά τήν άγάπην του κι άνάπαψιν του τόπου, του αφέντη του του βασιλέως, νά το παραδηλώση, έπεΙ έχει ελπίδα εΙς τόν Θεόν πολλά νά το άγαπήση. 8700 [§ 601] Έν τούτφ γάρ ή κεφαλή άποκρισάρην στέλνει εΙς τήν Κωνσταντινούπολιν έκεϊ εΙς τόν βασιλέαν. Λεπτομερώς του έμήνυσεν εκ στόματος κ* έγράφως, (7360) το πώς ό πρίγκιπας Φλοράνς όπου ήλθε είς τόν Μορέαν, άγάπην, τρέβα έξε ζητεί νά ποίηση μετ* εκείνον 5 διά νά Ιχουσιν οΐ άνθρωποι τους, Φράγκοι τε καΐ Ρωμαίοι, άνάπαψιν είρηνικήν, νά ζοϋσιν μετ* εΙρήνης. [§ 602 ^ Κι ό βασιλέας τό ακούσει το,μεγάλως τόάποδέχτη• της κεφαλής όπου εστειλεν έτότε εΙς τόν Μορέαν (όκάποιον μέγαν άνθρωπον έκεϊ του παλατίου. 8685. Παραλείπονται αί δύο πρώται λέξεις τοϋ στίχου... αν ορέγεται 87. Ώς τό ήκουσεν ή κεφ. καλόν και τοϋ έφάνη, 88. πρίγκιπαν 91. κον- τά νά τόν έβγάλουν, 92. κι αυτός 93. καθώς ίν' τά συνήθεια τά κά- μνει 94. καΐ κάθα χρόνον κεφ. ίίλλασσε στον Μ. 95. Άλλα άφών ορέ- γεται άγάττην νά ποιήση 96. νά έν στερέα, άδόλευτη εις δσους χρόνους ΧΡ'Ίζει, 97. ώς διά την άγ. 98. τοϋ άφεντός τοϋ β. 99. «έπει &χω όλπίδα στον Χριστόν 8703. Φλοράς ήλθεν εΙς τόνΜ. 4.στερεάν αγάπη έζήτησεν 5. τοϋ νά έχουσιν οί άνθρωποι, 6. μετά ειρήνης. 7. Κι ό βα- σιλεύς.ώς τό ήκουσεν, καλά τό άπ. 8. άλλα τίποτε ούκ έποικαν 'ς αύτεί- νην τήν άγάπην 9. καθώς ομπρός νά τό εΙπώ κ* έσύ νά τό ακούσης. 352 ΦΛωΡΕΝΤίΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ 8710 Φιλανθρωττινόν τον έλεγαν, 'κ τους δώδεκα οϊκους ήτον), εκείνου γαρ τύ ώρισεν άττόκρισιν νά ποιήστ] μισΐρ Φλοράντ του ττρίγκιπος, του αφέντη του Μορέως. ΚαΙ όταν ήλ9ε είς τον Μορέαν Φιλανθρωπινός εκείνος, άτΓέσ~ΓΕϊ/νεν τόν πρίγκιπα άποκρισάρην έναν. 15 Άπόκρισ'.ν τοΟ άπέστειλεν άπό τόν βασιλέαν, το πώς ήλθεν διά κεφαλή έτότε του Μορέως κ' ένι ώρισμενος νά ένωθη μετ' αυτόν, νά συντύχη διά την άγάπην που ζητεί ό πρίγκιπας νά ποίηση. ' [§503 Κι ό πρίγκιπας του άπέο-τειλεν με δύο καβαλλαρίους 20 έγράφοος διά όρκωμοτικοΰ, νά έλθη είς την Άνδοαβίδα, Ένταυτα γάρ ή κεφαλή άπήρεν μετ' εκείνον άπό τους φρονιμώτερους άρχοντες όπου είχεν (7380 ')μέ συντροφίαν τιμητικά ήλθε είς τήν Ανδραβίδα, εκεί όπου ήτον ό πρίγκιπας μετά τους κεφαλάδες 25 που ήσαν έτότε είς τόν Μορέαν, οί φρονιμώτεροί τους. Αφότου γάρ ένώθησαν ό πρίγκιπας κ* εκείνος, έσύντυχαν κ' έποιήσασιν άγάπην οϊαν ήθελαν έγράφως γάρ έβάλασιν της τρέβας τά κεφάλαια κι απάνω είς αΟτα ώμόσασιν, ό πρίγκιπας γάρ πρώτα, 30 και μετά ταύτα ή κεφαλή του βασιλέως εκείνη [§ 504 1 Έν τούτω λέγει ό πρίγκιπας της κεφαλής εκείνης• «Παρακαλώ σε, φίλε μου, μή το δεχτής είς βάρος• »έν τούτω θέλω νά σε ειπώ και νά σε φανερώσω• »έσυ θεωρείς κ' έβλέπεις το, το πώς είμαι αφέντης 55 »και πρίγκιπας είς τόν Μορέαν, νά ποιήσω όσον θέλω, »νά έ'νι στερκτόν κι άσάλευ τον, κανεϊν ουκ εχω ανάγκην, »κ' είς όσους χρόνους και καιρούς θέλω νά τό κρατήσω. »Ή δε εύγενεία σου, αδελφέ, είς τέρμενον εξουσιάζεις »κι ουκ ημπορείς, ου δύνεσαι του νά ποίησης πράγμα 40 »νά στήκεται είς πλειότερον, μόνι κ* είς τόν καιρόν σου. »Λοιπόν, ώς ώμοσα εγώ ατός μου πού είμαι αφέντης »και κύριος είς τόν τόπον μου, θέλει κι ό βασιλέας (7400)»νά όμόση γάρ σωματικώς χρυσόβουλλον νά ποιήση• »νά τά φυλάττω καί κρατώ 'ς άσφάλειαν τής αγάπης, 45 »καθώς έχεις τό γράμμα μου και ενι βουλλωμένον». Ένταυτα λέγει ή κεφαλή, του πρίγκιπας άπεκρίθη• «Αλήθεια», λέγει, «κύρης μου, ή μεγάλη εύγενεία σου, »όμολογώ το, μαρτυρώ, τό είπες, τέτοιον ενι. 8710 — ΒΒΟ'Ι. Παραλείπονται άπαντες οί στίχοι. 8710. Βλέπε καί ύποσημ. στίχ. 6489. ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΙΣ ΜΕΤΑ ΤωΝ ΕΛΛΗΝωΝ 353 »Λοι•π•όν, αν θέλης να γεντ) έτέτοιον οίον το ορίζεις, 8750 »διόρθωσε δύο καβαλλαρίους να έλθοϋσι μετ' έμενα, »νά βάλω δύο άρχοντό ττουλα νά ύττάγουν μετά έκείνον/ς, »νά γράψω εΙς τον βασιλέαν, στον άγιον μου άφέντην, »τόν τρόπον, την ύττ-όθεσιν, ώς το λαλεϊ ή εύγενεία σου, »νά όρίση και νά γράψουσιν τές συμφωνίες της τρέβας, 55 »νά τές βουλλώσουσιν έκεΐ με το χρυσόβουλλόν του, »κι άττάνω εις το όρκωμοτικόν νά όμόση ό βασιλέας ^ΙνώτΓίον των καβαλλαρίων, των άττοκρισαρίων σου». [§ 605] Το ακούσει το ό πρίγκητας, πολλά καλόν τοΟ εφάνη. έδιόρθωσε τον Τζαδερουν τον μέγαν κοντοσταΟλον 60 καϊ τον μισΐ ρ Ντζεφρέ ντέ'Ανόε, της Αρκαδίας όάφέντης, νά σπελΟουσι αμφότεροι οί δύο στον βασιλέα, έκεϊσε είς την Βυζαντίαν, στην Κωνσταντίνου πόλιν (742θ)εΤΘ* οΰτως κι ό Φιλανθρωπινός έδιέβη μετ' εκείνους. Το ίδεϊ τους γάρ ό βασιλέας, καλά τους αποδέχτη, 65 πολλά του έφάνη όρεχτική ή τρέβα κ' ή σγάττη νά εχη με τον πρίγκιπα, εκείνον του Μορέως, διά την πολλήν την Ιξοδον όπου είχε είς τά φουσσάτα, δπου εστελνεν εΙ: τον Μορέαν κ' έμάχετον τους Φράγκους. "Ούρισε ευθέως κ* έγράψασιν τές συμφωνίες της τρέβας 70 κ' έποίησεν όρκωμοτικόν κ' έχρυσοβούλλωσέ το Απάνω εις αυτο ώμοσεν ατός του ό βασιλέας Ινώπιον των καβαλλαρίων κι άπέκει τους το έδώκεν άπήραν τό όρκωμοτικόν κ' ήλθεν είς τον Μορέαν, του πρίγκιπος τό ήφέρασιν κ' έπροσκομίσσνέ το* 75 ό πρίγκιπας τό έδέξετον, πολλά καλόν τόν έφάνη, [§ 606 Κι αφότου έστερεώθηκεν ή αγάπη και ή τρέβα άνάμεσον του βασιλέως καΐ του πρίγκιπα Μορέοος, άρξετον ό πρίγκιπας, ώς φρόνιμος όπου ήτον, νά κυβερνφ: τόν τόπον του, νά αύξαίνη τές δουλείες του' 80 μέ τόν λαόν του βασιλέως ειρηνικά έδιάγε• έπλούτηναν οΐ άπαντες, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι. [§ 607]Κ'ίδών ετούτο ό βασιλέας κι ώς τό έπληροφορέθη^ (7440) ότι με τόν πρίγκιπα έχει καλήν άγάπην, ηθέλησε κι ώρέχτηκε νά άρχάση γάρ την μάχην 85 μέ τόν Δεσπότη ν "Αρτας τε, με τόν κύρ Νικηφόρον. 8776. Αγάπη και τρέβα. 01 δροι ουτοι είναι γνωστότατοι κατά τους Ιδιωτικούς πολέμους μεταξύ οικογενειών έν Μάνη καΐ σημαίνουν, ό μέν πρώτος συμφιλίωσιν, εΐρήνην, ό 8έ δεύτερος άνακωχήν. Βλέπε Π. Καλονάρου ^Ηθογραφικά Μάνης σελ. 29 έξ. Χοονιχόν Μορέως 23 — 354 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ Κάτεργα εξήντα Ιρρόγεψεν, τα ήΓταν το5ν Γενουβίσων, κ' έδιόρθωσε νά ττλέψουσιν, νά έλθοΟσιν της θαλάσσης, εκ τα νερά γάρ τοΰ Μορέως νά σέβουν είς τον κόρφον άττέσω είς το ίερόμερον, εκεί ττλησίον της "Αρτας 8790 νά τρέχουν και κουρσεύουσιν τά μέρη εκείνα δλα. 'Ούσαύτως γάρ^διόρθωσεν φουσσάτα εκ την στερέαν χιλιάδες δεκαττέσσαρες άττάνω είς τά άλογα τους, και τριάκοντα τά ττεζικά, τόσους τους Ιγνωμιάσαν. Και ήλθασιν της Ρωμανίας κι άττέκει εκ την Βλαχίαν 95 κ' έσοόσαν είς τά Γιάννινα, είς το λαμπρόν το κάστρον έκεϊσε έκατουνέψασιν είς παρακαθισμόν του. Το κάστρον ενι άφιρόν, άττέσω είς λίμνην στέκει, ένω ενι Μέγας ό Όζερός το γύρωθεν τοΰ κάστρου. Μέ το γιοφύρι έμτταίνουσιν οί έκεϊσε κατοικόοντες• 8800 μέ τά σαντάλια έμπάζασιν του κάστρου την σωτάρχειον. Τον κόσμον δλον ού ψηφά το κάστρον των Γιαννίνων να το βλάψουν μέ ττόλεμον, μόνι νά εχη σωτάρχειον. (7460) [§ 608] 'Ενταυτα τταύομαι εδώ ττερι του βασιλέως και θέλω νά σας αφηγηθώ την πράξιν τοΰ Δεσπότου. 5 [§ 509] 'ύΟς ήκουσεν και έμαθεν της "Αρτας ό Δεσπότης, το πώς οίκονομήσετον ό βασιλεύς εκείνος ό Παλαιολόγος σέ λαλώ, μέ τά φουσσάτα δπου είχεν, νά έλθοΰσιν καταπάνω του της γης καϊ της θαλάσσης, • κράζει τοΰ; κ=φαλάδες του κι άπήρεν την βουλήν του* 10 ερώτησε τους ακριβώς τοΰ νά τον συμβουΤ^ψουν μέ τί τρόπον καϊ αφορμή ν τον τόπον του φυλάξει. Ένταΰτα οί φρονιμώτεροι ούτως τον συμβουλεύουν• νά ποιήσουν γάρ συμβίβασιν μέ συμφωνίες καί τρόπον, μετά τον πρίγκιπα Μορέως, μέ τον Φλοράν εκείνον, 15 νά ελθη μέ τά φουσσάτα του διά νά τον συμμαχήση. Τοΰ στίχου 8805 προηγοϋνταί οί κάτωθι τέσσαρες εντελώς άσχετοι πρλς τ6 κείμενον τοΰ κωδ. Κ: Εις δε τους χρόνους καΐ καιρούς εκείνους δπου λέγο\ — δ βασιλεύς κύρ Μ'.χαήλ, αύτύς ό Παλαιολόγος, — φουσσάτα οίκο- νόμησεν να στείλη προς τήν "Αρταν, — το Δεσποτάτο, αν δυνηθη, ρημάξει και χαλάσει. 8805. Κι ό Δεσπότ-/)ς,ώς έμαθεν, εκείνος δε της "Αρτας, 6. οϊκονο- μίζετον 7. Παραλείπεται ό στίχος. 8. νά έλθοΰσιν απάνω του... Οαλάσ- σήυ, 9.κ' έπηρεν 10. ήρώτησέν τους 11. μέ ποίον τρόπον κι άφορ- μον... νά φυλάξη. 12. Εις τοϋτο 13. και συμφωνίες καΐ 15. καΐ νά τον συμμαχήση. 8789. Πρόκειται περί της γνωστής περιοχής της Επαρχίας Ξηρομέρου και Βονίτστ,ς του Νομοϋ Αιτωλίας και Ακαρνανίας. 8798. Λίεγας 'Οζερός έκαλεϊτο κατά τους μέσους χρόνους ή λίμνη των Ι- ωαννίνων Παμβώτις. ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΝ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 355 [§ 610] Έν τούτω εδόθη ή συμβουλή, μαντατοφόρους στέλνει άρχοντας δύο φρόνιμους τους πρώτους της βουλής του έττοίησε τους προστάγματα, έγράφως τους έδώκεν τήν δύναμίν του, κ' έξουσίαν τους εδωκεν νά ποιήσουν 8820 όσο ημπορέσουν, δυνηθούν με τον Φλοράν εκείνον, τον πρίγκιπαν γαρ του Μορέως, που είχεν τήν άνεψίαν, του 'ς όμόζυγον αύτου γυνήν, τής αδελφής του ήτον θυγάτηρ, (7480) που τήν έλεγαν ή Ζαμπέα, οΟτως τήν ώνόμαζαν. [§ 61 1 ] Οί άποκρισάροι έξέβησαν ένταυτα άπό τήν "Αρταν, 25 έπέρασαν εις τον Μορέαν, ήλθαν στην Ανδραβίδα, και ηΟρηκαν τον πρίγκιπα όπου εΐχεν τήν βουλήν του, μετά τους κεφαλάδες του διά υπόθεσες δπου είχεν. Τά έγραφα δπου εϊχασιν έπροσκομίσανέ τα* του πρίγκιπας τά έδώκασιν, έχαιρετήσανέ τον 30 εκ μέρους γάρ του αφέντη τους, εκείνου τοϋ Δεσπότου. Λεπτομερώς του έσύντυχαν, εκ στόματος τον είπαν τον τρόπον και τήν σφορμήν, διατΐ ήλθασιν έκεϊσε. [§613] Λοιπόν, ν' αφήσω τά πολλά, νά έλθουμε εις το τέλος• οΟτως έσυμβιβάστησαν νά δώση ό Δεσπότης 35 του πρίγκιπας, διά νά κρατή διά δψιδαν και μόνον, τον υίόν αύτου τον κυρ Θωμάν, εως ού νά ποίηση στρέμμα ό πρίγκιπας και νά στραφη στον τόπον τοΰ Μορέως 8816.έδόθη^ ή βουλή, 18. τους τά δίδει, 20.ήμποροΰν και δυνηθούν 22. διά γυνήν όμόζυγον, αδελφής του θυγάτηρ, 23. έκείνην τήν ώνόμαζαν πριγκί- πισσαν Ζαμττέαν. 24. έξήβησαν εύτ^ος άπέ 25. εις τον Μορέαν, τον ■πρίγκιπαν γάρ ηύραν, 26. και τήν βουλήν του έπαιρνεν μετά τους κεφα- λάδες. 27. Παραλείπεται ό στίχος 28. Τά έγραφα, τά εϊ/.ασιν, έπρο- <τεκόμισάν τα• 29. τοϋ πριγκ. τά έ'δωκαν καΐ έχαιρέτησάν τον 30. εκ μέρους τοϋ άφέντου τους 31. Λεπτομ. τοϋ εϊπασιν εκ στόματος τά είχαν, 32. άφορμήν, το ήλθασιν 33. νά ελΟω 34. έσυμβιβάστηκαν 35. διά νά βαστά οψιδαν τον υίόν του 36. τον ώνομάζαν κυρ Θωμάν, ώς ού νά υποστρέψουν 37. και νά στραφη ό πρίγκιπος 8836 έξ. Μετά το πέρας τοϋ πολέμου ό υ'.ος τοϋ Δεσπότου Νικηφόρου έ- <ττάλη εις τον πατέρα του ύπό τοϋ πρίγκιπος Γουλιέλμου. Ή κόρη δμως αύτοΰ (στίχ. 8867) έκρατήΟη υπό τοϋ Κόμιτος Ριχάρδου τής Κεφαλληνίας, δστις τήν συνέζευξε μετά τοϋ πρεσβυτέρου υίοϋ αύτοϋ Ιωάννου, πράγμα το όποιον βξώργισε τον Δεσπότην "Αρτης. (Γαλλ. Χρον. § 68 — 6119 καΐ 652 — 655. Βλέπε και Μίλλερ 'Ιστορ. Φραγκ^.κρ. Α' 257) 356 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΖ οΟτως με τά φουσσατα του, άνευ τρόπου και δόλου* νά εχτ) γαρ ό πρίγκιπας την ρόγαν του Δεσπότου 8840 με όσα φουσσατα δυνηθτ] έπάρει μετ' εκείνον. [§ 614] Κι αφότου εκατορθώσασιν τές συμφωνίες τους όλες, οί άποκρισάροι εστράφησαν έκεϊσε είς τόν Δεσπότην (7500) και είπαν κι άφηγήθησαν, το πώς έκατορθοόσαν νά ελθη ό πρίγκιπας Φλοράς μετά πεντακόσιους• 45 τους πρώτους και καλλιώτερους όλου του πριγκιπάτου, είς συμμαχίαν, βοήθειαν του θείου του του Δεσπότου. [§ 615] Ένταυτα οίκονομήσασιν τόν κυρ Θωμάν εκείνον του Δεσπότου τόν υίόν μετά τιμής μεγάλης, κι απόστειλαν τον στον Μορέαν έκεϊ είς την Ανδραβίδα* 50 του πρίγκιπα τόν έδωκαν νά ποίηση όσον κελεύει. Κι ό πρίγκιπας τόν εστειλεν στό κάστρον Χλουμουτσίον» νά στήκεται μετά τιμής δψιδα έκεϊ είς τό κάστρον, εως ου νά ποίηση ό πρίγκιπας στρέμμαν είς τόν Ι^ίορέαν•. Ήφέραν γάρ του πρίγκιπος την ρόγαν του λάου του, 55 διά τριών μηνών την πλήρωσιν τους έπληρώσαν μόνον. [§ 617] Τους χρόνους εκείνους χαΐ καιρούς κ' εκείνες τές ήμερες, όπου άρχισεν ό βασιλέας, ό μέγας Παλαιολόγος, τήν μάχη έκείνην τήν ζεστήν με τόν Δεσπότην Άρτας, και της θαλάσσης και τής γής έβάλθη νά τόν βλάψη. 60 Ένταυτα πάλιν, ώς τό ήκουσεν εκείνος ό Δεσπότης, εσκόπησεν κ' έβιάστηκεν μετά βουλής μεγάλης, μέ πάσα τρόπον κι άφορμήν νά φυλαχτή άπ' εκείνον. (7520) [§ 616] Λοιπόν, ωσάν ίσυμβ' βάστηκεν μέ τόν Φλοράν έκεϊνον„ 8838. αύτος καΐ τά φουσσατα του, 40. δυνηθη νά έπάρη 41. Κΐ; άφών άκατορθώσασιν τές συμφ. εκείνες, 42. έκεϊ είς τόν Δ. 43. καΐ. είπαν και άφίρωσαν, 44. μέ πεντακόσιους πρώτους 45. καΐ μέ τους καλλιώτερους 46. ε'ις συμμαχίαν καΐ δύναμιν εκείνου 47. Και μετά ταϋτα ώρθωσαν κ' έπ-/)ρασιν εκείνον 48. τοϋ Δ. γάρ 49. κ' ύττηγαν τον... Άνδραβίδαν 50. τοϋ πρίγκιπος τόν έδωκαν νά ποίση 51. στό κάστρον τό Χλουμοϋτσι 52.νά στέκετα-,... δψιδα εις τό κάστρο, 53.ίας νά ποίση... στρέμμα 55. τριών μηνών τους έδωκαν, τόσον τους έπληρώ- σαν 56. τόν χρόνον εκείνον καΐ καιρόν 57. ό βασιλεύς 58. τήν μάχην 60. 'Ενταϋτα, ώς τό ήκουσεν 61. έσκόττησε, έβουλεύτηκε: 63. Κι' ωσάν έσυμβιβάστηκεν 8863 έξ. Περί τοϋ πολέμου τοΰ Δεσπότου "Αρτης Νικηφόρου έν'Ηπείρω. χαΐ τής βοηθείας τοΰ Φλωρεντίου βλέττε έν Μίλλερ Ίστορ. Φραγκοκρ. Α" σελ. 256—258. ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΦΛωΡΕΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ 357 τον πρίγκιτταν γαρ τοΟ Μορέως, που είχεν την άνεψίαν του, 8855 οΟτως το εποικεν ομοίως με τον κόντον Ριτσάρδον, δττου ήτον έτότε της Κεφαλωνίας αφέντη; γαρ καΐ κόντος, και εδωκέν του διά δψιδα την ττρώτην θυγατέρα, να την κράτη εΙς άφίρωσιν κ' εκείνος να άττεράση ατός του γαρ σωματικώς με όλον το φουσσάτο, 70 έκεϊ εΙς το Δεσττοτάτον του διά νά του εχη βοηθήσει στην μάχην όττου άρχασεν ό βασιλέας μετ' αύτον νά εχη και την ρόγαν του, αΟττός και ό λαός του εις τον καιρόν ττου θέλει έκεϊ ποιήσει εις την μάχην. Κι αφότου έσυμβιβάστηκαν, άπέρασεν ό κόντος 75 μετά εκατόν εις τά άλογα ανθρώπους γάρ στρατιώτες. ανθρώπους όλους εκλεχτούς^ στρατιώτες τών αρμάτων. [§ 521 ] Εΐθ' ούτως γάρ έπέρασεν κι ό πρίγκιπας Μορέως άπό την Πάτραν, σέ λαλώ, κ' έδιέβη εις την "Αρταν. [§ 522] Κι ώς τό εμαΟεν και ήκουσεν έτότε ό Δεσπότης 80 δτι ερχετον ό πρίγκιπας, έξέβη εις άπαντήν του• στά Λεσιανά άπαντήθησαν, χαράν μεγάλη έποΐκαν «Καλώς ήλθες, ό πρίγκιπας, καλώς ό ανεψιός μου, (7540) »άρτίως θεωρώ κ'έγνώρισα τών συγγενών τό σπλάχνος». Κι όσον έκατεχόρτασαν φιλήματα ρωμαίικα, 85 έκίνησαν κ' έδιάβησαν ολόρθα είτ τήν "Αρταν κι ό κόντος της Κεφαλλωνίας ήλθε άπό τό άλλο μέρος. [§ 622] Τίς νά σας εγραψεν λεπτώς τό τί χαράν έποϊκεν; τό ίδεΐ τους Φράγκους που ήλθασιν έτότε ό Δεσπότης, έφάνη του ότι έκέρδισεν όλην τήν Ρωμανίαν. 8864. πρίγκιπα 8έ 65. οΰτως έ'ποοκεν ομοιον 66. οπού ήτον γαρ 67. διά δψιδαν... πρώτην του Ουγάτηρ, 68. νά περάστ) 69. με ολα τά φουσσάτα 70. τοϋ νά τον βοηθήσουσιν στην μάχην οπού έχει, 71. Πα- ραλείπεται ό στίχος 72. καΐ νά εχη τ•/;ν ρόγαν του 73. Παραλείπεται ό στίχος. 74. Αφότου έσϋμβ. εκείνος και ό κόντος, 75. έπέρασεν με εκατόν εις άλογα απάνω, 77. ΚαΙ αφότου έπέρασεν ό πρίγκιπας Μ. 78.έκ τήν Κλαρέντσα... κ' ύπα στο Δεσποτάτο, 80. πώς ερχετον 81. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 83. το)ρα έβλέπω καΐ θεο^ρώ τών συγγενών 84. έκατεχόρτασεν φιλήματα Ρωμαίων, 85. έκίνησαν, έδιέβησαν 86. εξ ίίλλο μέρος. 87. ΚαΙ τΙς 88. το Ιδεϊν τους Φ. 89. δλην τΊγι βα- σιλείαν. 8881. Τά Λεσιανά δέν είναι δυνατόν νά ταυτισθώσι προς εν έκ τοίν ομώ- νυμων σημερινών χωρίων, ούτε τοΰΝομοϋ Ιωαννίνων παρά τήν Άετορράχην, οϋτετοΰ Δήμου Πιαλίων της Επαρχίας Τρικκάλων, άλλα πρόκειται περί άλλου τοιούτου εκλιπόντος. 8867. Περί της Θυγατρ6ς του Δεσπότου βλέπε και ύποσημ. στ!χ. 8836 εξ. 358 Φ^ωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ 8890 Άππλίκεψεν ό πρίγκιττας οττά όσττίτια τοΟ Αίσπότου, κ εκείνος γάρ έσέβηκεν άττέσω εις τό κάστρον. ΈνταΟτα άπττλικέψασιν οί κεφαλαδες πρώτα, τιμητικά, ώς εττρεττεν του καθενός εκάστου, κι άπέκει οΐ καβαλλαροϊ κ' οί ευγενικοί σιργέντες. 95 [§ 625 "ί Κι αφότου άνατταύτησαν εκείνην την ήμέραν, έτΓΪ της αυρίου τό ττρόοΐ ήλθεν καί ό Δεσπότης μετά τους κεφαλάδες του κι όλον τό άρχοντολόγι, ολόρθα έκεϊ εις τόν πρίγκιπα δπου ήτο άππλικεμένος* καί ηύρε τον κ' έκάθετον με τόν κόντον Ριτσάρδον 8900 καί με τόν προοτοστράτορα ντε Σαίντ Όμέρ εκείνον, ομοίως με τους φλαμουριαρίους κ' οί καβαλλάροι όλοι. Κ' έσυντυχαίνασιν όμου κ' έπαιρναν την βουλήν τους, (7560) την πράξιν όπου ήθέλασιν ποιήσει δια την μάχην, όπου ήλθαν να βοηθήσουσιν έτότε τοΰ Δεσπότου. 5 Κι ώς είδαν ότι ήλθε έκεϊ ατός του ό Δεσπότης, ευθέως του έπροσηκώθησαν κ' έκάθισαν άλλήλως. Πολλά τοΰ έφάνηκε καλόν έτότε τοΰ Δεσπότου, όταν ηΰρε τόν πρίγκιπα όμοΰ με την βουλήν του. [§ 624] Κ'έκαθεζόντησαν εις βουλήν, τό πώς ήθελαν πράξει 10 στην μάχην όπου ήλθασιν νά τοΰ έχουν βοηθήσει. Αφότου γάρ έκάθισαν άλλήλως, ώς τό άκώτε, άρξετον τοΰ νά λαλή ατός του ό Δεσπότης καί λέγει προς τόν πρίγκιπα κι άπέκει γάρ τοΰ κόντου, ομοίως τοΰ πρωτοστράτορος εκείνου τοΰ Μορέως, 15 κι άπέκει τών φλαμουριαρίων, τών καβαλλαρίων είθ' ούτως, τό πώς τους εύχαρίσετον, ώς φίλους κι αδελφούς του, στό σπλάχνος όπου έδειξαν κ' είλικρινήν άγάπην, καί ήλθασιν με προθυμίαν νά τοΰ εχουσιν βοήθησε, στην μάχην όπου άρχισεν κατ' αυτού ό βασιλέας. 8890. στους οϊκους 91 καί ό Δεσπότης έστεκεν 92. οί κε- φαλαδες δλοι 94. καί τότε... κ' οί ευγενείς 9δ — 96. Παραλείπονται ^ί στίχοι. 97. Ό Δεσπότης με τους άρχοντας και με δλον τό φουσσατον 98. ύττηγαν, είδαν τόν πρίγκιπαν που ήτον πεζεμένος 99. με τόν Ριτσάρ- δον κόντον τε και με τόν πρωτοστράτωρ, 8900. Παραλείπεται ό στίχος. 1. μέ όλους τους φλ. και μέ τους καβαλλάρους. 2.Όμοϋ γάρ έσ'^ντ'^χαιναν και έπαιρναν βουλήν τους, ο. όπου ήθελαν νά ποίσουν 4. πού ήλθαν νά βοηθ. ^ 6. εύτος όλοι έστ,κώθησαν 8. πρίγκιπαν 9. καί έκαβόνταν εις β. τό πώς νά έχουν πράξειν. 10. Παραλείπεται ό στίχος. ΙΙ.ώςτό λέγω, 13. νά λέγγ;... πρίγκιπαν καί είς τους άλλους όλους, 14-15. Πα- ραλείπονται οί στίχοι. 16. τους εύχαρίστησεν, 17. τό σπλάχνος... τήν καθαράν 18. τοϋ νά τον βοηθήσουν 19. έτότε ό βασιλέας. Σ/ΜΜΑΧΙΑ ΦΛωΡΕΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ 359 8920 ΈνταΟτα τους παρο(καλεϊ, αξιώνει, ώς στρατιώτες, ώς ευγενείς και φρόνιμους, του νά τον συμβουλέψουν, νά ποιήσουν ττράξιν φρόνιμα,νά πράξουν ώς στρατιώτες, (7580 )νά έπάρουσιν το έπαινος ώς εχουσιν την δόξαν. «ΈπεΙ άν προστάξη ό Θεός κ' έπάρωμεν το νϊκος, 25 »μηδέν λογίσεται κανείς, μηδέ νά το σκοπήση, »έμέν νά δώσουν έπαινος, Φράγκος γάρ ή Ρωμαίος, »διατό ?χω εγώ την άφορμήν, του βασιλέως την μάχην »άλλά ή τιμή και το έπαινος εσάς το θέλουν δώσει, »διατό έγνωρίζουν άπαντες, 'ς όλην τήν Ρωμανίαν, 30 »ούδέν είναι καλλιώτεροι εις άπασα στρατείαν »παρά τους Φράγκους του Μορέως, όπου το εξεύρει ό κόσμος, »έπεί έχετε τήν φρόνεσιν και τήν στρατείαν εις άκρον». [ § 625] Αφότου γάρ έπλήρωσεν, τό είπεν ό Δεσπότης, άρξετον ό πρίγκιπας νά του άποκρένεται ούτως• 35 «Κύρης μου και Δεσπότη μου και ήγαπημένε θείε, »εύχαριστώ τά λόγια σου τό έπαινος, τό είπες »διά ετούτους τους ευγενικούς στρατιώτες, όπου είναι »άρτίως μετά με σήμερον εδώ εις τήν συντροφίαν μου. »Τουτο πληροφορέσου το και κράτει το 'ς άλήθειαν, 40 »δτι διά τήν άγάπην σου κ'είς τήν άνάκραξίν σου »ήλθαν ετούτοι μετ' έμέ εδώ διά τήν τιμήν τους, »Και μή λογίσης τίποτε ότι διά χρείαν της ρόγας, (7600)»δπου τους απόστειλες έκεϊσε εις τόν Μορέαν, »ώς ρογατόροι ήλθασιν νά σε εχουσιν δουλέψει• 45 »έπεΐ ή ρόγα που έλαβαν ουδέν τούς σώζει μόνη »του νά πληρώσουν τ'άρματα και τ'άλογα που αγόρασαν- »διά νά ελθουσιν τιμητικά εδώ στήν χρείαν όπου έχεις. »Έπεΐ εγώ λέγω διά έμέν, και κράτει το είς άλήθειαν^ 8920. παρακαλεί, ώς άξιους στρατιώτας, 22. νά ποίσουν πράγμαν εμπρε- τΓον, νά εν διά τιμήν τους, 23. νά έπάρουν και τό έπαινον, νά έχουν και 24. άν δώση ό Θ. κ' έπάρουσιν το νϊκος, 25. μηδέν σκοπήση γάρ τινάς, μηδέ τοϋτο λογίση, 26. έμέ νά δώση έπαινον Φράγκος τε ή Ρ. 27. διοΰ έχω την άφορμήν, 28. άλλα τιμήν και έπαινον εσάς ττ,ν θέλουν δ. 29. διοΰ γνωρίζουν 30. δτι ουδέν ευρίσκονται κάλλιοι στρατιώται 31. παροϋ τούς Φρ. του Μορ. καθώς ενι αλήθεια, 33. έπλήρωσε τους λόγους ό Δ. 34. άρξετον δέ ό πρ. άπόκρισιν και λέγει' 35. «Κύριε μου, Δεσπότη μου,, θείε μου ήγαττημ. 36. τούς λόγους σου, το έπαινον, 37. ετούτους τούς κα- λούς τούς ευγενείς στρατιώτες, 38. πού ένι σήμερον όμοϋ έδώ 39. Τοϋτο• πληροφορώ σέ το 41. μετ' έμέν έδώ είς τήν βασιλεία σου. 42. δπο\> και τούς απόστειλες έκεΐ 44. ήλθασιν ώς ρογάτοροι όπως νά σέ δουλέψουν 45. ή ρόγα τήν έλαβαν... μόνον 46. κι άλογα πού ήγοράσαν 47. νά ελθουσιν τιμητικά στήν χρείαν 48. ώς διά ττ^ν άγάπην σου και συγγενότητάν μας, 360 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ »δτι δια την άγάπην σου και συγγενότητά μας 8950 »διατό είμεθεν καΐ γείτονες κι αρμόζει νά βοηθοϋμεν »ό είς τον άλλον γείτονα ότι του κάμνει χρεία* »καΙ πάλε διά το σύνηθες όττου εχουσιν οι Φράγκοι »καΐ τρέχουν πάντα είς τα άρματα ένθα ακούσουν δτι ενι »ή χρεία ή μάχη ή πόλεμοι, διατό είναι γαρ στρατιώτες, 55 »νά δείχνωνται, νά φαίνωνται ότι στρατιώτες είναι. »Και κάλλιον έχουν την τιμήν, το έπαινος του κόσμου »περι τά κούρση, ή χρήματα, ή ρόγα νά τους δίδουν— »κ* είς τούτον γάρ τον λογισμόν ήλθαμε εδώ είς έσέναν. [§ 626" »Και κράτει το, καλέ μου, θείε, άλήθειαν σε τό λέγω• 60 »δτι αν είχαν τήν δύναμιν οί πλειότεροι άπό ετούτους, »δπου θεωρζϊς δτι είναι εδώ, ευγενικοί στρατιώτες, »άπό εδικού τους νά εποικαν τήν εξοδόν τους δλην, (7620)»κι ού μή νά επήραν άπό σοϋ έναν μικρόν βελόνι• »άλλά ήλθασιν ώς φίλοι σου κι ώς ευγενείς στρατιώται, 65 »νά σε δουλέψουν είς τήν χρείαν όπου θεωρούν δτι έχεις. »Έν τούτού σε ύποσχιόμεθεν αύτοΙ κ' εγώ μετ' αυτούς• »ού μή μισσέψωμε άπ' εδώ, άπό τό δεσποτάτο, »εως ού νά πολεμήσοομεν μέ τά φουσσάτα όπου ήλθαν »καί στήκονται είς τόν τόπον σου, αυτοί τού βασιλέως• 70 »ή νά γευτούμεν θάνατον, ή ν' αποθάνουν εκείνοι». [§ 627] Ένταύτα άποκρίσετον τού πρίγκιπα, ό δεσπότης εύχαριστώντα τον πολλά εκείνος κ' οί άρχοντες του είς δσον γάρ έλάλησεν, ώς ευγενής δπου ήτον Ένταύτα άπήρασιν βουλήν τό πώς ήθελαν πράξει* 75 τά λόγια ήσασιν πολλά, τά είπαν κ' έλαλήσαν τό γάρ τό τέλος εϊπασιν νά ορθώσουν τά φουσσάτα, αύριον πρωί άπό ταχέα νά έςέβουν εκ τήν "Αρταν 8949. 8ιοί3 εϊμεΟεν. . . καΐ πρέπει 51. δταν τοϋ κάμνει χρ. 52. πάλιν 8ιά τ6 σύνηθον, το έχουν πάντα οΐ Φρ. 53. όταν ακούσουν 'ς άρματα δτι νά κάμνουν χρεία, 54. εις μάχες πάντα τρέχουσιν διοϋ ένι στρατιώται 55. Πα- ραλείπεται ό στίχος. 56. τόν έπαινον 57. παροϋ... ή ρόγαν νά έπάρουν 58. και εις έτοΰτον τον σκοπόν εδώ ήλθαμε 'ς έσέναν. 59. 'ς άλήθειαν τί> λέγω" 60. εάν εΐχασιν τ->,ν δύναμιν οΐ πλέον άπ'έτούτους, 61. Ινι εδώ, οί ευγενείς 63. και άπο σοϋ μή έττήρασιν έναν μικρόν βελόνιν 64. ώς ευγενείς δπου ενι, 66. υπόσχονται... κ' εγώ όμοϋ 67. μή διαβώμεν άπ'έδώ απέ 68. έ'ως νά πολεμήσωμεν μέ τά ψο^^σσί•:». εκείνα, 69. τά στέκον- ται.. . αυτά 70. ή εκείνοι ν' αποθάνουν». 71. άποκρίθηκεν τόν πρίγκιπα 72. πολλά αυτός κ' οί αρχ. 73. δπου ένι, 74. κι οΰτως έττήρασιν β. τό πώς νά έχουν πράξειν. 75. Τά λόγια, τά εϊπασιν πολλά τά έλαλήσαν 76. τό δε τό τέλος 7 7. έπι τήν αϋριον τό ταχύ... όκ τήν "Αοτα πΟΛΕΜΙΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΝ 361 ολόρθα είς τά Γκάννινοι νά άττέλθουσιν έκεϊσε* ΈπεΙ έκεϊ έμάθασίν δη -ήσαν τά φονσσατα' 8980 κι' αν αναμείνουν οϊ Ρωμαίοι, αύτοΙ τοΟ βασιλέως, ' νά πολεμήσουν μετ' αυτούς, και ώς το δώση ό Θέος. [ § 628^ 'ύΟρισε ό ττρωτοστράτορας εκείνος του Μορέως• (7640)εύθέως έδιαλαλήσασιν εκ μέρους του Δεσττότου, του τΓρίγκιττος γάρ άττ* αύτοϋ, του πρωτοστράτορός του, 85 νά είναι τά άλλάγια έτοιμα Φράγκοι τε καΐ Ρωμαίοι, νά ακολουθούν τά φλάμουρα ντε ΣαΙντ Όμέρ εκείνου, του ττρωτοστράτορος Μορέως, ένθα κι αν ΰτταγαίντ). *Εν τούτω αυριον το ιτρωΐ έκίνησαν κ' ύπαγαίνουν ολόρθα είς τά Γιάννινα τά άλλάγια του φουσσάτου. 90 [§ 629] Ό Μέγας γάρ Δεμέστικος που ήτον του βασιλέως απάνω είς τά φουσσάτα του ή κεφαλή ή μεγάλη, ήλθασιν και είπαν του κ' έπληροφορησάν τον, το πώς ήλθεν ό πρίγκιπας εκείνος του Μορέως κι ό κόντος της Κεφαλλωνίας μέ όλα τους τά φουσσάτα* 95 στην "Αρταν άπεσώσασιν στην ρόγαν του Δεσπότου κ* έρχονται ολόρθα είς αυτόν διά νά τόν πολεμήσουν. Κράζει τους κεφαλάδες του τους πρώτους της βουλής του• βουλή ν άπήρασιν όμου τό πώς θέλουσιν πράξει. Τά λόγια ήσασιν πολλά, τά εϊπασιν άλλήλως• 9000 στο τέλος γάρ άφίρωσαν, εϊπασιν κ' έστερεώσαν, ότι εάν έμισσέψασιν άπό τό κάστρο εκείνο όπου τό άπαρακάθονταν, διά λόγια και μαντάτα, (7660) μεγάλην τους κατηγορίαν ήθελαν γάρ ποιήσει• άλλα νά στήκουσιν έκεϊ νά μάθουσιν άλήθειαν, 5 [§650] Μετά ταύτα τους ήφεραν αληθινά μαντάτα, 8978. είς τά Ιωάννινα νά απέλθουν έκεΐσε, 80 .καΐ αν θελήσουν οΐ Ρωμαίοι νά έχουν πολεμήσει, 81. αύτεΐνοι εΐν' χαιράμενοι και ό Θεόςνά δώσγ) 82. Παραλείπεται ό στίχος. 83. έδιαλάλησαν 84. και τότε έκ τοϋ πρίγκιπος κ' έκ τοϋ πρωτοστρατόρου 85. νάεΐν' τ' άλλάγια έτοιμα οί Φράγκοι κ'οΐ Ρ. 86. νά ήκολουΟοϋν τά φλάμουρα τοϋ μέγα πρωτοστράτωρ, 87. τόν του Μορέως, λέγω σε, ένθα αν ύπαγαίνη. 88. Είς τοϋτο αυριον ταχύ έκίνησαν, υπάγουν, 89. ορθά είς τά Ιωάννινα. 90. Ό Μέγας ό Δεμέστικος, 91. κεφαλή και αφέντης, 92. ύπήγασιν και είπαν τον, έπληροφ. 94. μέ δλα τά φουσσάτα• 95. στην ρόγα τοΰ Δ. 96. ορθά εις αύτεΐνον έρχονται τοϋ νά τον πολεμήσουν. 97. Λαλεϊ τους κεφ. 98. έττήρασιν όμοΰ το πώς νά έχουν πράξε-.ν. 99. Παραλείπεται ό στί- χος. 9000. ΚαΙ ούτως άφιρώσασιν και έβεβαίωσάν τον, 1. οτι έάν έμισσέψαν άπέ τό κ. 2. Παραλείπεται ό στίχος. 3. μεγάλη τους κα- τηγορία ήθελ' έσται καΐ ψέγος• 4. άλλα νά στέκουσιν... νά μάθουν την άλήθ. 362 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ τό ττόός οί Φρά/κοι έσώσασιν εκεΐτε εις την "Αρταν, κ' έκίνησαν και έρχονται στά Γιάννινα ολόρθα. Τό ακούσει το ό Δεμέστικος κι όλα του τα φουσσατα, τό πώς οί Φράγκοι έσωσαν και ένι εις την "Αρταν^ 9010 ουδέν άνάμειναν ποσώς βουλήν νά έχουν έπάρει• κ' εΐτταν οί φρονιμώτεροι, οί πρώτοι τοΟ φουσσάτου, ότι όπ-ός του ό βασιλέας, αν ήτο εκεί μετ' αυτούς, ουδέν έτόλμα νά σταθτ), τους Φράγκους νά άπαντήστ), και ήτον τιμιώτερον πρότερα νά μισσέψουν, 15 παρά νά τους ευρουσιν έκεϊ, νά τους εχουσιν φονέψει. "Ομως τό ακούσει ότι ήλθασιν οί Φράγκοι εις την "Αρταν, ουδέν άνάμειναν ποσώς βουλήν καμμίαν έπάρει• ευθέως έξετεντώσασιν κ' έρρίξαν τές κατουνες• άφνίδιως, ώς ευρέθησαν, έκίνησαν κ' υπάγουν, 20 ούτε φλάμουρα έσήκωσαν, ούτε άλλάγια έποϊκαν, άλλ' ωσάν νά τους έδιώχνασιν μέ τά κοντάρια οί Φράγκοι, ούτως και ασχημότερα έβάλθησαν κ' έφευγαν (7680) την στράταν όπου ήλθασιν άπέκει έκ τήν Βλαχίαν. [§ 652] Τό ίδεϊ τους έκτα Γιάννινα έκεϊνοι άπό τό κάστρο, 25 έγνώρισαν κι άπείκασαν φεύγουσιν οί Ρωμαίοι. Μαντατοφόρους έστειλαν ευθέως εις τόν Δεσπότην «Νά μάθης αφέντη, Δέσποτα, έφυγαν οί Ρωμαίοι». 'Ούς τό ήκουσεν και εμαθεν έτότε ό Δεσπότης ότι έμισσέψαν οί Ρωμαίοι 'κ τό κάστρον τών Γιαννίνων, 30 περίχαρος έγίνετον, δρομαίως απήλθε ατός του έκεϊ όπου ήτον ό πρίγκιπας, λέγει του τά μαντάτα. Τό ακούσει το ό πρίγκιπας, λέγει του' «Τί αναμένεις;» κράζει τόν πρωτοστράτοραν ντε Σαίντ Όμέρ έκεϊνον, ώρισε. «Νά λαλήσουσιν όλα μας τά σσ?χπίγγια 35 «τά άλλάγια ας χωρίσουσιν, σπουδαίως νά ύπαγαίνουν 9006. έσωσαν και ένι εις τήν "Αρτα 7. και εις το κάστρον έρχονται ορθά τών Ιωαννίνων 8. και ολα τά φ. 10. καμμίαν βουλήν νά έ- πάρουν 11 — 17. Παραλείπονται οί στίχοι. 18. κι ώρθωσαν 19. ά- φνίδια, ώς ευρέθησαν έκίνησαν, υπάγουν, 20. ού πόλεμον έδωκαν, 21. άλλ'ώσπερ νά τους έδιωχναν οί Φ. μέ κοντάρια, 22. έβάλθησαν, έφευ- γαν 23. άπ' έσω έκ τήν Βλαχ. 24. Το Ιδοϋν τους έκ τά Ίοοάννινα ά- πέσω άπέ 25. έγνώρισαν, έσκόττησαν δτι οί Ρ. φεύγουν. 26 — 27. Πα- ραλείπονται οί στίχοι. 29. πώς οί Ρ. έφυγαν έκ τών Ιωαννίνων, 30. δρομαίως έδιέβην 31. έκεϊ πού ήτον ό πρ. 33. λαλεί. ..Σαντ Όμέρη 34. ώρισε τοϋ νά συναχτούν 35. ορθά εις τά Ιωάννινα, νά φτάσωμεν τους Ρ' 9024. Τό γαλλικόν κείμενον ακολουθεί τήν αυτήν σε'ράν, ά>Λ' ό έκδο- της Ι^οησηοη, έκ παραδρομής εις τήν άρίθμησιν τών παραγράφων, μετά τήν § 630, έσημείωσε § 632. πΟΛΕΜΙΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΝ 363 «ολόρθα εις τά Γιάννινα νά σώσοομεν τους Ρωμαίους, μη προϋ μακρύνουν άττό εμάς και κολαστοΟμεν πλέον». Έκίνησαν, ύτταγαίνουσιν, έσωσαν την έσπέραν έκεϊσε εις τά Γιάννινα δττου ήσαν οί κατουνες 9040 εκείνων όπου έμίσσεψαν, του βασιλέως φουσσάτα. Ό πρωτοστράτορας Μορέως ώρισ ν κ' ήμοιράσαν εις τές κατοΰνες των Ρωμαίων άππλίκεψαν οί Φράγκοι. (7700) Στην τένταν γάρ τοΟ πρίγκιπας άπήλθεν ό Δεσπότης, ωσαύτως οί φλαμουριαροί, οί πρώτοι του φουσσάτου* 45 βουλήν άπήρασιν όμου το πώς θέλουσιν διάξει. Εις τέλος γάρ ίσιάστησαν νά απέλθουν άπό οπίσω εκείνων όπου έφεύγασιν, πολλάκις μη τους σώσουν και πολεμήσουν μετ' αυτούς κ' έπάρουσιν τό νϊκος. Εϊτε κι ουδέν τους σώσουσιν, θέλουσιν τους κουρσεύει 50 τους τόπους γάρ τοΰ βασιλέως έκεϊ εις τήν Ρωμανίαν, [§ 633] ΈπΙ της αύρίου γάρ τό πρωί έκίνησαν κ' υπάγουν, τών αντιδίκων τήν όδόν ολόρθα όδηγεύγουν. Ό πρίγκιπας έλάλησεν και ήλθεν ό Δεσπότης καΐ λέγει ούτως προς αυτόν νά όρθωση έκ τόν λαόν του 55 τινές με άλογα ελαφρά νά σώσουν τους Ρωμαίους, νά είποΰσιν τού Δεμέστικου, τόν πρώτον τοΰ φουσσάτου έκ μέρους γάρ του πρίγκιπας ομοίως κ' έκ τόν Δεσπότην, τό πώς τους άνακράζουσιν τοΰ νά τους αναμείνουν, τοΰ νά παραδιαβάσουσιν άλλήλως εις τόν κάμπον 60 έπει ουκ ήτον χρήσιμον είς τέτοιον στρατιώτην νά έλθη γυρεύοντα στρατείας, τρόπον νά πολεμήση, κι αφότου ηυρεν τόν πόλεμον ετοιμον, νά μισσέψη. (7720) Εκείνοι όπου ώρίστησαν νά απέλθουν στους Ρωμαίους, γοργόν πολλά έσπουδάξασιν, σύντομα τους έφτασαν 9037. μή πρΙν μακρύνουν απ* έμας 38. ύπάγαιναν, 39. εκεί εις τά Ιωάννινα 40. καΐ εις αυτές άττπλίκεψαν καΐ έ'μειναν οί Φράγκοι. 41-42. Παραλείπονται οΐ στίχοι. 43. Εις τήν τένταν τοϋ πρ. 44. κ' οΐ πρώτοι 45. έπήρασιν όμοϋ τό πώς νά έχουν πράξειν 46. και ούτως άφιρώσασιν κατάπιστα νά τρέχουν 47. οπού έφευγαν, κι αν τύχη νά τους σώσουν, 48. νά πολεμήσουν... καθώς τό ήγαποϋσο:ν. 49. Ει δε ουδέν τους σώσουσιν. θέλουσι δέ κουρσέψειν 50. δλους τους τόπους βασιλέως 51. ΈπΙ τήν αύριον τό πρωΐ κινούν 52. ώδηγεϋαν. 54. και εϊπεν ού- τως 55. Παραλείπεται ό στίχος. 57. έκ μέρος γάρ... ομοίως καΐ τοϋ Δεσπότου, 58. και νά τους αναμείνουν, 59. νά παραδιαβάσωσιν βΟ.ούκ ήτον άξιον 'ς τοιούτον καλόν στρατιώτην 61. γυρεύοντα στρα- τείαν και τρόπον τοϋ πολέμου, 62. κι άφών εύρεν 63. νά ύπάν εις τους Ροιμαίους, 364 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ 9065 έκεϊσε δπου ύπαγαίνσσιν, εκ της Βλαχίας τα μέρη. Άττό μακρόθεν τους λαλοΟν, μαντατοφόροι είναι, καΐ να τους δέξωνται νά είποΰν, τα είναι ώρισμένοι. "ύύρισεν ό Δεμέστικος κι άφροντισίαν τους κάμνουν, και ήλθαν κ' έπλησιάσαν τον καΐ λέγουν ττρός εκείνον 70 «Κύρης μου, ό πρίγκιπας Μορέως είθ* οΰτοος κι ό Δεοττότης »τήν εύγένειάν σου χαιρετούν, ώς φίλον κι άδελφόν τους. »Έσΰ ήλθες εκ τον βασιλέα με τά φουσσατα όπου έχεις »γυρεύοντα νά μαχηστης, μετά άλλους νά μάδησης• »κι άφών ηύρε- το ήθελες, κ' εκείνο που γρεύεις, 75 »παρακαλοΰν σε, ανάμεινε εις τόπον επιδέξίον, »νά έλθουν με τά φουσσατα τους, νά Ιχετε πολέμησε,. »Κι ώς φρόνιμος κ' ευγενικός ποίησον την τιμήν σου, »μή σε άναγκάσουσιν τινές κι άφήκης τήν τιμήν σου »καΙ πέσης είς κατηγορίαν κι ό βασιλέας χολιάση». 80 Έκεϊνος άποκρίθηκεν και λέγει προς εκείνους• »Έγώ τον πρίγκιπα Μορέως, ομοίως και τον Δεσπότην, »ώς αδελφούς και φίλους μου, πολλά τους χαιρετίζω• <7740) »κ' είπέτε των πληροφορίαν εκ μέρους εδικού μου* »δτι, εάν ήτον ό λαός του βασιλέο:)ς, δπου εχω, 85 »είς έδικόν μου θέλημα, νά έποικα τό κελεύουν. »Άλλά εδώ ευρίσκονται ΤοΟρ'κοι γάρ και Κουμάνοι, »δπου έχουν κεφαλάδες τους κ' έμεναν ού φροντίζουν». [§ 635] Τό ακούσει τήν άπόκρισιν, εστράφησαν οπίσω* στρεφόμενοι γάρ ηΟρασιν πλείστους τινές ανθρώπους, 90 δπου είχαν άλογα έρημα, τά ήσαν άποσταθόντα, κι άλλων πολλών τά άρματα ομοίως και τές κατοΰνες, τά έρρίχταν τότε φεύγοντα εκείνα τά φουσσατα. Κι άπήρασιν τά ημπόρεσαν κ* ήλθαν είς τό φουσσάτο, και είπαν τήν'άπόκρισιν του μεγάλου Δεμεστίκου. 95 Κι ώ; τό ήκουσεν ό πρίγκιπας είθ' ούτως κι ό Δεσπότης, 9065. Παραλείπεται ό στίχος. 66. μαντατοφόροι ένι, 67. τ6 Ινι ώρισμένοι 68. άφροντισίαν τους δίδουν 6.9. καΐ έπλησίασαν και λέγουν 70. Παραλείπεται ό στίχος. 71. χαιρετούν πρίγκιπας κι ό Δεσπότης, 71β.ώς φίλον δε καΐ άδελφόν, έτοϋτο σε μηνοϋσι 72-73. Πα- ραλείπονται οι στίχοι 74. άφών ηύρες 78. τινές και πάθης άτιμίαν, 79. κι ό βασιλεύς χολιάση». 83. κ' είπε τους είς πληροφ. εκ μέρος εδικό μου• 85. είς εδικό μου θ... το ορίζουν. 86. Άμμή έδώ ηύρίσκονται καΐ Τοΰρκοι και Κουμάνοι 87. κ' έμέν ουκ έφροντίζουν». 88. Το α- κούσουν 89. στρεφόμενοι εύρήκασι κι άλλους πολλούς ανθρώπους 90. τά ήσαν αποσταμένα, 92. δπου τά έρρίχταν 93. Κι' επήραν δσα ημπόρε- σαν 94. τοϋ μέγα Δεμεστίκου. 93. ομοίως καΐ ό Δεσπότης, πΟΛΕΜΙΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΝ 365 δτι ύτταγαίνουν φεν>γοντα το ττλεΐον δττου ήμττοροΟσιν, ώρίσαν τά φουσσατα τους κ' έβάλθησαν στο κουρσός, εξήλειφαν κ' ερήμωναν του βασιλέως τους τόπους, ττολϋν κουρσον έκέρδισαν, πολλούς ανθρώπους έπιασαν. 9100 Ό τόπος ήτον άφοβος, οί άνθρωποι άποθαρρουσαν δια τά φουσσάτα όπου εστηκαν στο κάστρον των Γιαννίνων άφνίδια τους ύπόπεσαν, ζημίαν μεγάλην έποϊκαν. 760) [§ 636] Εκείνη γάρ ή ύποδρομή, το κουρσό που σας λέγω, ουδέν έδιήρκησεν πολλά, άνευ κ' ημέρες δύο, 5 έπεΐ μαντάτα ήφέρασιν έτότε του Δεσπότου, το πώς έκαταλάβασιν εις τον κορφόν της "Αρτας, κάτεργα εξήντα ήλθασιν κ' είναι τών Γενουβίσων έπέζεψαν στην Πρέβεσαν, κουρσεύγουν τά χωρία, ώρμήσασιν νά ερχωνται ολόρθα είς τήν "Αρταν. 10 [§ 637] Το ακούσει γάρ και μάθει το έτότε ό Δεσττότης,, μεγάλως το έφοβήθηκεν, είς σφόδρα το έλυπήθη, διατό έλογίσετον ευθέως ότι τά κάτεργα είναι, τά έρρόγεψεν ό βασιλέας, έκεϊνα τών Γενουβίσων, νά έλθουσιν καταπάνω του, νά τον έχουν ζημιώσει, 15 Ένταΰτα έρώτησεν ευθέως. «Ό πρίγκιπας που ενι;» έμίσσεψε έκ το άλλάγι του κ' έδιάβη προς εκείνον, εΐπεν και άφηγήθη του έκεϊνα τά μαντάτα, το -πώς ήλθαν τά κάτεργα, έκεϊνα τών Γενουβίσων Ιπέζεψαν στην ΓΤρέβεζαν, κουρσεύουν τά χωρία 20 ώρμήσασιν κ' έρχόντησΛν ολόρθα είς τήν "Αρταν, «κ' έχω φόβον άμέτρητον μή πιάσουσιν τήν χώραν». Έν τούτω του άποκρίθηκεν ό πρίγκιπας και εΐπεν. (7780) [§ 638]«Γίνωσκε,θεϊε,Δεσπότημου,μέάλήθειανσέτόλέγο> 9096. δτι ύπασιν φεύγοντα δσον νά ήμποροΰσιν, 9 7. είς κοΰρσον, 98.κ'έρή- μωναν τόπους του βασιλέως, 99. κοϋρσον εποίησαν, ζημίαν εις τους τό- πους. 9101. τά Ιστεκαν στί» κάστρον Ιωαννίνων 2. κ' έξάφνης τους ύπόπεσαν, μέγαν κακόν έπαθαν. 3. Εκείνη ή ύποδρομή, τό κοϋρσον δπου έγίνη 4. ουδέν έπολυεπέρασεν μόνον καΐ δύο ημέρας• 5. εύτύς μαντάτα ήφεραν 6. είς τον κόρφον της "Αρτας 7. τά ίνι τών Γενουβίσων 8. στην Πρέβεζαν άπόζεψαν, κουρσεύουν 9. καΐ ώρμησαν και ίρχονταν 10. Τό ακούσει δέ... έτοϋτο ό Δεσπότης, 11. μεγάλως τό έβαρέθηκεν και σφόδρα έλυπήΟην, 12.διοϋτόν έπληροφόρησαν δτι Ιν'τοΰ βασλέως, 13.τά είχε ρογέψει άπ' αυτούς, λέγω τους Γενουβίσους, 14. και έρ- χονται απάνω του ζημίαν νά τοϋ κάμουν. 15. Παραλείπεται ό στίχος. 16. Είς τοϋτο έδιέβηκε σύντομα ό Δεσπότης 17.έκεΐ δπου ή'ον ό πρίγκιπας κ' είπε του τά μαντάτα, 18 — 20. Παραλείπονται οί στίχοι. 21. καΐ είχε φόβον όίμετρον 22. Εις τοϋτο άποκρίθηκεν 23. θείε αφέντη μου, αλήθεια• 366 ΦΛωΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕωΣ »εγώ διά τοΟτο ήλθα έδόό κι άφηκα τον Μορέαν, 9125 >διά νά είμαι είς την βοήθειαν σου στην μάχην οττου έχεις. »ΛοιτΓΟν, εως δτου ευρίσκομαι εδώ είς το Δεσποτάτο, »6ριζε, τί με χρειάζεσαι κ' εγώ νά το πληρώνω». [§ 659] Ένταΰτα τον ευχάριστα μεγάλως ό Δεσπότης* ευθέως ορίζει ό πρίγκιπας τον πρωτοστράτορά του 30 και τό σαλπίγγι έλάλησεν νά ποιήσουν στρέμμα οπίσω. Το ακούσει το, τά άλλάγια τους οπίσω στρέμμα έποϊκαν, εκεϊ όπου έκατουνέψασιν άλλάγια τρία έχωρίσαν, χίλιους απάνω είς τά άλογα κι ώρίσαν τους νά απέλθουν σπουδαχτικά νά σώσουσιν στης "Αρτας τήν βοήθειαν 35 «μη προΰ άποσώσουσιν έκεΤ ό στόλος των κάτεργων, »έπεΙ κ' ημείς έρχόμεθίν ολόρθα άποπίσω». [§ 640] Ένταυτα έκινήσασιν και πάντα ύπαγαίνουν. Ό δε λαός του βασιλέως, δπου ήσαν είς τά ξύλα έκεϊσε είς τά κάτεργα μετά τους Γενουβίσους, 40 καΐ είς τήν γήν εξέβησαν, έπιάσασιν ανθρώπους, κ' ερώτησαν νά τους ειπούν τό πού ενι ό Δεσπότης, κι αν εχη δύναμιν καμμίαν, ξένον λαόν μετ' αύτον. (7800) Κ' εκείνοι γάρ τους εϊπασιν κ' έπληροφόρησάν τους, τό πώς ήλθεν ό πρίγκιπας, εκείνος τού Μορέως, 45 κι ό κόντος της Κεφαλλωνίας με δλα τους τά φουσσάτα. Κι εύθέοος τό σώσει εκείνοι εδώ κι άκουσαν τά μαντάτα, ότι ό ί^έγας Δεμέστικος με τά φουσσάτα όπου εΐχεν ήλθε κ' έπαρακάθετον τό κάστρον τών Γιαννίνων, ώρμησαν κ' ύπαγαίνασιν ολόρθα εκεί είς αυτούς. 50 Κ' εκείνος γάρ τό μάθει το, έμίσσεψεν κ' έφύγεν, κ' εκείνοι υπάγουν διώχνοντα διά νά τους έχουν σώσει* «κι άρτίως μας εϊπασιν τινές, όλους έκατεκόψαν, »καΐ στρέφονται χαιράμενοι, τώρα καταλαμβάνουν». [§ 541] Τό ακούσει το οί άρχοντες εκείνοι τών κάτεργων, 55 τά τριπουτσέτα όπου εΐχασιν έβγάλει και τές σκάλες, νά ύπάουν νά πολεμήσουσιν της "Αρτας γάρ τό κάστρον, σπουδαίως πάλε τά έστρέψασιν άπέσω είς τές ταρίτες. 9124. κι άφηκα τον Μορέα, 25. νά είμαι εις βοήθειαν σου 26. έως ευρίσκομαι εδώ εις τό Δεσ-οτατον, 2 7. όριζε, εΐ τι χρήζεσαι, 28. 'Σ τοΰτο τον εύχαρίστ'/;σεν 29. εύτΊ>ς ορίζει... πρωτοστράτοράν του, 30. τά σαλ-ίγγια νά δώσουσιν νά ποίσουν 9130. Εις τον κωδ. Π, άττ^ τοϋ στίχ. 9130 έξ., ή άφήγησις στάματα. Εις το χειρόγραφον όμως, εκ κακής ΐσως αντιγραφής έχει τταρατεΟή έν συνεχεία το κείμενον τό άναφερόμενον εις τό έπεισόδιον τοϋ ΟροΠρο^' (Ιο ΒηιΥθΓβδ, τό αντιστοιχούν ^ρός τους στίχους 8110 — 8473 τοϋ Κωδικός. Κ. (Πρβλ. ■ύποσημ. 8110, έν παραλλαγαϊς. ) πΟΛΕΜΙΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΝ 367 [§ 642]ΈνταΟτα τους ήφέρασιν κ' έτοΰτα τά μαντοττα• ότι έκαταλάβασιν τά φράγκικα φουσσάτα. 9160 Απόστειλαν διά τον λαόν όπου είχαν εις το κοΰρσο ένω είχαν δράμει τά χωρία και κάψει και τους τόπους, τά μέρη της Βαγενετίας, τά ήσαν προς της θαλάσσης, (7820) όλα τά εκουρσέψασιν και αίχμαλωτίσανέ τα. Ένταΰτα γάρ έσώσασιν κ' εκείνοι του Δεσπότου, 65 χίλιοι απάνω εις τά άλογα, όπου τους απόστειλαν, κι όσους άπόφτασαν στην γήν, Ρωμαίους και Γενουβίσους, όλους τους έκατέκοψαν, κι άλλους τινές έπιασαν. Ένταΰτα άπήρασι βουλήν εκείνοι των κάτεργων, το πώς νά ποιήσουν τίποτε νά βλάψουν τον Δεσπότην 70 κ* είπαν οί φρονιμώτεροι όπου ήσαν παιδεμένοΓ «Έσεϊς εξεύρετε, καλά, πρίπει νά τό ένθυμάστε »του βασιλέως τόν όρισμόν, τό πώς έκατορθώσε »νά Ιλθη ό Μέγας Δεμέστικος με τά φουσσάτα όπου είχεν, »στό Δεσποτάτο νά σέβη εκείνος 'κ την στερέαν, 75 »κ' ήμεϊς άπό τό πέλαγος νά έλθοΰμεν της θαλάσσης, »νά μας βοηθούν, κ' ημείς αυτών, ώς μας βολήση ό τόπος. »Λοιπόν αφότου εφυγεν δίχα νά πολεμήση »κι άπήρεν τά φουσσάτα του όπου εϊχαμεν τό θάρρος— »κ' έβλέπετε ότι ό πρίγκιπας κι ό κόντος μετ' εκείνον 80 »ήλθαν με τά φουσσάτα τους κ' είναι μέ τόν δεσπότην— »πώς ημπορούμε ημείς πεζοί νά βλάψωμεν τόν τόπον; »ϊδετε πώς έχάσαμεν τά πεζικά όπου η ;ραν (7840) »τοΰ δεσπότου ό λαός, όπου ήσαν καβαλλάροι »'Όμως ας άναμείνωμεν εως ου νά έλθή ό δεσπότης, »νά ίδουμεν και τόν πρίγκιπα, τό τί φουσσάτα έχει, 85 »νά έπάρωμεν πληροφορίαν στον άγιον βασιλέαν». [§ 644] Λέγοντα έτούτην τόν βουλήν εσωσεν κι ό Δεσπότης, είθ'οΰτως γάρ και όπρίγκιπας μέ τά φουσσάταόπου, είχαν. Κι ώς τό ήκουσαν και έμαθαν ότι εις τό κάστρον "Αρτας 90 ουδέν έδιάβησαν ποσώς εκείνοι οί Γενουβίσοι, πολλά τό έδέξετον καλόν ατός του ό Δεσπότης ■ κι ουδέν έψήφησεν ποσώς τά κούρση τών χωρίων, τό μάθει ότι τά κάτεργα στήκουν εις τόν λιμιώνα. 'Ακούσων ταΰτα ό πρίγκιπας λέγει προς τόν δεσπότην. 95 «Άφών στήκουν τά κάτεργα ακόμη είς τόν λιμιώναν, »μηδέν πεζέψωμε άλλαχοΰ εί μη εκεί ας ύπάμε 9162. Περί της περιοχής της Βαγενετ'ας εν Ήπείρω (νθ<^βηβοΐβ, Γαλλ. Χρον. § 642, 658) βλέπεόμώνυαον άρθρον ύπο Ν. Βίη έν Έγχ. Λεξ. Ελευ- θερουδάκη (του 2', σελ. 79Ί). 368 πΟΛΕΜίΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΝ »μέ τά φουσσάτα μας όμοΰ, ττεζοΐ και καβαλλάροΓ »έκεϊσε ας τεντώσωμεν εναντίον τόον κάτεργων, »τόν τόπον νά φυλάξωμεν μη ττιάση και ττε ζέψουν 9200 »καϊ ποιήσουν τίποτε ζημίσν κ' ενι κατηγορία μας». '63ς το ώρισεν ό πρίγκιπας ούτως καΐ έγενέτον έδωκαν τά σαλπίγγια τους, έκίνησεν το φουσσάτο, (7860) ολόρθα έκεϊ άπήλθασιν όπου ήτον ό λιμιώνας, όπου έστεκαν τά κάτεργα, εκεϊνα των Γενουβίσων. 5 Έκεϊσε έτεντώσασιν κ' έπιασαν τές κατοΰνες• [§ 645] ίδών τοΰτο τά κάτεργα έσέβησσν παρέσω κ' έσύρασιν τά σίδερα κ' εστήκαν είς τό βάθος. Του πρίγκιπας έζήτησεν βουλήν γάρ ό δεσπότης τό τί του φαίνει νά γένη και πώς νά εχουσιν πράξει. 10 Κι ό πρίγκιπας, ως φρόνιμος, λέγει προς τον δεσπότην «Με φαίνεται, καλέ μου θείε, νά στήκωμεν ενταυτα, »έδώ όπου άππλικέψαμεν, μη πιάσουν και πε ζέψουν, »μήτε νερόν νά έπάρουσιν, μήτε ζημίαν ποιήσουν. »Καΐ στείλε είς τά έξώμερα φουσσάτα νά φυλάξουν 15 »τόν τόπο εκείνον γάρ ομοίως, μη ποιήσουν ζημίαν». 'ί^ύς τό ώρισεν ό πρίγκιπας, τό εποικεν ό δεσπότης. [§ 646] Ίδών έτοΰτο οί Ρωμαίοι ομοίως κ' οί Γενουβίσο», όπου ήσαν εις τά κάτεργα του βασιλέως εκείνα, μεγάλως έθαυμάστησαν τό που ηνρεν ό Δεσπότης 20 τόσον λαόν και εμορφον και τά φουσσάτα όπου εϊχεν. και πάλιν έπαινέσασιν τόν πρίγκιπα είς σφόδρα, και είπολ' ότι ή στρατεία κ' ή τάξις του φουσσάτου, (7880)έκεϊνος γάρ τά έδιόρθωνε όπου ήτον παιδεμένος εκ των Φράγκων την παίδεψιν, της Δύσεως την στρατείαν. 25 Γ§ 647] 'Ενταΰτα άπήρασινβουλήν εκείνοι των κάτεργων, ότι σπάρτε ουκ ή μπορούν έκεϊ ζημίαν ποιήσουν όπου στήκει ό πρίγκιπας όμοΰ με τόν δεσπότην. «Άλλα ας γυρίσωμε άπ' εδώ κ' ύπαμε εΙς άλλον μέρος. »έκεϊσε είς τά 5ηρόμερα όπου ενι αφοβία* 30 »εί αν λάχη νά κερδίσωμεν και ποιήσει και ζημίσν, »διατό ήθελε εΐσται άσχημον νά εστράφη μαν στην Πόλιν »άνευ νά έποιήσαμεν ζημίαν στον τόπον του Δεσπότου». 'ίΟσάν τό άπήρασιν βουλήν, ούτως και τό εποίησαν* έσήκωσαν τά σίδερα κ' έπίασαν τά κουπία* 35 σύντομα άποσώσασιν στης Βόντιζας τά μέρη. 9235. Βόντιζα {1& Βοηάΐοθ, ή Βοηάοηΐοοβ, ςυΐ βδί δυτ πιβΓ, Γαλλ. Χρον. § 658, 980, 993, 994) ονομάζεται ή σημερινή Βόνιτσα της Ακαρ- νανίας. , ΠΙΝΑΚΕΣ ^(α^^νιxόψ Μοοέως '^4. ΕΥΡΕΤΗ ρ ι ΟΝ Οί αριθμοί παραπέμπουν εΙς τους στίχους τοϋ κειμένου ή εις τάς ταυταρίθμους υποσημειώσεις. Τών συντετμημένων αριθμών, οΐτινες χωρίζονται δια ], έχουν παραληφθή, χάριν συντομίας, τα δύο πρώτα ψηφία, τα όποϊα είναι τα αυτά τοϋ αρχικού πΧήρους αριθμού. Το γράμμα ΙΊ δηλοϊ δτι ή λέξις άπαντςι εις τον κώδικα (Ί (Ρ&ΓΪδϊηυβ) καΐ ότι οΰτη, εΤτε θα ευρίσκεται εΙς τό κείμενον, εντός στίχων με τυπογρ. χαρακτήρας κυρτούς, είτε δέον ν'άναζητηθό εις τάς ύπο- σημειουμένας παραλΧαγάς. Τών κυρίων ονομάτων προσώπων έπροτιμήθη κατ' αρχήν τό έπώ- νυμον, πλην ολίγων εξαιρέσεων υποδεικνυομένων εκάστοτε. Έκ τών κοινών λέξεων έσημειώθησαν α'ι ξενικά! και δσαι άλλαι έν γένει παρουσιάζουν δυσκολίαν περί την έρμηνείαν. Άβαρΐνος, 8096, 8093. Βλέπε Σαΐντ 'Ομέρ. άβοερία, 8043,=προστασία, κηδευη- νία. άβοκαρίζω, 7550,=συνηγορώ. άβοκάτος, (εινοοβί.), 7521]28131, =συνήγορος, δικηγόρος, άβουέ, άβουέρης, (£ΐνουβ), 7404]62, 8604^^κηδεμών, επίτροπος, αγάπη, 8776,=είρήνη, Βλέπε τρέβα. "Αγγελος Καλοϊωάννης Κουτρούλης. Βλ. Δεσπότης "Αρτης Μιχαήλ Β'. Άγγλε'.έρρα, 5946, 6014]77. ρή- γαινα 'Αγγλετέρρας 5935, 6025. Αγία Σοφία, 887, 5872. Φραγκικός καθεδρ. ναός Ανδραβίδας. "Αγιον "Ορος, 1498. Περιφέρεια παρά τό χωρίον Άγιονόριον τοϋ Χιλιομοδίου Κορινθίας, (δήμος Κλεωνών ). "Αγιος Γεώργιος, 4791. "Αγιος Ζαχαρίας, 2217]42]50]58. "Ορμος Κλαρέντζας. "Αγιος Ιάκωβος, 7790. Φραγκ. ναός Ανδραβίδας. "Αγιος Μάρκος, 344. "Αγιος Νικόλαος, 5048, 5756, 5046 "Αγιος Παϋλος, 6135. "Αγιος Πέτρος, 6135 ρ338ίΓη. "Αγιος Φραγκίσκος, 7518. 'Λγρίδι Κουνουττίτσας 4709. άγνώμιασις, 5455,=^άπαρ1θμησις, υ- πολογισμός. Βλέπε γνωμιάζω. άγωμε, 3787, 4ΐ27,=πήγαινεΙ (&1- Ιοηδ!) άδελφοποιτός, 3936, 3932. Αθήνα, ή—, της Άθηνοϋ 1554]61, ραδβΪΓη. Άθηνοΰ Δοϋκας, 3459]60]65, 7958. Βλ. Δελαρός, Μεγαλοκ'ίρατο, — Μπριέννε, Θήβα, Δο»3κας 'Αθηνων. αισθητά, 9 07, 7626.=άποφασιστικά, πραγματικά. Άϊνάτ(ντέ— ,άβ Η3ίη&υ1). Βλ. Ά- ναγαυϊκός. άκληρία, 3420 ρ355ίιη.=άποκλήρω- σις φεουδάρχου. άκληρώ, 3553 (και άκληρίζω, έν Π. ) "Ακοβα, 1916, 3160, 6621, 7353]90, 1912, 3151, 5642. Άκόβου αφέντης. Βλ. Ροζιέρης. άκριβεύομαι 4566,=φείδομαι χρη- μάτων, τσιγγουνεύομαι. άκριοτιμώ,6059,^'αμώ υπερβολικά. άκουμέρκευτοι,1282,=ά7Γηλλαγμένοι φόρων. άκω, 335, 1379, 3539]40=ίίκουεΙ (έπιφων. ). Άλαϊνοί, 1215,=Άλανοί. Άλαμάννια, 452]55, 3593, 6224. Άλαμάννιας ρήγας, 451. ' Αλαμάννοι,=1εροπολεμ. τάγμα Τευ- τόνων, 1954, 1912, Γερμανοί μι- σθοφόροι, 3576, 3706, 3997, 6808 372 Άλαμάννος Γ■^λιάμος, (ΟαυΙΐΟΓ Α- Ιβιτίδη), 1926, 1912. Άλέξ'.οςΑ' (Κομνηνός) 48, (Αλέ- ξης Βατατζής, συγχ. ) 40, 60. •Αλέξιος Γ', 449, 551, (Άλέ^ξιος ό Βατατζής, συγχ.) αδελφός Ίσαα- κίου Αγγέλου. •Αλέξιος Δ', 453, 476, 498, 588, 739, 451, 580, 864, (Αλέξης 5> Βατατζής, σ-ϋγχ. ) υίδς 'Ισαακίου Αγγέλου. άλλάγιον, 644, 1137, 3700]7]10. =:στρατιωτική μονάς. •Αλμυρός, 7274, 8010, 7246, 7296, (θέσιςπαρά τόν Όρχομενόν, ένθα, μάχη ). Άλφέως παρεπόταμον, 4670, 4667. Άλφέως πέραμα 8328. Βλέπε καΐ παραπόταμον. άμάλωτα, 1259161=<ζίχμάλωτοι,άν- δράποδα. άμαντίζω, (απίβΓΚίβΓ), 49δ9,=τρο- ποποιώ, βελτίω. άμιράλης, (&Π1ΪΓ31), 2179, 8500, =ναύαρχος. άμμή, π 2671, 4134, 7811 =άλλ α- πεναντίας. αμπάρα (ΐβιι άβ 1331ΓΓ63), 5395 ,=ή αμπάριζα, (παιδιά). Άμπή (ϋΆ1)γ), 1329, 1308. Άμύκλιον. Βλέπε Νίκλι. άι^φότεροι, 148, 2515, 2838, 3172, 3197, 4280,=απαντες. άμφοτέρως, 6888=^μεταξύ μας. άναγαμήσασιν,7053,^=έπιστρέφω, ε- πανακάμπτω. Άνο^ϊ-αυΐκός ή Άννονικός (ντέ Άϊνάτ— Ηίΐίη&υί, Φλωρένηος, Φλορχς ντέ Άϊνάτ— ΓΙοΓβη.1 άβ ΗβΐπίΐυΙ, ίΒζΙο^ς τοϋ κόμιτος τοϋ ΗαΐηααΙ, (κόντου ντέ Άϊνατ), 8503. Βλέπε Φλωρεντίας πρίγκιψ Μορέως. Άναγαυϊκή Ματθίλδη, (Μ&Ιι&υΙ άβ Η&ίηδίΐΙ— Μάατη ), θυγάτηρ Φλω- ρεντίου καΐ Ισαβέλλας Βιλλαρδου- ίνης, 7279, 7983. ανάδοχος, 5475=γλυκύς,κατα8εκτι- κός. άναπετάριν, 6047,^σως μανδύλιον άναπεύομαι, 2634, Π 4112, 6142, 65 89=άναπαύομαι . Άνάπλι-ν. 1589, 2085, 2766, 2871, 2630, 2765. Άνάπολις, 6346, 6405 ]27, ρ35^ίΐη, ^Νεάπολις Ιταλίας. άνασκόπτω, 5085=έμποδίζω. Ανατολή, 1020,=Μ. "Ασία. "Ανατολικοί, 4555,=στρατιώται έκ Μ. Ασίας. Άνδεγαυϊκος Κάρολος Α' (01ΐ8ΐΓ- Ιβδ Ι, άΆη]0\ι), Κάρλος (Κάρου- λος) ντέ Άντζώ, κόντοε της Προ- βέντσας,5926]41 ]53]82, 6001 ]41, 6132, 5759, 5935, 5999, 6011. Βασιλεύς Νεαπόλεως, 6175]78, 6223135]38]86, 6777]86,6821]36, 7774, 7824, 8489, 6124, 6173, 6265. Άνδεγαυϊκός, Κάρολος Β'. (ΟΗδΓ- Ιβδ II, (1'Αη^ου, ρήγας Κάρλος ό κοτσός^ 7950, 8130, 8485. Άνδεγαυϊκός Ροβέρτος, (ρόϊ Ρομ- πέρτος,), 7951. Άνδεγαυϊκός Φίλιππος (Ρΐιίΐΐρρβ ^^Άη^ου, μισέρ Λοΐς, κατά σύγ- χυσιν) 6481, 7941]δ7]52, 8491, 7447, 6284, 6404, 6475, 7125, υιός τοϋ Καρόλου Α' και πρώτος σύζυγος της Ισαβέλλας Βιλλαρ- δουΐνης. Ανδραβίδα, 1426)32, 1609, 2226]44, 3512]17, 4960]62. 50 37,5209)93, 5846]61, 6505, 8723, 8825, 1433. Άνδραβισαΐοι, 1433=οί κάτοικοι της Ανδραβίδας. Άνδριανόπολις, 645, 1084191,3603, 3682. Άνδριανοπολίτης, 1115. Άνέζα, βλέπε• 'Ανοέ Άνέζα. άνήβα, το—, Π 5373=άνήφορος. Άνή, (ΌΆ^ηγ), 1329,1308. άνθρωπέα, (Ιιοιη&^ε), 1640=λιζία. (Πρβλ. άνθρωπος καΐ λίζιος, 6323]27). Βλέπε και λίζιος. άνθρωποφι>ία, 2458=φιλανθρωπία •Ανόε (νίΐ3ϊη ά'Αυηογ, ΒιλλάΤ, ή Βιλές ντέ 'Ανοέ), αφέντης Αρκα- δίας, 1325, 8462, 1308, 8459. ΆνόεΤζεφρές, (Οβοίίτογ ά'Αιιηο^). 8760. Άνόε * Αράρδος, (Εγ3Γ(1 ά'Αυηο^ ), αύθ. "Αρκαδίας 8464, 8459. 373 Άνόβ Άνέζα (Αί^ηέβ ά'Αυηογ ), 8464, 8459. άν6ρεχτον,3203=(δσχημον, άπρεπες. Άνσελής (Αηοβϋη πβ Τουο>? καΐ Άνσελέτή'Λσελής), βλέπε:ΤοϋΟ. ανταμοιβή, 4439, 6754=έπαν6ρθω- σις, άνταπόδοσις. Άντιοχεία, 78, 84, 86, 8074. Ή Άντιόχε'.α. άντίτοπος, (ΙϊβυΙβηίΐηΙ). 7926=ά- ναπλ7;ρωτής. "Αντουλος. Βλέπε Δανδόλος. Άντζώ κόντος. Βλέπε Άνδεγαυ- ϊκός καΐ Προβέντσας κόντος. Αξία: βλέπε Νηξία. άξιοπαρακαλώ, 718, 1006, 6015 ^=^παρακαλώ θερμώς. αξιώνω, 330, ρ&58ίΓη,=τιμώ, παρα- καλώ θερμώς. άπάδεια,2811,3018=!5ίδεια,εύχέρεια. άπαντέχω, 2882=πιστεύω, υπολο- γίζω, άπαντή, 1309, 3507, 5252, 3266 ^=^συνάντησις. άπάρτι, 1745, 1613, 3461, 9226= ήδη, ακόμη, άπό τοϋδε. άπείν, 58=άφοϋ (καΐ άφείν, 520). άπεικάζω, 1341, 4120, 6379, 4831 =γνωρίζω. άπελατίκι, 1156, 5062, 5060= ρό- παλο ν. άπεργώνω, 79, 1254, 1589, 2184, =άπατώ, προδίδω, ζημιώ. άπηλογιάζω, 2968=άπολύω. απλής, 1740,6603, (καΐ απλός 1594 ) =εύρύχωρος. άποδάρτε, 2731=άπδ τοϋδε. άποθαρρεμένος, 8208=έχων οικει- ότητα. άποθάρριον 7919=οΙκειότης, στενή σχέσις. αποκεφαλίζομαι, 4 840=^τρέπομαι εις φυγήν. άποκρισάρης-ριος, 1171,1632, 2846, 8700,=^άπεσταλμένος. άπόκοτα, 282, 3450-^έ τόλμην. απόλυτος, 1428,=έλεύθερος, χωρίς τείχη, άν-^'.κτό^. απολογία (άπηλονία, οοη^β ),249]95, 372, 1549,2616-=-έλευθερία,(ϊδεια. άπόξενος, 4725,5350=ξένος, έτερό- χθων. άποσκαλώνω, 1400, 2480, 6344 =άποβιβάζομαι, σταθμεύω, άπόσκεπα, Π 4038, καθαρά, χωρίς προφύλαξιν. άποσκεπάζω, 3705, 3881, 4727, 5827,^=άποκαλύπτω, κάμνω άνα- γνώρισιν. άπόσκεπος, 4656,6704=άφύλακτος, ανοικτός. άποσκηνώνω,7805=κάμνω άνακομι- δήν λειψάνου, μεταφέρω λείψανον. άποστάθηκα, 4843 ]51, 9090=έστα- μάτησα. άποχωσιάζω. Βλέπε χωσιασμένΟς. άττπλίκεμαν (τό), Π6441^^έγκατά- στασις, τόπος παραμονής, άππλικεύω, 1306, 5047, 6435, 8890 =έγκαθίσταμαι. άππλίκιν (το ),1280=^έγκατάστασις, τόπος παραμονής, άραθυμώ, Π 4982 καΐ ραθυμώ= θυμώνω. Άράκλοβον: Βλέπε Όρεόκλοβον. Αραράτ, 4744. Άράρδος: βλέπε Άνόε καΐ Μαϋρος. Αράχοβα Μεγάλη 7200]7, 8335. •Άργος,1522)40,2086,2766.6702]25, 2630, 2765. 'Αρίγος Ντάντολος: βλέπε Δάνδολος άρίφνητος,3600,4660,=άναρίθμητος ανυπολόγιστος, άριφνισμός, 2410, 3281, 3770,6655, (άριθμισμός )^άπαρίθμησις. Αρκαδία, 1327, 1663, 1679, 1757, 1770, 1865, 5302, 8462. Αρκαδίας αφέντης: βλέπε Άνόε καΐ Μαΰρος. *Αρκαδινοί,1782]88, δρματα, 839. αρματωμένος, 2188. αρματώνω, 368, 633, 745. άρματωσία, 6127. άρμάτωσις, 2782. Αρμενία, 78. "Αρχο., 1032, 3080, 3510, 3628, 3783, 8789, 8977,'9120]56. "Αρτας Δεσπότης. Βλέπε Δεσπόται "Αρτας, Δεσπότης Αρτας. 'Αρτόϊ κοντός, 6831. Αρχάγγελος 5757. Μοναστήριον Ηαμφρεδόνης^ (βλέπε λέξιν). 374 άρχ/.ντολόνι, 1642,4106, 5174, 5469. 8897. *Ασελης, (Αηοβίΐη ) άο Τοιιογ )- βλέπε Τοϋθ. άσεντίΐίζω (καΐ άσεντί^ιάϊΐω — &55Ϊβ- §θγ), 2702 κα! σεντζίζω, 2843. =^πολιορκώ. Πρβλ. -αρακαθίζω. Άσσέν Ιωάννης, βασιλεύς Βουλγά- ρων καΐ Βλάχων. (Καλοϊωάννης αφέντης Βλαχίας, Ιωάννης δ Βα- τίτ'ί-ης αφέντης Ελλάδος καΐ Βλα- χίας συγχ. ) 1033, 1087, 1102, 1030, 1082. άστένειον (την), 4693, 7216=άσθέ- νε',αν. ατός του, 328. =ό ίδιος. αύρίου. 1479 (έπΙ τηςαύρίου). αύταδέλφισσα, 8064=άδελφή. άφαντος, 4720=άναρίθμητος. άοηγοί3μαι, (έφηγοϋμαι), 376, 442, Ί200, 13.54, 2572 ρ353ΪΓη. άφιορκία, 4796, 7186=έπιορκία. άφιορκίζω, 1251, 5564, =έ7ΐΐορκώ. άφίορκος, (άφιόρκος), 4358, 5813, 7180~έπίορκος. άφιρός, 3012]65]98,=στερεός. άφιρώνω, 356, 365, 523, 689. 1253, 1524, 1697, 1761, 3901, ρ38?ίΓη. (άφιρώνω όρκους, κάστρον άφιρω- μένον, καλοαφιρώνομαι ) ^^ στε- ρεώνω. άφίρωσις 8868=στερέωσις. άφνίδω^, 4:ΐ2]59, 4728, 4813, (άφνίδια )=^αϊφνιδίως. άφροντ-.σία, 163-5, 1789, 9068, (Γγηπ- οΙΐΐδΘ ):^άτΐαλλαγή άττο φορολ. κλπ. υποχρεώσεων, έλευθεοία. •Αχαΐα, 1400]7]23]53.'7281. •Αχαΐας πρίγκιπας, 3044, 3279, .5859. Γ>λ. καΐ Άναγαυϊκός, Βιλ- λαρδουϊνος, Σαβοΐας Φίλιππος. Β Βαγενετία, 9162. βάϊλοι Μίρέως: βλ. μπαίλατον, μττά- ϊλος. Βαλδουίνος Α', κόντος Φιλάντρας, λατ. αΰτοκρ. Κ)πόλεως: Παντουτς 132, 174, 190. Μπαντουής 384. ΒαλδουβΤνος 961, 1184, 1173. Μπα>δουβΐνος Π 961, Βαλδουβής Π 1083, Μπαλτουής 1098 καΐ Βαλδουή^ Π 1098. 132, 134, 920, 987, 1082, 1182. Βαλδουίνος Β', τελευταίος λατ. αύ- τοκρ. Κ)π. Βαλτουής1275,Βαλδου- βϊνος 1221, 3075, 2614, Βαλδου- βής 1335, 1860. Βαρδουβήο, Παν- τουής Π 3049, 1265. Βάραγγοι, 4319. Βατατζής (Ιωάννης ό— )ουγχ. Πράγ- ματι •Ασσέν Ιωάννης Βουλγαρίας, Βλέπε λ. Βατατζής (Αλέξης ό— ) σύγχ. Πράγ- ματι Αλέξιος Α' (Κομνηνός). Βλέπε λ. Βατατζής (Αλέξιος ό — )σ•^γχ. Πράγ- ματι Αλέξιος Γ'. Βλέπε λ. Βατατζής (Αλέξιος ό — ) συγχ. Πράγματι Αλέξιος Δ'. Βλέπε λ. Βατατζής (κϋρ Σάκης ό — ) συγχ. Πράγματι Ίσαάκιος Β'. Βλέπε λ. Βάτικα, 2955]60, 4591, 5620. Βάς (Πιέρης ντε — ΡΐβΓΓβ άβ ΥΒυχ) 4'»0δ, 6339]40, 6373]92. βέβηλος 1488(νοΐ1ΐ3ηΙ) ,=τρομερός, ανδρείος. Βελίγοστη, 1716]52,1931]60,2024, 2287,4605, 5330, 54δ2]67, 5639, 5704, 6718, 1912. Βελίγοστης ά- φέντΓ,ς. Μάιος ντε Μοΰς (ΜίΐΙΙιϊβΙΙ (1β λΥαΠηΓουΓί (1θ Μοη8), 1930. Βενετ•α, 310 ρπίπΐπΐ. Βενετίας δού- κας 930, 935, 920, 2121. βλέπε κα ί Δάνδολος. Βενετίκοι, 368, 549, ρβδδΪΓη. Βενε- τικός 2227. Βερήθοι (οί ντέ— άο Βγϊοθ), 1328, 1308. Βερούνα, 1563, νθΓΟΠΗ Ιταλίας. βιαστΓ,ρι, 7148, (νθ5ΐί3ΓίαΓη? βίος= θησαυρός; )=θησαυροφυλάκιον. βιβλίο, κουγκέστας 91, τοϋ νόμου βιβλίο 7638, 1908, 7567]87. βίγλα, 6996, 7063,=προφυλακαί, παρατηρηταΐ φρουροί, (νίλαρδουϊνος Γουλιέλμος (πρίγκι- πα Γυλιάμος, ή ντέ Καλομάτα) 2448]49 Π 2449, 2757, 3175, 7761, 7801, 7810, 7790, ροδδϊιη. Βιλλαρδουΐνου Ισαβέλλα (Ζαμπέα ή Κυρά τοϋ Μορέως, Ι53ΐ)β11β άβ νϋΙβίι&Γάουίη ). 5931, 6404]22, 7114, 7980,8477]84,8564]88]94, 8601, 8823 6284, 6475, 7125, 8480. Βιλ>αρδουΐνου Μαργαρίτα, 7659, 7749. Βιλλαρδουΐνου χήρα Γου> ιέμου( "Αν- να πριγκίπισσα), 3117]27]32,8063 66,3090,3111,3132,8062. Βλαχία,1 031, 1087, 2589)98,3088)96, 3504, 3528]42, 3631]35]54]69, 4090, 5732, 3469, 3537. Βλαχίας αφέντης: Ιωάννης Λ', νό- θος υιός δεσπότου "Αρτης Μιχαήλ Β', (σημβιούαενος Ιλ; Χρονικω ώς Θεόδωρος Δούκας) 3090, 3102, 3478, 3537]68]92, 3609]96, 3812]27, 4033]60170,4107, 7972, 3060, 3075, 3504, 3469, 3608, 7958. Πρ3λ. καΐ Παλαιολόγος Ιωάννης Σεβαστοκράτωρ, μβθ' ο5 συγχέεται. Βλαχίας αφέντης, (Κϋρ Ιωάννης ή "Αγγελος ΚαλοΚωάννης Κουτρού- λης )συγχ. βλέπε Δεσπότης "Αρτας Μιχαήλ Β'. Βλαχίας αφέντης, (Κύρ Ιωάννης ή Καλοϊωάννης) συχγ. Βλέπε Άσσέν Ιωάννης βασιλεύς Βουλγάρων καΐ Βλάχων. Βλάχοι, 4090. Βλιζίρι, 2233]80, 2484, 4863, 5204]37]48, 6556. βοθριάζω, 4171.=χαντ(χκώνω, (βό- θρος). βολώ, (βόλεϊ, έβόλει νά γένη κλπ. ), 1669, 2521,9176=έπιτρέπω,εϊναι δυνατόν. Βονιφάτιος Μομφερρατικί)ς (Μπο- νοφάτσιος ντε Μουφαράντ — Βοηί- ίαοβ άβ ΜοηΙίθΓΓδΙ,Μπονιφάτσος, Μπονοφάτσος, Μουφαρα, μαρκέ- σης, ρήγας Σαλονικίου), 208 ]9, 225, 274, 375, 381, 419, 1010]16, 1051, 1512]47, 3180, 245, 1018, 1077, 1082, 1505, 1553. Βόντιζα, 9235. Βοστίτσα, 1456, 1942, 8380, Βο- στίτσας αφέντης (Οΰγκος ντε Λέ- λε — Ηυ^Ιιβδ άβ ίιϊΠβ άβ ΟΗβΓρί- §ηγ), 1912]41]43. βούκκινο, 5201, 6999, 7004 (1)υο- οϊη» ), είδος σάλπιγγος. Βούλγαροι (καΐ Βούργαροι) 1215, Π 3708 βούλλα, 316, 2381, (Ϊ)ϋ11β)=σφραγίς βουλλώνω, 464, 579, 2941=σφρα- γίζω. Βουνάρβη, 5738. βουργήσης (καΐ βουργέσης, τους βουργησέους), 2256, 3209, 5848, 8632. (1)ουΓ£;βοΪ8),=άστός.Πρβλ. μποϋρκον. Βουτζαράδες, 1759]62 βλέπε Όρε- όκλοβον καΐ Δοξαπατρής. βραδύ (τό), 3849=τ6 βράδυ. Βρή (Γκαλεράν ντε — Ο&ΙβΓδη ά'Ινργ ), 6537[57]63]70]77), 6692, 6708]30]37]47]60)70,6535,6744. Βρ»έννιοςΒάλθερος,(θ£ΐυΙίβΓάβ Βγϊ- βηηβ). Βλέπε Μπριένε. Βροντησι, 3377, 5841, 6343]88, 6425, 6502]46, 6892, 8614, Βγϊπ- άίδϊ Ιταλίας. Βυζαντία, 8762. Βλέπε καΐ Κων- σταντίνου πόλις. Γαλατάς, 1278, 3078. Γαρδαλεβός, 4576, 6653, 4 661, έν Π. Δραγαλιβός καΐ Δραγάλιγος 5622. 376 Γαρδίκι, 5429. γαρδινάλης, 33, 485, 494, 5985 (καΐ γαρδενάρης, γαρδιναρίων, γαρδιναλέους )"=καρδινάλιος. γαρνιζοϋν, 1997, 2007, 6722, (^αΓ- ηϊδΟη )=φρουρά φύλαξις συνόρων, γαρνίζω, Π 6512 (σ£ΐΓηϊΓ)=έφοδι,- άζω. Γατιέρης καΐ Γαρτιέρης (Ο&υΙίβΓ), βλέπε Μπριένε κα> Ροζιέρες. Γέλφος, 6090, 6201. Βλέπε καΐ Γιβελϊνοι. Γένοβα, 1278. Οβηονβ, Γένουα "Ιτα- λίας, γενολόγιν, 2551. Γενουβίσοι, 8786, 9107]13]39]66, οί Γένονται. Γεράκι, 1938, 3166, 1912, 3151, 3167, 4324, 4591. Γερακίοχι αφέντης Νφηλέ: Γιοϋν ντε Νφηλέ, (Ου γ 'άθ ΝίνοΙθΙ), 191 2] 37 και Ιωάννης ντέ Νιβη- λέτ, 3165. Βλέπε καΐ Τσακωνία. Γιάννινα, 1032, 8630, 8795, 8978, 9007, έν Π. Ιωάννινα. Βλέπε και Όζερός. Γιβελϊνοι (Γγιπιλΐνοι, Γκιπειλΐνοι, Γημττηλϊνοι, Γυμπελϊνοι, Κιπε- λϊνοι) 6008]90, 6227, 6183, 6804, 7144. γιστέρνα,8201]04]12]21, (οϊδΙθΓηβ) =στέρνα. Γιστέρνα, (θέμα Κινστέρνας ), 3035, 4324, 4591 ]92, βλέπε κ/ιΛεϋτρον. Γιώτης (ή Γιωτής). βλέπε Δελαρός. Γκαλεράν ντέ Βρή. Βλέπε Βρή. Γλαοέντσα. Βλέπε Κλαρέντσα. Γλυκύ, 8062 ]70. γνωμιάζω, 650, 4699, 5457. Βλέπε άγνώμιασις. γονικαρχία, 3363, 5531, 8454]58. γονικάρχος, 8134. γονικον (το — ,καΐ ίγονικόν), 51, 607, γονικός (έπιθ. ), 2452=κληρονο- μία, κληρονομικός, γούλας, 8223=πύργος. Γουλιάμος (και Γυλιάμος), βλέπε Βιλλαρδουϊνος, Δελαρός, Σαμπλίτ- της κλπ. γουργόν, 2815^γοργά, ταχέως,ένω- ρίς• Γρίτσενα, Οηΐβ, πόλισμα άγνωστου θέσεως, 1912, 1945. Βλέια Λάκ- κου χωρία. Γριτσένων αφέντης, ΜισΙρ Λούκας 1.υο, ?θί^ηβυΓάβ ΟηΙΙβ) 1912]44 καΐ Τζεφρές ντέ Τουρνά (ΟβΟ - ίΓογ άβ Τουρηαγ) 8495. Βλέπε: Τουρνά, καΐ Καλαβρύτων αφέντης. Γυλιάμος. Βλέπε Γουλιάμος. Δαιμονογιάννης, 2946. Δαμαλας, 1498. Χωρίον τοϋ δήμου Τροιζήνος της έπαρχ. Τροιζηνίας, Ιδρα επισκόπου άλλοτε καΐ κέντρον της ομωνύμου περιφερείας. Δάνδολος, (Ερρίκος — ΕηΓΪΟΟ ϋβη- άοΐο ) δόγης Βενετίας. Ντέ "Αν- τουλος, 'Αρίγος Ντάντολος, ΆρΙς ντέ'Αντουλο κλπ. 335]6, 920]30 935]87]95. δάου, (άλογα τοϋ — ), 3378. δαρτώ^, Π 4651,=έπειγόντως. δείρω, 4024, 4777. Δελαρός (ντελά Ρότζε— (1βΐ3 ΚοοΗβ αύθένται καΐ δοϋκες "Αθηνών. Δελαρός "Οθων (ΟΙΙιο), 1553. ΔελαροςΓκύ, (Ουν Ι ),κατά σύγχυσιν αναφέρεται Γυλιάμος, 3173 — 3463 1553]55 3236, 3455]59]60]65, 4372, 4569. Δελαρός Ιωάννης Α', 7240. Δελαρός Γυλιάμος (ΟϋίΙΙαυηΐϋ ιΐβ Ιά Κοοίΐθ) 7384, 7959]85, 8013]21, 7242, 7913. Δελαρός Γκϋ, Β', (Ουγ II άβ \ά ΚοοΗβ, Γκύτ, Γιώτης, ή Γιωτής), 7264]69]75, 7958]75, 8043147._ Δελαρός Ίσαβέ)λα, (κυρά της Καρύ- τα.νας ) χήρα άφέντου Καρυταίνης, 7246]48]53, 7957, 8001. δεμέστικος μέγας, 2606, (άοιηβδίϊ- €υ5). Βυζ. τίτλος. Δεμέστικος ό Μέγας• αδελφός βασι- λέως Μιχαήλ Παλαιολόγου, Κων- σταντίνος, αρχηγός τοΐ3 έν Μορέα π.λέμου,' 4630]79188]96, 4781, 4806]16180, 4971, 5001]40]79 5150, 5291, 5329, 5431]59]82 5513]81, 4556, 4629, 5099, 5326. Δεμέστικος ό Μέγας: Φιλής, Μακρυ- νός, 5326, 5431]57]59. 377 Δεμέστικος ό Μέγας: αρχηγός στρα- τευμάτων πολέμου Ή πείρου, 8990, 9008]56]68]80]94. δεμοσ-.ακός, 7687, 866:ί,=κοινός, δημόσ.ος (οη (ΙβΓΠβΐηθ). δεσπέτο, ((1β5ρϊΙ), 5653=στενοχω- ρία, θλϊψις. ίεσποτικά (τά ) 3015, 4578,= Γέλη, ύπηρεσίαι, αγγαρεία•,. Δεσποτάτο, 1032, 6891. Δεσποτάτο "Αρταο ή Ελλάδος 3097, 3783 3786]89. Ρ.λέτε καΐ "Αρτα. Δεσποτάτοι, οι—, 3731, 3905=οί δρχοντες, ή οΐ ύττήκοοι τοϋ Δε- σποτάτου "Αρτης. Δεσπόται'Άρ'.ας: Μιχαήλ Α' (Κομνη- νό;) Ιδρυτής Δεσποτάτου "Αρτας 1690. Μιχαήλ Β Δεσπότης "Αρ- τας, (φερόμενος εν τω Χρ»: νικώ κα- τά σύγχ. ώς Κΰρ Ιωάννης Δεσπό- της, "Αγγελος Καλοϊωάννης Κου- τρούλης' κλπ. 3060, 3075. 3111, 3469, 3511, 3732, 3821. Νικηφό- ρος, Δεσπό-.τί "Αρτας 3086]94, 3100, 3479]96, 3537] 61, 3615, 3815, 382Π25, 3075, 8065, 8805 136]63, 8785. Δεσπότης "Αοτα^ ή Ελλάδος: 3061, 3561, 3815, 3823. Δηαάτρα, 7997, 8000. δημηγεοσία, 6Γ.3, 822, 2208 ]36, ^^πρτδοσία, ανταρσία. δημηγέρ^ης, 657, 682. 3821, ρ£ΐδ- .^ΐηπ^προδότης, επαναστάτης. δηνάρια (καΐ δηνέρια ), 2608, 4313 4451, 8299=^χρήματα. διαβάζω, 4316]21, 5046, 5281, δια- βάζω τον καιρόν μου 3191, παοα- διαβάζω 2495. διάβατα (τά), 6699, 8347,=τάς δι- όδους. διαβόντα, (διαβών), 794. 1188, ^~^άφοϋ παρήλθε. διαρίχια, 10Ί1 (έν Π. γιαρίκκια), =δόοατα (τουοκ. τζιρίτι ). διάτα,"2444, 7771, 8253 (διάταξις) ='διαταγή, διαβτκη. διαφεντεύω, 1474,'4735, 7532 (άέ- ΓοΠίίΓΟ )""- προστατεύω. διαφέστορας, 6086, 6158]88, 7226, ('ίέίθη.'ϊθαΓ )^=προστάτης. δια9ορικός,5ύύ,2428, 3647=έπωφ8- λής, πολύτιμος, διαφορά, 4955 καΐ διάφορον, 341, 347, 5115=^κέρδος. διαφορώ (διαφορίζω), 1353, 1602 5124"^κερδίζω. διχαιοκοίτης, 2102, =δίκαιος. δικαϊος,' 1877 ]79, 4689, καΐ εδικός 2343=1δικός του. διορθωτής, βλέπε ορθώνω, δοκώ: έδοξαν δτι φεύγουσι 1141. (έδειξαν; )=προσποιοϋι.αι. "Ο,τι τους δόξει κάμνουν, 605,=κάμνουν δ, τι τους καττνίσει. δόμα νέον, 3222, 3863, 3366, 3350, 590'•., 5908, 7692, 7239, 7723, 8110. Δομοκός 7287. Δοξαπατρής. 1759, 1763• βλέπε 'Ο- ρεόκλοβον καΐ Βουτσαράδες. δοξάριον, 1124]53. δοξαρατόρους, (δοΕαράτους, έν Π.), 6716. δοξεύω, 1009, 1149, καΐ καταδο- ξεύω, 10;2]75. δοΕιώτης 3597 ]99, 3607. δοΕόβολον, 5378]90 (ώς σύρμα δοξα- ριού 5135, βολή δοξότων 6689)= άπόστασ-,ς βολής τόξου. Δούκας Αθηνών, 3459]60]65,7958. Βλέπε Δελαρός, Μπριέννε, Μέγας Κύρη^. Μεγαλοκυράτον. Δοϋκας Βενετίας, 920130]35, 2121 2182. Βλέπε Δάνδολος. δουλεία, 1993, 5222, 2670--:στρατ. υπηρεσία, αγγαρεία. δουλωίτικά, 2430, 3382, 7289=εύσε- βάστως, με ύποταγήν. Δραγάλιγος, βλέπε Γαρδαλεβός. δραλώ (ή δραλίζω), 4043,=σκορ- πίζω, ζαλίζω, τρέπω εις φυγήν. Δράπανο, 3489 ]90. δρόγγος, 1759, 1918, 2993]99,3032, 4576, ρίΐδδΪΓη. δρόγγου αρχηγοί: 3008]21]32. Δρόγγος Μελιγοϋ, ή Σκλάβων ή Σκλαβική. Δρόγγος Σκορτών ή Σκάρτα: Βλέπε και Μελιγοί, Σκορτά, ζυγός, δυναμάοιν, 2988 ]91, 3146]54^δχυ- ρόν, κάστρον. δυναστεία, 5550=βία,καταναγκασμός Δύσις, 1311, 1806, 7262. 378 Δωδεκάνησος, 2603]4=αί σημεριναι Κυκλάδες. )ωριανός, 4 7 99=άβάσιμος, απατηλός. έγκουσατος, 2738, 4577, (βχοα5&- 1νΐ5)—άπηλλαγ μένος υποχρεώσεων, προνομιούχος. έγκούσιον, 3025=άπαλλαγή, προ- νομιούχος κατάστασις. έγκρύμματα, 1054, 5375, 6993, 7022]65, =έλλοχεύουσαι δυνά- μεις. Πρβλ. χωσία, χωσιασμένος. έγλύω, 4029]88=γλυτώνω. έγνέας 8017]22=νεωστί, προσφάτως έδάρτε, 2540. 3845, 4102, 5506, =τώρα, προ ολίγου. έκδύνομαι (τον τόπον μου, 56 άβνθ- βΙΪΓ,Γαλλ. Χρον. §455, )1479=πα- ραχωρώ ,παραιτο>3μαι . Φεουδαλικές δρος αντίθετος τοϋ ρεθεστίζω. Β>έ- πε λέξ-ν. έλάμνω, 4707=καταδοοικω, παρα- κολουθώ κατά πόδας. "Ελεος, 2064, 2983, 3167. Το "Έλος της Λακεδαίμονος. έλευτερώνω,1861, 3358, 3930, 4244, ^=έγκαταλε'.πω. *Ελλάδα, Ελλάδος Δεσποτάτο, ή "Αρτας. Βλέπε Δεσποτάτο. Ελ- λάδος δεσπότης, Δεσπόται "Αρτας καΐ δεσπότης "Αρτας. •Έλληνες, 795, 1555]57, 1774, 7242, 8050. Ιμπα(τό — τοϋκαιροϋ), 147, 582]84, 1288, 5045,=άρχή τοΰ έτους, &- νοιξιο. Ιμποδος, 395, 443, 212'ί=έμπόδιον. έμπόριον, 4666, (ίσως παρετυμολ. εκ τοΰ μποϋρκον. Βλέπε λέξιν ). έμπροστέλα, 5299,=^μπροσθθ9υ- λακή, βλέπε και οπιστέλα. έναρχία, 613, 635,=άπειθαρχία, α- ναρχία, έπανάστασις. ένιαυτός, (εις τον ένιαυτόν μου) 948, 4824, 5091, 7316]22=έαυτός μου κ) π. ένομοϋ, 205, 585, 697, 850, 2706, =όμοϋ. ένοχη, 217 (τήν ένοχήν να πιάση= ν'άναλάβη τήν διοίκησιν)=•ύπεύ- θυνος διοίκησις. ένοχος ( — τοϋ φουσσάτου), 420^=δ άναλαβών την διοίκησιν καί τάς εύθύνας. έξακληρόνομαι, 5910,=άποβάλλωτά επί τοϋ φέουδου κληρον. δικαιώ- ματα, έξάκουστος, 210,1 504=έξακουστ6ς, περίφημος. έΕοίλε μός (έξηλειμοςκαΐέξολλισαός) 3314 καΐ Π 3314. 6010=πανω- λεθρία. έξάναρχα, 3805,=άπό τήν αρχήν, έξ άρχης. έξαρματώνω, 5445=άφοπλί!^ω. έξεδουλεύω 5265, 7093=έχω δεδου- λευμένην ύττηρεσίαν, κατορθώνω, έξελαμπρισμένα, 4821,=λαμποκο- ποϋντα . έξεμαυλΙζω,1119, 1146, 7043=πα- ρασύρω, παραπλανώ. έξενοχάραγο,3874=περίεργον,παρά- ξενον. έξηλώνω, 2112=άποσπώ, (τον έξή- λωσαν από τήν διάκρισίν του,^=τόν έτεισαν να άφίση ττ,ν έντροττήν κατά μέρος), έξόφλησις Π2417=άπόφασ'.ς. έξώμερα (τά), 9214,=τά έξω μέρη. έξώχωρον Π 8244=τό τμήμα της πόλεως το κείμενον έξω τοϋ κά- στρου. Βλέπε μποϋρκον. "Επακτος, 3489 ]90, και Πάκτος θάλασσα Πάκτου 3626. έπίκλην 162, 3336, 733, 994,— το έπώνυμον, παρώνυμον. έρημα ( — γυρεύει )=7 601. ερήμην, ματαίως. Ερημίτης (Φρέ Πιέρρος — ),7. έριζικόν, βλέπε ριζικόν. ερωτική, 5778 (3ΐΊαουΓβνΐ5θ)^έρω- μένη, κατ' αντίθεσιν προς τήν στε- φανικήν ή εύλογητικήν (γυναίκα). Β>έπε λέξεις. Έσκουβέ (Μοΰντ — ) . Βλέπε Μοΰντ Έσκουβέ. έτέτοιος, 273 279=τοιοϋτος. εύκαιρος, (εύκαιρα λόγια), 3839, 5547, 5608 =άσκοπος. εϋλογητική γυναίκα, 3273, 7973, 8878 (βλογητική ) και εύλογητικος 379 άντρας 3274=νόμιμος σύζυγος, ευλογούμαι 1194 2509=ύπανδρεύ- ομαι, τελώ νόμιμον γάμον. Εύριπιώτης, 3083. Εύριπος, ί558]62, 2797, 2892, 3186]95, 3371, 3624]32, 4598. 4612, 4877, 6417, 7914. εύχαρίσετον, 8916^=εύχαρίστησε. έφηγήσετον, 2572, έφήγησις Π. 1352. Βλέπε αφηγούμαι. Ζαμπέα. Βλέπε Βιλλαρδουίνου Ισα- βέλλα. Ζητοϋνι, 3634 ]40. Ζυγός, 1818, 2993]99, 7326. Βλέπε δρόγνος, Μελιγοί, Σκορτά. Ζύχοι(Ζηγοί, έν Π.), 1215, Ούζοι, λαός τοϋ Καυκάσου. Η Ήλειακός 5252, 6575. Ηράκλεια 722 (Άράκλεια εν ΓΙ.). ήστία, 3718, 8311=έστία, πϋρ. Θαλασσινού (κάμπος ), 363Ί]36. θάρσος, 1703, 6508,=τ6 θάρρος, ή αύταπάρνησις. θαρσίς 1414, (θαρσέου πολέμου ),= δυνατός πόλεμος. θεληιχατάροι (θεληματάρις) 604,6935 ^^απειθάρχητοι, άπειθεϊς, πεισμα- τάρηδες. Θεόδωρος Δούκας. Βλέπε: Βλαχίας αφέντης Ιωάννης Α' και Παλαι- ολόγος Ιωάννης Σεβαστοκράτωρ. Θεόδωρος Λάσκαρις. Βλέπε: Λά- σκαρις. 6εόχτιστος , 1 4 6 Ο,=κατασκευασμένος έκ φύσεως. Θήβα, (της θηβοϋ), 2593, 2887, 3245]78]82]87, 3302]09, 3633, 4364]86, 6304, 8020]81. Θηβοϋ μητροπολίιης 3309. Βλέπε Δε- λαρός, Δοϋκας Αθηνών, Με- γαλοκυρατον. Θωμάς, (κύρ—), 8836]47, υιός Νι- κηφόρου Δεσπότου "Αρτης. Β>έπε καΐ Δεσπόται "Αρτας. Ι ίγονικόν, βλέπε γονικόν. Ιεροσόλυμα, 9 13, 96, 131, 2614, Ιεροσολύμων ρήγας: βλέπε Μπου- λιοϋ. ίμοιοάδιν (μ ιράδιν) 5783, 6578, 7102, (άβ Ιίΐ ρ£ΐΓΐ)=έκ μέρους. ϊ'νδικτος, 7300,=1νδικτίων. Ιουδαίοι 3975. •Ιούδας 3975. 'Ισαάκιος Β', (Κύρ Σάκης ό Βατα- τζής,συγχ.) 448,451,557, 574, 587, 653. Ισιάζομαι, 309, 512, 929, 1197, ^^συμβιβάζομαι, συνεννοούμαι. ίσιασμός, 508^συμφωνία. "Ισοβα 4671, 4794, 4802, 6598, 6614, 8381. (καΐ "Οσιβα, έν Π), ίσοπορία, 5516,=^Ισοδυναμία. ίσόπυρα 6058]63=^είς τόν αυτόν βαθμόν. Βλέπε ίσοπορία. ίσόψυχος 2020, 7536, (έσώψυχος;) =ί[ιπισ^(.^. Ίτάλια, 210," 6196, 6201. Ιωάννης, (κύρ Ιωάννης). Βλέπε Δεσπότης "Αρτας Μιχαήλ καΐ Άσσέν Ιωάννης, βασι>εύς Βουλ- γάρων καΐ Βλάχων. Ιωάννης Βλαχίας. Ε'.ς τό κείμενον φέρεται ως Θεόδωρος Δοϋκας. Βλέ- πε Βλαχίας άφαντης Ιωάννης. Α'. Ιωάννης Παλαιολόγος. Δέν αναφέ- ρεται είς τό κείμενον. Σ1^γχέεται μέ τον προηγ..{μενον και όνομ.άζε- ται Θεόδωρος. Βλέπε Παλαιολόγος Ιωάννης. Ιωάννινα, βλέπε Γιάννινα. Κ Καβαλλαρίτσης, 5326, 5431]57]60. καιρός (νέος — ,ηονίαυ Ιβηαρδ) 3618, 3619, ρα55ίΓη,=άνοιξις. Καίσαρης. Φίλιππος ντε Τοϋθ. Βλέπε: Τοϋθ. ΚακήΣκάλα Βλέπε Σκάλα Μεγάρων, Καλαβρία, 6228. Καλάβρυτα, 1912139]40, Καλαβρύ- των αφέντης: "Οτον ντέ Ντουρνα, (ΟΙΙιβ άβ ΤουΓπαγ, 1)&Γοη άβ Οο- ΙοΥΓΒΐβ), 1940. 380 Καλαμάτα (και Καλαμάτα), 1664, 171'']39]48,1865,2284]89, 7761. Καλά; ■■τας αφέντης, Γυλιάμος ντέ Καλ μάτχ, 2446. Βλέττε καΐ Β-.λ- . αρδουϊνος Γουλιέλιχοε. Καλαματιανοί, 2299, 6725. Καλάμι, 5357. καλαφατίζω 2196]98 (03ΐβΓ&1βΓ) =έπισκευάζω πλοϊον, κάλλιος (καλλιώτερος), 3218, 3254. Καλοίωάννης. Βλέπε Άσσέν Ιωάν- νης καΐ Δεσπότης Μιχαήλ Β'. καλολογίζω (ή καλολογώ ), 2265, 5164, 5348, επαινώ, κολακεύω, περιποιούμαι δια λόγων. καλοπαθαίνω (ή καλοπαθώ ) 2976,= αναπαύομαι κατόπιν μακράς κοπώ- σεως. ΆντίΟ. κακοπαθαίνω, ή κακοπαθώ, 85,=ταλαιπωροϋμαι. καλόψυχα. 8551 ,^=εύ8ιάθετα — καλο- ψυχία 8549 - -ευδιαθεσία (Ιοηηβ ΗαηΐΘΠΓ ). Καμπανέσης. Βλέπε Σαμπλίττης Γουλιέλμος. Καμπάνια, 5959, επαρχία Ιταλίας. καμποσώς, 108, 1114=^ούδαμώς. κανίσκιο.1, 5453,=δώρον, χάρισμα. κανόν.κος, 1955 ]59, (θ3ηοηϊουί; ),= Ιερωμένος. καντσιλιέρης, Π 3329 , (οΙιαηοβΙϊβΓ) ^γραμαατεύς. Κάπελη, 4833. καπελλανος, 7795, (οΐιαρβίαίη) =ίε- ρεύς. καπεροϋνι, 3437 (θΙΐ3ρβΓθη )=πϊλος. Καπησκιάνους, 1715]23 καΐ Καψη- κία έν Π. καπίστρι, 3351, (οαρίδίΓυιη ). Κάπουα, 5973, ϋ£ΐριΐ3, Καπούη Ιτα- λίας. Καοεντάνα, (δούκας ντέ), 3999, 4021 ]23, 7103, Δούξ Καοινθίας σύντροφος Κονραδίνου. Κάρλος ρήγας, Κάρλος ντε Άντζώ, Κάρουλο;.Η>έπε'Ανδεγαυϊκός Κά- ρολος Α' . Καρύδη δρος (και Καοϋδι έν Π. ), 3266]86, 3173. Καούταινα, 1912]21, 3155, 4667, 5634]42. Καρύταινας αφέντης. Βλέπε Μπριέρες. Καρύταινας "Ελληνες, 4594, 5892. Καρυτα νου κυρά ή Κουντέσσα. Χήρα άφέντου Καρυταίνης. Βλέπε: Δε- λαρός Ίσα6έ>Λα. καρφολασία, 4706, τά ϊχνη των καρ- φιών υποζυγίων ή στρατεύματος» κασσίδια, 1157, (οαβδίδ )=περικεφα- λαία. καστελλάνος,7937,8210(οίΐ&δΙβΐ3ΐίη)• =διοικητής κάστρου. καστελλανίκιον, 2451, 8068 (και κα- στελανίον έν Π, οΐιαδίθΐίβηίθ). δικαιοδοσία ενός καστε>λάνου. Ι- διαιτέρα ονομασία της περιφερείας Καλαμάτας. καστέλλιν, (οΗαδΙθΙ), 1402, 1760, 2871,=κάστρον. Καταβας (Ντζας ντέ— ^β^η άβ €&- Ι3ν3δ) 4690, 4713]75]83, 4864,. 5600, 5753, 4594, 4693]94. καταγουργίς, 4550, συντομώτατα^ (πρβλ. γουρνόν). κατά είς (ό)," 6352, 7019, 8178=ά καθείς. καταδοξεύω. Βλέπε δοξεύω. καταϊστορίζω, 8084=γεμ1ζω με ει- κονογραφίας. Κατακαλοϋ. 3674. Κα (ν )τακου!:ηνός, 4535, 4629]35, 4978, 5θί4]00]68. καταντίζω 766. καταπατητΛ.ς, 1049, 5328=κατά- σκοπός. κατάπιστα, Π 9046, (ρί3ΐθ? ), κατά- πιστα νά τρέχουν^'νά καταδιώκου^^ κατά πόδας. καταπρόσωπα, 8386, (νϊδ α νϊδ), =:άπέναντι. κατασκοπώ, 6914=έξετάζω λετττβ- μερώς. καταστοχάζω, 8123=έξετάζω, λε- πτομερώί. Κατελανοι, 7272, 3302, 8091. Βλέ- πε και Κουμπανία. Κατελώνια, 2476. κάτεργον, 438, 497, 538. κατευοδώνω, 2131, 3646, 3979, 4043, 8547, 8257, 8547 (και κα- ταβοδώνω ). κατοϋνα, 1458,1771, 3855, (ο&ηίοη- ηβηπθη ι )= στρατιωτική διαμονή, καταυλισμός, στρατ. άποσκευαί, σκηνή. 381 χατουνεύω, 227,=καταυλίζομαι. κατσία (τα ), 2932 ^τά γατία, έν Π ), =^τά γατιά. καϋχος (τ6), 800, καυχησιολογίαι. Καψικία, Π 1723, βλέπε Καττησκιά- κενους. φαλάδες 50, 138, 570, 879^οΙ αρχηγοί. κεφαλή, 219, 8675]87]92, 8708] • 16]21]4 6 ρ&58ΐπι.=ό αρχηγός, ό αντιπρόσωπος τοϋ αύτοκράτορος έν Μορέα. Κεφαλλωνία, 2894, ρβδείΐη. Κεφαλλωνίας κόντος (Ριτζάρδος,Κΐ- ο1ΐ3Γά (1β αβρΗαΙοηΐβ) 8836]65] 66. κιβιτάνος, (ο1ιβνβΐ3ΐΐη ), 2229]48]58, 6509]98, 8333. Βλέπε Βιδόνη (Σι- μούς ντέ— )=φρούραρχος, (θ1ΐ3ρϊ- Ιαϊηβ έν Γαλλ. Χρον. ) κιβοϋρι, (οί1)οπιιιη — οϊνϊέΓβ) 2743, 7792,-τάφος. κιόνιν, 888, 890]93=κίων, κολόνα, ΚιπιλΤνοι: β>έπε Γιβελϊνοι. Κλαρέντσα, 2217]18, 5843, 6390, 6425,6504]69, 6731, 7517, 7848, 7853,8615. Γλαρέντζα έν Π 2218, Π 6390 καΐ Γραρέντσα Π 5843. κλαστώδης 6968, πρβλ. συγκλαστός, 7 039,= κλειστός, ανώμαλος. κλέρης, (πληθ. οΐ κλεράδες), 514, 2329, (οΙβΓΟ )=γραμματεύς. Πρβλ. καντσιλιέρης. κλησίδιν, 5048= έκκλησίδιον. κοιλιακ6ν(τό), 7206, 8200=γαίη?ι- κός πυρετός, κοιλιακός τϋφος. κόκα, 538=εΐδος πλοίου. Κολινέτος, (Οοΐίηβΐ ρΓοΙΙιοίϊοΐβΓ), 7680. κομεντούρης, (τοϋ Τεμπλίου και τοϋ •Οσπιταλίου,0θΠΐιη3η(1βαΓ) 2686, =άρχηγ6ς ενός των Ιεροπολεμ. '.α- γμάτων, Ναϊτών ή Σπιταλιωτών. κομεσίουν, 7994 (οοχηπιίδίοη, κο- μεσιοϋν έν Π 7843, 8629)=-έν- τολή, πρόσταγμα. κόμιτας, 2190]94 (οοιηίΐβ άβ ν&ίδ- 8β3υ )==καπετάνιος τοϋ καραβίου (έν Γαλλ. Χρον. ρ&ίΓοη άβ ^αΙΗθ ). κομπώνω, Π 2540^παραπλανώ, εξ- απατώ. Κονραδϊνος, (Κουραδϊνος καΐ Κούρα 8ής),Π 6774, 6781]82, 2820]47, 6864]72]75]76]95, 6926, 7025, 7076]87. κονταρέα, 1123, 4020=κονταριά, κτύττημα δι' ακοντίου, κοντάρι, 1042, 1ΐ51,=τό άκόντιον. κοντάτο, (οοιηΐέ), 1378, 5943, =κομιτεία, ή εξουσία κόμιτος. κοντέσσα (οοπι1β.'?5β, καΐ κουντέσ- σα) , 5937, 8001,=κόιχισσα. Πρβλ. καΐ Δελαρός Ίοαβελλα. Κοντέσσα Προβέντσας (Βεατρίκη), 5935, 6025]27]50. κόντος, (οοηηϊβ, πληθ. κονταδες), 127, 204, 213, 311 =ό κόμις. κοντόσταυλος, (€0ηηβΒΐ3ΐ)1β), 4508, 6888=σταυλάρχης, αρχηγός στρα- τού. ΚοπρονΙτσα (και ΚοπρινΙτσα), 5302 ]16. Κόρ (Γγιπέρ ντέ—, ΟυίΙϊβΓΐ άβ ϋΟΓδ), 3271. Πρβλ. και Μόραινας κυρά (Μ&ΓβυβΓΪΙβάβ €θΓδ) 8452. Κορινθα•ος, 2810. Κόρινθος, 1444],59, 1545, 1605, 2085, 2630, 2765, 3259, 4259, 4391, 4610]14, 4653. Κορφοί, 2191]93, 2211]24. κόρφος, 8788, 9106,=κόλπος. Κορωναϊοι, 1702. Κορώνη, 1593, 1663]90•]95,2783]84. Κοτευφρώνες ντε Μπουλιοΰ, (Οθά«- ίΓογ άβ ΒουϊΠοη) Π. 103. κοτσός, 7951,=κουτσός. κουβερτοϋρι (καΐκουβερτάριν) 7698, 7724. (οουνβΓίυΓβ ).=κλινοσκέ- πασμα. κουγκέστα, 1023,1859, (οοηςυβδίβ), =κατάκτησις, κουγκέστας βιβλίο, 91—92. κουγκεστίζω, (οοπφαβΓΓβ), 1382, 1510, 2567=κατακτώ. κούκουρα (τά), 5062.=φαρέτραι (έν Π. 5062 ταρκάσια). Κουμανία, 1038. Κουμάνοι, 1039—68, 3606, 3703, 4053, 9086, καΐ Κούμανοι, 1139. Κουμάϊν Περής, (ΡθΓΓΪη €ουιη3ίη), 5420. κουμοϋ (τό), 386, 428, 1278 (13 οοΓηιηυηβ ). Λέγεται δια τήν Ένε- τίαν καΐ τάς Ιταλικάς πολιτείας. 382 ==ή κοινότης, το Ένετικον κράτος. Κουμπανία (μεγάλη — ,ή Συντροφιά) 7273]83]95]96, 8010]16 βλέπε καΐ Κατελάνοι. Κουνουπίτσας Άγρίδι, 4708]09. Κούντουραν ελαιώνα, 1690, 1715, 1724. κουπία (τά), 745, 9235=αί κώπαι τοϋ πλοίου, τά κουπιά. Κουραδής και ΚουραδΤνος. Βλέπε Κονραδϊνος. Κουραδϊνοι, οι όπαδοιτοΰ Κονραδί•• νου, Π 7025. Βλέπε Κονραδϊνος. κουρούνα, Π 4006 Π 5391,=Γκορώνη (πτηνόν ). κουρσατόρος, 3670,6652, (οοιίΓδθ), =εΙσβολεύς, ληστής. κουρσεύω, 89, 1064, 1622,=ε1σ- βάλλω, ληστεύω. κουρσός (τό — . και κοϋρσον), 6-'.9, 691, 1064, 1721,=λαφυραγωγία, τά λάφυρα. κουρτεσί α , 7 706 (οο υΓ Ιοΐδΐβ )=εύ- γενής πράςις, κάλοι τρόποι. κουρτέσικα, 3191, 3339 (οουΓίοίδβ- ηΐ6ηΙ),=εύγεν:κά. κούρτη (κούρτη μεγάλη, δυνατή, εοαΓ ρΙθηϊρΓΘ) 2857, 3408]38 3440,6180, 6439 8141,=αύλή βα- σιλέως, δικαστήρ^ον, άνώτατον δι- καστήριον των ευγενών τοϋ Μο- ρέως, συνέλευσις, συνέδριον. κουτρούλης,=9αλακρ6ς Κουτρούλης, ("Αγγελος Καλοϊωάν- νης — ), βλέπε Δεσπότης "Αρτας Μιχαήλ Β', ( Δεσπόται "Αρτας ). Κράλης, 3598,=ό βασιλεύς της Σερ- βίας. κράτος (τό — σου τό άγιον, της βα- σιλείας ),3455]57]3573, 4256]59, 4294. προσαγόρευσις, έ'κφρασις σεβασμού προς βυζ. βασιλείς. κρατώ, 1804, 1870]82, 1466, 1932, 6312,1928,2856, 6000.=κατέχω, (κρατώ τόπον, ύποκρατώ, διακρά- τησις,=κυριαρχία ). κρένω 2016, 2394=κρίνω. Κρέστενα, (Κρεστένων μέρη) 4701, 8375. Κρέσταινα, δήμου Σκιλ- λοϋντος, ρπαρχ. "Ολυμπίας. Κρήτη, 2189 2225. Κρίβησκα, (καΐ Κρήσαιβα, έν Π. , 6575. κρισίματα, 75 19,=δίκη, συνεδριάσεις δικών. κρίσις, 873, 903, 2015, (κρίσις φο- νική )=δίκη, ποινική δίκη δια φό• νον. κροτίζομαι, Π 3840,5336]64,=κρο- τίζω 5389,=^φοβίζω, φοβίζομαι τρέπω εΙς φυγήν. κρότος (τό), 4034, 5401]06,=φόβος, φυγή συνεπεία πανικού. κύβερνος, 279, ' 3542, 6756,=^^ιοι- κητής. κύρ, ρ&35ίΓη, (Κϋρ Σάκης, Κυρ Μιχαήλ, κυρ Νικηφόρος )'^ κύριος. Τίτλος διδόμενος εις "Ελληνας άρ- χοντας, κατ* αντίθεσιν τοΰ φράγ- κικου μισίρ. (Βλέπε λέΕιν). κυρά (κυράδες), 2509, 4392, 4Ί11, =αί άρχόντισσαι, Φράγκισσαι ή Έλ>νηνίδες. Κυρά τοΰ Μορέως, 8480, βλέπε Βιλλαρδουΐνου Ισαβέλλα. κύρης, 1886, 2510, 3752, Πρβλ. Κύρ. "Εχει τήν αυτήν σημασίαν, =Αύθέντης. βλέπε και Μέγας Κύρης, Μεγαλοκυρατον. Κωνσταντίνου Πόλις, (ή Βυζαντία, ή Πόλις, ή χώρα της Πόλεως ή της Παλέου), 445]47]70, 513] 516]32]37]83 ρ£ΐ83ΐιη 540, 550, 855, 1027, 8762. Λακεδαιμόνια (και Λακκοδαιμονία) 1711]16]55, 2306, 2052, 2970, 2978]87, 4520]44]86,4648,5291, 5592, 5602]37, 6659. Λάκκου χωρία 1719, Λάκκων περι- οχή (Γριτσένων Βλέπε λέξιν. Α- φέντης περιοχής Λάκκων, μισΙρ Λούκας (Ευο δβΐ^ηβϋΓ άθ ΟπΙβ), 1912]44. λαοί, 406]07,=στρατός, (λίος, λαός, 1471, 3850, η 5072,=ή κατωτέρα τάξις τοϋ στρατού ή τοΰ πλήθους). Λάρισσος, 2591]99, 1711. Λάσκαρις (κύρ Θεόδωρος — ),1210] 23]44]49]55]65, 3046]50]52. Λάτζα (καΐ Λάντζα) 226,252. Πόλις 383 τοΰ Μομφερράτου της Ιταλίας. Λέβιτσα, 4833. λεγατος (Ιβ^βΙ), 33, 485, 494 απε- σταλμένος τοϋ Πάπα. Λέλε (Ούγκος ντε-, Ηυ^ΐιβδ άβ ίιΗΙβ ). Βλέπε: Βοστίτσα καΐ Τσερ- πινή. Λέος (κύρ Λέος ), 882, Λέων ό Σοφός αύτοκρ. Κ)π:λ. Λεσπιγγάς (ντε—, άβ 1Έδρϊη&3), 1.308]30. Λεσιανά (τά), 8881. Λέτσε, 7246, 7962, Άλήτιον, ί,βΟΟβ *Απου>ίας. Λέτσε κόντος, (Ηυ§1ιβ5 άβΒπβηηβ ). Βλέπε Μπριέννε. Λεϋτρον, 2648, 3035]37]39. Βλέπε καΐ Γιστέρνα. λίζιος, (Ηοπιπιβ ϊΐζβ) 1869, 2562, 6323]27, 7891 ρ355ΪΐΏ. Φεουδαλι- κός δρος. Ό συνδεδεμένος διά λι- ζίας και, δή ό υποτελής. Πρβλ. άνϋρωπέα. λιζία, 3185, 8891. Φεουδ. δρος. Σχέ- σις μεταξύ φεουδάρχου καΐ υπο- τελούς. λιμαρικός 738, (καΐ λιμαντικός έν Π. ),=πτωχός, άθλιος. Βλέπε καΐ τζάγδαρος. λιμιώνας, 436 ρ355Ϊπΐ.=λιμήν. Λινάρτ, (ί,ΐθηδΓΐ, Ι>θθηαΓ(1 άβ Υβ- ΓΟϋ, μισίρ Λινάρδος). 4404, 6265, 7533]34. Λιοδώρα, 4667]69],4758. λίος,1471,3850, Π5072,(λΙοςλαός), =ή κατωτέρα τάξις, το πλήθος. Βλέπε λαός. Λισσαρέα, 8452 ]58. λογάρι, 287, 94, 350,=χρήματα, λογοθέτης 7633, 7533, 7604]22]93, (Ιοοο Ιβηβηδ, 1ίβυΙβη&ηΙ)=άντι- πρόσωπος, υπουργός. Πρβλ. άντί- τοπος. λόγος: (άπό τοϋ λόγου νου, διά λό- γου του, ό λόγου του] 3460, 7102, 1395, 8394, 7106, 1380, 3164, =άφ* έαυτοϋ, έκ μέρους του. Λοΐς, (συγχ. ). Πράγματι Άνδεγαυϊ- κός Φίλιππος. Βλέπε λέξιν. Λουδοβίκος Θ' , ό άγιος (ρήγας Φραγ- κιάς ), 5935, 6075. Λούκας (μισΙρ — , Ι^υο 8βί§^ηβαΓ άβ ΟηΙβ), 1912]44]55, βλέπε Γρί- τσενα και Λάκκου χωρία. λουλός, 3889,^λωλός, ηλίθιος. Λουμπαρδία, 253, 324, 1563, 6226, 6804]12. Λουμπάρδοι, 851, 7073, 7144. Λυκία 6490=ή Νίκαια (έν Π. ). Μ Μαάτη (ΜδΙιαιιΙίΙβΗβΐηβυΙ) βλέπε Άναγαυϊκή Ματθίλδη. μαγερεύω, 3941=προετοιμάζω, σκα- ροΊνω. μαδίζω (και μαζήζω ) 4341, 4800, 6607,72 1 2, (πιβΙβΓ εξ ού καίπιαίβ- ^ΓΪίοη ),= πλήττω, κτυπώ, πολεμώ. Μάϊνη (καΐ Μάνη έν Π. ), Μεγάλη τ^ Παλαιά Μάϊνη, 3004]7, 3035]39, 4330, 4425, 4662, 4501, 4324, 1718, 4591. μαίστορας, (ηη&ΐδίΓβ ),164,=διευθυν- τής, πρωτοσύμβουλος, κύριος. μακαριτός, 165, 8478,=μακαρίτης. μακρά, 7486, (και μακρέα 2551 )= μακράν. Μακρύ Πλάγι, 5333]57]73, 5506, 6666. Μακρυνός,4556]58]72]84]95,4617 4618]38]51,4978, 5013]79, 5432, 5459. Μαμφρέδος (ροϊ Μαφρές ή Μαφρόϊς, ΜΗΓηίΓθοΙ) 5759]87, 5975, 6183, 6222]67, Π 6776, 6784]88, 7092, 5779, 5972]89 6083, 6779, 5999, 6265, 3111, 3511, 5935]56. Σύζυ- γος αύ-.οΰ Ελένη 5759,3090,3111. Μαμωνάς, 2923]46. Μάνη. Βλέπε Μάϊνη. Μανιατοχώρι, 3039,8062]69]71]94. Μαντάμα, 5931, 7327, (Μβάδίηθ), =κυρία. Τίτλος διδόμενος εις φράγ- κισσες αρχόντισσες. Βλέπε: κυρά- δες, καΐ ντάμα. μαντάτο, 339, 463 (ιη&ικί&ΐυηΐ ), =παραγγελία, εΐδησις. μαντατοφόρος, 300=πληροφορητής, αγγελιαφόρος. μαντατοφοροϋμαι,306,=άνταλλάσσί>> πληροφορίας. μαντεία (ή — , πληθ. μαντείες), 5295 5302= μαγικαΐ πράξεις. 384 Μαργαρίτα, (ρήγαιναφραγκίας) 5935 6025. Μαργαρίτα (μαντάμα Μαργαρίτα Πασσαβά,Μ&Γ^υβπΙθ (Ιο Νβυΐΐΐ)^ ). Βλέπε Ποσσαβά Μαργαρίτα. Μαργαρίτα Βιλλαρδουΐνου. Βλέπε, Βιλλαρδουΐνου Μαργαρίτα. μαρκέσης (καΐ μαρκέζης),209, 215, 320,==μ'ϊρκίσιος. μαρκέσης Μουφαρα. Βλέπε Βονιφά- τιος Μομφερρατικός. μαστιχώνω, 4875,=άπατώ, παγι- δεύω, υποβάλλω εΙς έρευνας• (λέξις ασαφής, λόγω παραλείψεων έν τω κειμένω ). Μαϋρος(Στένης— ,ΕΙϊθηηθ ΙθΜβυΓβ), 8459 ]66 αύθέντης κάστρου δβΐηΐ Β&υνβυΓ. Βλέπε καΐ Άνόε Άνέζα. Μαϋρος(ΆράρδοςΕΓ&ΓάΙΙΙ). 8468, 8469 υίός τοϋ προηγουμένου, α- φέντης "Αρκαδίας. Μαφρεδόνη (καϊΜαφρηδονία, έν Π), έν Απουλία, 5758. Μαφρές καΐ Μαφροϊς. Βλέπε Μαμ- φρέδος. μαχίζομαι 3425, 3774. Μεγαλοκυράτον, 3302, 3455, 7270, 7294, 7958. Βλέπε καΐ Αθήνα, Δελαρός, Δοϋκας Αθηνών, Θήβα, Μέγας Κύρης, Μπριέννε. Μεγάρων Σκάλα, 3260]63• ή Κακή Σκάλα. Μέγας Κύρης, 1553]54]55, 3232, 3236]46, 3455. Βλέπε Άθήνα,Δε- λαρός, Δοϋκας Άθηνων, Θήβα, Με- γαλοκυράτον, Μπριέννε. Μεθώνη, 1690, 1958, 2783]84. ΜελιγοΙ ( οί — ) τών Μελιγών, ό δρόγ- γος τοϋ Μελιγγοϋ, Μελιγοϋ, Με- λιγγίου, ό ζυγός τών Μελιγών, οί ζυγοί τών Μελιγών, Μιλ•γγοΰ, ό δοόγγος τών Σκλάβων, ή τά Σκλα- β^κά.1718, 2993]99, 3008]21]32, 40, 4591 ]92, 4531 ]33. 4588, 4662 4605, 5025. Βλέπε δρόγγος καΐ ζυγός. ΜελΙκ (καΐ Μελίκης), 5171,5206, 5255, 5315, 5676, 5181, 5239, 5671, 5702, 5099, 5229, 5738. μερέα, 2807, 4053. μερίδι 1025, 3088 (καΙΙμερΙδι.)Πρβλ. καΐ Ιμοιράδιν. Μεσαρέα, 1642, 1915, 3159, 6702, 6726. 1679, 6726. Μεσίσκλιν (το), 4853, 5099]46]49. μετασε>λώ (μετασελλώνω ), 5066, =αλλάσσω ϊππον. μεταστήκομαι ( ;), (έμεταστάθηκεν ) 1234, 2460]61,(μεθίστημι βίου), ^αποθνήσκω, μιοΐρ, (μισίρε, μισέρ, μισέρε, έν Π. Γη658ΪΓ6) τίτλος διδόμενος εΙς τους Φράγκους άρχοντας, αντίστοιχος τοϋ κύρ, ή κύρης (βλ. λέξεις). μίσεμμα, (ιηίδδυδ), 8607 =άναχώ- ρησις. μισσεύω, 322, 455, 1530,^άναχωρώ. Μιχαήλ Α' (Κομνηνός), ιδρυτής τοϋ Δεσποτάτου "Αρτας, 1690. Βλέπε Δεσπόται "Αρτας, Μιχαήλ Β', Δεσπότης "Αρτας. Β)χπε Δεσπόται "Αρτας. Μιχαήλ Η'Παλαιολόγος. Βλέπε Πα- λαιολόγος, μοναξός (και μοναξά, μοναξότερα ), 260, 3739, 3907, 6928, 8243, =μοναχ6ς, κατ' ίδιαν. μόνι, 800,=μόνον. Μονοβασία, 1306, 2ϋ65]86, 2765, 2781,2630, 2897, 2905]10]11 ]24, 2928]23]25, 4324]30, 4425]60, 4548, 4580]84]91, 4643, 5026, 5569,5621 5861, 6488. Μονοβασιώτης, 2925, 5577. μονοκρατορία, 3928,=^κυριαρχία α- διαφιλονίκητος, χωρίς συμμετοχήν άλλων. Μόραινα, 8452 ]54. αφέντης της Μόραινας 3271. Μόραινας Κυρά, Μ&Γ§υβηΙβ άβ ΟοΓδ), 8425. Βλέ- πε Κόρ και Μπριέρες (μισίρ Ντζε φρέζ) • Μοραΐτης, 2252, 3915, 7166. Μορέας. Ό κάμπος της "Ηλιδος: 1427, 1447, 1642, 4655, 5708, 6731, 8198, ρβδδΐιη.Ή Πελοπόν- νησος ολόκληρος: 1404]47, 1579, 4265, 1642. Βλέπε Αχαΐα καΐ Πε- λοπόννησος. Μορέως Κυρά: Βλέπε Βιλλαρδουΐνου Ισαβέλλα. Μορέως πριγκιπατον, ρΗδδΐιη. Βλέπε πρίγκιπα τον. Μουνδουνίτσα. Βλέπε Μποδενίτσα. 385 Μουντράς, 5302104. Μοϋντ* Έσκουβε, 2805 ]06. Μουντουνίτζα, βλέπε .Μποδενίτσα. μουρτεύω, 5978, 61'.>9^^^βεβηλθ)νω. Μούρτζουφλος, 733]41 ]50]71 ]78, 780. Αλέξιος Ε' Δοϋκας. Μοϋς (Μάιος ντε—, Μ&ΙΙιϊθΐι άΆ νν'βΙϊηοοιίΓΐ ιΐο Μοηδ), 1912]29, 30]31. Βλέπε Βελίγοστης αφέντης. Μουφαρά (καΐ Μουφαράντ). Βλέπε Βονιφάτιος Μομφερρατικός. μπαϊλατον, Π 1891, μτταλιάτο, πα- λ'άτζο, 1891, (Ι35ΐί1ΐ350)=ή ύπ6 βαί/.ων διακυβέρνησις τοΰ Μορέως. μπαΐλος (1);ιί11ο), 1877. 1904, 2243, ^^αντιπρόσωπος τοϋ βασιλέως της Νεαπόλεως εις Μορέαν, βάϊλος, 6265]84, 6535, 7772, 7837, 7990. βλέπε καΐ βικάριος ντζενεράλ. Μπαλδουβής, Μπαλδουβίνος, Μπαλ- τουής, Μπαντουής. Βλέπε Βαλ- δουίνος. Μπαρ. 5756, Β3γϊ της Ιταλίας. μπαρουνία, 1929, 7353, ρΒδδΐΓΠ, (1)3Γθηηίθ )=βαρωνία. μπαροϋς, 1925, 3405]35 ρ385Ϊϊη, (1)3Γ0η )=^βαρώνος. μπαστάρδος, Π 3088, (1)8ΐ5ΐ£ΐΓ<1 ), =νόθος. Μπελάς (— ντέ Σαΐντ 'Ομέρ). Βλέπε Σαϊντ'Ομέρ. Μπενέτος (και Μπενεδέττος, Ββ- ηοίΐ), 7806 καΐ Π, 7866. Μητρο- πολίτης Πατρών λατΐνος. ΜπλαθοΙ(οΐ ντέ— ,εΙβΡΙαηογ ),1308, 1328. Μποδενίτσα (ΠοντενΙτσα, Μουνδονί- τζα, Μποντενίτζα, Μπουτενίτζα, Μουντουνίτζα ), γνωστή καΐ ώς Βο- δονίτσα 1553]59, 3187]96, 4613, 7915. Μπονιβάντ (Μπονιφάντ και Πονιβάτ έν Π., 62:<0, 7007 ]38, Βενεβέντον Ιταλίας, ενΟα μάχη. Μπονιβάντ 6895 (σύγχ.). Πράγματι Ταλκικό- τσο, ένθα μάχη. Μπονιφάτσιος, λίπονοφάτσιας χλτΓ. Βλέπε Βονιφάτιος .Μομφερρατικός. Μπουλιοΰ (Κοτευφρώνες ντε— -Οο- (ΙβίΓΟγ άθ Βουϋΐοπ), ρήγατςΊερρ- σολύμον, Π 103. Μπουργούνιχ (ΒουΓ^ο^ηβ), 204, Χρονιχόί' ΜηοέίΟζ 1391, 1391, 1561. Βουργουνδία. μποϋρκος (ό— , Ιο 1)θυΓ5), 1679]87, 4666, 8236. Βλέπε έμπόρ.ον καί έξώχωρον. Μπουτενίτζα. Βλέττε Μποδενίτσα Μπριέννε (Ούγκοςντέ — , Ηυ^Ηβδάβ Βρίθοηβ) κόντος Λέτσε, Πριένε 7245]46]54]59]67, 7301, 7958 7962, 8017]18]40]47. Σύζυγος Δελαρός Ισαβέλλας χ.θί\ Άγγελί- νας, Ουγατρος αύΟέντου Βλαχίας. Μπριέννε (Γατιέρης ντέ — , ΟαυΙίοΓ <1θ ΒΓΐθπηβ ) δοϋκας Αθηνών γνω- στός καϊ ώς ΒάλΟερος Βριέννιος, υιός τοϋ προηγουμένου 72'Ί6]82, 7296, 7302, 8007]88. Μπριέννε Ντζανέττα, Ουγάτηρ τοϋ κόντου Ουγγου καί της Άγγελίνας θυγατρ. αύθ. Βλαχίας, 8032. Μπριέρες (Ούγκος ντέ — , Ηυ}.^Ηβ5 (1ϋ Βι•υ^ΟΓ63 ιδρυτής καί αφέντης κάστρου Καρύταινας, 1912]17]24. Μπριέρες (Ντζεφρές ντε — ΟβοίίΓΟγ (3β ΒΓυ^'θΓΟί), υιός τοΰ προηγου- .μένου. Καλείται κοινώς αφέντης. της Καρύταινας, 1922 ]2 3, 3151. 3152]54]56,3219)36]84]88,3350, 3832]50]83,401 1)1 8]59 163,4344, 4385, 4594, 6653 ].'^4]95]98, 5741, 5763]82,5826]92, 66 16)37 ]41]93, 6728, 6886, 7187]94, 7215,7224, 7239,8110. Σύζυγος αύτοϋ: Δελα- ρί;ς Ισαβέλλα. (Βλέπε λέξιν ). Μπριέρες (μισέρ Ντζεφρές ντέ — ,) εξάδελφος τοΰ προηγουμένου 8452 8110 — 8475. Σύζυγος αύτοϋ Κυρά της Μόραινας, ντέ Κόρ. (Βλέπε Μόραινα καί Κόρ). Θυγάτηρ αύ- τοϋ Ελένη, 8491. Μυζήθρας, 2985]90]98, 3039, 4324, 4325]31, 4426]62, 4500|28]91, 4647, 4836]88, 5595, 5607, 6697, ^^ή μεσαίων, πολις καί το κάστρον τοΰ Μυστρδί. Ν Νέα Πάτρα. Βλέπε Πάτρα Νέα. Νεάπολις. Βλέπε Άνάπολις. νέον δόμα. Βλέπε δόμα νέον. νέος καιρός, (ηονί»υ Ιεπφδ), 3618, 3619 ρβδδίηι.— άνοιξις. 25. 386 Νηζία (καΙΆςΓα, έν Π. ),2796, 2892, 7914. Νηξίας δοϋκας. Βλέπε Σανοϋ. Νιβηλέ, (Γγιοϋν ντε—, Ουιτ άβ Νί- νβίοΐ), άοέντης Γερακίου, 1912, 1936]37,3151]65]67. Νιβηλέτ (Ντζας ντέ— , ^^^η Ι άβ Νΐνθίβΐ, 6713. Νίκαια, 1217, 6490, (Λικία έν Π.). Νικηφόρος. Βλέπε Δεσπότης "Αρτας. Νίκλι (και Άμύκλιον), 1715]52, 1934]60, 2027]30139]46]49]67, 2903 3210, 3316]30ι32, 4391, 4401]10, 4603, 4878, 5096, 5147, 5919,6602]96,6711]17]22.Πόλις παρά τήν Τεγέαν. Νικλίου αφέντης (μισίρ Γουλιάμος, Οιαΐ1ΐ3υΓηθΐ1βΜθΓΐΒγ)1912]33]34 Νικλιώτες, 2046. νΐκος (τό), 3652 ]57. νομεύομαι, 1810. 2858,= είμαι έν ε- ξουσία φέουδου, διοικώ φέουδον. νομή, 7367, 7464. 7751, 8145,=έ- ξουσία, διοίκησις, κατοχή φέουδου. Νουηλή (Ντζάςντέ— .^β3ιη(3βΝθΤ1^1- 1γ ) αφέντης τοϋ Πασσαβά. (Βλέ- πε Πασσαβας). ντάαα, (ιΐ^πιβ). 7358 ρ3ΐ^πε καΐ έμπροστέλα). δρδινα( τόν), (οΓάΐηβιη), 799, 811, =τήν τάξιν τών θρησκευτικών κα- νόνων, τό δόγμα. ορέγομαι, 195, 289=έπ;θυμώ. 387 δρεξις, 386, 516,- έπ-.θυμία. 'Ορεόκλοβον (Άράκλοβον καΙ Έρεό- κλοβον), 1759, 5633)42, 8191, 8204]10,Π 8283, 8323]31]39]51, 8:^55]65]80. όρεχτικά, Π 4133,— μέ καλήν διά- Οεσιν. όρθώνο, ((ίτβδδβΓ), 315, 480, 528, δ'.ορΟώνω 202, 971, 1018, διορ- θωτής,237, =κατευθύνομαι, τακτο- ποιώ, ρυθμιστής, διοικητής. όριστής, 219:^διοικητής, αρχηγός. όραώνω, 393, 1396^προσορμ>.ζω. Ό'σπιτάλι(καΙ Σπιτάλι), 1912, 1951, 2005, 2664, 3209. Ίερουπολεμ. τάγμα Σπιταλιωτών. Βλέπε Κο- μεντούρης 'Οσπιταλίου 2886. όσπίτιον, 1706, 2976, 2300 (καΐ σπίτι ),=οίκία. Οΰγγρία ίκοίΐ Ουγγαρία ) 35:7]96, 7380. Ούγγροι, 3707, 4035]51. ουσία, 1022, 1645, 2553, 2965, 3992, ρα.<;8Ϊιη.— περιουσία, κατα- γωγή, κοι^/ων.κή τάξις. όφνίκιον, 144,242, 6755, -7926, 2934 ]35 ,8654. δψιδα. (ο1)36δ), 4503, 7308]12]28, 7339]44, 7443, 7575]86, 7649, 8835, 8852]67,=δμηρος. Π παιδόπουλον 3798, 4348, 4818, =νεαριΐ;ς ύττηρέτης. Πάκτος,3626, ή Ναύπακτος. Βλέπε "Επακτος. Παλαιολόγος Μιχαήλ Η', αύτοκρ. Κ)πόλεως.. (κυρ Μιχαήλ). 1210, 1227|35145|55)65)77)85, 3050]55, 3062, 3103, 3554]86, 3778]82, Ί5Ί6, 6662, 8807. Παλαιολόγος Ιωάννης, Σεβαστοκρά- τωρ, αδελφός τοϋ προηγουμένου καΐ στρατηγός των έν Πελαγονία έπιχε-.ρήσεων. ΕΙς τό κείμενον φέ- ρεται ώς Θεόδωρος καΐ συγχέεται με τόν άφέντην Βλαχίας ('Ιωάν- νην). 3537, 3608, 3712, 3944 ]4 7, 4957]69 4105,ρα55ίηι. Βλέπε καΐ Βλαχίκς αφέντης. Παλαιολόγος Κωνσταντίνος. Ιίλέπε Λεμέστικος 6 Μέγας. πανάτικα, (ρ3η3ΐ)(]αβ), 2790='εΙδος ναυτικής συμβάσεως, παντέχω, 2882. Π 1319 (άπαντέχω, έμπαντέχω ),-"-'άναμένω. ελπίζω. Παντουήο, βλέπε Βαλβουΐνος. Πάπας, 5959, 6131]55, 6841]55, 6208, ρβδδΐπι. παππουδικός,4272=^προγονικός,προ- ερχόμενος έκ κληρονομίας τοϋ πάππου. παραδιαβάζω, 2495, ^^διασκεδά^ω θεώμενος, συνομιλών. Βλέπε καΐ διαβάζοί. παραδιαβασμός,8295,=διασκεδαστι- κός περίπατος. παρακαΟίζω, 1588, 2898, 2909, =πολιορκώ. Πρβλ. άσεντζίζω, σεντζίζω. παρακαΟισμός, 2800, 2900]8]16, --πολιορκία. Πρβλ. σέντζιο. παράξενος, 453, 744, 1357,=έξαί- ρετος. παραοφρίζω, 7461 ; (ρ3Γ-θΓίπΓ), --"-παρουσιάζω, παραπόταμον (τό, παρεπόταμον 'Λλ- φέως), 4667]68]70, 4705, 5029, 5203, 6597, 6618]31, 8375]82. Βλέπε καΐ Άλφέως. παρατρέπω,5139,5368,=^παραβαίνω, τρέπω προς τα οπίσω, παρίππιον, 6588, (καΐ ύπαρίππιον 4 729),^=ϊππος μεταφοράς απο- σκευών, μτφ. κατωτέρας άΕίαα. ΠαρΙς (καΐ Παρίσι, έν Π.'), 255, 2139, 3379]96, 6017, 6021, ή πρωτεύουσα τοϋ ρηγάτου της Φραγκίας, (ΡβΓίδ). παρλαμας, (ρΛΓΐί•ηιοη1), 4392.4400, 4402]07]31 ]94,7395,=συνέδριον. παρτοϋν, (ρβΓάοη ), 8589— 90,---ή δοθείσα ίίφεσις αμαρτιών κατά τό Ίωβηλαϊον τοϋ έ.'ους 1300 ύπό τοϋ Πάπα. Πασσαβάς, 1912146, 2983, 3004, 3151 ]64, (Π4504, Μπάσαβα). Πασσαβα^ "Ιωάννης, (Ντζάς ντέ Πασσαβα ή ντέ Νουηλή, ^Θ^η ίΐβ Νβυΐΐΐγ) 1912]46, 3161]62]64, 3272. 4506, 7310, 7318. Πασσαβα Μαργαρίτα, (ντάμα Μαρ- γαρίτα ντέ Πασσαβα), 4503]04, 388 5600,7301— 7743, 7320]Ί6]57]88, 7421, 7680]85. πασσάντζο, 312, 340, (ρη553^β),= ταξίδι διά θαλάσσης. πασχάζω,3516,=^έορτάζω το Πάσχα. Πάτρα, (ή — , της Πατροΰ, ή παλαία Πάτρα), 1410]53 1955, 3132, 3488, 3640. Πάτρας αφέντης: Άλαμάννος Γυλιά- μος,ΟαυΙΐθΓΛ1θΐη3η,1912]26]27. Πάτρα Νέα, 3098, 3634 καΐ απλώς Πάτρα 3(340,=ή σημερινή Ύπατη, πρωτεύουσα τότε της Μεγ. Βλαχίας, πεδουκλο'ίνω, 5076,=^ δένω τους πό- δας τοΰ ίππου, μπερδεύω πεζοδρόμι,2246,=πεζοπορεία. πειρασμός, 4466, Π 4474,— ^νό- χλησις, στενοχώρια, φυλακή. Πελαγονία. 3^68, 3694 ]95, 3949 3954, 4192, 4908, 5552. πελεγρϊνος, 153, 205, 390 (ρβΐ- ΙΡί^Γΐηο ),=^προσκυνητής, σταυρο- φόρος, πελεκάνος, 8429,=^ξυλουργός. Πελοπόννησος (Πελοπόννεσος και Πολυπόννεσος), 1405 ]47, 1579, 2333]97, 4393. Βλέπε καΐ Μο- ρέας. Πέραμα Πτέρης, 8380181. Περιγάρδι, 5204, 8379. περιέστησα, 581, 2010. πετρώνω, 4820, 8399, 8432, 7 042, =--καταπλακώνω με πέτρες. Πιεμούντ, 323 (ΙΙιομόντε, ένΠ.), =Πεδεμόντιον Ίτα>.ίας. πιλαλώ, 6983 =τρέχω φωνάζων, (έ- πι)αλώ ), ή απλώς, τρέχω, πιλατήριον, 4474,"-βασανιστήριον, φυλακή, πιττάκι, 231, 300, 3388,='|'ράμμα. Πλάγι, (Μακρύ Πλάγι ),— βλέπε Μα-' κρύ Πλάγι. Πλάγιον=διάβασις. Κακ?>ν πλάγιον έκαλεϊτο ή Κακή Σκάλα (πρβλ. Μεγάρων Σκάλα ύποσημ. 3260). πλαγιάζω (καΐ ττλευριάζωβηοϋηβΓ), 7582,— αποδέχομαι. Πλάτανος, 8062] 70. πλατάριν (το — , πλάγι έν Π. ) 6209 ό ώμος, πλευΐικά (τά), 331, 350, 36.9, 4-11, 367,— τα πλοία Πρβλ. ξύλον. πληρώνω, 370,410,615,2656,6459. ^έκπληρώ, εκτελώ, περατώνω. πλιθάρι, 1402,=πλίν0ος. πολεμώ, (πολεμώ φιλίαν, γαρνιζοϋν, χαραγεΐο, κάστρο κλπ. ) 284,427, 3029, 4133, 4930, 8558, 2700, 2607,3146,=άπεργάζομαι,κάμνω. Πόλι;. Βλέπε Κωνσταντίνου Πόλις. πολλάκις, 602, 2673, 2712, 5161, 6606, 6792, 6877, 7896, 8368, 8581, 9047, =μή τυχόν, ϊσως,(ρ3Γ ανθηΐυτο. Γαλλ. Χρ. § 590, άντί- στοιχον στίχ. 8581, έλλ. κειμένου ). πολύπλοκο^, 3841. 3989,=-πολυσύν- θετος, κάθε καρυδιάς καρύδι. Πολυπόννεσος, βλέπε Πελοπόννησος. πολυσωρεμένος, 3989. Βλέπε πολύ- πλοκος. πολυσώρευτος, 2987. Βλέπε πολύ- πλοκος. πομπεύομαι, 5657,=διαπομπεύομαι. Πονδικόν, 1661]74]77, 2480]86Ϊ88. ίΐοντενίτσα, βλέπε Μποδενίτσα. πορτάρης, 8308, (ρΟΓίίΟΓ ),— θυρω- ρός, ούλαξ της θύρας τοΰ κάστρου. Πούλια, 2240, 5657. 5754, 5958]99, .6221, 6812, Απουλία Ιταλίας. πούπετε, 2506, 4809.==ούδαμοϋ. Πρέβεζα, 9108119. πρεσαντίζω, 7401]03]38]47, 8135 (ρΓ65θηΐ€Γ),^^παρουσιάζω. πρίγκιπας, 66 (ρΓΐηοορδ), πρίγκι- πας Αχαίας. Βλέπε: Αχαΐας πρίγ- κ-πας,'Λναγαυίκός, Βιλλαρδουϊνος, Σαβοΐας Φίλιππος. πριγκίπισσα, 4392, 4401. Μορέως πριγκίπισσα: βλέπε Βιλλαρδουΐνου χήρα, Ειλλαρδουΐνου Ισαβέλλα. Πριένε. Βλέπε Μπριένε. Πρινίτσα, 4673]81 , 4704]58. 48?.1 4833]37]44]531 68] 86]5ϋ30]99, 5120,5502, 6063. ποοβελέγκιο, (προβελέγκι, προβε- λέντζιο, ρηνϋθ^β). 2162, 2330, 2340, 7689]95,7725]26]81,8579, =π^ονόμιον,έγγραφον παροχής φέ- ουδου. προβέντα, 2696, (ρΓ^1)θη(1θ),— πρό- σοδος. Προβέντζα, 183, 5926]36]6837. ή. Προβηγκία. 389 Προβεντζάλοι, 397, 850, οΐ Προβηγ- κιανοί. Προβέντζαςκόντος,(ντ"Αντζώ, αφέν- της της Προβέντζας), συγχ. Πράγ- ματι Ρν^νπιοηά ΒθΓθη£;6Γ IV 5935,5936]43]49. Βλέπε επίσης καΐ 'Λνδεγαυϊκός Κάρολος Α'. Προβέντζας κουντέσσα (Βεατρίκη), 5935, 6025]27]50. προβεούρης,(ροΓνθουΓ), 7937,8657, =^έπόπτης των κάστρων. πρόβλεψις, 1551, 2260, 2314,=πρό- . νοια, παροχή, σέβας, τιμή. προβοδίζω, 4677,=όδηγώ. πρόβοδος (και πρόβεδος), 5300]09, 5314, 5680. προγγενής, 8ΐ20,=συγγενής πλη- σιέστερος. προγεματίτσιν, 4761,=μικρ6ν πρό- γευμα. προικίον, 3127,—προίξ. πρόνοια, 1650, 1920, 2638.— =φέ- ουδον. Πρβλ. πρόβλεψις. προνοιάζω, 1937]73, 2955, 2020, =παρέχω φέουδον, εγκαθιστώ ώς φεουδάρχας υποτελείς. προνοιάσματα, 2100, 4573,=παροχή φέουδων. προνοιασμένος, 1999, 2700,=^έγκα- τεστημένος ώς φεουδάρχης. προνοιάτορας, 2001, ^^»ό υποτελής φεουδάρχης (ίίβνέ, αδ.ςβηβ ). προσεγγιζοίνομαι, έπροσεγγιζαινο- μουν, 6104, (./β ('.οιαίοΐβ, Γαλλ. Χρον. § 427 ),=έφοβούμην μήπως, ΰπώπτευον. προσηκόνομαι, 5317, 5787,==έ^'εί- ρομαι έκ της θέσεως μου τιμής έ- νεκεν. προϋ (κχίπρίν), 8301, 8535, 9037, =προτοΰ, πρίν. προφαντικά, 6748,=;δυνατά, φανερά, εις έπήκοον δλων. προφώνεσις, 2453, 3917,=^οήλο)σις δημοσία εις έπήκοον πάντων. προφωνουμαι, 2214, 3611]63,=Γ>ρ- χίζομαι, παραγγέλλω εντόνως, δη- μοσία. πρωτοβιστιάρης, (πρωτοβηστιάρης ), 7680]81, 7936, 8656. (ρροΐΐιο- ίίοίβΓ) πολιτικός αξιωματούχος τοί3 πριγκιπάτου. πρωτοστρατόρισσα, 7555 ]ε3 ή κλη- ρονομικω δικαιο>ματι κατέχουσα το όφφίκιον του πρωτοστρατορά- του. (Βλέπε Πασσαβας καΐ Πασ- σαβα Μ:ζργαρίτα). Πτέρης πέραμα, 8380]81. Πύργος, 3489]90, 3620. Ραγκοΰ, (ρόϊ Ραγκοΰ, Ραγγοϋ, εν Π ρε Ραγοϋ) 1189, 6389, ό βασιλεύς της Άραγωνίας. ραθυμώ, 4982, (ραθυμώ, έν Π), =^θυμώνω. ρεβεστίζω, (ΓθνοδΙίρ), 1866, 2160, 6770, 6480, 7729]30. Φεουδαλ. δρος,=χειροτονώ τινά φεουδάρ- χην. (Κατά λέξιν ενδύω με φεου- δαλικον τίτλον άνΟρωπόν τίνα. Πρβλ. έκδύνομαι τόν τόπον μου, 6479— εο (ΙβνβδΙΪΓ, Γαλλ. Χρον. §455). ρεματιάρης, 4693, 5008,=--πάσχων έκ ρευματισμών. Ρέντα, 5 738, ρήγαινα, 214, 246, 296, ρήγαινα Άγ- γλετέρρας καΐ Φραγκιάς, 5935, , 6015-'^βασίλισσα. ρηγατον, 32, 34, Ιΐβ.^-βασίλειον. ρήγα^, 100, 23, ρήγας Φραγκιάς, 5935, 6075. ριϋικόν (και έριζικον) 167, 2οΟ, 1373, 1601. 2482, 3692, 4904, 4969, 5093, 5525, 5627, 6648. Ριτζάρδος. Βλέπε Κεφαλλωνίας κον- τός. ριτζίστρο (ριτζέστρο, ροντζεστρο), 1964]68, 7638]77. Ροβέρτος Β' , λατϊνος αύτοκρ. Κ )πό- λεως (Ρομπέρτος, Ρουμττέρτος, και εν Π: 'Αρουμπέρτος — Κθ- 1)θΓΐ Η) 1183185 1272,2473,7511. Ροβέρτος (ροΐ Ρομπέρτος). Βλέπε 'Λνδεγαυϊκός. Ροβέρτος (Σαμπλίττης ), εξάδελφος Καμπανέση. Βλέπε Ρομπέρτος. ροβολεύω, (ΓβνοΗθΓ), 417]26", 2911, 3112, 4593;=έπαναστατώ. ρόγα, (ΓΟ^αρβ), 1284, 2790,=μι- σθός ρογατόρου. 390 ρογατορος, τ^ ρογατορας, ρα.ςδϊπι, ^^μισΟοφόρος στρατιώτης. ρογεύω, 1214. 3082, 3550,-προσ- λαμβάνω μισθοφόρους. Ροζιέρες (Γαρ-τιέρης Α' ντέ — , 03υ- ϋθΓ Ιθγ όο, Κο.ςίοΓο) άωέντης Άκόβου. 1912]13, 3151]57]58, 3160. Ροζι-ίρες (Γατ-.έρης Β' ντε—, Οου- 1ΪΡΓ II ) αφέντης Άκόβου, υιός τοϋ προηγουμένου, 6621]38]93, 6726, 6887, 7314]•15]25, 7428, 7429. ρόι, {νογ), 1180, 2476, 2538 ρ&δ- δϊηι, (καΐ ρέ, έν Π ) Π 2538, Π 6821— -ρήγας, βασιλεύς λατιν. κρά- τους, εξαιρέσει λατιν.αΰτοκρ. Κών- στα ν ι νουπόλεως . ροίνα, (Γοίηβ), 6035 ]5'.), ρ&δ5Ϊιη, --ρήγισσα, βασίλισσα λατιν. κρά- τους, εξαιρέσει Κ )ΓΟλεως. Ρομπέρτης (ροΐ— ), βλέ-ε Άνδεγαυ- ϊκος Ροβέρτος. Ρομττέρτος, (ϊσως Ηο1)ονΙ άβ Ροη- Ιίΐΐϊεί"), έν Χρονικφ αναφερόμενος ως εξάδελφος τον Καμττανέση (Σαμπλίττου), 2158—243"), 2373. Ρότζε (ντέ λά — ), βλέπε Δελαρός. Ροΰσσος ντέ Σουλή. Βλέπε Σουλή. ροΰχα, 1 255, ί 6 1 7 ,2 1 9 7, - φορέματα, πράγματα. ρου^^ολόγος, 210β,-=κλέπτ-η:, όίρπαξ, ληστής. ρουχολογώ, 4091=^ληστεύ6). ρωμαίικα (τά ), 413ί.,— ή κοινή ελλη- νική γλώσσα. Πρβλ. τήν Χογικήν γλώσσαν των Ρωμαίων 5207,=ή επίσημος ελληνική των γραμματι- σμένίον τής εποχής. ρωμαίικος, 8884,=έ>Ληνικες• (φιλή- ματα ρωμαίικα). Ρωμαίος, ρΒδδίΓη,^^Έλλην. Ρωμανία, (και Ρουμανία ένΠ), 61 529]91, 841, 2474, 3504 ]51, το εϋρωπαικόν τμήμα του εδάφους του κράτους τοΰ .Μιχαήλ Ιί' Πα- λαιολόγου, κατ' άντιδ'.αστολήν προς τήν Άνατολήν καί, σπανιώτερ'ίν, ή Ελληνική χώρα έν γένει. Ρώμη, 467]73, 781, 5756]68, 5960. Ι. Σαβόε (καί Σαβόη) 308, 2167, = ή Σαβοΐα -ιά δρη τοϋ Σαβόε, 2167, =-αί "Αλπεις (ιηοηΐ €θηϊδ. Γαλλ. Χρον. § 142). Σαβοΐας Φίλιππος, (ντέ Σαβόη, Ρίΐί- Ιιρρΰ οΐθ 8ανο>•θ), 858ί']90 τρί- τος σι^ζυγος 'ίσαβέλλας Βιλλαρ- δουίνου, πρίγκιψ Μορέως. σαγίττα, (δβ§ί11α), 1075, 4036, -----βέλος. σαγιττεά, (πληθ. σαγιττές), 4920, =βολή σαγίττας, σαϊτιά. σαγιττολάσ:, 4081, 5087, — μέγα θος βολών σαγίττας, ή και πλή- πλ-ή^ος πεζών τοΐοτών. Ή πε- ζούρα, ως 6ά έλέγομεν σήμερον. Σαϊντ Όμέρ.ιΜεγάλη οίκονένεια φε- ουδαρχών, 32 75, 3302,5600, 73 ;9. Σαϊντ Όμέρ, (Μπελάς ντέ — , Ββία άεδοΐϊηΐ Ογπβγ) υ!6ς Νικολάου Α' και Μαργαρίτας της Ού-^'γαρίας, 7382. Σαϊντ Όμέρ Νικόλαος Ε' (γέρο Νι- κόλας, Νίοοίδδ II ) υιός τοϋ προ- ηγουαένου. 3275].Η9, 3302, 6303, 7372, 7421]69]83]97, 7520]52, 8058. 8071, 8106]10, 8616. Σαϊντ'0;ιέρ Ιωάννης (Ντζάς ντέ — , ^ρ^η ϋβ ΰηίηΐ Οπιθγ), σύζυγος Μαρνορίτ. Πασσαβ5.3274]75"190, 3302',.';600,73:4]7 6]87]98, 7405, 890ϋ]δ7, 9033]41 αδελφός τοϋ προηγουμένου. Σαϊντ 'Ομέρ "ΟΟων ("Οτον, 011. οη ϋθ ΒαϊηΙ Οπιςρ) αδελφός των δ•-ο προηγουμένων, 32*^0, 7375. Σαϊντ 'ϋμέρ Νικό/αχος Γ' (Νΐοοία.^ III), υΙός Ιωάννου Σαϊντ Όμτρ καί Μαργαρίτας Πασσαβ5, πρω- τοστράτωρ Μορέως 3278. Σαϊντ Όμέρ κάστρα, 3302, 8071, 80.:;ΐ]94]96, Θηβών, 'Αβαρίνου, Αίανιατοχωρίου, Σανταμέρη βλέπε λέξεις. Σάκης, (κΰρ Σάκης). Β>£πε 'Ισαά- κιος. σάκκος (ό), 984,- φόρεμα καί έμ- βλημα αύτοκρατορικόν. σαλίβα (ή), 1156,"- πέλεκυς. τζικού- ριον έπιΟετικόν δπλον. 391 Σαλίχ, 5255,5315. Σαλέρνο, (ΡβΙθγπο Ιταλίας), 5972. ΣαλονΙκη (καΐ τό Σολονίκι), 1010, 1052. 1569]75, 3181, 3423, 3653]84. Σαλονικιού ρήγας, Μπον.φάτσος, 154 7 ]53. Βλέπε Βονιφάτιος Μομ- φερρατικός. Σαλοϋθε (Γυλιάμος ντέ), σ^γχ. Ση- μειοΰται οΰτω ^ν τω Χρονικφ ό Γουλ. ΣαμπλΙττης. Βλέπε Σαμ- πλίττης. σαλπίγγιον, 643, 1107 ρ388ΪΓη, =^σάλπιγξ. Πρβλ. καΐ βοΰκκινο. Σαλώ (τέ)= ρλ(!πε Σα|χπλίττης. Σάλωνα (τ6— , γεν. τοϋ Σάλωνος ) 3294 ρο55ίπι. Σάλωνος αφέντης Θωμδς (μ'.σΐρ Το- μαο, ΤίιθΓη35άΆυΪΓ6πιοηοουΓΐ), 3294, 3033. Σαμπλίττης Γουλιέλμος (Ουιΐΐουηηβ ίΐβ ΟΙιβΓπρΙϊΙίθ. Σημειοΰται έν τω Χρονικω ως Γυλιάμο^ ντέ Σαλοϋ- θε, τέ Σαλω, και Καμπανέσης καΐ φέρεται έσφαί^^ένως ώς α- δελφός τοϋ κόν-ου Τσαμπανίας- Καμπανίας), 1357 ]79]80 184]86, 1436]:5 1 504 ]65, 184717 7, 2108, 2133. 2269, 3182]84, 7763. Σαμπλίττης Λουδοβίκος (1.ουΪ5 όβ (ΙϊΐίΐΓπρΗΙΙβ )• δεν άναφί'ρεται έν τω Χρ^νικώ, άλλα <^^'(γ^ε■ται μέ κ6ντονΤσαμπάνια^,1357^80,1798, 179ί•, 1847. [Σαμττλίττης] Ροβέρτος, εξάδελφος τοϋ Καμπανέση, αποσταλείς εΙς τον Μορέαν β/ έπε Γίμπέρτος. Σανοϋ (Ν[κόλαο^ ν,-έ — , Νίοοίβδ (Ιο 83ηυ, Βοηυίΐο) δοϋχας Νηξίας, (Νάξου). 8034. σαντάλια, 8800. είδος πλοίων ά'νευ, τρόπιδος; καταλλήλων δ;ά ποτα- μούς καΐ λίμνας. Σανταμέρι, χωρίον της "Ηλι?-ος" ύπο- θΓΤ,μ.8071. Βλέπε και ΣαΙντ 'Ομέρ. Σαπ-.κοϋ κάμποι Γ, 022] 23. Σαρεκηνίς, 13, 27 Σσρακην<^ς. Σγουρός. 1468]88. 1528. σεβαστάδες, 5461,=σεβαστοί,έκ των ανωτάτων. Σςβαστοκράτωρ, (σεβαστοκράτοραε), 3479]98. Ανώτατος τίτλος της βυ- ζαντ. αυλής. Βλέπε Βλαχίας αφέν- της Ιωάννης Α' , Δεμέστικος ό μέ- γας, Παλαιολόγος Ιωάννης, Πα- λαΐΓ'λόγος Κωνσταντίνος. σεντζίζω, βλέπε άσεντζίζω. σέντζιον (το, καΐ σέντζο) 2792, 95, 5Γ.95, (ϊίόβθ )= πολιορκία. Βλέπε σεντίζω, άσενχζίζο), παρα- καΟίζω, παρακαΟισμό;. σεντούκι, 7060, 7789,= κι3ώτιον. Σερβία (τα—, Μακεδονίας ),3674]76. Σέρβια (τά— , Πελοποννήσου ), Γ;ΚΓ)9^ 5204]05. Σερβία (ή) 3Γ)78]98,-το βασίλειον της Σερβίας. Πρβλ. Κράληί. Σέρβοι, 3708, μισθοφόροι έκ Σζρβίοίς. Σεργιανά, 'Σερβιανο- ένΠ. )5046]57, 5204 ]05. σημαδεύω, 8122,=ύποθηκεύω. σημάδι, 4^1 ]9δ, δ261,:^0πο6ήκη. σημάδια (τά), 4495,— συνθήματα. σίγερον, (56θυΓυ5? ), 5283,=άμέρι- μνος, ασφαλής. σίδερο, 9207]34,=^ή άγκυρα. Σιδερόπορτα, 3634. σ'.δηρώ, (έσιδήραν)=^μελετώ, (στε- ρεώνω ; ). Σικελία, (καΐ Σικελία), 5760. 5957, 5977]99, 6175, 6228. Σιμοϋς ντέ Βιδόνη. Βλέπε Βιδόνη. σιργέντης (καΐ σεργέντη^, δΡΓββηδ), 1330, 1899, 1988, βαθμός έν τη φραγκική φεουδαρχ. ιεραρχία. Σιρ- γέντες τής κουγκέστας, 1988=^οΙ πρώτοι κατακτηταί τοϋ Μορέως. σκάλα Μεγάρων, 3260, =ή Κακή Σκάλα. σκαμνί, 490, 623, 914, 788, 793,= θρόνος βασιλέως, ή Αγία "Εδρα. σκανταλίζω, 187, 711,— θέτω εΙς σκάνδαλα, έσκανταλίστηκα, μέτόν έμόν άφέντην, 4433,= ήλθον εΙς έριδα. σκάνταλον, 408, 424, 988, 7288, 7800.=^έρ(ς, έπεισόδιον. σκαρελέτος (και σκαρλάτος, έν Π, έθ3ΐ1αΙβ),— χρώματος έρυθροϋ (τής πορφύρας). σκιβουρία, (β8^^^νβΓ^6), 7907, 8427, ^υπεκφυγή, πονηρία Πρβλ. Μοϋντ Έσκουβέ, 2805. Σκλάβιχα, 3040. Βλέπε Γιστέρνα, 392 θρόγ^ι'ος, ζυγός, Λεϋτρον, Μελιγοί. Σκλαβουνία,416]20. Σκλάβων 8ρ6-ηΌς,4 605 .Βλέπε Σκλά- β'ικα. σκολάζω, 441, 1499,— διακόπτω. σκοπίζω, 76, 8181, ρ£ΐ55ΪΓη.=ύπο- πτεύω, υπολογίζω. Σκορτά(τά), 1760, 1918, 3151]53, 5026, 5470, 5642]62]73, 6701, 7192, 7236. Βλέπε δρόγγος και ζυγός. ΣκορτινοΙ (οΙ),=οί κάτοικοι των Σκορτών, 1759, 3151, 4594,4663, 4675,5632]42]59]86,5892, 6727. σκουταρατος, 6542, 6715, (65ουίθΓ). =ό φέρων σκουτάρι. Βαθμός εν τη φραγκ. φεουδαρχ. ιεραρχία. σκουτάρι, 544, 4022, (δουΐυιη, βδοιι ) -"-άσπΙς. Σκουτάρι, 552. σκουταροτζαγρατόρους, 2809 ,=ό βα- ρέο)ς ώπλισμένος με σκουτάρι και τζάγραν, (&Γΐ)α1θδίίβΓ). σκρόφα, 2037,=πολεμικόν μηχάνη- μα. Β>έπε τριαπουτσέτο. σκ'φουρία, βλέπε σκιβουρία. σκύπτω, (έσκυψαν τα κοντάρια, 4019 — α α ίοΓίΓ (]οδ Ιαηοοδ, Γαλλ. Χρον. § 297 )=πλήττω, κτ^ϋπώ. σουγλισμός τοϋ φόνου, 631=σπα- ραγμό^. Σουλή (Ροϋσος ντε — Ηθΐΐ55β»υ (1β 8α11ν), 7837ί68]75, 7927]33]90. Σοφιανό-, 2923]47. σπαράσσω, 4003]34,=μετακινώ, με- τακινοί3μαι, τρέπω ή τρέπομαι προς τα οπίσω, σπερνό, 3665, άπό σπεροϋ 3868, =έσπέρα, αποβραδίς, οπήλαιον, 1697," 1770]73, 2804, 3005,^=(άπότομος βράχος, (ρϊθΓΓΟ .6136, Γαλλ. Χρον.), σπήλαιον, (=^ϋ3νθ), 5427. σπίτι, βλέπε όσπίτιον. Σπιτάλι, βλέπε Όσπιτάλι. σπουοαίως, ρ385ίιη,=ταχέως, έπει- γόντοις. σπουδαχτικά, 9134,^=μετά σπουδής, έπε•Λ,'όντως. σταίν<ο 8202,=;συγκρατώ, στερεώνω θεραπεύω, καταυλίζομαι. σταματικά, 4765,~-άπότομα. στανεμένος, Π 6569, στανεύω,=πα- ραμένω, καταυλίζομαι. Στένης Μαϋρος, βλέπε Μαϋρος. στέργω 358, 431, 578 778,=^άπο- δέχομαι. στεφανική, 5948,=νόμιμος σύζυγος- .Πρβλ. εύλογητική, ερωτική. στητικόν νερόν, 82θ2,^^ (στυπτικόν;) θεραπευτικόν. ίΠρβλ. σταίνω). στίχος, 7357, (έκράτει έναν στίχον, =έπανελάμβανε το ϊδιο τραγούδι, μεταφορ. ), δηλ. έτήρει την αυτήν άδιάλλακτον στάσιν. στρέμμα, 838, 1319, 1545, 3124, =έπιστοοφή. στριγγίζω, 3722, 5392,=-έκβάλλω όξεϊαν κραυγήν. στριγγή φωνή, (στρινγίτζα φ., εν Π.), 1014, 17 84,3722,4061,4379, 4817,--όΕεϊα κραυγή. συ^/•ένειον (τήν), 3933, 8949,=συγ- γένεια. συγκλαστός, βλέπε κλαστώδης. συμμάχειον (την), 3972,=βοήθεια δια των όπλων. συμμαχώ, 1621,^^βοηθώ τινά, ύπο- στηρίϊϋω. (μεταβ. ρήμα). συμπάθε'.ον(τήν), 1571, 1704,4258, ^^αδεια, συγγνώμη. συμπεθερία (ή — ), το συμπεθερειόν, το συμπεθέριν ) 2537]84, 6357, Π 6450. συμπέφτω, 7289,^=προσπίπτω, συμ- περιφέρομαι. συνεβγάνω, 1166, Γ171,=κομίζω, αποστέλλω. συνερίζομαι, 101,=-άμιλλώμαι. συνερισία, 374 6,=άμιλλα, έχθρότης. συνήθεια (τά— , τήν συνήθειον, το σύ- νηθες, Ιΰδοοαδίαιηβδ), 103, 1250, 2095', 2598, 2611, 3938, 4291, 4954, 7334, 7886, 8638,=τά έθι- μα τά ισχύοντα ώς νόμοι εις τον φραγκ. Μορέαν. συντεκνία, 4337, =^ή κοχ-μπαριά. Συντροφιά, ή Μεγάλη—, βλέπε Κου- μπανία. συντυχαίνω, 68, 232, 503, 4476, (και μετασυντυχαίνω )=συνομιλώ κουβεντιάζω, ομιλώ, απαντώ. συντ-υχία, 4190, 4494, =συνομιλία, συζήτησις, κουβέντα. 393 Συρία, 1852. συσπερώσει (το — , ) 3918]24,=^(ΑΟλις έβράδιασε. συχνάζω, 1157, 1700, (τους έσύ- χνασαν=τοϋς ίρχισαν στο ξύλο), =^κτυττώ . σοαλίζω, (καΐ κατασφαλίζω ), 617, 919, 3302, κλείω αποκλείω, α- ποφασίζω, σφόντυλας, 5881 ]92, =^ τράχηλος, λαιμός, σωζάτος, 592. 5223, 7169,=τελειω- μένος, πλήρης, σωζόμενου τοϋ δρκου,8632]50, (δαα- νο \ά ίθαίΐό άνι Γογ, Γαλλ. Χρον. § 595 )-=έκτός, εξαιρέσει τοϋ δρκου. σωκράτησις, Π 8274,=έφοδιασμός, Πρβλ. σωτάρχειον. σωτάρχειον (τήν) σιτάρκεια; — πρβλ. σωκρ'άτησις), 1775. 2913, 8800 8802 =^έφο8ιασμός. (Πρβλ. «ί 5β ίνίΓβηΙ ρουΓΥβυ β1 ί?3Γηί, Γαλλ. Χρον. § 203, προς 2913: έποϊκαν τήν σωτάρχειον τους). Βλέπε καΐ σωτάρχισις 1710. σωταρχίζω, 1178, 1214]35, 1421, 1677; (καΐ Π 1235 σιταρχίζω), =έφοδιάζω. ταβέρνα (ΙανβΓΠβ) 8289]95,=οΙνο- ττωλεϊον. ταβερνάρης, 8299,=δ οίνοπώλης. Ταράντο, 7280, Τ»ΓβηΙο Ιταλίας. ταραχεύομαι, 510, 928, 3833,=προ- καλώ έριδα, διαμαρτύρομαι ζωη- ρως. ταρέτες (ταρίτεςκαΐταρίδες, ΙαΓΪάβ) Π 4579,9157, 6838=εΤδος πλοίων. ταρκάσιον, Π 5062, (ΙδΓΟοίί;— 03Γ- ςαοΐδ), φαρέτρα. Βλέπε κούκουρα. τάσσω (κηΐ τάζω ), 477, 2720, 3104, 3105, 3733, 5791,— υπόσχομαι, ταχύ, (άπό ταχέα, ταχύτσιν), 4711, 5200, =τήν έπομένην πρωίαν. Τέμπλο, (Τέμπλιον), 1959, 2686 1912]52]59, 2005, 2686, 3209, 7791,=ίεροπολεμικ6ν τάγμα Να- ϊτών. Βλέπε καΐ κομεντούρης. τέντα, 1526, (Ι6η1β),=ή σκηνή. Πρβλ. κατοϋνα. τέρμενο, (ΙβΓΓΠΪηυδ. Ιογγπο), 72, 2018, 3322, 7334,=ή προθεσμία, τερτσέρια (τα τρία — , Ιο,ς ΐΓοίδ ΙϊβΓ- 0Ϊ0Γ5 (Ιο ΝορΓοροηΙ), 3186,=^τά τρία φεουδ. κράτη της Εύβοιας, τζάγδαρος. 738, 4168,=-(5ίθλιος.Πρβ. λιμαρικός. τζάγρα, (καΐ τζάγγρα), 854. 1482, 7070.=μηχανικ6ν τόξον, (αΓΐ3α- ΙβΙ). τζαγρατόροι, (τους τζαγρατόρους ) 1413, 1747]81, 5045, 7153, 7840, 7938.=-ΠολεμισταΙ μέ τζάγραν. Πρβλ. σκουταροτζαγρατόρους2 809. Τζαδροϋς (καΐ Τζαντεροϋς ή Τζαρ- δεροϋς), βλέπε: Τσαντεροϋς τζαστάδες, 4590. Βυζ. τίτλος, ίσως τζαουσίους. Τζεφρές (Τζεφρόες ), βλέπε Βιλλαρ- δουϊνος, καΐ Μπριέρες. τήρησιςτης κούρτης,3440,^ήάπ6φα- σις τοϋ δικαστηρίου Τομας, βλέπε Σάλωνος αφέντης Θω- μάς, τοξεύοι, 1067, 1483, βλέπε δοξευω. τορνέσια, 2607]08,=είδος νομίσμα- το^. Τοσκάνα, Π 6226 (καΐ Ντουσκάνα.) ή Τοσκάνη Ιταλίας. Τοσκάνοι (καΙΝτουσκάνοι ) Π 7073, 7144. Τουδέσκοι (καΐ Ντουδέσκοι )Π 7063. Τοΰθ (Άσελήςντέ— ,Άνσελης,Άνσε- Τσελέτ, Αηοβίίη άθΤουογ), 1308, 1321, 5230]33]56, 5326]29]45, 5356180, 5411]22]36,5598,5644, 5666Τοϋθ'Φίλιππος(Ρ1ιί1ίρρβ άβ Τουογ ), επιλεγόμενος Καίσαρης, αδελφός τοϋ προηγουμένου, 1322, 5229]31,5411]12]17. Τουλούζας κόντος (οοΓπΙθ άβ Του- Ιοιίδβ), 134, 182, 199, 301. Τουρκία, 3770, 4553. _ τούρκικος, 5182, τά τούρκικα (ή τουρ- κική γλώσσα) 5242. Τοΰρκοι, 3581, 3601, 3709, 4553, 5099, 5229]95, 5302, 7284, 9086. Τουρκομανοι, 1040. τουρκομίνος, (ϊππος), 4819. Τουρνά (ντε Ντουρνα, Τουρνάη, α- φέντης Καλαβρύτων, ΟΙΙιβ (1β 394 Τοαιηβγ), 1912]39]40, βλέπε, Καλάβρυτα. Τουρνα, (Ντζεφρές ντέ— ΟεοίΓΓΟγ (1β ΤοιίΓΠβγ, αφέντης Γριτσένων), 1323]24, 6889, 8495]97, 8544, 8660. τραφοκόπια, 5238,=^τ:ότομα μέρη. ραχώνιν, 1761, 2804]71,="βραχό- τοπος. τρέβα, (ΐΓένβ), 6882, 7133, 840ΐ, 8704]28].')4]65]76, -■ ανακωχή. (Πρβλ. αγάπη). Τρέμουλα (Γγός ντε λα— Ουν άβ 13, ΤγογποΙθυ, αφέντης Χαλανδρίτσας καΐ βάΐλος Μορέως. ) 8102]03. Τρεμούλας (Ρουμττέρτος ντε — , Κθ- Ιιι^ΓΐάρΤΓθΐηοΙβν αφέντης Χαλαν- ίρίτσας), 1912]49. τρίζουριέρης, (1,1ΐ658υπθΓ, ΐΓβδΟΠβΓ) 7936, 86δ6,^θησαυροφύλαξ, τα- μί.ηψις της Κωνσταντι- νουπόλεως 27 — Ό Ίσαάκιος καΐ Αλέξιος Αυτοκράτορες 29 1204 ΙΙροστριβαΙ Έλλήνωι/ καΐ Φράγκων 31 — Λίβελλοι κατά των Έλλή- ^>ων 35 — "Λλωσις τ?;ς Κων)ττ6λεως ϋπ^^ τών Φράγκων 37 — Θανάτωσις Μουρτζούφλον 39 ΣεΛί; 1204 Ίδρυσις Λατινικής Αυ- τοκρατορίας Κων)πό- λ€ως 40 — Τά προκαταρκτικά της ε- κλογής αύτοκράτορος .... 41 — Εκλογή τοϋ Βαλδουίνου ώς αύτοκράτορ',ς 43 — Ό Βονιφάτιος βασιλεύς της Θεσσαλονίκης 44 1205 Πόλεμοι Φράγκων προς Βουλγάρους 45 — Πανωλεθρία τών Φράγκων έν 'ΛδριανουΓτύλει 49 1205—1261 Οι Διάδοχοι τοϋ Βαλδουίνου 51 Ή Ελληνική Αυτοκρα- τορία Νικαίας 52 1206 — 1261 Θεό8ωροςΛάσκαρις καΐ Μιχ. Παλαιολόγος 53 1261 Άνάκτηοις της Κων)πό- λεως ύπό τών Ελλήνων . . 55 — 01 Φράγκοι Κων)πόλεως καταφεύγουν είςΜορέαν.. 56 Πώς οΐ Φράγκοι έκέρ- δισαν τόν τόπον τοϋ Μορέως 57 1204—05 "Αφιξις τών Φράγκων εΙς Μορέαν 59 — "Αφιξις τών Φράγκων εΙς Άνδραβίδαν 61 1205 Πολιορκία τοϋ κάστρου της Κορίνθου 63 — Ό βασιλεύς Βονιφάτιος εΙς Μορέαν 65 — Συνεργασία ΚαμττανέσηκαΙ Βιλλαρδοοίνου 67 398 — 'Τποταγή τί)ν "Ελλήνων Σελ. άονόντων 69 — "Λ λωσις κάστρου Ποντικού 71 — "Λλωσ',ς τοϋ κάστρου της Καλαμάτας 73 — Ήττα των Ελλήνων έν Μεσσηνία 75 — Παράδοσις τοϋ κάστρου της Αρκαδίας 77 1206 — 08 Τα προ της αναχωρή- σεως τοϋ Καμπανέση .... 79 1209 Επιστροφή τοϋ Καμπανέ- ση εΙς Γα>λίαν 81 1209 Γοδοφρείδος Α' Βιλ- λαρδουΐνος Βάϊλος Μο- ρέως 82 — Διανομή των Φραγκικών φέουδων 83 — Λί φεουδαλικαΐ υποχρεώσεις των τιμαριούχων 85 — Παράδοσις τοϋ Νικλίου εις τους Φράγκους 87 — Σοο-βιβασμός Φράγκων καΐ "Ελλήνων 89 — Ό Γοδοφρ. Βιλλαρδ. προσ- παθεί νά σφετερισθή τήν έ- ξουσίαν 91 — ΈπεισόδιονκαΙπεριπέτειαι Ροβέρτου 93 — Ή κούρτη συνέρχεται διά τήν ύπόθεσιν Ροβέρτου 99 — Ή κούρτη απορρίπτει τήν άπαίτησιν τοϋ Ροβέρτου 101 1210 Ό Γοδοφρ. Α' Βιλλαρδ. απομένει μόνος αύΟέντης τοϋ Μορέως 103 1218 Θάνατος Γοδοφρ. Α' Βιλ- λαρδουΐνου 1 04 1218— 1245 Γοδοφρεϊδος Β'. Βιλλαρδουϊνος πρίγκιψ Μορέως 105 1217 Νυμφεύεται τήν πριγκί- πισσαν Άγνήν Κουρ\εναίη 107 1218 ΙΙολιτεία τοϋ Πρίγκιπας 109 1221—23 Κτίζει το κάσφον τοϋ Χλουμουτσίου 113 1246 Θάνατος Γοδοφρείδου Β'. Βιλλαρδουίνου 115 1246— 1278 Γουλιέλμος Βιλ- Σελ. λαρδουΐνος πρίγκιψ Μο- ρέως 116 1246 Επιζητεί τήν ολοσχερή κατοχήν τοϋ Μορέως .... 117 1248 Πολιορκία καΙ παράδοσις τη- Μονειμβασίας 123 1249 Κτίζει το κάστρον τοϋ Μυ- στρί 125 1250 Κτίζει το κάστρον της Μα- ίνης , ,. 127 — Κτίζει το κάστρον τοϋ Λεύ- τρου 129 1259 Προστριβαί Δεσπότου Ηπείρου και Παλαιολόγου 131 — Ό Γουλιελμ. Βι)Ααρδ. νυμ- φεύεται θυγατέρα τοϋ Δε- σπότου της Ηπείρου .... 133 — 01 φ.εουδάρχαι κτίζουν κά- στρα άνά τόν Μορέαν .... 135 1257 Προστριβαί μετά τοϋ -Με- γάλου Κύρη Αθηνών 137 1258 Πόλεμος ΓΙρίγκιπος καί Μεγάλου Κύρη Αθηνών. 139 — Ήττα τοϋ Μ. Κύρη Αθη- νών παρά το Καρύδι 141 — Ό πρίγκιψ υποτάσσει τον Μ. Κύρην Αθηνών 143 — Ό πρίγκιψ δέχεται ώς υ- ποτελή τόν Μ. Κύρην εΙς Νίκλι 145 1259—60 Ό πρίγκιψ υποχρεώ- νει τον Μ. Κύρην νά μεταβή εΙς Παρισίους 147 1259 Ό πρ-γκιψ συμμαχεί μετά τοϋ Δεσπότου της Ηπεί- ρου 151 — Προετοιμασίαι Μιχαήλ Π αλαιολόγου 155 — Ό πρίγκιψ τοϋ Μορέως εκ- στρατεύει ώς σ'!}μμχχος τοϋ Δεσπότου 157 — Τά πρ6 της έν ΠελαγονΙα μάχης διατρέξαντα 161 — Ό Τουλ. Βιλλαρδο-έγκατα- λείπεται μόνος εις Πελα- γονίαν 167 — Ή έν Πελαγονία μάχη.. 171 — Ό Γουλ. Βιλλαρδ. συλ>.αμ- βάνεται αιχμάλωτος έν Πε- λαγονία 1^5 399 1259—1262 Ό Γουλ. ΒιλλαρΧ. Σελ. αΐ/μάλωτος τοϋ Αύτοχρά- τορος 179 1262 Ό Γουλ. Βιλλαρδ. συνθη- κολογεί αετά τοϋ Αύτοκρά- τορος 183 — Ό Γουλ. ΒιλλαρΧ. άττοστέλ- λει τον αΰθ. Καρυταίνης εις Μορέαν 185 — Συνέλευσις των ΚυράΧων εΙς Νίκλι 187 — Ό Γουλ. Βιλλαρδουϊνος ά- πελευθϊροϋται καΐ φθάνει εΙς Μορέαν 189 — Παρασπονδία καΐ πόλεμος εις τόν Μορέαν 191 1262—63 Πόλεμος Ελλήνων καΐ Φράγκων εΙς Μορέαν.. 193 — Μάχη παρά την Πρινίτσαν 197 — Ό -Μέγας Δομέστικος υπο- χωρεί εΙς Μυστράν 205 1264 Επανάληψις των εχθροπρα- ξιών 209 — Ή μάχη τοϋ Μεσίσκλη, ( Σεργιανά ) 211 — Οί Τοϋρκοι εγκαταλείπουν τους "Ελληνας 215 — 01 Τοϋρκοι άποσκιρτοϋν προς τους Φράγκους 217 — Ή μάχη τοϋ Μακρυπλαγίου 223 — Τά μετά την μάχην τοϋ Μακρυπλαγίου 227 — Τιμωρία των κατοίκων των .#^ " Σκορτών ^■. . . 235 — Ή }οωτική π^χριπέτεια τοϋ αΰθένιου Κ αρυταίνης 237 — Επάνοδος χϊ, μετάνοια τοϋ αΰΟέντου Κ ουτ•α•νης 241 1225—1250 Διαμά,. -αι αΰτοκρά- κράτορος Φρε'.δε,,^ίκο»» τρός Πάπας ^ ••••;••• 243 1258 Διαμάχαι. βασιλέΛ^ Ίαμ- φρέδου καΐ ΙΙάπα .. .«^ • . 2Ί5 — Κάοολος Άνδεγαυϊκος κόί; Πάπα; 247 1265 Ό Κάρολος Άνδεγαυϊκός ε'.ς 'ίταλίαν 251 — Ό Κάρολος Άνδεγαυίλος στέ<ρε•::χ'. βΐίσιλΐύς 253 1265 'Πττ-/ κν.ί θάνατο; τοϋ Μαμφρέ>!ου ρ:ϊ; Βενεβέντον 255 1267 ΣχέσιςΓουλιελμ. Βιλλαρδ. Σελ. προς βασιλέα Κάρολον . . 257 1271 Γάμος "Ισαβέλλας Βιλλαρδ. μέ βασιλόπαιδα Νεαηύλεως 263 — Έπανάληψις τοϋ πολέμου εις Μορέαν 267 1268 Έγκατάστασις βαίλου τοϋ βασιλέως εις Μορέαν 275 Ί268 Πόλεμος βασιλέως Κα- ρόλου καΐ Κονραδίνου .... 277 — Ό Πρίγκιψ Μορέως συμ- μετέχει εις τόν πόλεμον κατά τοϋ Κονραδίνου .... 281 — 'Ήττα καΐ θάνατος τοϋ Κονραδίνου 287 1268-1275 Ό Γουλιέλμος Βιλ- λαρδ. επιστρέφει επειγόν- τως εις Μορέαν 291 — Θάνατος τοϋ αύΟέν-ρου της Καρυταίνης 293 1275-1311 ϋί μετέπειτα δοϋ- κε; Αθηνών καΐ οί Κατα- λανοί 295 1276Ή ύπόθεσι; της Μαργαρί- τα; τοϋ Πασσαβά 297 1278 Ό Γου):έλμος Βιλλαρδ. αποθνήσκει εις Καλαμάταν 315 1278-1289 Ό Μορέας κυββρ- ναται υπό Βαΐλων 317 — Τά συνήθεια τοϋ Μορέως . . 319 "* ϊ 2 7?Η- ^°'^*~'^'' τοϋ συζύγου ' ,ίχβέ)λας Βιλλαρδου- ΐν ις 321 (\ διάφοροι δοϋκει, τών Αθηνών .^ 323 ί28^ Θάνατος τοϋ δουκί»ς Αθη- νών Βαΐλου Μορέως 325 — Ή χήρα τοϋ πρίγκιπος Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου 327 1287-89 Ό Νικόλαος Σαίντ Όμέρ Βάϊλος Μορέως. 328 — Νυμφεύεται τήν χήραν τοϋ πρίγκ. Γουλ. Βιλλαρδουίνου 329 ~ Ό Γοδοφρ. ντε Μπριέρες διεκδικεί τήν Καρυταιναν 331 — Το έπεισόδιον τοϋ Γοδοφρ. ντ£ .Μπριέρες 333 ΟΟί^ .ΧζΖ υοίτν3ςι.5<Φ Γ'οτ x^3Τ^X^^Π — .α3Ζ ?ω9^οΜ ΰοτ όςακ Η' ^ ίδί) ν.Ό33οΜ νότ 2^3 εί•ε (Τν^υοδς^XX^3 χ5λΧ3ε|ΒθΙ' νώτ »τ3λ; 5ίΓ(νγΰ-(οχ,Λ•0νυ2 — γλ > ' ' ι ν ποτ ► οοο »,ΊΛΐ>.•,τ,νΛα , , ,, ,1 016 1.'οx>υ»γ^ονΑ νο;τν3ς -3 Δ οτ ;ΐ)χ ?ο^τν3:5'^ΛΦ ϋ . — δδε .. (.οςίΒττΗ' ?(ττ νοτέτοττο ]»κ ?ο^τν/^^)ωXΦ Τζ5Ν(?82ί •)0.\-.Ό]Γν3ςο>Λ<Γ>Ν:3χχΐ!Α)υ2 Ιίΐ.ΊΊ "Οΐ^ ?3παχγ)ηπ βΧΧΒέ^ηοΓ ^Γ,ε υοςΪ3κΗ' (."ότο-γ^βΔ ^'• ^ί ?ω3<ί ?ί3 Γυ3θός.•ιχ:π3 ^^x^^)3XοΓΤ — ν>'Τ ;;3 :χ;τνχ7ο;Ί))Γχν'•Γ (.'85Γ \'όΖ νος^3ΤIΗ'' ί»ί•ε .' νκίιςοΙΛ \•' < ΙΛΙ < ω Σ ιυ Ζ ο μα < ω Σ ίϋ Ζ Ο Σ -? ο ο ο Ι- ο. ο ο ο α. ο ο α. θ- -ο ζ ο < ε: >- < ΜΥΣΤΡΑΣ. Ανατολική πλευρά τοϋ κάστρου καΐ ή Μονή τή5 Ποαττοα/άσσηξ. ω σ & ο. -ο < ΡίΕΑ$Ε ΟΟ ΝΟΤ ΡΕΜΟΥΕ 0ΑΚ05 Οβ $υΡδ ΡβΟΜ ΤΗΙ5 ΡΟΟΚΕΤ ϋΝίνΕΚείΤΥ ΟΡ ΤΟΚΟΝΤΟ ΙΙΒβΑΚΥ ΡΑ 5310 045 19— εΐίΓοηίοΙβ οί ΜοΓββ Το ^Η^οηοI^οη Ιοα ΜΟΓβΟδ